Genel Birincil Yardım Bilgileri Nelerdir
Genel Ilk Destek Nasıl Yapılır
Birincil Destek Nasıl Olur
Herhangi bir kaza veya hayatı tehlikeye düşüren bir durum karşısında sağlık personelinin yardımı sağlanıncaya kadar hayatın kurtarılması ya da durumun daha kötüye gitmesini durdurmak nedeniyle ilaçsız olarak yapılan uygulamalara ilkyardım denir
İlkyardımcı kişiler aldıkları eğitimlerle sağlık durumu mesleğine mensup şahısların yetki ve sorumluluklarını kazanmadıklarını bilmelidirler İlkyardım eğitimi kişilere sıhhat personelinin yetkisinde yer alan bir takım uygulamaları yapabilme yetkisi vermeyecektir
İlkyardımcı uygulamalarda belirlenmiş karar verme yetkisinin afiyet personelinde olduğunu bilmelidir Onun yardımcısı durumunda hareket etmeli ve tartışmamalıdır Hasta en yakındaki afiyet kuruluşuna götürülmeli uzaktan hastanelere götürülmeye çalışılmamalıdır
İlkyardım yapan kişinin özellikleri: Ağırbaşlı olmalıdır, telaşa kapılmamalıdır Hasta ile onu rahatlatacak tonda konuşmalıdır Hiçbir vakit kendi can güvenliğini tehlikeye atmamalıdır Kendi can güvenliğini aldıktan daha sonra müdahale etmelidir Çevrede bulunanları organize etmeli (polis, itfaiye, ambulans çağırma konusunda) Hastaya müdahalede yük sırasını iyi bilmeli örneğin nefes almayan bir hastanın ayağında kanayan bir yara ile uğraşmamalıdır
İlkyardım ilkeleri ve öncelikler: Öncelikli kasıt yaralı kişinin hayatının korunması ve mevcut sıhhat durumunun daha kötüleşmesini önlemektir Kanaması olan bir hastanın kan kaybı devam ettikçe mevcut durumu da kötüleşecektir Kanama durdurulursa mevcut durum korunmuş olur ve sıra iyileşmeyi kolaylaştırıcı önlemlere gelir Mesela bere su ve sabunla yıkanır ise enfeksiyon oluşma riski azalır ve iyileşme hızlanmış olur
Hastanın boynunu sıkan kravat düğme vs gibi şeyler gevşetilir Solunum kontrol edilir Durmuş ise suni solunum yapılır Hastanın kalbi yoklama edilir Eğer kalp atımı yok ise gecikmeden kalp masajı uygulanır Kanama kontrolü yapılır kanama varsa sonradan anlatılacak olan tekniklerle durdurulur
Çevredekilerin hastanın başına toplanıp onu huzursuz edecek biçimde konuşmaları engellenir Kazazede kendine gelse, kendini iyi hissetse bile durumundan kesin olunmadan ayağa kalkmasına müsade verilmemelidir Bilici kapalı hastalara ağızdan hiçbir gıda yada içecek verilmez Hastanın üzerine bir battaniye örtülerek ısıtılması gereklidir Kaza etraf koşullarına emrindeki ise anında ortamdan uzaklaştırılmalıdır (mesela gaz zehirlenmesi) oysa böyle bir niçin yoksa hastanın yerinden kıpırdatılmaması esastır Kırık varsa kırık bölgesi durağan bırakılır Şok var ise şokla savaşılır Bilinci açık ise sakinleştirilir Hastanın ağzında toz toprak kırık diş vs olabileceği akla getirilmeli ve temizlenmelidir Hastaya turnike uygulanmış ise bu bildirilmelidir İlkyardımcının kaza uygun kalmasını gerektirecek bir niçin yahut hastaneye dek yaralı ile birlikte gitmelidir
İlkyardımın A B C si: (A) Hava yolunun açılması, (B) Solunumun düzenlenmesi, (C) Dolaşımın sağlanması Hastaya saplanmış herhangi bir şey varsa bunlar çıkartılmaz Çıkartılmaya çalışılırsa hasta ölebilir Ameliyatla hastanede çıkartılır Mümkünse kesilir ya da sökülür Elbiselerin çıkartılmasında hırpalayıcı hareketlerden kaçınılmalıdır Önce sağlam kol ve ayak çıkartılır Hırpalanma olacaksa kesilip çıkartılmalıdır Yanık olan bölgelerde elbiseler muhakkak sıyrılmamalı kesilip çıkartılmalıdır Hastanın ya da ilkyardımcının hayatını korkutma eden bir koşul yahut hastanın durumu denetleme aşağı değilse hareket ettirilmemelidir taşımaya en elverişi araç sedyedir
Bilinç Kaybı ve Koma: Bilinç kapalı kişilerde 5 duyu ile kavrama ortadan kalkar İleri derecede komada ise ağrılı uyaranlara yanıt veremez, bilinci kapalı kişiler
1 Destek isteyemez
2 Titiz değerlendirilemez ise ölü sanılabilirler
3 Nedene yönelin varsayım yaşam kurtarabilir
4 Zahmetsizce zarar görebilirler
5 Solunum yolu tıkanmış olabilir
6 Hasta kusabilir kusmuk solunum yollarına kaçabilir
7 Refleksler ortadan kalkmıştır
En ileri bilinç kaybına koma denir Değişik nedenlerle oluşabilir ilk olarak hava yolu açılır Solgun alıyor ise koma duruşuna getirilir Solgun almıyor ise yapay solunum başlanır Nabız kontrol edilir Yürek durmuş ise yapay solunumla birlikte kalp masajı ile birlikte yapay solum devam ettirilir Yürek ve solunum geri döndükten sonradan koma duruşuna getirilerek hastaneye nakledilir
Kafa travmalarına bağlı komalar: Beyin sarsıntısı, zedelenme, kanama koma nedeni olabilir Kaza sonrası kulaktan veya burundan kan ya da beyaz bir istikrarsız gelmesi kırık riskini ve ileri derecede beyin sarsıntısını gösterir Kafa travmasına uğrayan kişinin muayenesi bayağı olsa bile 24 saat zaman ile yalnız kalmamalıdır Derin uykuya dalar ve uyanmazsa, fışkırır tarzda kusarsa en yakın hastaneye götürülmelidir Bu süre içinde ağrı kesici ve uyku ilacı verilmemelidir
