Halk Hikayeleri - Halk Hikayesi ornekleri

Halk Hikayeleri nedir?
Halk Hikayesi ornekleri
Halk Hikayeleri

Halk Hikayeleri Halk Hikayesi ornekleri

Halk anlatılarının onemli bir turu olan halk hikayeleri, batıda ve bizde uretiliş tarz ve bicimi belirli bir tur olarak ele alınmış ve diğer anlatı turleri ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir

Halk hikayelerinde de bu anlatım ananesi devam etmekle beraber muhim bazı farklar onu destandan ayırır Bunları şoyle sıralamak mumkundur:

A) Tarihi bir vakanın olması şart değildir

B) NazımNesir karışıktır Zamanla nesir nazıma ustunluk kazanmıştır

C) Şahısları ve olayların anlatılmasında realist, cizgilere daha cok yer verilmiştir

D) Kahramanlıktan cok aşk maceraları konunun ağırlığını teşkil etmektedir

Konuları Bakımından Halk Hikayeleri:

1) Aşk Hikayeleri

2) Kahramanlık Hikayeleri

3) Aşk ve Kahramanlık Hikayeleri

Coğrafi Yayılışları Bakımından Halk Hikayeleri:

1) Anadolu'da Bilinen Halk Hikayeleri

2) Turk Dunyasının Bir Bolumunde Bilinen Halk Hikayeleri

3) Turk Dunyasının Genelinde Bilinen Halk Hikayeleri

Ceşitli ve sayıları pek cok olan Anadolu Halk hikayeleri, cok değişik kaynaklardan gelmişlerdir Bunlar arasında, kokleri binlerce yıl onceki Turk tarihinin derinliklerinde olanlar bulunduğu gibi, yeni olaylardan doğanlar veya yabancı kulturden aktarılanlar da vardır Halk hikayelerini kaba bir sınıflandırma ile, aşağıdaki turlere ayırabiliriz:

1) Destanlar ve Destanımsılar
2) Tarihler ve Menkıbeler
3) Aşık Hikayeleri
4) Masallar, Fıkralar ve Efsaneler

1) Destanlar ve Destanımsılar:
Destan, kelime anlamı olarak Epos demektir; destanın diğer bir turu olan aşık şiirinde tamamen farklıdır Destanın başlıca niteliği uzun soluklu bir anlatım olmasıdır Orneğin Oğuzlardan bize kalmış Dede Korkut Kitabı adlı destan, dresden yazmasında 12 boy ve 300 sayfalık bir metindir Kırgızların Manaz Destanı ortalama olarak 90000 dize tutar Gorulduğu gibi destanlar en uzun halk edebiyatı turlerindendir
Destanlar coğunlukla nazımla duzenlenmiştir Aynı diğer halk edebiyatı turlerinde olduğu gibi destanda da soz, ezgi ve seyirlik anlatım bicimi kullanılmaktadır Butun bunların dışında destanlar olculu soz biciminde soylenmiş, yani olcu kullanılmıştır Destanlarda anlatılanlar kahramanlık hikayeleri ve doğa ustu varlıkların gectiği olaylardır
Destanlar ulusların yazı oncesi cağlarında oluşmuş ve gelişmiş yapıtlardır Destanlar da, o cağlarda insanları yaratılış, tanrılar, hem de toplumun gecmişine dair bilgiler vemek amacıyla yazılırdı bu yuzden destanlar konuları bakımından iki grupta toplanır

1) Kozmogoni ve mitoloji konuları Tanrılar ve evrenin yaratılışını inceler
2) Ulusun gecmişindeki onemli olaylar ve buyuk onderler
Destanların gunumuze kattıkları, geleneklerimiz, goreneklerimiz ve tarihimiz hakkında verdiği bilgilerdirEn onemlileri: Oğuz Destanı, Dede korkut hikayeleri, Ergenekon Destanı

2) Tarihler ve Menkıbeler:
Onemli bazı tarih olayları, halk arasında, hikaye şekline dokulerek anlatılır Ağızdan ağıza dolaşan bu hikayeler, zaman gectikce, asıl hallerinden uzaklaşırlar Bunlar, zaman zaman, kimlikleri bilinmeyen kişiler tarafından yazıya gecirilir Anlatılan tarihi olay, eski cağlara doğru uzaklaştıkca, hayalle beslenerek destana masala doğru kaymaya başlar Bu kayma, olaylar yazıya ustunden uzun sure gectikten sonra gecirildiği zaman gorulur Tevarihi Ali Osman(Osmanoğulları Tarihleri) adlı eser, olaylar yaşandığından cok kısa bir sure sonra yazıya gecirildiği icin esasına bağlı kalmıştır Olağan ustu olaylarla bezenen eserler de, İslam tarihinde gorulmektedir: Seyyid Battal Gazi, Caferi Tayyar, Hz Ali'nin Cenklerigibi

