Uzay, sonsuz karanlık bir boşluk. Bu boşlukta var olan sayısız gök cismi var. Bu gök cisimleri kimbilir ne vakit yaşadıkları çarpışmalar nedeniyle dağılıyor ve etrafa daha küçük modüller saçıyorlar. Bu kesimlerden kimileri Güneş yörüngesine oturup dönmeye başlıyor ve vakti geldiği vakit bazıları oradan koparak Dünyamıza geliyor. İşte bu modüllerden Dünya atmosferine giren ve bazen yeryüzüne düşenlere meteor yani gök taşı diyoruz.
Yeryüzünde yaşayan beşerler olarak farkında değiliz lakin Dünyamıza devamlı gök taşları geliyor. Gezegenin atmosferi sayesinde bunların büyük bir kısmı yanarak yok olup gidiyor. Kimileri ise yeryüzüne düşebiliyor. Yeryüzüne düşmeseler bile bunları çıplak gözle görebiliyoruz zira yanarken hayli parlak bir ışık yayıyorlar. Gelin gök taşı nedir yakından bakalım ve gök taşları hakkındaki farklı bilgileri görelim.
İçindekiler
Gök taşı nedir?
Gök taşları hakkında farklı bilgiler
Gök taşları ağır olarak geldikleri vakit bir meteor yağmuru oluşturabilirler:
Gök taşları pek çok farklı nedene bağlı olarak oluşabilirler:
Yere ulaşmadıkça bir gök cismine gök taşı denmez:
Meteor yağmurlarının isimleri, bulundukları takımyıldızlarından gelir:
Gök taşları yaşlı, çok yaşlı olabilirler:
Gök taşlarının yanışı sırasında çok farklı renkler ortaya çıkabilir:
Ateş Topu olarak isimlendirilen bir gök taşı, Venüs gezegeninden bile parlaktır:
Bazı geceler on binlerce gök taşı görülebiliyor:
Uluslararası Uzay İstasyonu gök taşlarına karşı korunuyor:
Gök taşı nedir?
Türkçede gök taşı olarak adlandırsak da bu cisimlerin İngilizce ismi meteordur. Meteor sözü Yunanca kökenlidir ve yukarıdaki şey anlamına gelmektedir. Temel tarifiyle gök taşı, Dünya atmosferine giren uzay kayaları ve meteroidlerdir. Pek çok gök olayı üzere gök taşlarının Dünya atmosferine girmesi de çıplak gözle izlenebilir.
Gök taşı olayları birçok vakit yeryüzünden 50 - 80 kilometre yükseklikte meydana gelir. En süratli gök taşlarının saniyede 71 kilometre sürate ulaştığı görülmüştür. Her gün Dünyamıza 50 metrik ton gök taşı düşüyor lakin birçok çakıl taşı kadar. Bunun nedeni atmosferdir. Gök taşlarının büyük bir kısmı Dünya atmosferine girdikleri anda yanmaya ve yok olmaya başlıyor.
Dünya atmosferine giren gök taşlarının büyük bir kısmı yanarak yok olsa bile kimileri bu süreci küçülerek atlatıyor ve yeryüzüne inmeyi başarıyor. Ancak yaşadıkları yanma o kadar ağır ki ne kadar büyük olurlarsa olsunlar birçok vakit yeryüzüne epeyce küçük bir modülleri düşüyor. Bu nedenle yolda yürürken bir gök taşı bulmanız hakikaten mümkün lakin her farklı taş, gök taşı olmayabilir.
Gök taşları hakkında değişik bilgiler:
- Gök taşları ağır olarak geldikleri vakit bir meteor yağmuru oluşturabilirler.
- Gök taşları pek çok farklı nedene bağlı olarak oluşabilirler.
- Yere ulaşmadıkça bir gök cismine gök taşı denmez.
- Meteor yağmurlarının isimleri, bulundukları takımyıldızlarından gelir.
- Gök taşları yaşlı, çok yaşlı olabilirler.
- Gök taşlarının yanışı sırasında çok farklı renkler ortaya çıkabilir.
- Ateş Topu olarak isimlendirilen bir gök taşı, Venüs gezegeninden bile parlaktır.
- Bazı geceler on binlerce gök taşı görülebiliyor.
- Uluslararası Uzay İstasyonu gök taşlarına karşı korunuyor.
Gök taşları ağır olarak geldikleri vakit bir meteor yağmuru oluşturabilirler:
Aslında birden fazla vakit yaşanan gök taşı düşmesi olayı meteor yağmur olarak isimlendirilir. Zira bir biçimde başka bir gök cisminden kopup Dünyamıza gerçek gelen cisimler, birden çok kesim halinde bulunurlar ve bu biçimde atmosfere girerler. Birden çok gök taşının arka arda Dünya atmosferine girerek oluşturduğu olay meteor yağmuru olarak isimlendirilir. Elbette izlemesinin ne kadar zevkli olduğunu hepimiz biliyoruz.
Gök taşları pek çok farklı nedene bağlı olarak oluşabilirler:
Gök taşları, bir gök cisminden kopup Dünya atmosferine giren kesimlerdir. Yani bir enkaz kalıntısıdır. Bu enkaz bir kuyruklu yıldızdan, asteroiten, meteroidden ya da kimbilir ne vakit bir gezegenden koparak oluşmuş olabilir. Bunlar tek bir büyük kütle halinde olarak da bir gök taşına dönüşebilir, uzay boşluğunda yaşadıkları çarpışma ve gibisi olaylar sonucunda dağılarak pek çok farklı ve küçük kesim formunda de gök taşına dönüşebilir.