Ölüm: Çevre ile anlamlı iletişim kurma yeteneği kaybolur Bilinç kaybı ve hava yolu tıkanıklığı bunu izler dil kökü geriye doğru kayarak bitik borusunun ağzını kapatır sonra solunum durur Solunum ile sağlanan oksijenin kesilmesinin 12 dakika ardındaki kalpte durur Kalbin durmasına klinik vefat denir Kalbin durması ile bütün hücrelere oksijen gitmesi engellenir Oksijensizliğe en sağduyu hücreler beyin hücreleridir 46 dakika daha sonra beyinde geri dönüşü olmayan doku ölümü olur Beyin hücreleri öldükten sonradan kalp çalışacak olursa kişi bitkisel hayata girer Soğukta beyin ölümü gecikebilir İlkyardımcı kişinin ölüp ölmediğini değerlendirmelidir Nabız alınmıyorsa (boyundan, bilekten, kasıktan) kulak göğse dayanıp dinlendiğinde ses duyulmuyorsa Soluk almıyorsa, gözler mat bulanık ve kaymış durumda ise her iki gözbebeği de ileri derecede genişlemişse gövde gittikçe soğuyorsa ölmüş demektir
Görüldüğünden daha önemli olan durumlar: Bilinç kaybı; İç kanama olasılığı kuşkusu; Püskürür tarzda kusma kafaya darbe geldikten sonra ya da darbe ile birlikte bilinç kaybı olması; Delici yaralar; Eklemlere yakın yaralanmalar; Kırık olasılığı; Göz yaralanmaları; Elektrik çarpması; Etkeni meçhul zehirlenmeler
Hava Yolu Tıkanıklığı: Oksijen olmazsa hücreler gerekli olarak ölürler Beyin hücreleri oksijene en duyarlı olanlardır Çoğunlukla oksijensizliğe 3 dakika dayanabildiği kabul edilir Yürek hücreleri oksijensizliğe 20–30 dakika dayanabilirler Cilt ve tırnaktaki hücreler oksijensizliğe en çok dayanan hücrelerdir Solunum dakikada 12–20 kez olur Ve beyin sapı kadar kontrol edilir Solunum yolu tıkanırsa 2 dakika içinde bilinç kaybı olur 5–10 dakika içinde kalp durur Hava yolu tıkanıklığına dilin geri kaçması, tanıdık olmayan cisimler nefes borusunun şişlikleri ve ödemi niçin olur Dil tabanının geriye doğru sarkmasına yan tıkanıklıklarda hava yolu birkaç yöntemle açılabilir Sırtüstü yatırılır Baş geri bükülür boyun desteklenerek kaldırılır Boyun kırığı riski varsa yapılmamalıdır Bebekler dede uygulanabilir Baş bükülürken çene kaldırılması Buda boyun kırığı riski varsa yapılmamalıdır Üçlü havayolu manevrası: Baş geri bükülürken çene öne çekilir daha alçak dudak altında itilir Çeneye zorlama yöntemi hasta sırtüstü yançene öne çekilir baş nötral durumda kalır Boyun kırığı riskinde uygulanabilir
Koma duruşu: Hasta sol yandan çevrilir, sol but ve kalça içe bükülür Baş kol üzerinde yarı yüzüstü durumudur Boyun kırığı tehlikesi varsa kullanılmaz
Tanıdık Olmayan Cisim: Hasta birdenbire konuşamaz hale gelir Bitik alamadığını bildiren işaretler yapar Hastanın öksürükle tanıdık olmayan cismi çıkarabilmesi için akciğerlere kısmen hava girmesi gereklidir Sırta darbe yöntemi ile kürek kemiklerinin arasına el tabanı ile 4 kere sert darbe vurulur Göğüsten desteklenmelidir
Elle bası: Karnın üstteki kısmına ya da göğse bası yaparak az kalsın yapay öksürük oluşturma durumudur Çocuk ve bebeklerde karna zorlama uygulanmamalı sırta darbe ve göğse zorlama uygulanmalıdır Parmakla sıvazlama Bu yöntemler etkisiz kaldı ise çene ve dil başparmak ve parmaklarla yukarı çekilir Nefes borusunun ağzı görülür Bu uygulama ile öksürük refleksi uyarılır elin muhabere parmağı ile boğaza yakın cisimler çıkartılır Diğer bir cisim sokulmalıdır
Solunumun Durması: Solunumu durmuş kişilerde süre kaybetmeden suni solunuma geçilmeli buda ağızdan ağza ya da ağızdan buruna hava verilerek yapılmalıdır Çoğu vakit suda boğulmalarda hastanın midesindeki ve akciğerindeki suyu çıkartmak için boşuna zaman kaybedilmektedir Oysaki midedeki suyun herhangi bir zararı yoktur Akciğerdeki suyunda çıkarılması mümkün değildir Hasta sert bir zemine sırt üstü yatırılır Ağız içi sıvazlanarak içinde kusmuk, toprak, alg, kırık diş, takma diş vs varsa çıkartılır Çene yukarı çekilirken baş hafif geri yatırılır Ağızdan solunum yapılacaksa burun burundan yapılacaksa ağız kapatılır Derin nefes alınır Çapraz olarak ağız ağza yerleştirilir Göğsün kabarmasına yetecek dek nefes verilmelidir Baş yana çevrilerek her yerde nefes alınır Bu operasyon 3–4 sn de bir tekrarlanır Hastanın kendi solunumu gelene kadar tekrarlanır
Yürek Durması: Kalp Durmasında hastanın bilincinin kapalı olduğunu kalp atımlarının nabız hissedilmediğini görürüz Boyunda şah damarı yürek atımlarının en kolay hissedildiği yerdir
Kalp Masajı: Kesinlikle kalp durduğundan emin olduktan daha sonra yapılmalıdır Hasta sert bir zemine sırt üstü yatırılır Hastanın ayaklarının altına bir yastık konur Kalbe kanın dönüşü kolaylaşır Göğüs kemiğinin 13 alt kısmına gelecek şekilde el ayası altta diğer el ayası alttaki elin üzerinde olacak şekilde zorlama uygulanır Parmaklar göğse değmemelidir Kollar dirsekten bükülmeden baskı uygulanır Normal bir erişkinde göğüsün 4–5 cm altında inmesi yeterlidir Dakikada 80–100 kere masaj yapılır Her 5 kalp masajından daha sonra 1 kez suni solunum yaptırılır Eğer tek kişi var ise her 15 kalp masajından daha sonra 2 kez suni solunum yaptırılır
Suda Boğulma: İster tuz suda ister tatlı suda boğulma olsun yapılacaklar aynıdır Boğulma sırasında benzi atmış borusunun kasılmasına tabi olarak fazla az miktarda su akciğere gider Soğuk havada suda boğulanlarda 20–30 dakika geçse bile suni solunum ve yürek masajına başlanmalıdır
