Heyelan nedir
Heyelan nasıl oluşur
Heyelan nedir ?
Kayalardan döküntü örtüsünden ya da topraktan oluşmuş kütlelerin çekimin etkisi altında yerlerinden koparak yer değiştirmesine Heyelan denir Bir Takım heyelanlar büyük bir çabucak gerçekleştikleri halde bazı heyelanlar daha yavaş gerçekleşirler Heyelanlar yer yüzünde çok sık meydana gelen ve çok yaygın bir kütle hareketi çeşididir ve aşınmada manâlı rol oynarlar Büyük heyelanlar aynı zamanda topografyada derin izler bırakırlar
Heyelana neden olan etkenler
Kaslı Eğim
Eğimlerin artı olduğu sahalarda heyelan riski artmaktadır Bir Takım sahalarda fay yamaçları dikey eğimlerin oluşmasına neden olarak heyelanları kolaylaştırırlar Yine insanlar kanallar ve yollar açarak yada yol ve maden kazılarından çıkan toprakları denge açısına erişmiş bulunan yamaçlar üzerine atarak heyelan oluşumuna niçin olan koşulları hazırlarlar Gevşek unsurların denge açısını her hangi bir nedenle aştığı durumlarda heyelan oluşur
Su İle Doygunluk
Heyelanlar yağışlı ya da zeminin nemli olduğu mevsimlerde meydana gelirler Şiddetli veya sürekli yağmurlar yahut karların erimesi kayaların içine oldukça çok suyun sızmasına olanak verir Bunun sonucunda plastisite ve likidite sınırlarına erişilir ve herhangi bir nedenle oluşan sarsıntı sonucunda heyelan meydana kazanç Su ayrıca denge açısını küçülterek ağırlığı arttırarak ve sürtünmeyi azaltarak heyelanı kolaylaştırır
Kaya Yapısı
Plastisite likidite sınırları malzemenin yapısına sıkı bir şekilde bağlıdır Farklı Alanlara Yönlendirilmiş kil türlerinde plastisite birbirine yakın fakat likidite değerleri birbirinden fazla farklıdır Mesela bu bakımdan en düşük değeri belirten kaolin kili asgari su ile likidite sınırına erişen yani heyelana en uygun olan kil türüdür
Dağıtılmış depolarda az yada fazla kil vardır Bunun oranı ve türü heyelan olayını arttıran yada azaltan yani heyelanların yayılış alanlarını belirleyen esas faktörlerden birisidir bu nedenle killi formasyonların fliş marn ve tüf gibi depoların yaygın olduğu sahalarda heyelan fazla pozitif görülür Buna karşılık kireç taşı ve bazalt gibi kayalarda heyelan aralıklı görülmektedir
Tektonik Inşa
Tektonik inşa ile heyelan arasında çok sıkı bir ilişkiardır Tabakaların yamaç eğimine paralel olarak dalmaları heyelanları kolaylaştırır Bilhassa tabakalar arasında killi bir seviyenin varlığı manâlı rol oynar Kar ya da yağmur sularının toprağa sızması sonucunda plastik veya likit ülkü geçen kil tabakasının üzerindeki kütleler çekim gücüne uyarak toptan aşağıya doğru kayabilirler Kayaların diyaklazlarla derin ve sık bir şekilde parçalanmış olması da heyelanı kolaylaştıran şartlar aralarında sayılabilir
Heyelanlar yukarıda sanılan nedenlerin birisi veya birkaçının etkisiyle oluşurlar ve bazen topografyada fazla manâlı değişikliklere neden olurlar Kayan kütlenin koptuğu yerde genellikle hilale aynı bir kopma yarası oluşmaktadır Buradan ayrılan maddeler genel olarak akış hareketini andıran şekiller belirten ve sıkça üzerinde kapalı çanakçıklar yer alan bir yığın halinde aşağıya içten yer değiştirirler ve heyelan kütlesinin gövdesini oluştururlar
Bu kütle bazen bir akarsuyun yatağını tıkayarak bir Heyelan Seti Gölü oluşmasına yol açar Örneğin Tortum Gölü heyelanla Tortum vadisinin tıkanması sonucunda meydana gelmiştir Hem heyelanlar sonucunda yamaçlarda taraçalara benzer basamaklar oluşabilir *
Heyelan nasıl oluşur
Heyelan nedir ?
Kayalardan döküntü örtüsünden ya da topraktan oluşmuş kütlelerin çekimin etkisi altında yerlerinden koparak yer değiştirmesine Heyelan denir Bir Takım heyelanlar büyük bir çabucak gerçekleştikleri halde bazı heyelanlar daha yavaş gerçekleşirler Heyelanlar yer yüzünde çok sık meydana gelen ve çok yaygın bir kütle hareketi çeşididir ve aşınmada manâlı rol oynarlar Büyük heyelanlar aynı zamanda topografyada derin izler bırakırlar
Heyelana neden olan etkenler
Kaslı Eğim
Eğimlerin artı olduğu sahalarda heyelan riski artmaktadır Bir Takım sahalarda fay yamaçları dikey eğimlerin oluşmasına neden olarak heyelanları kolaylaştırırlar Yine insanlar kanallar ve yollar açarak yada yol ve maden kazılarından çıkan toprakları denge açısına erişmiş bulunan yamaçlar üzerine atarak heyelan oluşumuna niçin olan koşulları hazırlarlar Gevşek unsurların denge açısını her hangi bir nedenle aştığı durumlarda heyelan oluşur
Su İle Doygunluk
Heyelanlar yağışlı ya da zeminin nemli olduğu mevsimlerde meydana gelirler Şiddetli veya sürekli yağmurlar yahut karların erimesi kayaların içine oldukça çok suyun sızmasına olanak verir Bunun sonucunda plastisite ve likidite sınırlarına erişilir ve herhangi bir nedenle oluşan sarsıntı sonucunda heyelan meydana kazanç Su ayrıca denge açısını küçülterek ağırlığı arttırarak ve sürtünmeyi azaltarak heyelanı kolaylaştırır
Kaya Yapısı
Plastisite likidite sınırları malzemenin yapısına sıkı bir şekilde bağlıdır Farklı Alanlara Yönlendirilmiş kil türlerinde plastisite birbirine yakın fakat likidite değerleri birbirinden fazla farklıdır Mesela bu bakımdan en düşük değeri belirten kaolin kili asgari su ile likidite sınırına erişen yani heyelana en uygun olan kil türüdür
Dağıtılmış depolarda az yada fazla kil vardır Bunun oranı ve türü heyelan olayını arttıran yada azaltan yani heyelanların yayılış alanlarını belirleyen esas faktörlerden birisidir bu nedenle killi formasyonların fliş marn ve tüf gibi depoların yaygın olduğu sahalarda heyelan fazla pozitif görülür Buna karşılık kireç taşı ve bazalt gibi kayalarda heyelan aralıklı görülmektedir
Tektonik Inşa
Tektonik inşa ile heyelan arasında çok sıkı bir ilişkiardır Tabakaların yamaç eğimine paralel olarak dalmaları heyelanları kolaylaştırır Bilhassa tabakalar arasında killi bir seviyenin varlığı manâlı rol oynar Kar ya da yağmur sularının toprağa sızması sonucunda plastik veya likit ülkü geçen kil tabakasının üzerindeki kütleler çekim gücüne uyarak toptan aşağıya doğru kayabilirler Kayaların diyaklazlarla derin ve sık bir şekilde parçalanmış olması da heyelanı kolaylaştıran şartlar aralarında sayılabilir
Heyelanlar yukarıda sanılan nedenlerin birisi veya birkaçının etkisiyle oluşurlar ve bazen topografyada fazla manâlı değişikliklere neden olurlar Kayan kütlenin koptuğu yerde genellikle hilale aynı bir kopma yarası oluşmaktadır Buradan ayrılan maddeler genel olarak akış hareketini andıran şekiller belirten ve sıkça üzerinde kapalı çanakçıklar yer alan bir yığın halinde aşağıya içten yer değiştirirler ve heyelan kütlesinin gövdesini oluştururlar
Bu kütle bazen bir akarsuyun yatağını tıkayarak bir Heyelan Seti Gölü oluşmasına yol açar Örneğin Tortum Gölü heyelanla Tortum vadisinin tıkanması sonucunda meydana gelmiştir Hem heyelanlar sonucunda yamaçlarda taraçalara benzer basamaklar oluşabilir *