Uzun vakittir üzerinde yaşamakta olduğumuz Dünya gezegenine hayat veren Güneş, birebir vakitte pek çok farklı gezegeni de tesiri altında tutuyor. Bu tesir üzerine kurulmuş olan sistem, Güneş Sistemi olarak isimlendiriliyor. Güneş Sistemi’ni oluşturan sekiz adet gezegen bulunuyor. Evet, neredeyse yüz yıl evvel keşfedilmiş olan Plüton’un 2006 yılında bir gezegen olmadığı, sadece bir cüce gezegen olduğuna karar verildi.
Güneş ile onun üzerine şurası olan Güneş Sistemi’nin son noktası ortasında yaklaşık 15 milyar ışık yılı aralık var. Bu kenarda Heliopause ve onun da ötesinde Oort Bulutu bulunuyor. Sonrası ise oldukça karışık. Lakin bahsimiz zati ötesi değil, Güneş Sistemi’nde bulunan gezegenlerin ta kendisi. Gelin Güneş Sistemimizi oluşturan gezegenlere yakından bakalım ve her birinin öne çıkan özelliklerini görelim.
Güneş Sistemi’ni oluşturan gezegenler ve öne çıkan özellikleri:
Merkür
Venüs
Dünya
Mars
Jüpiter
Satürn
Uranüs
Neptün
En küçük gezegen: Merkür
Güneş’e en yakın gezegen pozisyonunda olan Merkür, tıpkı vakitte Güneş Sistemimizdeki en küçük gezegendir. Çapı yaklaşık 4878 kilometre olan gezegen, Ay’dan yalnızca biraz daha büyüktür. Güneş’e çok daha yakın olduğu olduğu için Güneş etrafındaki çeşidini 88 günde tamamlar. Çıplak gözle görülebilen bir gezegen olduğu için Antik Yunan devrinde keşfedilmiştir.
Merkür gezegeninde gündüz sıcaklığı 450 dereceyken gece sıcaklığı eksi 180 derecedir. Son derece ince olan atmosferi oksijen, sodyum, hidrojen, helyum ve potasyumdan oluşur. Bu ince atmosfer meteorlara pürüz olamadığı için yüzeyi tıpkı Ay üzere delik deşiktir. NASA’nın Messenger uzay aracı, Merkür’ün kuzey kutbunda donmuş su ve donmuş organik bileşenler tespit etmiştir.
En sıcak gezegen: Venüs
Güneş Sistemi’ndeki en sıcak gezegen olan Venüs’ün yüzey sıcaklığı ortalama 464 derecedir. Sera tesirinin uç bir örneğinin gözlemlendiği gezegenin atmosferi, zehirli sülfürik asit bulutlarından meydana gelmiştir. Venüs yüzeyinde o kadar yüksek bir basınç vardır ki bir insan rahatlıkla ezilerek ölebilir. Pek çok gezegenden farklı olarak doğudan batıya yanlışsız son derece yavaş döner.
Tüm bu sıra dışı özelliklerine karşın Venüs için Dünya’nın ikizi denmektedir. Zira boyutları neredeyse birebirdir ve daha da değerlisi, atmosferin pis bulutlarını sıyırdığınız vakit altındaki görüntü Dünya’ya çok benzemektedir. 121.204 kilometre çapında olan Venüs, Güneş etrafındaki cinsini 225 günde tamamlar. Başka gezegenlere nazaran çok daha parlak olduğu için sık sık UFO zannedilir.
Bizim gezegen: Dünya
Canımız ciğerimiz bize ömür veren Dünyamız, Güneş Sistemi’ndeki Güneş’e en yakın üçüncü gezegendir. Üçte ikisi suyla kaplıdır, atmosferi azot ve oksijen bakımından zengindir. 12760 kilometre çapında olan Dünya, Güneş etrafındaki çeşidini 365.24 günde tamamlar. Güneş’in etrafında saniyede 29 kilometre hızlanan dönen Dünyamız, ömür olduğu bilinen tek gezegendir.
Bakteriler ve mikroplar için ülkü gezegen: Mars
Demir oksit tozuyla kaplı soğuk ve çöl gibisi bir gezegen olan Mars, yüzey renginin kırmızı olması nedeniyle kızıl gezegen olarak anılır. Mars yüzeyinde bulunan kayalıklar, dağlar, vadiler, kanyonlar ve kasırgalar Dünya ile benzerlik göstermektedir. Kızıl gezegen üzerinde yapılan incelemelere nazaran Mars evvelce çok daha sıcaktı ve üzerinde ırmaklar hatta okyanuslar bulunuyordu.
Mars’ın atmosferi son derece ince olduğu için yüzeyde sıvı bulunamıyor. Fakat gezegenin hem kuzey hem de güney kutbunda oldukça büyük su buzularına rastlandı. İnsan için pek uygun görünmese bile Mars’ın şartları pek çok bakteri ve mikrop için uygun görünüyor. 6787 kilometre çapında olan Mars’ta günler bizimkinden biraz daha uzun sürüyor.