Şok: Kan dolaşımının etkili olarak çalışabilmesi için kalbin pompa görevini yapması, kapalı damar ağının ve dolaşım sisteminin bütünlüğünün korunması ve tatmin edici miktarda kan hacminin bulunması gereklidir Bu bölümlerden herhangi birinde bir eksiklik olursa dokulara kan iletimi bozulacak ve şok oluşacaktır Yürek dakikada takriben 8 litre kanı damarlara pompalar Yürek krizi, şiddetli kanamalar, aşırı sıvı kayıpları, büyük yanıklar, aşırı isal, kusma, karın içi iltihaplanmalar, karın ve başa şiddetli darbelerde fazla korku ve heyecanlanmalarda şok görülebilir
Şok Belirtileri: Huzursuzluk, endişe hali, fazla susama, dudakların kuruması, bulantı, kusma, soğuk ve nemli deri Nabız güçsüz ve hızlıdır Solunum yüzeysel ve hızlıdır Bilinç bozulur, uyku hali ve komaya doğru dışarı giden evreler olabilir Kan basıncında düşme olur
Kanama Nedeniyle Olan Şokta İlkyardım: Kan kaybı olunca gövde bunu kendi çabalarıyla önlemeye çalışır Damarlar büzülür ve daralır, yürek atımı hızlanır Eğer bunlar etkili olmaz kan kaybı devam ederse şok gelişir Kan kaybı durdurulmalı ve ilkyardımın ABC si yerine getirilmelidir Eğer imkân varsa hastaya oksijen verilmelidir Ayaklarının altına bir yastık konularak ayaklar yükseltilir Çok artı yükseltilmemeli solunum sıkıntısı oluşabilir Şoktaki hastaya ağızdan hiçbir şey verilmez Fazla susamış ise nemli pamukla ağız silinir Kırık varsa sabit hale getirilmeli Hastanın üstüne battaniye örtülerek üşümesi engellenmelidir
Kanamalar: Damarlar arter, toplardamar, kılcal damar olarak ayrılmıştır Atardamarlar kalpten dokulara kan taşıyan damarlardır Atardamarlarda basınç yüksektir ve her kalp atımıyla daha da yükselir, kılcal damarlar dokular arası dağılmış olan ufak ince damarlardır Toplardamarlar ise dokulardan kanı her tarafta kalbe getiren damarlardır, negatif bir basınç vardır ve aralıksız bir kan akımı vardır Atardamar kanamalarında kan nabızla birlikte kan ritmik olarak fışkırır Kısa sürede fazla miktarda kan kaybına niçin olabilir Toplardamar kanaması ise daha yavaştır ama süreklidir
Kanama Tedavisi:
1 Sırık Bası kullanım: En basit ve en etkili yoldur Kanayan bölgenin üzerine steril bir gazlı bez ile el ayası ile baskı uygulanır Kanama nedeniyle bezin dış kısmı ıslanırsa kumaş kaldırılmadan üzerine bir bez daha konarak baskı uygulanır
2 Basınç Noktalarına Baskı: Büyük damarların zahmetsizce bastırılarak kan akımının kesilebileceği noktalarına baskı uygulanarak kanama durdurulabilir bunlar genelde nabız noktalarıdır
3 Turnike Ya Da Boğucu Sargı Uygulaması: Turnike uygulaması istenen bir başvuru değildir Tüm yollar denendikten sonradan kanama durmazsa uygulanmalıdır Alttaki dokuları ezme damar ve sinirlere daimi zararlar verme riski vardır Turnike ince olmamalıdır Genişliği 7–8 cm olmalıdır Sıkıştırma işlemi kanama durana değin yapılmalıdır Daha fazla sıkılmaz 15 dakika da bir gevşetilmeli ve kan geçişi sağlanmalıdır Elbise kolları vs turnikeyi ötmemelidir Hastaya turnike uygulandığı belirtilmelidir Dikkatli olunmalıdır
Minik dış kanamalar: Kısa süreli basınç başvuru kolayca pıhtılaşmayı sağlar hiçbir vakit yaradaki pıhtı silinmez Yara lekeli ise su ve sabunla yıkanır Yaranın üzerine mikropsuz sargı bezi ile zorlama uygulanır Bere kolda elde veya bacakta ise yürek seviyesinden yukarı kaldırılırsa kanama durması kolaylaşır Yaraya herhangi bir hap vs sürülmemelidir
Büyük Dış Kanamalar: Kanama çok pozitif olursa şok gelişebilir İlkyardımın ABC si unutulmamalıdır Kanama durdurulmaya çalışılır Gerekirse turnike uygulanır
Kol ve Etap Kopmaları: Kopan kol ve ayak gibi uzuvların yerine dikilmesi mümkündür Güdük bölümüne zorlama uygulanarak kanama durdurulur Kopan bölümler plastik bir torba içinde buz dolu bir vahşi konur Buz ile doğrudan bağlantı engellenmelidir Hasta derhal en yakın afiyet kuruluşuna iletilmelidir
İç Kanmalar: Ceset boşluklarına olan kanamalardır Karın içi, göğüs içi veya kafa içi kanamalardır Biriken kan dışarı akmıyor olsa da damar içinden kayıp olduğundan şok gelişebilir Büyük kemik kırıklarında manâlı miktarda kan kayıpları olabilmektedir Hasta başı aşağı ayakları hafif yükseltilerek yatırılır Boğazını sıkan şeyler kravat düğme vs gevşetilir Hasta rahatlatılmaya çalışılır Şok önlenmeye çalışılır Hastada diğer yaralanma ve darbe olup olmadığı yoklama edilir Bilinç kapanır ise yürek atımı ve solunum varsa koma yatışına getirilir Üstüne battaniye örtülerek üşümesi engellenir En yakın sağlık kuruluşuna iletilir
Delici Göğüs Yaralanmaları: Anında göğüsteki delik kapatılır Göğüs içinde kanama varsa hasta afiyet kuruluşuna güya oturur biçimde iletilmelidir
Burun Kanamaları: Eğer kafatası kırığından kuşkulanılıyorsa burun kanamasını önlemek için uğraşılmamalıdır 35 yaş üstünde burun kamalarında yüksek tansiyon akla gelmelidir Hasta oturtulur sakinleştirilir Başı öne eğilerek kendisine burun delikleri sımsıkı tutturulur Icabında buruna buz torbası uygulanabilir 30 dakika üzerinde devam ederse sıhhat kuruluşuna iletilmelidir
Kulak Kanamaları: Kafa darbesi sonucu olursa fazla önemlidir Kanama dış kulak ya da iç kulaktan olabilir Hasta benzeri oturur pozisyonda baş kanayan tarafa eğilir Kulak ilaçsız ve mikropsuz bir sargı bezi ile sarılır