Yere ulaşmadıkça bir gök cismine gök taşı denmez:
Popüler bilim yazılarında ya da haberlerde Dünya’ya çarpan, Dünya atmosferine giren ve hatta Dünyamızın yakınından geçen gök cisimlerine bile göktaşı denmektedir. Lakin işin terminolojik kısmına geldiğimiz vakit bunların hepsi gök taşı değildir. NASA, sadece Dünya atmosferinden geçip de yeryüzüne ulaşabilen gök cisimlerine meteor yani gök taşı diyor. Öbür durumlar cismin yapısına ve olaya nazaran özel olarak isimlendiriliyor.
Meteor yağmurlarının isimleri, bulundukları takımyıldızlarından gelir:
Meteor yağmurları genel olarak bir saat içinde yaşanır ve birkaç farklı gök taşı görülür. Buna neden olan cisimler, birçok vakit kuyruklu yıldızlardan kopan enkaz kalıntılarıdır. Bu nedenle meteor yağmurlarının isimleri, koptukları kuyruklu yıldızın bulunduğu takımyıldızından gelir. Leonid meteor yağmuru, Leo takımyıldızının Comet Tempel-Tuttle kuyruklu yıldızından gelmektedir. Perseidler, Orionidler ve Geminidler üzere daha pek çok meteor yağmuru, her yıl sistemli olarak yaşanmaktadır. Leonid meteor yağmuru, her yıl Kasım ayında gerçekleşmektedir.
Gök taşları yaşlı, çok yaşlı olabilirler:
Gök taşı düşmeleri, bilhassa meteor yağmurları çok sık yaşanır. Uzmanlara nazaran her yıl 30’dan fazla meteor yağmuru yaşanıyor. Bu enkaz kalıntılar dün kopup da gelmiyor. Büyük bir kısmı 100 yaşından daha büyük. Perseid olarak isimlendirilen meteor yağmuru her yıl Ağustos ayından meydana geliyor. Birinci kere günümüzden 2000 yıl evvel görülmüş olan bu durum Çin yıllıklarına kaydedilmiştir. Yani meteor yağmurlarının binlerce yıllık bir geçmişi var.
Gök taşlarının yanışı sırasında çok farklı renkler ortaya çıkabilir:
Gök cisimlerinden kopup gelen enkaz kalıntıları, Dünya atmosferine girdikleri anda yanmaya başlarlar. Yanma dediğin kırmızı olur diyorsanız yanılıyorsunuz. Çünkü gök taşının bileşimine bağlı olarak ortaya pek çok farklı renk çıkabilir. Örneğin yüksek demir içeriğine sahip olan bir gök taşı sarı renkte, yüksek kalsiyum içeriğine sahip bir gök taşı ise mor renkte yanabilir.
Ateş Topu olarak isimlendirilen bir gök taşı, Venüs gezegeninden bile parlaktır:
Ateş Topu aslında tek bir gök taşına verilen isim değil, bir göktaşı çeşididir. Boyutları genel olarak bir basketbol topu ile otomobil ortasında değişir. Bildiğimiz gök taşlarına nazaran çok daha uzun ömürlü ve parlak olurlar. Milletlerarası Astronomi Birliği, bu cins bir gök taşının Venüs üzere son derece parlak bile gezegenden bile daha parlak olduğunu söylüyor. En ünlü Ateş Topu, 1972 yılında, saniyede 15 kilometre süratle geçerken Amerika Birleşik Devletleri’nin Utah eyaletinde görülmüş olan Büyük Gün Işığı Ateş Topu’dur.
Bazı geceler on binlerce gök taşı görülebiliyor:
NASA ve gibisi bir kuruluşta bulunan gökyüzü radarının başına otursanız gerçek manada şoke olursunuz. Zira görülenlerin dışında da Dünyamıza devamlı bir gök taşı düşüşü yaşanıyor. Böyle bir radarın standart bir gecede yaptığı ölçümde yaklaşık 12 bin gök taşı olduğu görüldü. Bunların büyük bir kısmı toz kadar olsa bile bir biçimde yeryüzüne inmeyi başarıyor.
Uluslararası Uzay İstasyonu gök taşlarına karşı korunuyor:
Anlaşıldığı üzere uzayda bu çeşit enkaz kalıntıları devamlı dönüyor ve bir yerlere çarpıyor. Dünyamızı atmosfer koruyor tamam fakat Milletlerarası Uzay İstasyonu nasıl korunuyor derseniz, yanıtı özel kalkanında gizli. Bilim kurgu sinemalarında gördüğümüz güç kalkanları üzere olmasa da Uluslararası Uzay İstasyonu’nun da etrafında bir kalkan var ve bu kalkan, 3 cm çapa kadar olan tüm gök taşlarına karşı müdafaa sağlıyor.
Dünyamıza her gün on binlercesi giren gök taşı nedir sorusunu yanıtlayarak gök taşları hakkındaki farklı bilgilerden bahsettik. Elbette anlaşılması için pek çok teknik tabirden kaçınmaya çalıştık. Gök taşları hakkında çok daha ayrıntılı bilgi almak için NASA ve gibisi başka kuruluşların resmi internet sitelerini ziyaret edebilirsiniz.
Uzay hakkındaki öbür içeriklerimizi okumak isterseniz: