Eski Cağlarda Turkiye
Turkiye; Asya ile Avrupa kıtaları arasında uzanmış bir kopru gibidir Turkiye toprakları icin eski cağlardan beri cok ceşitli isimler kullanılmıştır Orneğin Anatolia (Guneşin Doğduğu Yer) Romalılar tarafından kullanılan en yaygın isimdir Kucuk Asya, Binbir Tanrı ili gibi isimler de bu topraklara ad olarak verilmiştir Turkiye Asya ile Avrupa yı birbirine bağlayan bir konumda olması sebebiyle, Doğu ile Batı medeniyetleri arasında kopru vazifesi gormuştur Turkiye nin verimli toprakları ve uygun iklimi ceşitli kavimleri cezb etmiştir Cağlar boyu bu topraklara goc edilmiştir Turkiye topraklarında Hititler, Frigler, iyonlar, Urartular, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar devlet kurmuş ve uygarlıklar oluşturmuşlardır Anadolu da oluşan uygarlıkların varisi biz Turkleriz Bu bakımdan Anadolu nun en eski tarihi milli tarihimiz acısından buyuk onem taşımaktadır
1) Turkiye nin Tarih Oncesi Devirlerini Aydınlatan Merkezler
Yazının icadından onceki devirlere Tarih Oncesi Devirler veya Prehistorik Devirler denir
Tarih Oncesi Devirler; Taş Devri, Kalkolitik Devir ve Tunc Devri olmak uzere uc bolume ayrılır
Taş Devri:
1) Eski Taş Devri (MO 6000010000):
İnsanlık tarihinin en uzun donemini kapsamaktadır Anadolu da bu doneme ait en onemli merkezler Antalya Cevresindeki Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaralarıdır Bu doneme ait ceşitli taş aletler, el baltaları ve kemikten oltalar bulunmuştur Mağara duvarlarında av hayvanları ile ilgili resimler gorulmuştur
2) Orta Taş Devri (MO 100008000):
İnsanlık tarihinin toplayıcılık ve avcılıktan uretim ekonomisine geciş donemidir Turkiye de bu donemin onemli yerleşim merkezleri; Antalya Cevresinde Beldibi, Goller bolgesinde Baradiz, Ankara cevresinde
Macuncay ve Samsun yakınındaki Tekkekoy dur
3) Yeni Taş Devri (MO 80005500):
Bu doneme Cilalı Taş Devri de denilmektedir Bu donemde tarım faaliyetleri başlamış buna bağlı olarak yerleşik hayata gecilerek koyler kurulmuştur Bu devir Turkiye de geniş bir alana yayılmıştır Bu doneme ait en onemli buluntu yerleri hoyuklerdir Hoyuk, tarih boyunca ceşitli sebeplerle yıkılan yerleşim bolgelerinde,
yıkıntıların ust uste birikmesiyle meydana gelen, kalıntıların bulunduğu yayvan tepeciklerdir Bunlar arasında Diyarbakır Cayonu, Gaziantep Sakcagozu, Konya Catalhoyuk ve Goller bolgesinde Erbaba bulunmaktadır Cayonu Turkiye ve Guneydoğu Avrupa da ilk uretimle ilgili bugune kadar bulunmuş en eski yerleşim yeridir Burada orak ve bıcaklar, tahıl oğutme taşları ele gecmiştir Catalhoyuk ise insanlık tarihinin ilk şehir yerleşmesi olarak kabul edilmektedir
Kalkolitik (TaşBakır) Devri (MO 55002500):
Yeni Taş Devri ile Maden Devri arasında geciş donemini teşkil eder Taş devrinin sonlarına doğru maden keşfedilmiştir insanların ilk buldukları ve kullandıkları maden bakırdır Bu donemde dini inanclar gelişmiş, insanlar doğuruculuk vasfından dolayı bereketli sayılan bir Buyuk Ana ya tapmışlardır Bu donemin en onemli yerleşim merkezleri CorumAlacahoyuk, CanakkaleTruva, DenizliBeycesultan, BurdurHacılar, YozgatAlişar ve VanTilkitepe dir
1) Eski Taş Devri (MO 6000010000):
İnsanlık tarihinin en uzun donemini kapsamaktadır Anadolu da bu doneme ait en onemli merkezler Antalya Cevresindeki Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaralarıdır Bu doneme ait ceşitli taş aletler, el baltaları