Saçlı cilt Kanamaları: Kayda Değer miktarda kanama olur Kafatası kırığı olabileceği unutulmamalıdır Bilinç kaybı varsa bu olanak yüksektir Aracısız Olarak bası uygulanarak denetleme altına alınabilir İçinde tanıdık olmayan beden varsa aracısız olarak bası uygulanmamalıdır Simit bandaj konulur
Yaralar: Deriye gelen darbeler soncu kapalı doku zedelenmeleri olabilir Bu durumda ağrı ve şişlik meydana gelebilir Bazen morarma ve şişkinlik içinde kan birikebilir Şiş olan bölgeye sıkı bandaj uygulanır soğuk uygulanır Yalnız sargı kan dolaşımını engelleyecek derecede sıkı olmamalıdır Açık yaralarda tetanos riski unutulmamalıdır bu niçin tetanos aşısı yapılmalıdır
Yanıklar: 1 derece yanık: üstünkörü yanıktır, kızarıklık ve sızı vardır İz bırakmadan 1 haftada iyileşir 2 Derece yanık: cilt ve cilt altı dokularda yanmıştır Alacalı kırmızı renkli kabarcık oluşumu vardır Derideki sinir uçları da hasar görmüştür Enfeksiyon gelişmezse 2–3 hafta da iyileşir 3 derece yanık: Cilt adamakıllı yanmıştır Dipteki kas tabakasına dek uzanır Güvenli Olmayan yanıklar: Vücudun %30 dan fazlasının yanması, solunum sistemini içine alan yanıklar, vücudun %10 dan fazlasında 3 derece yanık olması, yüz, el, genital bölge yanıkları, göz yanıkları, derin asit ve elektrik yanıkları, boyunda halka şeklinde yanıklar Yanık yüzeye hiçbir şey örtülmez Soğuk su ağrıyı azaltır Kabarcıklar patlatılmaz yanık alanındaki kolye yüzük bilezik vs çıkartılmalıdır Elbiseler kesilerek çıkartılmalı sıyrılmamalıdır
Kimyasal Yanıklar: Faktör çabucak uzaklaştırılmalı 1020 dakika bol su aşağı tutulmalıdır sonradan yumuşak sabunla yıkanır Sönmemiş kireç su ile karşılaştığında yakıcı etki gösterir Tozlar fırça ile alındıktan sonradan bol su ile yıkanır Elektrik yanığından şüphelenilen her hasta durumu bayağı olsada hastanede değerlendirilmelidir
Bandaj ve Ateller: Sargıların fazla sıkı ve gevşek sarılmaması gerekir El ve ayak parmakları açık havada kalacak şekilde sarılmalıdır Parmaklarda anestezi karıncalanma morarma olduğu görülürse bandaj sıkı sarılmış demektir Sargılar steril olmalıdır Ateller ise herhangi bir vücut bölgesini atıl olarak adamak için kullanılan desteklerdir Kırık bacağa sağlam bacağı kırık kola gövdeyi destek yapmakta mümkündür Mümkünse şişme ateller kullanılmalı bunlar kırığı her yönden desteklerler tekrar tekrar kullanılabilirler
Kırık çıkık ve incilmelerde ilkyardım: kemik üzerine darbe gelen yada zorlanma olan bölgelerde ağrı, şişme, kabarıklık, herzamanki dışı görünüş, biçim bozukluğu, eklem olmayan yerde eklem görünümü, kol ya da bacağın boyunda kısalma, yarada kırık uçlarının görülmesi O bölgede kırık olduğunu gösterir Kırık olup olmadığını belirlemeden hasta yerinden oynatılmamalıdır Eğer hasta kırık bölgesi hareketsiz ışık halkası getirilmeden kıpırdatılmaya çalışılırsa kırık uçları kemiğe yakın veya paralel uzana damar ve sinirlere hasar verebilir Hasta taşınmadan önce kırık atele alınmalıdır Kırığın ilerisindeki nabız teftiş edilmelidir Atel kırığa yakın yerdeki eklemide dingin hale getirmelidir Açık kırıklarda kanama denetleme altına alınır Kırık bölgesinde kopmuş kemik parçaları varsa dokunulmaz, kırık uçları uçuca getirilmeye çalışılmaz Hastaneye nakledilirken ağızdan gıda verilmemelidir Çünkü hasta ameliyat olacaksa bu nedenle gecikebilir
Çıkıklar: Hareketle gelişen ağrı olur Yapısal şekil bozukluğu olur Hassasiyet vardır Şilik erken dönemde olmayabilir Hareket kısıtlılığı olabilir Anatomik yapıyı iyi haberdar olan kişiler göre oturtulması gerekir Burkulmalarda eklem sabitleştirilir ve hastaneye iletilir
Boyun Kırığı: Kafası üstüne düşen kafasına darbe gelen herkeste boyun kırığı akla gelmelidir Ani frenlerde kamçı hareketi sonrasında boyun kırığı oluşabilir Hastanın boynu boyunlukla desteklenmelidir Hasta yerinden oynatılmamalı bu konuda eğitim görmüş personelce taşınmalıdır
Zehirlenmeler: Kusturulur Alınan maddenin sulandırılması için bol miktarda su veya süt verilir Bilinç kaybı varsı havale geçiriyorsa brülör madde içti ise petrol ürünü içmiş ise kusturulmaz Gaz zehirlenmelerinde hasta hemen açık havaya çıkarılmalı oksijen verilmelidir
Böcek, Yılan Sokmaları: Bere bol su ile yıkanır Hasta sakinleştirilir Bere bölgesindeki şişliğin 5 er cm altından ve üstünden turnike uygulanır Turnike venöz dolaşımı engelleyecek arteryel dolaşımı engellemeyecek şekilde sıkılmalıdır Hastanın yürümesine izin verilmez Isırılan extremite atele alınmalıdır Isırılan alanda diş izleri arasında yarım santim derinliğinde kesi yapılır Gerekli olmadıkça ağız kullanılmadan kanama sağlanır İlkyardımın ABC si yönünden izlenir Yılan serumu uygulanmak üzree hastaneye iletilir
Soğuk ve Donma: Üstünkörü soğuk çarpması: cilt mumsu bir görünüm alır Dokunmakla serttir Ellerde küntlük hissedilir Şişlik ve kabarcık olabilir Hasta sıcak biryere alınır üşüyen alan gövde ısısıyla ısıtılır Ilk Elden ısı kaynağı ile ısıtılmamalıdır Ovmaktan masajdan kaçınılmalıdır Derin soğuk çarpması kısmi donma: dokunmakla his alınmaz Travmadan kaçınılmalıdır 37740,5 C arasında ısıtılır Kabarcıkların patlatılması tehlikelidir *
