Üç harfli, yerli, tek sesli harf var.
Bazıları güncelleme diyor, değişim manası da taşırken, üst istikametli oluyor ve genelde sonlarımızı bozuyor. Zira cebimizde parazit olarak yaşıyor. Bilhassa akaryakıt istasyonları genel hayat alanı olurken, marketler de en sevdiği yerlerden. İnsanlara makus sürprizler yapmayı çok seviyor. Yapanlar genelde kendisine pek sahip çıkmıyor. ABD Doları'nı bilhassa çok seviyor.
ZAM!
Peki bu artırımlar ışıltılı bir hayat seçen enflasyonun yükselişini nasıl etkileyecek?
Öncelikle belirtelim 1 Haziran prestijiyle geçerli oldukları için artırımların, en azından bu artırımların, Mayıs 2022 enflasyonunda tesiri görülmeyecek.
Dolar/TL, ayın birinci süreç günü olan 2 Mayıs 2022 tarihine 14,85 düzeyinden günaydın demişti. Dün, yani 31 Mayıs 2022 gününü ise 16,3954 ile uğurladı.
Yılbaşından bu yana yüzde 25 oranında paha kazanan dolar, bu yükselişin yalnızca yüzde 10'luk kısmını mayıs ayında gerçekleştirdi.
Bir sarmal haline gelmiş de olabilir
Prof. Dr. Ensar Yılmaz, 'Eskiden döviz kurundan enflasyona geçişkenlik varken, artık enflasyondan döviz kuruna hakikat nedensellik kelam konusudur' diye de bir tespit yapıyor.
Ocak ayında Mahfi Eğilmez de söylemişti
İktisatçı Mahfi Eğilmez, senenin başında bir açıklamasında, “Kur riski arttı. Bizdeki enflasyon aslında büyük ölçüde maliyet enflasyonu. Maliyeti de etkileyen en kıymetli olay kurdaki yükselişler. Zira kur yükseldiği vakit ithal girdilerimizin maliyeti artıyor. Üretimde ithal girdiye çok bağımlıyız. Bu nedenle üretim maliyetlerimiz hasebiyle fiyatlarımız ve enflasyon artıyor” demişti.
Doğalgazın enflasyonda hissesi ne?
Dünya'nın aktardığına göre, enflasyon endeksi (TÜFE) hesaplamasında doğalgazın hissesi yüzde 1,55 olurken, ilk tesirinin yaklaşık 50 baz puan olması bekleniyor. Yani 0,5 puan. Yineleyelim bu ay değil 4 Temmuz'da açıklanacak olan Haziran enflasyonunda görülecek. Tabi bu direkt tesir; bir de sanayi tarafında yapılan artırımların eser fiyatlarındaki dolaylı tesiri var.
Elektrik artırımı enflasyonu nasıl etkileyecek?
Elektrik fiyatlarının enflasyon hesaplamasında tesiri yüzde 2,32 oranında tartı taşırken, yaklaşık 35 baz puan bir tesiri olması bekleniyor. Tabi söylemimize gerek yok lakin vazifemiz ne de olsa bir de eser ve hizmet tarafında dolaylı tesiri olacak.
Olayın bir de sübvansiyon kısaca devlet dayanağı boyutu var
Halk TV’den Nuray Tarhan ile doğalgaz artırımını konuşan vergi uzmanı Dr. Ozan Bingöl, devletin BOTAŞ üzerinden sübvanse ettiği fiyatlar için şunları söyledi:
2021’de Hazine’den BOTAŞ’a 50,26 milyar TL, 2022’nin birinci dört ayında 58,16 milyar TL borç verildi. Yani 400 liralık bir doğalgaz faturasının 300 lirasını devletin karşıladığı sav ediliyordu. Anlaşılan doğalgazdaki sübvansiyon karşılıksız değil, borç vermeyle karşılanmış. Bugün de bundan kısmen vazgeçilmiş görünüyor. Şayet tamamından vazgeçerlerse gelecek artırımları düşünemiyorum bile. İşte o vakit hakikaten aç ve sefil dolaşabiliriz.
BOTAŞ'ın kısaca kamunun kur ziyanı da var
Doğalgazın tamamını yurt dışından alan ve ödemeyi dolar üzerinde yapan BOTAŞ, satışını yurt içinde yaptığından TL ile ödeme alıyor. TL’de de son bir yılda yüzde 50’den fazla bedel kaybı yaşanmasından kaynaklı sübvansiyon ölçüsü da artıyor.
Credit Suisse de yakın vakitte bir raporda Türkiye enflasyonuna bu halde değinmişti:
TL’nin kıymet kaybının enflasyona tesiri göz önüne alındığında geçişkenlik dinamiklerinden kaynaklanan belirsizliğin de daha yüksek olduğuna inanıyoruz.
Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) fırıncılara dayanak hedefli Un Takviye Projesi'nin sona ermesiyle ekmek fiyatlarında da artırım baskısı arttı.
Sözcü'den Gamze Bal haberine göre, İstanbul Ticaret Odası’na (İTO) 210 gram ekmeğin 4 TL olması için artırım talebinde bulunduklarının bilgisini veren yetkili, kimi fırıncıların cezayı göze alarak artırımı hali hazırda yaptığını belirtirken, Haziran ayının ikinci haftasında oda meclisinde fiyatların resmileşmesini beklediklerini açıkladı. Ayrıyeten bir un firmasından alınan bilgiye nazaran TMO’nun uygulamasının bitmesinin ekmek fiyatlarını 6 liraya çıkarması bekleniyor.
Ekmek için TMO dayanağı sürecek
Tarım müellifi Ali Ekber Yıldırım, TMO'nun ekmek fiyatlarında artış olmaması için sanayicilere yönelik ucuz fiyatlı buğday satışının devam edeceğini belirtti. Ekber uygulanacak fiyat ve dayanağın ise yolunun değişeceğini de ekledi..
Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Lideri Aykut Göymen son yapılan güç artırımlarının maliyetlerini artarak gelecek ay içinde makarna fiyatlarına yüzde 5 oranında artış tarafında tesir edeceğini açıkladı.
Buğdayda da enflasyon çekincesi
Cumhuriyet'ten Mustafa Çakır'ın aktardığına göre, hükümet enflasyon çekincesi ile buğday için alım fiyatı açıklayamıyor. Piyasada aslında fiyatların yüksek olduğu ve bu yüzden alım için hükümetin beklemeye geçtiği belirtilirken, artan hasatla fiyatların düşmesinin beklendiği aktarıldı. Şu anda açıklanacak fiyatın her halde piyasa fiyatının altında kalacağı öngörülürken, TMO’nun açıkladığı müdahale fiyatını etkilemeye gerek olmadığı buğdayda açıklanacak yüksek bir fiyatın enflasyonu da artıracağı fikrinin hakim olduğu sav edildi.