ve kemikten oltalar bulunmuştur Mağara duvarlarında av hayvanları ile ilgili resimler gorulmuştur
2) Orta Taş Devri (MO 100008000):
İnsanlık tarihinin toplayıcılık ve avcılıktan uretim ekonomisine geciş donemidir Turkiye de bu donemin onemli yerleşim merkezleri; Antalya Cevresinde Beldibi, Goller bolgesinde Baradiz, Ankara cevresinde
Macuncay ve Samsun yakınındaki Tekkekoy dur
3) Yeni Taş Devri (MO 80005500):
Bu doneme Cilalı Taş Devri de denilmektedir Bu donemde tarım faaliyetleri başlamış buna bağlı olarak yerleşik hayata gecilerek koyler kurulmuştur Bu devir Turkiye de geniş bir alana yayılmıştır Bu doneme ait en onemli buluntu yerleri hoyuklerdir Hoyuk, tarih boyunca ceşitli sebeplerle yıkılan yerleşim bolgelerinde,
yıkıntıların ust uste birikmesiyle meydana gelen, kalıntıların bulunduğu yayvan tepeciklerdir Bunlar arasında Diyarbakır Cayonu, Gaziantep Sakcagozu, Konya Catalhoyuk ve Goller bolgesinde Erbaba bulunmaktadır Cayonu Turkiye ve Guneydoğu Avrupa da ilk uretimle ilgili bugune kadar bulunmuş en eski yerleşim yeridir Burada orak ve bıcaklar, tahıl oğutme taşları ele gecmiştir Catalhoyuk ise insanlık tarihinin ilk şehir yerleşmesi olarak kabul edilmektedir
Kalkolitik (TaşBakır) Devri (MO 55002500):
Yeni Taş Devri ile Maden Devri arasında geciş donemini teşkil eder Taş devrinin sonlarına doğru maden keşfedilmiştir insanların ilk buldukları ve kullandıkları maden bakırdır Bu donemde dini inanclar gelişmiş, insanlar doğuruculuk vasfından dolayı bereketli sayılan bir Buyuk Ana ya tapmışlardır Bu donemin en onemli yerleşim merkezleri CorumAlacahoyuk, CanakkaleTruva, DenizliBeycesultan, BurdurHacılar, YozgatAlişar ve VanTilkitepe dir MO III bin yılda Turkiye de gelişmiş bir kultur vardı Bu kulturu Hattiler
meydana getirmişlerdir Hattiler, Hititler den once Turkiye de ilk siyasi birliği kurmuşlardır
MO 2 Binden MO VI Yuzyıla Kadar Turkiye
a) Hititler:
Anadolu ya nereden geldikleri konusunda ceşitli goruşler olmakla birlikte muhtemelen Kafkaslar uzerinden girerek Orta Anadolu ya yerleşmişlerdir Kızılırmak cevresindeki Hattilerle kaynaşarak MO 1800 yıllarında Hattuşaş (Boğazkoy) başkent olmak uzere bir devlet kurmuşlardır Hititlerin tarihi uc bolume ayrılır;
Eski Devlet (MO 18001400)
Yeni Devlet (MO 14001200)
Gec Hitit şehir Devletleri (MO 1200700)
Eski Hitit Devleti nde 19 kral hukum surmuştur Bu donemde Kargamış ve Urfa Hitit topraklarına katılmıştır Babil ele gecirilerek Hititler in Mezopotamya Uygarlığı ile doğrudan teması sağlanmıştır Yeni Devlet doneminin en onemli olayı Kadeş Savaşı dır(12961280) Mısır ın ve Hititler in, Suriye nin Kuzeyini hakimiyetlerine almak istemeleri bu savaşın başlıca sebebi olmuştur MO 1280 de Kadeş Barışı yapılmıştır Kadeş Antlaşması, tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmadır
Hitit Devleti MO XII yuzyılda Ege gocleri sonunda yıkıldı Hititler bu olaydan sonra Guneydoğu Anadolu Bolgesi ne cekilerek burada şehir devletleri kurmuşlardır Bu devletlere Gec Hitit şehir Devletleri denilmiştir MO VII yuzyılın sonlarına doğru bu şehir devletleri Asur Devleti ne bağlandı Turkiye de Pers egemenliği gercekleşince Gec Hitit Devletleri tumuyle Pers hakimiyetine girdi
b) Frigyalılar:
Frigya, Batı Anadolu nun geniş bir kısmının yaklaşık olarak MO 1000 yıllarındaki adıdır Frigyalı lar devletlerini MO 1200 yıllarında Sakarya Nehri havzası merkez olmak uzere Kızılırmak a kadar olan bolgede kurmuşlardır Anadolu ya boğazlar yoluyla gelmişlerdir Devletin kurucusu Gordios, başkent Gordion (Polatlı yakınlarında) şehrine de adını vermiştir Frigyalı lar, Kral Midas zamanında en geniş sınırlarına ulaşmışlardır Frigyalılar MO 800 lerde Karadeniz in Kuzeyinden gelen Kimmerlerin egemenliğine girmişlerdir MO 600 lerde de Lidya Krallığı nın egemenliğine girdiler
c) Lidyalılar:
Lidya bugunku Gediz ve Kucuk Menderes nehirleri arasında kalan bolgenin ilk cağdaki adıdır Lidyalılar MO 1200 lerde Anadolu ya geldiler Onceleri Hitit ve Frig hakimiyetinde yaşadılar Giges zamanında
(MO 687) bağımsız bir devlet oldular Devletin başkenti Sard şehridir Kral Giges Kimmerlerle mucadele etmiş, ulkesinin sınırlarını Kızılırmak Nehri ne kadar genişletmiştir Son Kral Krezus zamanı Lidya nın en parlak donemi oldu Bu sırada Adalar Denizi ne cıkmak isteyen Persler Lidya uzerine yuruyerek bu devlete son verdiler (MO 546)
d) İyonyalılar:
İyonya izmir ile Buyuk Menderes Nehri arasında kalan kıyı bolgesinin adıdır MO 700 yılında Yunanistan dan goc eden Akalar iyonyalılar adı altında Batı Anadolu da kurdukları şehir devletlerine yerleştiler Bunların en onemlileri Milet, Efes, Foca ve izmir (Smyrna) dir Tarihte ilk defa deniz ticaret kolonileri kuran kavim iyonlardır iyon şehir devletleri MO VII yuzyılda Lidya nın egemenliğine girdi Daha sonra Pers imparatorluğu na bağlandılar
e) Urartular:
Urartu Devleti Asya kokenli Hurriler tarafından MO IX yuzyılda Van Golu ve cevresinde kurulmuştur Başşehri Tuşpa (Van) dır Devletin kurucusu I Sardur dur Yaklaşık 200 yıl boyunca Doğu Anadolu da onemli bir guc oluşturdular Once Kafkasya dan gelen Kimmerler sonra da Saka akınlarıyla sarsıldılar MO 600 de Medler Urartu hakimiyetine son verdiler
Turkiye; Asya ile Avrupa kıtaları arasında uzanmış bir kopru gibidir Turkiye toprakları icin eski cağlardan beri cok ceşitli isimler kullanılmıştır Orneğin Anatolia (Guneşin Doğduğu Yer) Romalılar tarafından kullanılan en yaygın isimdir Kucuk Asya, Binbir Tanrı ili gibi isimler de bu topraklara ad olarak verilmiştir Turkiye Asya ile Avrupa yı birbirine bağlayan bir konumda olması sebebiyle, Doğu ile Batı medeniyetleri arasında kopru vazifesi gormuştur Turkiye nin verimli toprakları ve uygun iklimi ceşitli kavimleri cezb etmiştir Cağlar boyu bu topraklara goc edilmiştir Turkiye topraklarında Hititler, Frigler, iyonlar, Urartular, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar devlet kurmuş ve uygarlıklar oluşturmuşlardır Anadolu da oluşan uygarlıkların varisi biz Turkleriz Bu bakımdan Anadolu nun en eski tarihi milli tarihimiz acısından buyuk onem taşımaktadır
1) Turkiye nin Tarih Oncesi Devirlerini Aydınlatan Merkezler
Yazının icadından onceki devirlere Tarih Oncesi Devirler veya Prehistorik Devirler denir
Tarih Oncesi Devirler; Taş Devri, Kalkolitik Devir ve Tunc Devri olmak uzere uc bolume ayrılır
Taş Devri:
1) Eski Taş Devri (MO 6000010000):
İnsanlık tarihinin en uzun donemini kapsamaktadır Anadolu da bu doneme ait en onemli merkezler Antalya Cevresindeki Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaralarıdır Bu doneme ait ceşitli taş aletler, el baltaları ve kemikten oltalar bulunmuştur Mağara duvarlarında av hayvanları ile ilgili resimler gorulmuştur
2) Orta Taş Devri (MO 100008000):
İnsanlık tarihinin toplayıcılık ve avcılıktan uretim ekonomisine geciş donemidir Turkiye de bu donemin onemli yerleşim merkezleri; Antalya Cevresinde Beldibi, Goller bolgesinde Baradiz, Ankara cevresinde
Macuncay ve Samsun yakınındaki Tekkekoy dur
3) Yeni Taş Devri (MO 80005500):
Bu doneme Cilalı Taş Devri de denilmektedir Bu donemde tarım faaliyetleri başlamış buna bağlı olarak yerleşik hayata gecilerek koyler kurulmuştur Bu devir Turkiye de geniş bir alana yayılmıştır Bu doneme ait en onemli buluntu yerleri hoyuklerdir Hoyuk, tarih boyunca ceşitli sebeplerle yıkılan yerleşim bolgelerinde,
yıkıntıların ust uste birikmesiyle meydana gelen, kalıntıların bulunduğu yayvan tepeciklerdir Bunlar arasında Diyarbakır Cayonu, Gaziantep Sakcagozu, Konya Catalhoyuk ve Goller bolgesinde Erbaba bulunmaktadır Cayonu Turkiye ve Guneydoğu Avrupa da ilk uretimle ilgili bugune kadar bulunmuş en eski yerleşim yeridir Burada orak ve bıcaklar, tahıl oğutme taşları ele gecmiştir Catalhoyuk ise insanlık tarihinin ilk şehir yerleşmesi olarak kabul edilmektedir
Kalkolitik (TaşBakır) Devri (MO 55002500):
Yeni Taş Devri ile Maden Devri arasında geciş donemini teşkil eder Taş devrinin sonlarına doğru maden keşfedilmiştir insanların ilk buldukları ve kullandıkları maden bakırdır Bu donemde dini inanclar gelişmiş, insanlar doğuruculuk vasfından dolayı bereketli sayılan bir Buyuk Ana ya tapmışlardır Bu donemin en onemli yerleşim merkezleri CorumAlacahoyuk, CanakkaleTruva, DenizliBeycesultan, BurdurHacılar, YozgatAlişar ve VanTilkitepe dir
1) Eski Taş Devri (MO 6000010000):
İnsanlık tarihinin en uzun donemini kapsamaktadır Anadolu da bu doneme ait en onemli merkezler Antalya Cevresindeki Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaralarıdır Bu doneme ait ceşitli taş aletler, el baltaları
ve kemikten oltalar bulunmuştur Mağara duvarlarında av hayvanları ile ilgili resimler gorulmuştur
2) Orta Taş Devri (MO 100008000):
İnsanlık tarihinin toplayıcılık ve avcılıktan uretim ekonomisine geciş donemidir Turkiye de bu donemin onemli yerleşim merkezleri; Antalya Cevresinde Beldibi, Goller bolgesinde Baradiz, Ankara cevresinde
Macuncay ve Samsun yakınındaki Tekkekoy dur
3) Yeni Taş Devri (MO 80005500):
Bu doneme Cilalı Taş Devri de denilmektedir Bu donemde tarım faaliyetleri başlamış buna bağlı olarak yerleşik hayata gecilerek koyler kurulmuştur Bu devir Turkiye de geniş bir alana yayılmıştır Bu doneme ait en onemli buluntu yerleri hoyuklerdir Hoyuk, tarih boyunca ceşitli sebeplerle yıkılan yerleşim bolgelerinde,
yıkıntıların ust uste birikmesiyle meydana gelen, kalıntıların bulunduğu yayvan tepeciklerdir Bunlar arasında Diyarbakır Cayonu, Gaziantep Sakcagozu, Konya Catalhoyuk ve Goller bolgesinde Erbaba bulunmaktadır Cayonu Turkiye ve Guneydoğu Avrupa da ilk uretimle ilgili bugune kadar bulunmuş en eski yerleşim yeridir Burada orak ve bıcaklar, tahıl oğutme taşları ele gecmiştir Catalhoyuk ise insanlık tarihinin ilk şehir yerleşmesi olarak kabul edilmektedir
Kalkolitik (TaşBakır) Devri (MO 55002500):
Yeni Taş Devri ile Maden Devri arasında geciş donemini teşkil eder Taş devrinin sonlarına doğru maden keşfedilmiştir insanların ilk buldukları ve kullandıkları maden bakırdır Bu donemde dini inanclar gelişmiş, insanlar doğuruculuk vasfından dolayı bereketli sayılan bir Buyuk Ana ya tapmışlardır Bu donemin en onemli yerleşim merkezleri CorumAlacahoyuk, CanakkaleTruva, DenizliBeycesultan, BurdurHacılar, YozgatAlişar ve VanTilkitepe dir MO III bin yılda Turkiye de gelişmiş bir kultur vardı Bu kulturu Hattiler
