Geçmişten Günümüze Üst Baş,
Geçmişten Günümüze Giysiler,
Geçmişten Günümüze Giyim Kuşam ve Süslenme
Giyim insanın var oluşuyla, ilk önce doğa koşullarından korunmak amacıyla ortaya çıkmış bir olgudurGeçmişten günümüze değişik doğal, toplumsal, etik değerlerin etkisiyle biçim değişiklikleri göstererek bugüne dek ulaşmıştırAncak zamanla biçim farklılıkları gözlenmiştirBu çeşitlilikler, ait olduğu toplumun folklorik, sosyoekonomik yapısı, yaşanılan coğrafya, kullanılan araç gereç, iklim gibi nedenlerle oluşmuştur
Dünya uygarlığının fazla önceki devirlerinde arkaik insanın kendi toplumunda, ait olduğu kabilede sosyal statüsünü belirleyen ve giymek zorunda olduğu giyimi vardırAslında bu bir zorunluluktan fazla geleneğin insanlara sunmuş olduğu bir yaşam tarzı anlayışıdır Bu koşul sadece üste giyilenler olarak kalmamış, baş süslemelerine de yansımıştır
Geleneksel öğeler içeren bir giyimkuşam örneği bize, ait olduğu toplulukla ilgili öyle çok veri sunabilirToplumların yerleşik veya konargöçer olup olmadıkları, hangi tarihi olayları yaşadıkları ve etnolojik kökenleri konusunda bilgi verirlerÖrneğin bir Türkmen ya da Yörük köyüne gidildiğinde kimin sözlü, kimin nişanlı, kimin dul olduğu başlığından, giydiği renklerden kavranabilir
Meslek ve, özel gün giysileri farklılıklar içerirDüğün yapılan gelin başı ile gerdek sonrası yapılan başlık farklıdırKöylerden kasaba pazarına gelindiğinde, kimin köyden olduğu giysilerden kavranabilirAnadolu ’da bugün neredeyse benzer köyün mahalleleri aralarında bile çeşitlilik belirten geleneksel giyimkuşam anlayışına rastlanmaktadırBu yüzden de hiçbir sanat tarihçisi,ırkbilimci, ahali bilimcisi, ahali oyunları derlemecisi, desinatör “Türkiye ’nin milli giysileri şudur dememelidir
Kültür Bakanlığı, Halk Müziği Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğünün Millet Bilim Araştırmacılarının yürüttüğü araştırmalar ve incelemeler sonucunda Anadolu ’nun giysiler alanında son derece farklılık içerdiği saptanmıştırAskerlik, meslek gibi nedenlerle yaşadığı çevrenin dışına çıkan erkekler kent kültürüne armoni göstermiştir
böylece de saha araştırmalarında, erkek giyimkuşamına ait bulgulara rastlamak şiddet olmaktadırOysa kırsal yaşamda kadın dışa kapalı kalmaktadırKendi toplumunun yaşam biçiminde geleneklerine kadar giyinirSüslenme gereksinimlerini gelenekte gördüğü ne ise, o şekilde karşılarÇocuk giysileri de cinsiyete tabi olarak belirtilmiş bir yaşa dek özen taşırNazar anlayışı başlık ve giysilere takılan nazarlıklarda göze çarpar
Geleneksel yaşamda her kuşak kendinden önceki kuşağı izleyerek bu giyimkuşam anlayışını, günümüze taşırAncak giyimkuşam anlayışında hiçbir değişimin olmadığını bildirmek mümkün değildirEn azından araç gereç değişmekte, işçilik eski özenini yitirmekte, yaşanan günün koşulları ayrı biçimleri doğurmakta veya başka modalardan etkileşim gözlemlenmektedir
Kırsal yaşamda kadınlar vakitlerinin büyük bir kısmını çalışarak geçirirlerBu açıdan bakıldığında günlük hayat ve iş giysileri farklılıklar gösterirAncak özel gün giysileri ve başlıklar düğünler nedeniyle görülürAnadolu ’da bir genç kızın sözlenmesiyle yapılan “baş düzeni sosyal statüsünü belirler ve izaç, olgunluk, yaşlılık dönemlerinde bu önemini kesintisiz korur
Kültür Bakanlığı HAGEM, geleneksel giyimkuşam anlayışında görülen bu farklılığı, Maddi Kültür Şubesi Folklor Araştırmacıları göre yapılan araştırmaları yayına dönüştürmektedirHer gün değişime uğrayan Folklor (Ahali Kültürü) öğeleri aralarında yer alan ve Fiziki Kültür konusu olan giyimkuşam anlayışı da bu değişimden etkilenmiştir
Kurulduğu 1966 yılından günümüze dek yapılan saha araştırmalarından elde edilen fazla sayıda olumsuz ve slaytartı koleksiyonuyla, Türk Kültüründe önemli bir yere sahip olan HAGEM – Uzmanlaşma Arşivi; bu konuda egzersiz yapan birey, kurum ve kuruluşlara bilimsel çalışmalarında asistan olmaktadır