Genel Ilk Destek Nasıl Yapılır
Birincil Destek Nasıl Olur
Herhangi bir kaza veya hayatı tehlikeye düşüren bir durum karşısında sağlık personelinin yardımı sağlanıncaya kadar hayatın kurtarılması ya da durumun daha kötüye gitmesini durdurmak nedeniyle ilaçsız olarak yapılan uygulamalara ilkyardım denir
İlkyardımcı kişiler aldıkları eğitimlerle sağlık durumu mesleğine mensup şahısların yetki ve sorumluluklarını kazanmadıklarını bilmelidirler İlkyardım eğitimi kişilere sıhhat personelinin yetkisinde yer alan bir takım uygulamaları yapabilme yetkisi vermeyecektir
İlkyardımcı uygulamalarda belirlenmiş karar verme yetkisinin afiyet personelinde olduğunu bilmelidir Onun yardımcısı durumunda hareket etmeli ve tartışmamalıdır Hasta en yakındaki afiyet kuruluşuna götürülmeli uzaktan hastanelere götürülmeye çalışılmamalıdır
İlkyardım yapan kişinin özellikleri: Ağırbaşlı olmalıdır, telaşa kapılmamalıdır Hasta ile onu rahatlatacak tonda konuşmalıdır Hiçbir vakit kendi can güvenliğini tehlikeye atmamalıdır Kendi can güvenliğini aldıktan daha sonra müdahale etmelidir Çevrede bulunanları organize etmeli (polis, itfaiye, ambulans çağırma konusunda) Hastaya müdahalede yük sırasını iyi bilmeli örneğin nefes almayan bir hastanın ayağında kanayan bir yara ile uğraşmamalıdır
İlkyardım ilkeleri ve öncelikler: Öncelikli kasıt yaralı kişinin hayatının korunması ve mevcut sıhhat durumunun daha kötüleşmesini önlemektir Kanaması olan bir hastanın kan kaybı devam ettikçe mevcut durumu da kötüleşecektir Kanama durdurulursa mevcut durum korunmuş olur ve sıra iyileşmeyi kolaylaştırıcı önlemlere gelir Mesela bere su ve sabunla yıkanır ise enfeksiyon oluşma riski azalır ve iyileşme hızlanmış olur
Hastanın boynunu sıkan kravat düğme vs gibi şeyler gevşetilir Solunum kontrol edilir Durmuş ise suni solunum yapılır Hastanın kalbi yoklama edilir Eğer kalp atımı yok ise gecikmeden kalp masajı uygulanır Kanama kontrolü yapılır kanama varsa sonradan anlatılacak olan tekniklerle durdurulur
Çevredekilerin hastanın başına toplanıp onu huzursuz edecek biçimde konuşmaları engellenir Kazazede kendine gelse, kendini iyi hissetse bile durumundan kesin olunmadan ayağa kalkmasına müsade verilmemelidir Bilici kapalı hastalara ağızdan hiçbir gıda yada içecek verilmez Hastanın üzerine bir battaniye örtülerek ısıtılması gereklidir Kaza etraf koşullarına emrindeki ise anında ortamdan uzaklaştırılmalıdır (mesela gaz zehirlenmesi) oysa böyle bir niçin yoksa hastanın yerinden kıpırdatılmaması esastır Kırık varsa kırık bölgesi durağan bırakılır Şok var ise şokla savaşılır Bilinci açık ise sakinleştirilir Hastanın ağzında toz toprak kırık diş vs olabileceği akla getirilmeli ve temizlenmelidir Hastaya turnike uygulanmış ise bu bildirilmelidir İlkyardımcının kaza uygun kalmasını gerektirecek bir niçin yahut hastaneye dek yaralı ile birlikte gitmelidir
İlkyardımın A B C si: (A) Hava yolunun açılması, (B) Solunumun düzenlenmesi, (C) Dolaşımın sağlanması Hastaya saplanmış herhangi bir şey varsa bunlar çıkartılmaz Çıkartılmaya çalışılırsa hasta ölebilir Ameliyatla hastanede çıkartılır Mümkünse kesilir ya da sökülür Elbiselerin çıkartılmasında hırpalayıcı hareketlerden kaçınılmalıdır Önce sağlam kol ve ayak çıkartılır Hırpalanma olacaksa kesilip çıkartılmalıdır Yanık olan bölgelerde elbiseler muhakkak sıyrılmamalı kesilip çıkartılmalıdır Hastanın ya da ilkyardımcının hayatını korkutma eden bir koşul yahut hastanın durumu denetleme aşağı değilse hareket ettirilmemelidir taşımaya en elverişi araç sedyedir
Bilinç Kaybı ve Koma: Bilinç kapalı kişilerde 5 duyu ile kavrama ortadan kalkar İleri derecede komada ise ağrılı uyaranlara yanıt veremez, bilinci kapalı kişiler
1 Destek isteyemez
2 Titiz değerlendirilemez ise ölü sanılabilirler
3 Nedene yönelin varsayım yaşam kurtarabilir
4 Zahmetsizce zarar görebilirler
5 Solunum yolu tıkanmış olabilir
6 Hasta kusabilir kusmuk solunum yollarına kaçabilir
7 Refleksler ortadan kalkmıştır
En ileri bilinç kaybına koma denir Değişik nedenlerle oluşabilir ilk olarak hava yolu açılır Solgun alıyor ise koma duruşuna getirilir Solgun almıyor ise yapay solunum başlanır Nabız kontrol edilir Yürek durmuş ise yapay solunumla birlikte kalp masajı ile birlikte yapay solum devam ettirilir Yürek ve solunum geri döndükten sonradan koma duruşuna getirilerek hastaneye nakledilir
Kafa travmalarına bağlı komalar: Beyin sarsıntısı, zedelenme, kanama koma nedeni olabilir Kaza sonrası kulaktan veya burundan kan ya da beyaz bir istikrarsız gelmesi kırık riskini ve ileri derecede beyin sarsıntısını gösterir Kafa travmasına uğrayan kişinin muayenesi bayağı olsa bile 24 saat zaman ile yalnız kalmamalıdır Derin uykuya dalar ve uyanmazsa, fışkırır tarzda kusarsa en yakın hastaneye götürülmelidir Bu süre içinde ağrı kesici ve uyku ilacı verilmemelidir
Ölüm: Çevre ile anlamlı iletişim kurma yeteneği kaybolur Bilinç kaybı ve hava yolu tıkanıklığı bunu izler dil kökü geriye doğru kayarak bitik borusunun ağzını kapatır sonra solunum durur Solunum ile sağlanan oksijenin kesilmesinin 12 dakika ardındaki kalpte durur Kalbin durmasına klinik vefat denir Kalbin durması ile bütün hücrelere oksijen gitmesi engellenir Oksijensizliğe en sağduyu hücreler beyin hücreleridir 46 dakika daha sonra beyinde geri dönüşü olmayan doku ölümü olur Beyin hücreleri öldükten sonradan kalp çalışacak olursa kişi bitkisel hayata girer Soğukta beyin ölümü gecikebilir İlkyardımcı kişinin ölüp ölmediğini değerlendirmelidir Nabız alınmıyorsa (boyundan, bilekten, kasıktan) kulak göğse dayanıp dinlendiğinde ses duyulmuyorsa Soluk almıyorsa, gözler mat bulanık ve kaymış durumda ise her iki gözbebeği de ileri derecede genişlemişse gövde gittikçe soğuyorsa ölmüş demektir
Görüldüğünden daha önemli olan durumlar: Bilinç kaybı; İç kanama olasılığı kuşkusu; Püskürür tarzda kusma kafaya darbe geldikten sonra ya da darbe ile birlikte bilinç kaybı olması; Delici yaralar; Eklemlere yakın yaralanmalar; Kırık olasılığı; Göz yaralanmaları; Elektrik çarpması; Etkeni meçhul zehirlenmeler
Hava Yolu Tıkanıklığı: Oksijen olmazsa hücreler gerekli olarak ölürler Beyin hücreleri oksijene en duyarlı olanlardır Çoğunlukla oksijensizliğe 3 dakika dayanabildiği kabul edilir Yürek hücreleri oksijensizliğe 20–30 dakika dayanabilirler Cilt ve tırnaktaki hücreler oksijensizliğe en çok dayanan hücrelerdir Solunum dakikada 12–20 kez olur Ve beyin sapı kadar kontrol edilir Solunum yolu tıkanırsa 2 dakika içinde bilinç kaybı olur 5–10 dakika içinde kalp durur Hava yolu tıkanıklığına dilin geri kaçması, tanıdık olmayan cisimler nefes borusunun şişlikleri ve ödemi niçin olur Dil tabanının geriye doğru sarkmasına yan tıkanıklıklarda hava yolu birkaç yöntemle açılabilir Sırtüstü yatırılır Baş geri bükülür boyun desteklenerek kaldırılır Boyun kırığı riski varsa yapılmamalıdır Bebekler dede uygulanabilir Baş bükülürken çene kaldırılması Buda boyun kırığı riski varsa yapılmamalıdır Üçlü havayolu manevrası: Baş geri bükülürken çene öne çekilir daha alçak dudak altında itilir Çeneye zorlama yöntemi hasta sırtüstü yançene öne çekilir baş nötral durumda kalır Boyun kırığı riskinde uygulanabilir
Koma duruşu: Hasta sol yandan çevrilir, sol but ve kalça içe bükülür Baş kol üzerinde yarı yüzüstü durumudur Boyun kırığı tehlikesi varsa kullanılmaz
Tanıdık Olmayan Cisim: Hasta birdenbire konuşamaz hale gelir Bitik alamadığını bildiren işaretler yapar Hastanın öksürükle tanıdık olmayan cismi çıkarabilmesi için akciğerlere kısmen hava girmesi gereklidir Sırta darbe yöntemi ile kürek kemiklerinin arasına el tabanı ile 4 kere sert darbe vurulur Göğüsten desteklenmelidir
Elle bası: Karnın üstteki kısmına ya da göğse bası yaparak az kalsın yapay öksürük oluşturma durumudur Çocuk ve bebeklerde karna zorlama uygulanmamalı sırta darbe ve göğse zorlama uygulanmalıdır Parmakla sıvazlama Bu yöntemler etkisiz kaldı ise çene ve dil başparmak ve parmaklarla yukarı çekilir Nefes borusunun ağzı görülür Bu uygulama ile öksürük refleksi uyarılır elin muhabere parmağı ile boğaza yakın cisimler çıkartılır Diğer bir cisim sokulmalıdır
Solunumun Durması: Solunumu durmuş kişilerde süre kaybetmeden suni solunuma geçilmeli buda ağızdan ağza ya da ağızdan buruna hava verilerek yapılmalıdır Çoğu vakit suda boğulmalarda hastanın midesindeki ve akciğerindeki suyu çıkartmak için boşuna zaman kaybedilmektedir Oysaki midedeki suyun herhangi bir zararı yoktur Akciğerdeki suyunda çıkarılması mümkün değildir Hasta sert bir zemine sırt üstü yatırılır Ağız içi sıvazlanarak içinde kusmuk, toprak, alg, kırık diş, takma diş vs varsa çıkartılır Çene yukarı çekilirken baş hafif geri yatırılır Ağızdan solunum yapılacaksa burun burundan yapılacaksa ağız kapatılır Derin nefes alınır Çapraz olarak ağız ağza yerleştirilir Göğsün kabarmasına yetecek dek nefes verilmelidir Baş yana çevrilerek her yerde nefes alınır Bu operasyon 3–4 sn de bir tekrarlanır Hastanın kendi solunumu gelene kadar tekrarlanır
Yürek Durması: Kalp Durmasında hastanın bilincinin kapalı olduğunu kalp atımlarının nabız hissedilmediğini görürüz Boyunda şah damarı yürek atımlarının en kolay hissedildiği yerdir
Kalp Masajı: Kesinlikle kalp durduğundan emin olduktan daha sonra yapılmalıdır Hasta sert bir zemine sırt üstü yatırılır Hastanın ayaklarının altına bir yastık konur Kalbe kanın dönüşü kolaylaşır Göğüs kemiğinin 13 alt kısmına gelecek şekilde el ayası altta diğer el ayası alttaki elin üzerinde olacak şekilde zorlama uygulanır Parmaklar göğse değmemelidir Kollar dirsekten bükülmeden baskı uygulanır Normal bir erişkinde göğüsün 4–5 cm altında inmesi yeterlidir Dakikada 80–100 kere masaj yapılır Her 5 kalp masajından daha sonra 1 kez suni solunum yaptırılır Eğer tek kişi var ise her 15 kalp masajından daha sonra 2 kez suni solunum yaptırılır
Suda Boğulma: İster tuz suda ister tatlı suda boğulma olsun yapılacaklar aynıdır Boğulma sırasında benzi atmış borusunun kasılmasına tabi olarak fazla az miktarda su akciğere gider Soğuk havada suda boğulanlarda 20–30 dakika geçse bile suni solunum ve yürek masajına başlanmalıdır