meydana getirmişlerdir Hattiler, Hititler den once Turkiye de ilk siyasi birliği kurmuşlardır
MO 2 Binden MO VI Yuzyıla Kadar Turkiye
a) Hititler:
Anadolu ya nereden geldikleri konusunda ceşitli goruşler olmakla birlikte muhtemelen Kafkaslar uzerinden girerek Orta Anadolu ya yerleşmişlerdir Kızılırmak cevresindeki Hattilerle kaynaşarak MO 1800 yıllarında Hattuşaş (Boğazkoy) başkent olmak uzere bir devlet kurmuşlardır Hititlerin tarihi uc bolume ayrılır;
Eski Devlet (MO 18001400)
Yeni Devlet (MO 14001200)
Gec Hitit şehir Devletleri (MO 1200700)
Eski Hitit Devleti nde 19 kral hukum surmuştur Bu donemde Kargamış ve Urfa Hitit topraklarına katılmıştır Babil ele gecirilerek Hititler in Mezopotamya Uygarlığı ile doğrudan teması sağlanmıştır Yeni Devlet doneminin en onemli olayı Kadeş Savaşı dır(12961280) Mısır ın ve Hititler in, Suriye nin Kuzeyini hakimiyetlerine almak istemeleri bu savaşın başlıca sebebi olmuştur MO 1280 de Kadeş Barışı yapılmıştır Kadeş Antlaşması, tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmadır
Hitit Devleti MO XII yuzyılda Ege gocleri sonunda yıkıldı Hititler bu olaydan sonra Guneydoğu Anadolu Bolgesi ne cekilerek burada şehir devletleri kurmuşlardır Bu devletlere Gec Hitit şehir Devletleri denilmiştir MO VII yuzyılın sonlarına doğru bu şehir devletleri Asur Devleti ne bağlandı Turkiye de Pers egemenliği gercekleşince Gec Hitit Devletleri tumuyle Pers hakimiyetine girdi
b) Frigyalılar:
Frigya, Batı Anadolu nun geniş bir kısmının yaklaşık olarak MO 1000 yıllarındaki adıdır Frigyalı lar devletlerini MO 1200 yıllarında Sakarya Nehri havzası merkez olmak uzere Kızılırmak a kadar olan bolgede kurmuşlardır Anadolu ya boğazlar yoluyla gelmişlerdir Devletin kurucusu Gordios, başkent Gordion (Polatlı yakınlarında) şehrine de adını vermiştir Frigyalı lar, Kral Midas zamanında en geniş sınırlarına ulaşmışlardır Frigyalılar MO 800 lerde Karadeniz in Kuzeyinden gelen Kimmerlerin egemenliğine girmişlerdir MO 600 lerde de Lidya Krallığı nın egemenliğine girdiler
c) Lidyalılar:
Lidya bugunku Gediz ve Kucuk Menderes nehirleri arasında kalan bolgenin ilk cağdaki adıdır Lidyalılar MO 1200 lerde Anadolu ya geldiler Onceleri Hitit ve Frig hakimiyetinde yaşadılar Giges zamanında
(MO 687) bağımsız bir devlet oldular Devletin başkenti Sard şehridir Kral Giges Kimmerlerle mucadele etmiş, ulkesinin sınırlarını Kızılırmak Nehri ne kadar genişletmiştir Son Kral Krezus zamanı Lidya nın en parlak donemi oldu Bu sırada Adalar Denizi ne cıkmak isteyen Persler Lidya uzerine yuruyerek bu devlete son verdiler (MO 546)
d) İyonyalılar:
İyonya izmir ile Buyuk Menderes Nehri arasında kalan kıyı bolgesinin adıdır MO 700 yılında Yunanistan dan goc eden Akalar iyonyalılar adı altında Batı Anadolu da kurdukları şehir devletlerine yerleştiler Bunların en onemlileri Milet, Efes, Foca ve izmir (Smyrna) dir Tarihte ilk defa deniz ticaret kolonileri kuran kavim iyonlardır iyon şehir devletleri MO VII yuzyılda Lidya nın egemenliğine girdi Daha sonra Pers imparatorluğu na bağlandılar
e) Urartular:
Urartu Devleti Asya kokenli Hurriler tarafından MO IX yuzyılda Van Golu ve cevresinde kurulmuştur Başşehri Tuşpa (Van) dır Devletin kurucusu I Sardur dur Yaklaşık 200 yıl boyunca Doğu Anadolu da onemli bir guc oluşturdular Once Kafkasya dan gelen Kimmerler sonra da Saka akınlarıyla sarsıldılar MO 600 de Medler Urartu hakimiyetine son verdiler