3) Aşk Hikayeleri:
Aşk hikayelerinin khramanı bir aşıktır Rurk halkı şiire ve şaire karşı buyuk saygı duyduğu icin, bircok saz şiarlerinin hayatlarını acıtatlı olaylarla susleyerrek hikaye etmişlerdir Kimi aşıklar da bu halk geleneğine uyarak, kendi hayatlarından kendi aşklarından soz eden hikayeler duzenlemişlerdir
Bir saz şairinin hayatı cevresinde doğan hikayelerin en tanınmışları: Koroğlu, Aşık Kerem, Aşık Garip'tir Koroğlu'ndan bir ornek:

Dinleyin ağalar dinleyin beyler
Sorarım bunları birgun olur ki
Adam olup koc bir ata binmişim
Kırarım belleri bir gun olur ki
Ben yukumu dağ başında cozersem
Sıra sıra koc yiğidi dizersem
Yiğitler elinde bade suzersem
Ararım bunları bir gun olur ki

4) Masallar, Fıkralar ve Efsaneler:
Masallar nesirle soylenmiş, dinlik ve buyuluk inanışlardan ve torelerden bağımsız, tamamiyle hayal urunu, gercekle ilgisiz, ve anlattıklarında inandırmak iddiası olmayan, kısa bir anlatıdır Ancak, masalı sadece olağanustuolayları konu eden yazı bicimi olarak tanımlamak da hata olur, cunku, hayal urunu olup olağanustu olmayan masallar da vardır Masalı hikaye, destan ve efsaneden ayıran başlıca ozellik, masalın, gerek olağanustu, gerek gercek hayattan alınma olayları, hayal urunuymuş gibi anlatmasıdır
Fıkra terimi, genelde, fıkra, latife, nukte, ve bircok hallerde sadece hikaye anlatılarına verilen genel addır Fıkralarda kısa ve yoğun bir anlatım tekniği kullanılır Bu anlatı bicimi, halk edebiyatında, gerek sozlu, gerek yazılı olsun, bir hazine değerindedir ancak tam olarak derlenmiş, sınıflanmış ve incelenmiş olmadıkları icin bu hikayelerden yeterince yararlanılamaz
Efsaneyi, diğer anlatım turlerinden farklı kılan efsanenin gecmiş hakkında soylediğinin gercek olarak kabul edilmesidir Efsaneler gercek niteliktedir Diğer bir anlatım farkı ise, efsanelerin gunluk anlatım diliyle, uslupsuz, duz yazı biciminde yazılmış olmasıdır Bir destan parcası karmaşık ve uzun soluklu anlatı butununden kopup, kendine ozgu uslup niteliklerini yitirince, sadece olağanustu yonleriyle bir kişiyi ya da bir olayı bildirmek goreviyle sınırlanınca efsaneolur

Halk Hikayesi Orneği (Tahir ile Zuhre)


(Bir padişahla vezirin cocukları olmamaktadır Vezirin onerisiyle diyar diyar gez*meye karar verirler Yolda bir dervişe rastlarlar Derviş bir elmayı ikiye bolup verir Birinin bir kızı olacağını; adını Zuhre koymalarını; birinin de bir oğlu olacağını adını Tahir koymalarını ve bunların birbiriyle evlenmelerini tembih eder Sozlerine, bunları ayırmaya kalkanların dertten kurtulamayacağını ekledikten sonra sır olur Padişahla veziri yurtlarına donerler

Bir zaman sonra padişahın bir kızı, vezirin de bir oğlu olur Bunlar oyle figan ederler ki ancak yan yana gelince sesleri kesilir İkisini bir koşke koyup birlikte buyuturler)

Buyuyunce Tahir ile Zuhre birbirine sevdalanır Aşklarını manilerle anlatırlar

Ne diyeceklerse birbirine manilerle demişler, E her mani bir ima ise her ima da bin mana değil mi? Kah gul, kah karanfil, kah sumbul ustune maniler dizerek diyeceklerini demişler birbirine ve o gun bu gun maniler, kalpten kalbe giden bir yol olarak kalmış bizlere Sozu uzatıp da gunaha girmeyelim, ne diyecektim sizlere:

Bir gun bu iki sevdalı, ne yaprağı bırakmışlar, ne dalı; mani ustune maniler dizmişler



ALDI TAHİRALDI ZUHRE

Benim yarim bir tane Talanım yok sozumde

Sarılmış mor mintana Sevdası var ozumde

Canım kurban otsun Tek Tahir benim olsun

Senin gibi sultana Sultanlık yok gozumde



ALDI TAHİR ALDI ZUHRE

Maşallah Zuhre'm, maşallah Koncalar acıp doldu

Sen benimsin inşallah, Ne kurudu, ne soldu,

Herkesi kavuşturan, Ben seninim Tahir'im,

Bir Allah'tır, bir Allah Bu benim ahdim oldu