Şok: Kan dolaşımının etkili olarak çalışabilmesi için kalbin pompa görevini yapması, kapalı damar ağının ve dolaşım sisteminin bütünlüğünün korunması ve tatmin edici miktarda kan hacminin bulunması gereklidir Bu bölümlerden herhangi birinde bir eksiklik olursa dokulara kan iletimi bozulacak ve şok oluşacaktır Yürek dakikada takriben 8 litre kanı damarlara pompalar Yürek krizi, şiddetli kanamalar, aşırı sıvı kayıpları, büyük yanıklar, aşırı isal, kusma, karın içi iltihaplanmalar, karın ve başa şiddetli darbelerde fazla korku ve heyecanlanmalarda şok görülebilir
Şok Belirtileri: Huzursuzluk, endişe hali, fazla susama, dudakların kuruması, bulantı, kusma, soğuk ve nemli deri Nabız güçsüz ve hızlıdır Solunum yüzeysel ve hızlıdır Bilinç bozulur, uyku hali ve komaya doğru dışarı giden evreler olabilir Kan basıncında düşme olur
Kanama Nedeniyle Olan Şokta İlkyardım: Kan kaybı olunca gövde bunu kendi çabalarıyla önlemeye çalışır Damarlar büzülür ve daralır, yürek atımı hızlanır Eğer bunlar etkili olmaz kan kaybı devam ederse şok gelişir Kan kaybı durdurulmalı ve ilkyardımın ABC si yerine getirilmelidir Eğer imkân varsa hastaya oksijen verilmelidir Ayaklarının altına bir yastık konularak ayaklar yükseltilir Çok artı yükseltilmemeli solunum sıkıntısı oluşabilir Şoktaki hastaya ağızdan hiçbir şey verilmez Fazla susamış ise nemli pamukla ağız silinir Kırık varsa sabit hale getirilmeli Hastanın üstüne battaniye örtülerek üşümesi engellenmelidir
Kanamalar: Damarlar arter, toplardamar, kılcal damar olarak ayrılmıştır Atardamarlar kalpten dokulara kan taşıyan damarlardır Atardamarlarda basınç yüksektir ve her kalp atımıyla daha da yükselir, kılcal damarlar dokular arası dağılmış olan ufak ince damarlardır Toplardamarlar ise dokulardan kanı her tarafta kalbe getiren damarlardır, negatif bir basınç vardır ve aralıksız bir kan akımı vardır Atardamar kanamalarında kan nabızla birlikte kan ritmik olarak fışkırır Kısa sürede fazla miktarda kan kaybına niçin olabilir Toplardamar kanaması ise daha yavaştır ama süreklidir
Kanama Tedavisi:
1 Sırık Bası kullanım: En basit ve en etkili yoldur Kanayan bölgenin üzerine steril bir gazlı bez ile el ayası ile baskı uygulanır Kanama nedeniyle bezin dış kısmı ıslanırsa kumaş kaldırılmadan üzerine bir bez daha konarak baskı uygulanır
2 Basınç Noktalarına Baskı: Büyük damarların zahmetsizce bastırılarak kan akımının kesilebileceği noktalarına baskı uygulanarak kanama durdurulabilir bunlar genelde nabız noktalarıdır
3 Turnike Ya Da Boğucu Sargı Uygulaması: Turnike uygulaması istenen bir başvuru değildir Tüm yollar denendikten sonradan kanama durmazsa uygulanmalıdır Alttaki dokuları ezme damar ve sinirlere daimi zararlar verme riski vardır Turnike ince olmamalıdır Genişliği 7–8 cm olmalıdır Sıkıştırma işlemi kanama durana değin yapılmalıdır Daha fazla sıkılmaz 15 dakika da bir gevşetilmeli ve kan geçişi sağlanmalıdır Elbise kolları vs turnikeyi ötmemelidir Hastaya turnike uygulandığı belirtilmelidir Dikkatli olunmalıdır
Minik dış kanamalar: Kısa süreli basınç başvuru kolayca pıhtılaşmayı sağlar hiçbir vakit yaradaki pıhtı silinmez Yara lekeli ise su ve sabunla yıkanır Yaranın üzerine mikropsuz sargı bezi ile zorlama uygulanır Bere kolda elde veya bacakta ise yürek seviyesinden yukarı kaldırılırsa kanama durması kolaylaşır Yaraya herhangi bir hap vs sürülmemelidir
Büyük Dış Kanamalar: Kanama çok pozitif olursa şok gelişebilir İlkyardımın ABC si unutulmamalıdır Kanama durdurulmaya çalışılır Gerekirse turnike uygulanır
Kol ve Etap Kopmaları: Kopan kol ve ayak gibi uzuvların yerine dikilmesi mümkündür Güdük bölümüne zorlama uygulanarak kanama durdurulur Kopan bölümler plastik bir torba içinde buz dolu bir vahşi konur Buz ile doğrudan bağlantı engellenmelidir Hasta derhal en yakın afiyet kuruluşuna iletilmelidir
İç Kanmalar: Ceset boşluklarına olan kanamalardır Karın içi, göğüs içi veya kafa içi kanamalardır Biriken kan dışarı akmıyor olsa da damar içinden kayıp olduğundan şok gelişebilir Büyük kemik kırıklarında manâlı miktarda kan kayıpları olabilmektedir Hasta başı aşağı ayakları hafif yükseltilerek yatırılır Boğazını sıkan şeyler kravat düğme vs gevşetilir Hasta rahatlatılmaya çalışılır Şok önlenmeye çalışılır Hastada diğer yaralanma ve darbe olup olmadığı yoklama edilir Bilinç kapanır ise yürek atımı ve solunum varsa koma yatışına getirilir Üstüne battaniye örtülerek üşümesi engellenir En yakın sağlık kuruluşuna iletilir
Delici Göğüs Yaralanmaları: Anında göğüsteki delik kapatılır Göğüs içinde kanama varsa hasta afiyet kuruluşuna güya oturur biçimde iletilmelidir
Burun Kanamaları: Eğer kafatası kırığından kuşkulanılıyorsa burun kanamasını önlemek için uğraşılmamalıdır 35 yaş üstünde burun kamalarında yüksek tansiyon akla gelmelidir Hasta oturtulur sakinleştirilir Başı öne eğilerek kendisine burun delikleri sımsıkı tutturulur Icabında buruna buz torbası uygulanabilir 30 dakika üzerinde devam ederse sıhhat kuruluşuna iletilmelidir
Kulak Kanamaları: Kafa darbesi sonucu olursa fazla önemlidir Kanama dış kulak ya da iç kulaktan olabilir Hasta benzeri oturur pozisyonda baş kanayan tarafa eğilir Kulak ilaçsız ve mikropsuz bir sargı bezi ile sarılır