En büyük gezegen: Jüpiter
Güneş Sistemi’ndeki en büyük gezegen olan Jüpiter, NASA tarafından bir gaz devi olarak anılıyor. Sistemde olan bütün gezegenlerin kütlesini toplasanız bile lakin Jüpiter’in yarısı ediyor. 139.822 kilometre çapında olan olan Jüpiter’in 80’e yakın uydusu bulunuyor. Etrafında dönen bulutlar amonyak buzu, amonyak hidrosülfit kristalleri, su buzu ve su buharından oluşuyor.
Jüpiter etrafında dönen bu dev gaz bulutu birinci sefer 1831 yılında astronom Samuel Heinrich Schwabe tarafından keşfedildi. Bu bulutlar yaklaşık 10 bin mil genişliğinde bir fırtına oluşturuyorlar. Son yüzyılda bu fırtına kat be kat hızlandı. Jüpiter’in bu kadar çok uydusu olmasının nedeni ise güçlü bir manyetik alana sahip olması.
Halkalı gezegen: Satürn
Güneş Sistemi’ndeki en bariz halkalara sahip olan Satürn, 120.500 kilometre çapındadır. Galileo tarafından birinci kere 17. yüzyılın birinci çeyreğinde keşfedilen Satürn’ün halkaları o kadar genişti ve yanında bulunan iki uydusu o kadar büyüktü ki onun üç kesimli özel bir sisteme sahip olduğu düşünüldü.
Satürn’ün bu dev halklarının nasıl oluştuğu hala kesin olarak bilinmiyor fakat buz ve kayalardan oluştuğu kesin. Hidrojen ve helyum bakımından güçlü olan gezegenin 80’den fazla uydusu bulunuyor.
Biraz yamuk gezegen: Uranüs
Uranüs için Güneş Sistemi’ndeki en sıra dışı gezegen demek mümkün zira kendisi biraz eğik duruyor. Tıpkı Venüs üzere o da doğudan batıya hakikat dönüyor. Ancak onu eşsiz yapan özelliği, ekvatorunun yörüngesine dik açıda olmasıdır. Yani kendi yörüngesi etrafında dönüyor diyebiliriz.
Hidrojen sülfürden yapılmış bulutlarla kaplı olan Uranüs, muhtemelen dev bir çürük yumurta üzere kokuyor. Kokusunun nedeni bilinmese de yan durmasının nedeni kestirim ediliyor. Uzmanlara nazaran günümüzden 4 milyar yıl evvel Dünyamızın iki katı büyüklüğünde bir gök cismi Uranüs’e çarptı. Bu çarpma sonrası Uranüs eğildi. Bu eğilmenin sonucu olarak gezegendeki mevsimler 20 yıldan uzun sürüyor. Uranüs’ün ortalama sıcaklığı eksi 195 olsa da Güneş Sistemi’nde bir rekor olan eksi 224 derece sıcaklığı da görmüştür.
En soğuk gezegen: Neptün
Güneş Sistemi’ndeki en soğuk gezegen olan Neptün’ün ortalama sıcaklığı eksi 210 derecedir. Uranüs ile neredeyse birebir boyutlarda yani 49.530 kilometre çapında olan Neptün, Dünya’da olsa ömrü sona erdirecek kadar güçlü rüzgarlarıyla biliniyor. Neptün’ün Güneş’e olan uzaklığı Dünya’dan 30 kat daha fazla.
Neptün’ü görsel olarak tespit etmemiz uzun vakit aldı fakat bundan çok daha evvel matematiksel hesaplamalar sonucunda bu gezegenin var olduğu tespit edilmişti. Bu hesaplamalar sayesinde Neptün bulundu diyebiliriz. Neptün’ün çekirdeği, Dünya çekirdeğinden 17 kat daha büyüktür.
Bonus: cüce gezegen Plüton
İlk defa 1930 yılında keşfedilen Plüton, sırf 2301 kilometre çapındadır. İnce atmosfere sahip, soğuk ve kayalık bir cüce gezegen olarak bilinen Plüton, buzlu lav püskürten volkanlara sahiptir. Yapısı gereği bir gezegene pek benzemediği için 2006 yılında cüce gezegen olarak sınıflandırılmasına karar verilmiştir.
Dünyamızın da içinde bulunduğu Güneş Sistemi’ni oluşturan gezegenleri listeledik ve kısaca her birinin öne çıkan özelliklerinden bahsettik. Hem dış uzay hem de kendi sistemimiz hakkında yapılan uzay çalışmaları arttıkça öğrendiğimiz bilgilerin yoğunluğu daha da artacaktır. Niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
