Hemen Her Konuda Yazılabilen Anonim Halk Edebiyatı Nazım Türü: Mani Nedir?

Mani, başta aşk olmak üzere çabucak hemen her hususta yazılabilen anonim halk edebiyatı nazım tipidir. Genelde 7 heceli, dört dizelik tek bentten meydana gelen manilerin bunun dışında birçok tipi bulunur. Manilerin genelde üçüncü mısraları hür; öbürleri ise kafiyelidir. 

Bu içeriğimizde mani hakkında merak edilen bilgilere ulaşabilirsiniz.


Mani Nedir?


Mani, başta aşk olmak üzere çabucak hemen her hususta yazılabilen anonim halk edebiyatı nazım çeşididir. Genelde 7 heceli, dört dizelik tek bentten meydana gelen manilerin bunun dışında birçok tipi bulunur. Manilerin genelde üçüncü mısraları özgür; öbürleri ise kafiyelidir. 

Mani sözü Arapça kökenlidir. Halk kültüründe koşa (goşa) olarak da bilinir. Anonim halk edebiyatının en küçük nazım biçimi olan mani, 4-5-8-10-14 heceli kalıplarda da söylenmiştir.

Manilerin kafiye dizilişi aaxa formundadır. Birinci iki mısrası hazırlık içindir ve son iki mısra ile bir ilgisi yoktur. Asıl anlatılmak istenenler son iki dizede verilir. En çok kullanılan mani tipi düz manidir. Kesik mani, cinaslı mani, yedekli mani üzere maniler de kullanılır.

Mani Çeşitleri Nelerdir?


Maninin birçok tipi bulunur. En çok bilinen ve kullanılan çeşitler şu haldedir:

Düz Mani

Tam mani olarak da bilinir. Yedişer heceli dört dizeden oluşur ve kafiyeleri genelde cinassızdır. 

'Şu dağlar olmasaydıÇiçeği solmasaydıÖlüm Allah’ın emriAyrılık olmasaydı'

Kesik Mani

Birinci dizesi 7 heceden azdır. Bu kesik dize sırf kafiyeyi hazırlamak içindir. 

'KaracaAldım aşkın tüfeğinVurdum bir kaç karacaDünyada bir yâr sevdimKaşı gözü karaca'

Cinaslı Mani

Kesik mânîlerde şayet kafiye cinaslı ise bu maniye cinaslı mani ismi verilir.

'Bağ banaBahçe bana bağ banaDeğme zincir kâr etmezZülfün teli bağ bana'

Yedekli Mani

Artık mani olarak da bilinir. Düz mânînin sonuna tıpkı kafiyede iki mısra daha eklendiğinde oluşur.

'Ağlarım çağlar gibiDerdim var dağlar gibiCiğerden yaralıyımGülerim çağlar gibiHer gelen bir gül isterSahipsiz bağlar gibi'

Deyiş

İki kişinin karşılıklı olarak söylediği manilerdir. Soru karşılık halindedir.

Adilem sen naçarsınİnci mercan saçarsınDünya deniz olandaGönlüm nere kaçarsın

Ağam derim naçarımİnci mercan saçarımDünya deniz oluncaBen kuş olup kaçarım

Adilem sen naçarsınLa’l ü gevher saçarsınBen bir şahin oluncaYavrum nere kaçarsın

Ağam derim naçarımLa’l ü gevher saçarımSen bir şahin oluncaBen yerlere kaçarım

Adilem sen naçarsınLa’lü gevher saçarsınBen azrail oluncaKuzum nere kaçarsın

Ağam derim naçarımLa’l ü gevher saçarımSen azrail oluncaBen cennete kaçarım

Mani Örnekleri


Edebiyatımızda birçok mani örneği bulunur. Bu örneklerden birkaçı şu formdadır:

Merdiven indirdiler,Atlara bindirdiler,Kızım seni kahır eline gönderdiler,Ağlar silinir silinir ağlar.

Gelin geldi konutumuza,Şenlik kurdu köyümüze,Hoş geldin allı gelin,Sefa geldin pullu gelin.

Bayburta giden yollarUzadıkça uzarlar,Geçme bizim kapıdanEller bana kızarlar.

Gayadan öküz bakarÖküzün arnı sakarDelikanlı dururkenSakallıya kim bakar

Kuş kafese girmiyorBuna aklım ermiyorHiç boşuna ah çekmeAnnem beni vermiyor