Saçlı cilt Kanamaları: Kayda Değer miktarda kanama olur Kafatası kırığı olabileceği unutulmamalıdır Bilinç kaybı varsa bu olanak yüksektir Aracısız Olarak bası uygulanarak denetleme altına alınabilir İçinde tanıdık olmayan beden varsa aracısız olarak bası uygulanmamalıdır Simit bandaj konulur
Yaralar: Deriye gelen darbeler soncu kapalı doku zedelenmeleri olabilir Bu durumda ağrı ve şişlik meydana gelebilir Bazen morarma ve şişkinlik içinde kan birikebilir Şiş olan bölgeye sıkı bandaj uygulanır soğuk uygulanır Yalnız sargı kan dolaşımını engelleyecek derecede sıkı olmamalıdır Açık yaralarda tetanos riski unutulmamalıdır bu niçin tetanos aşısı yapılmalıdır
Yanıklar: 1 derece yanık: üstünkörü yanıktır, kızarıklık ve sızı vardır İz bırakmadan 1 haftada iyileşir 2 Derece yanık: cilt ve cilt altı dokularda yanmıştır Alacalı kırmızı renkli kabarcık oluşumu vardır Derideki sinir uçları da hasar görmüştür Enfeksiyon gelişmezse 2–3 hafta da iyileşir 3 derece yanık: Cilt adamakıllı yanmıştır Dipteki kas tabakasına dek uzanır Güvenli Olmayan yanıklar: Vücudun %30 dan fazlasının yanması, solunum sistemini içine alan yanıklar, vücudun %10 dan fazlasında 3 derece yanık olması, yüz, el, genital bölge yanıkları, göz yanıkları, derin asit ve elektrik yanıkları, boyunda halka şeklinde yanıklar Yanık yüzeye hiçbir şey örtülmez Soğuk su ağrıyı azaltır Kabarcıklar patlatılmaz yanık alanındaki kolye yüzük bilezik vs çıkartılmalıdır Elbiseler kesilerek çıkartılmalı sıyrılmamalıdır
Kimyasal Yanıklar: Faktör çabucak uzaklaştırılmalı 1020 dakika bol su aşağı tutulmalıdır sonradan yumuşak sabunla yıkanır Sönmemiş kireç su ile karşılaştığında yakıcı etki gösterir Tozlar fırça ile alındıktan sonradan bol su ile yıkanır Elektrik yanığından şüphelenilen her hasta durumu bayağı olsada hastanede değerlendirilmelidir
Bandaj ve Ateller: Sargıların fazla sıkı ve gevşek sarılmaması gerekir El ve ayak parmakları açık havada kalacak şekilde sarılmalıdır Parmaklarda anestezi karıncalanma morarma olduğu görülürse bandaj sıkı sarılmış demektir Sargılar steril olmalıdır Ateller ise herhangi bir vücut bölgesini atıl olarak adamak için kullanılan desteklerdir Kırık bacağa sağlam bacağı kırık kola gövdeyi destek yapmakta mümkündür Mümkünse şişme ateller kullanılmalı bunlar kırığı her yönden desteklerler tekrar tekrar kullanılabilirler
Kırık çıkık ve incilmelerde ilkyardım: kemik üzerine darbe gelen yada zorlanma olan bölgelerde ağrı, şişme, kabarıklık, herzamanki dışı görünüş, biçim bozukluğu, eklem olmayan yerde eklem görünümü, kol ya da bacağın boyunda kısalma, yarada kırık uçlarının görülmesi O bölgede kırık olduğunu gösterir Kırık olup olmadığını belirlemeden hasta yerinden oynatılmamalıdır Eğer hasta kırık bölgesi hareketsiz ışık halkası getirilmeden kıpırdatılmaya çalışılırsa kırık uçları kemiğe yakın veya paralel uzana damar ve sinirlere hasar verebilir Hasta taşınmadan önce kırık atele alınmalıdır Kırığın ilerisindeki nabız teftiş edilmelidir Atel kırığa yakın yerdeki eklemide dingin hale getirmelidir Açık kırıklarda kanama denetleme altına alınır Kırık bölgesinde kopmuş kemik parçaları varsa dokunulmaz, kırık uçları uçuca getirilmeye çalışılmaz Hastaneye nakledilirken ağızdan gıda verilmemelidir Çünkü hasta ameliyat olacaksa bu nedenle gecikebilir
Çıkıklar: Hareketle gelişen ağrı olur Yapısal şekil bozukluğu olur Hassasiyet vardır Şilik erken dönemde olmayabilir Hareket kısıtlılığı olabilir Anatomik yapıyı iyi haberdar olan kişiler göre oturtulması gerekir Burkulmalarda eklem sabitleştirilir ve hastaneye iletilir
Boyun Kırığı: Kafası üstüne düşen kafasına darbe gelen herkeste boyun kırığı akla gelmelidir Ani frenlerde kamçı hareketi sonrasında boyun kırığı oluşabilir Hastanın boynu boyunlukla desteklenmelidir Hasta yerinden oynatılmamalı bu konuda eğitim görmüş personelce taşınmalıdır
Zehirlenmeler: Kusturulur Alınan maddenin sulandırılması için bol miktarda su veya süt verilir Bilinç kaybı varsı havale geçiriyorsa brülör madde içti ise petrol ürünü içmiş ise kusturulmaz Gaz zehirlenmelerinde hasta hemen açık havaya çıkarılmalı oksijen verilmelidir
Böcek, Yılan Sokmaları: Bere bol su ile yıkanır Hasta sakinleştirilir Bere bölgesindeki şişliğin 5 er cm altından ve üstünden turnike uygulanır Turnike venöz dolaşımı engelleyecek arteryel dolaşımı engellemeyecek şekilde sıkılmalıdır Hastanın yürümesine izin verilmez Isırılan extremite atele alınmalıdır Isırılan alanda diş izleri arasında yarım santim derinliğinde kesi yapılır Gerekli olmadıkça ağız kullanılmadan kanama sağlanır İlkyardımın ABC si yönünden izlenir Yılan serumu uygulanmak üzree hastaneye iletilir
Soğuk ve Donma: Üstünkörü soğuk çarpması: cilt mumsu bir görünüm alır Dokunmakla serttir Ellerde küntlük hissedilir Şişlik ve kabarcık olabilir Hasta sıcak biryere alınır üşüyen alan gövde ısısıyla ısıtılır Ilk Elden ısı kaynağı ile ısıtılmamalıdır Ovmaktan masajdan kaçınılmalıdır Derin soğuk çarpması kısmi donma: dokunmakla his alınmaz Travmadan kaçınılmalıdır 37740,5 C arasında ısıtılır Kabarcıkların patlatılması tehlikelidir *