Saha araştırmaları sonucunda Bursa, Manisa, Sivas, Okumuş, Gaziantep, Çorum illerinden derlenen bilgiler katalog halinde yayınlanmıştırBu kataloglarda her ilin farklı özellikler içeren köylerine gidilerek, orijinal giyimkuşam parçaları, giyim tarzları saptama edilmiş ve giysilerin 11 ölçeğinde dikiş kalıpları çıkartılmış ve bunlar yayınlarda 15 ölçeğinde yer almıştırBu egzersiz çerçevesinde, 25 ilde kıyafet konulu araştırmalar yapılmış ve bunların yayınlama çalışmaları devam etmektedir
Takılar ve Süsler
Süslenme, süs ve takı kullanım; birincil çağlarda bir inanca dayalı olarak veya süslenme gereksinimi nedeniyle ortaya çıkmış ve gelenekselleşerek günümüze kadar gelmiştirKüçük topluluklar halinde yaşamış kabilelerin kendi örf, adet, görenekleri doğrultusunda yaşadıkları coğrafi çevreden tedarik edebildikleri doğal malzemelerle tasarladıkları takılar geleneklerle de bütünleşip, sembolik anlamlar yüklenerek günümüze ulaşmışlardır
Taş,ağaç, kemik, bez, sırça gibi temel maddelerin yanı sıra, bundan böyle malzemelerden de elde edilen birçok takı dinç bir kültürel birikimin geçmişten günümüze yansıyan örnekleridirGeleneksel giyimkuşamı bütünleyen takı yararlanma ve süslenme geleneği geleneksel yaşamı sürdüren toplumlarda günümüzde hala devam etmektedir
Anadolu da bilhassa nikah törenleri esnasında gözlemlenen takı yararlanma ve süslenme geleneği bu törenler sırasında kişilerin tartma sırasına ve törenin önemine kadar değişmektedirÖrneğin kına gecesinde gelin süslenmez onun yerine kız evinden diğer bir genç kız gelin gibi giyinir, takılarını takar ve süslenirBir genç kızın evlenmeden önce süslenmesi hoş karşılanmaz, oysa evden çıkacağı gün geçmişte daha çok nazar inancına emrindeki olarak günümüzde ise hoş görünme amaçlı süsleme yapılmaktadır
Süslenme ve takı faydalanma geleneği kadınların yanı sıra çocuk ve erişkin erkeklerde de görülen bir olgudurGünümüzde unutulan ve unutulmaya yüz tutmuş geleneklerimize rağmen takı faydalanma, süslenme son günlerde alaka gören otantik moda kavramışla bütünleşerek devam etmektedir
Özel Baskı *
Geçmişten Günümüze Giysiler,
Geçmişten Günümüze Giyim Kuşam ve Süslenme
Giyim insanın var oluşuyla, ilk önce doğa koşullarından korunmak amacıyla ortaya çıkmış bir olgudurGeçmişten günümüze değişik doğal, toplumsal, etik değerlerin etkisiyle biçim değişiklikleri göstererek bugüne dek ulaşmıştırAncak zamanla biçim farklılıkları gözlenmiştirBu çeşitlilikler, ait olduğu toplumun folklorik, sosyoekonomik yapısı, yaşanılan coğrafya, kullanılan araç gereç, iklim gibi nedenlerle oluşmuştur
Dünya uygarlığının fazla önceki devirlerinde arkaik insanın kendi toplumunda, ait olduğu kabilede sosyal statüsünü belirleyen ve giymek zorunda olduğu giyimi vardırAslında bu bir zorunluluktan fazla geleneğin insanlara sunmuş olduğu bir yaşam tarzı anlayışıdır Bu koşul sadece üste giyilenler olarak kalmamış, baş süslemelerine de yansımıştır
Geleneksel öğeler içeren bir giyimkuşam örneği bize, ait olduğu toplulukla ilgili öyle çok veri sunabilirToplumların yerleşik veya konargöçer olup olmadıkları, hangi tarihi olayları yaşadıkları ve etnolojik kökenleri konusunda bilgi verirlerÖrneğin bir Türkmen ya da Yörük köyüne gidildiğinde kimin sözlü, kimin nişanlı, kimin dul olduğu başlığından, giydiği renklerden kavranabilir
Meslek ve, özel gün giysileri farklılıklar içerirDüğün yapılan gelin başı ile gerdek sonrası yapılan başlık farklıdırKöylerden kasaba pazarına gelindiğinde, kimin köyden olduğu giysilerden kavranabilirAnadolu ’da bugün neredeyse benzer köyün mahalleleri aralarında bile çeşitlilik belirten geleneksel giyimkuşam anlayışına rastlanmaktadırBu yüzden de hiçbir sanat tarihçisi,ırkbilimci, ahali bilimcisi, ahali oyunları derlemecisi, desinatör “Türkiye ’nin milli giysileri şudur dememelidir
Kültür Bakanlığı, Halk Müziği Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğünün Millet Bilim Araştırmacılarının yürüttüğü araştırmalar ve incelemeler sonucunda Anadolu ’nun giysiler alanında son derece farklılık içerdiği saptanmıştırAskerlik, meslek gibi nedenlerle yaşadığı çevrenin dışına çıkan erkekler kent kültürüne armoni göstermiştir
böylece de saha araştırmalarında, erkek giyimkuşamına ait bulgulara rastlamak şiddet olmaktadırOysa kırsal yaşamda kadın dışa kapalı kalmaktadırKendi toplumunun yaşam biçiminde geleneklerine kadar giyinirSüslenme gereksinimlerini gelenekte gördüğü ne ise, o şekilde karşılarÇocuk giysileri de cinsiyete tabi olarak belirtilmiş bir yaşa dek özen taşırNazar anlayışı başlık ve giysilere takılan nazarlıklarda göze çarpar
Geleneksel yaşamda her kuşak kendinden önceki kuşağı izleyerek bu giyimkuşam anlayışını, günümüze taşırAncak giyimkuşam anlayışında hiçbir değişimin olmadığını bildirmek mümkün değildirEn azından araç gereç değişmekte, işçilik eski özenini yitirmekte, yaşanan günün koşulları ayrı biçimleri doğurmakta veya başka modalardan etkileşim gözlemlenmektedir
Kırsal yaşamda kadınlar vakitlerinin büyük bir kısmını çalışarak geçirirlerBu açıdan bakıldığında günlük hayat ve iş giysileri farklılıklar gösterirAncak özel gün giysileri ve başlıklar düğünler nedeniyle görülürAnadolu ’da bir genç kızın sözlenmesiyle yapılan “baş düzeni sosyal statüsünü belirler ve izaç, olgunluk, yaşlılık dönemlerinde bu önemini kesintisiz korur
Kültür Bakanlığı HAGEM, geleneksel giyimkuşam anlayışında görülen bu farklılığı, Maddi Kültür Şubesi Folklor Araştırmacıları göre yapılan araştırmaları yayına dönüştürmektedirHer gün değişime uğrayan Folklor (Ahali Kültürü) öğeleri aralarında yer alan ve Fiziki Kültür konusu olan giyimkuşam anlayışı da bu değişimden etkilenmiştir
Kurulduğu 1966 yılından günümüze dek yapılan saha araştırmalarından elde edilen fazla sayıda olumsuz ve slaytartı koleksiyonuyla, Türk Kültüründe önemli bir yere sahip olan HAGEM – Uzmanlaşma Arşivi; bu konuda egzersiz yapan birey, kurum ve kuruluşlara bilimsel çalışmalarında asistan olmaktadır
Saha araştırmaları sonucunda Bursa, Manisa, Sivas, Okumuş, Gaziantep, Çorum illerinden derlenen bilgiler katalog halinde yayınlanmıştırBu kataloglarda her ilin farklı özellikler içeren köylerine gidilerek, orijinal giyimkuşam parçaları, giyim tarzları saptama edilmiş ve giysilerin 11 ölçeğinde dikiş kalıpları çıkartılmış ve bunlar yayınlarda 15 ölçeğinde yer almıştırBu egzersiz çerçevesinde, 25 ilde kıyafet konulu araştırmalar yapılmış ve bunların yayınlama çalışmaları devam etmektedir
Takılar ve Süsler
Süslenme, süs ve takı kullanım; birincil çağlarda bir inanca dayalı olarak veya süslenme gereksinimi nedeniyle ortaya çıkmış ve gelenekselleşerek günümüze kadar gelmiştirKüçük topluluklar halinde yaşamış kabilelerin kendi örf, adet, görenekleri doğrultusunda yaşadıkları coğrafi çevreden tedarik edebildikleri doğal malzemelerle tasarladıkları takılar geleneklerle de bütünleşip, sembolik anlamlar yüklenerek günümüze ulaşmışlardır
Taş,ağaç, kemik, bez, sırça gibi temel maddelerin yanı sıra, bundan böyle malzemelerden de elde edilen birçok takı dinç bir kültürel birikimin geçmişten günümüze yansıyan örnekleridirGeleneksel giyimkuşamı bütünleyen takı yararlanma ve süslenme geleneği geleneksel yaşamı sürdüren toplumlarda günümüzde hala devam etmektedir
Anadolu da bilhassa nikah törenleri esnasında gözlemlenen takı yararlanma ve süslenme geleneği bu törenler sırasında kişilerin tartma sırasına ve törenin önemine kadar değişmektedirÖrneğin kına gecesinde gelin süslenmez onun yerine kız evinden diğer bir genç kız gelin gibi giyinir, takılarını takar ve süslenirBir genç kızın evlenmeden önce süslenmesi hoş karşılanmaz, oysa evden çıkacağı gün geçmişte daha çok nazar inancına emrindeki olarak günümüzde ise hoş görünme amaçlı süsleme yapılmaktadır
Süslenme ve takı faydalanma geleneği kadınların yanı sıra çocuk ve erişkin erkeklerde de görülen bir olgudurGünümüzde unutulan ve unutulmaya yüz tutmuş geleneklerimize rağmen takı faydalanma, süslenme son günlerde alaka gören otantik moda kavramışla bütünleşerek devam etmektedir
Özel Baskı *