FOBİ: Bir nesne ya da durumla ilgili, tehlikeyle orantılı olmayan ve onu yaşayan tarafından anlamsız olarak tanınan engelleyici, endişenin eşlik ettiği kaçınmadır.
Ortada gerçek bir tehlikenin olmadığı ve hayat akışını bozmaya ehil bir rahatsızlığın eşlik ettiği, yükseklik, örtülü konum, yılan, örümcek vs’den kaynaklanan haddinden fazla endişelerdir.
BELİRTİLERİ:
-
Kalp çarpıntısı, -
Ürperme (tüylerin diken diken olması gibi), -
Tansiyon değişiklikleri (kan fobisinde tansiyon düşer), -
Bayılacakmış üzere hissetme (gözlerde kararma hissi ile belirlidir), -
Ateş basması ve terleme (çoğunlukla soğuk terleme), -
Kaygı hissi yahut irkilme, -
Bazen idrara çıkma isteği, -
Bazen bayılma -
Nefes darlığı -
Bulanık görme -
Ağız kuruluğu
-
Özgül fobiler -
Toplumsal fobiler
-
Belli bir nesne ya da bir durumla karşılaşınca ya da müsabaka beklentisi olduğu hengam ortaya çıkan asılsız endişelerdir. -
Hayat uzunluğu görülme sıklığı erkeklerde %7, hatunlarda %16dır. Özgül fobiler sıklıkla hayatın birinci 20 yılında ortaya çıkarlar. -
Endişe yaratan nesne yahut durumla karşılaşmaktan kaçınma ve kaçınmanın mümkün olmadığı durumlarda ise bu duruma ama şiddetli dert duyularak katlanabilme bu bozukluğun en tipik özelliklerinden birisidir. -
Özgül fobi tanısının konulabilmesi için, yaşanan dehşetin besbelli seviyede ıstırap yaratması yahut kişinin mesleksel ve toplumsal işlevlerini bozacak kadar ağır olması gereklidir. -
Özgül fobinin çocuklardaki görünümü erişkinlerden çok farklı değildir. -
Özgül fobilerin oluşumunda öğrenmenin kıymeti sair fobi çeşitlerine nazaran daha ziyadedir, yani muhitten görülen emsal davranış ve yansılar yaşanarak öğrenilir ve fobi yaratan durum önünde öğrenilen reaksiyonlar gösterilir.
-
Yılan -
Örümcek -
Yükseklik -
Hayvanlar (köpek, böcek, fare) -
Asansör, örtülü ortamlar -
Uçak -
Rüzgar, fırtına -
Yüksek ses -
Otomobil kullanma -
Enjeksiyon (iğne yapılması) ve kan
-
Oburlarının varlığıyla ilgili, mantıklı olmayan, ısrarlı dehşettir. -
Çevre fobiler, korkulan ya da kaçınılan durumların dağılımına bağlı olarak genellenmiş ya da özgül olabilir. Genellenmiş tipte olan insanlarda bunun başlangıcı birinci yaşlara kadar sarfiyat, başkaca bu bireylerde depresyon ve alkol tasarrufu daha çok görülür (Davison ve Neale, 2004). -
Toplumsal fobilerin ömür uzunluğu görülme sıklığı erkeklerde %11, bayanlarda %15’tir. -
Toplumsal fobinin başlangıcı, umumiyetle çevre farkındalık ve diğer bireylerle etkileşimin kişinin ömründe çok daha kıymetli olduğunun düşünüldüğü ergenlik devridir. -
Içtimaî fobikler kendilerini birçok sahada eksik ve zayıf hissetme durumu içinde olurlar. -
Bu bireyler özgüvenleri eksik ya da özgüvenlerini kaybetmiş insanlardır. Dışarıdan gelen ya da gelme ihtimali olan tenkitlere maruz kalmamak ismine içtimaî ortama girmedikleri üzere, bu muahezeleri daha çok kendilerine kendileri söylerler. -
Fobik kişi umumiyetle diğerlerinin kendisini değerlendireceği durumlardan kaçınmaya çalışır ve dert belirtileri gösterir. -
Topluluk önünde konuşmak, performans göstermek, dışarıda yemek yemek, ortak tuvaletleri kullanmak ya da diğerlerinin olduğu alanda rastgele bir iş yapmak ölçüsüz tasa doğurur. -
Çevre bir ortama girdiklerinde ve ilgi onlara döndüğünde ise bir ekip belirtiler gösterirler. Bunların başında yüz kızarması, el ve bacaklarının hareketlerini denetim edememe, bir an evvel oradan uzaklaşma isteği, sıkılmışlık sözleri sergilemeleri, etrafı inceliyormuş üzere boş boş etrafına bakınma, kimseyle göz göze gelmemek için başını önünde eğik tutma vs. gelmektedir.
1. Sosyal fobikler toplumsal bağlara daha olumsuz yüklemeler yaparlar.
2. Sosyal fobiklerin kendi çevre davranışlarını abartılı, olumsuz seviyede aşağılama eğilimleri vardır.
3. Sosyal fobikler kendi davranışlarına haddinden fazla bağlanmalar yaparlar, ekseriyetle ise başka bireylerin davranışlarına çok daha bağlıdırlar
4. Kendileri için çok seçicidirler. Kendileri ile ilgili beğenilen, olumlu, durum yada vakalar değersiz kabul edilip bir kenara konur, bunun yanı sıra zayıf, doyumsuz hadiseler anımsanır ve uzun vade üzerinde durulur.
5. Içtimaî alakalarda lâtif olan durumlarda kendileri dışında neden ararlar ancak hayal kırıklığı yaratan hadiselerin nedenlerini kendilerinde ararlar.
NEDENLERİ:
-
Fobilerin nedeni, çocukluktaki bariz bir kişilerarası meseledir.
-
Fobilerde tedavi yolu arama umumiyetle, mesleksel durumundaki bir değişikliğin kişinin yıllarca kaçındığı ya da küçümsediği bir durumla yüzleşmesi gerektiğinde ortaya çıkar. -
Psikanalitik tedavinin umumiyetle ölçüsüz endişe ve kaçınmanın altında yatan bastırılmış çatışmaların ortaya çıkarılmasını hedefler. -
Psikanalitik psikoterapide, düzeltici duygusal deneyim kullanılır.
-
Agorafobi: Açık konum ya da kalabalık korkusu -
Akrofobi: Yüksek noktalardan korkma -
Amnezifobi: Hafızasını kaybetmekten korkma -
Antropofobi: Kişilerden korkma -
Araknofobi: Örümceklerden korkma -
Asimetrifobi: Simetrik olmayan şeylerden korkma -
Atelofobi: Kusursuz ol(a)mamaktan korkma -
Belonefobi: Iğnelerden korkma -
Dentofobi: Dişçiden korkma -
Entomofobi: Böceklerden korkma -
Erotofobi: Cinsellik korkusu -
Gametofobi: Evlenmekten korkma -
Hematofobi: Kan korkusu -
Homofobi: Eşcinsellerden korkma -
Kinofobi: Köpeklerden korkma -
Klostrofobi: Saklı nokta korkusu -
Manyofobi: Delirmekten korkma -
Nozokomefobi: Hastanelerden korkma -
Sosyofobi: Topluluktan, umum olarak kişilerden korkma -
Tanatofobi: Mevtten korkma -
Tripanofobi: Aşı ya da iğne olmaktan korkma -
Venüstrafobi: Hoş bayanlardan korkma -
Talassofobi: Deniz ya da okyanus korkusu