Hint Felsefesi Nedir? Hakkında Bilgi
Hindistan adı verilen ulkede yaşayan halkların geliştirdikleri kurgusal oğretilerHint felsefesi, klasik ilkcağ felsefesi kapsamı icindedir Genellikle dort doneme ayrılır:
İO 15 yuzyıldan İS 6 yuzyıla kadar suren Vedik donem,
İS 6 yuzyıldan 10 yuzyıla kadar suren klasik ya da BrahmanBudacı donem,
10 yuzyıldan 18 yuzyıla kadar suren klasik sonrası ya da Hinducu donem,
18 yuzyıldan gunumuze kadar gelen yeni donem
Hint felsefesi, geleneksel olarak dinsel ve gizemsel bir felsefedir Bu dinsel ve gizemsel ortu altında felsefenin temel sorunu, duşuncecilik ve ozdekcilik catışması surupgider Ceşitli ırkların kaynaştığı ve birbirleri icinde eridikleri bir ulke olan Hindistan, genellikle, dinsel felsefenin beşiği sayılır Hindistan ’da en basit inanclar bile bir felsefe değeri taşır Hindistan ’a ozgu dinsel felsefenin ayırt edici niteliği bireysel oluşudur Bu felsefenin dış gorunuşu altındaki oz, oğrenilemez ve oğretilemez Kişi kendi kurtuluşunu sağlayacak bu ozu ancak kendi derin duşunmesiyle elde edebilir Bireysel derin duşunme gizemciliğinde kaynağıdır Bu bakımdan Hindistan, gizemciliğin gercek vatanı sayılmalıdır Hint inanclarının bir başka ozelliği de butun Hint dinlerinin birbirlerinden turedikleridir Butun bu dinlerin kaynağı, Hindistan ’ın asıl ve en eski yerlileri oldukları kabul edilen Vedaların Vedacılığıdır Hindistan ’ın ulusal ve en eski dini Vedizm ’dir Coktanrıcı Vedacılık giderek coktanrıcılıkla tektanrıcılığı uzlaştıran Brahmanizm ’i ve daha sonra da bunların daha bir gelişmişi olan Hinduizm ’i doğurmuştur İO 6 yuzyılda bu din anlayışının birer reformu olarak ortaya cıkan Budizm ’le Jainizm tanrıcı anlayışı tanrıtanımazlığa yonelten birer sapkınlıktır Sayısız mezhepler ve tarikatler bu temel dinsel felsefeleri geliştirmişlerdir Dinsel felsefenin kaynağı olduğu gibi mitolojinin de kaynağı Vedacılıktır Cok zengin mitolojik bir kaynak olan Veda ’lara daha sonra Mahabharata ve Ramayana destanları eklenmiştir Hindistan ’da 850 dil konuşulur Hindistan ’ın resmi dili olan Sanskritceyi Ari istilacılar (bu sarışın kuzeyliler kendilerine soylu anlamında arya diyorlar ve Hindistan ’ın yerlilerini aşağı halk anlamında parya sayıyorlardı) getirmiştir Hintliler, kendi ulkelerine Bharat erler Bharata Hintlilerin mitolojik atasıdır Mahabharata destanı Bharata ’ların oykusunu anlatır Hint coktanrıcılığı, bir tek tanrının cokgorunuş ’lerini dilegetirir Bu bakımdan temelde bir tektanrıcılıktır Tum doğa Brahman adı altında tanrısal bir ekguc olarak soyutlanmıştır Bu tekguc insanlara uc ayrı tanrı biciminde gorunur: Brahma, Vişnu, Siva Tekgucun uc ayrı gorunuşu olan bu uc tanrının da teklikte cokluk olarak ceşitli gorunuşleri vardır: Orneğin Siva ’nın sekiz gorunuşu vardır: Bhava (varoluş), Bhairava (muthiş) vbVedacılığın Aditya ’sı altılık bir tanrı grubudur Toprak ana Matar ’ın ceşitli gorunuşlerinden biri olan Aditi (ozgurluk) ’nin oğlu Aditya (kosmos) bu altı gorunuşte Bhaga (mal koruyucusu), Aryantan (insan koruyucusu), Amsa vb gibi ceşitli adlarla anılır Tanrıtanımaz bir sapkınlık sayılan Budacılığın Buda ’sına bile sonraları ceşitli gorunuşler yakıştırılmış Buda ’lar meydana gelmiştir Aksobhya (sarsılmaz), Bhaisajyaguru (dertlere derman), Amida (sonsuz ışık), Avalokitesvara (lanetlilere acıma) vb Buda ’nın değişik gorunuşleridir Tek tanrının değişik gorunuşleri olan bu coktanrılar da ceşitli avatar ’larında ceşitli gorunuşler alırlar Bundan başka bu tanrılar kolaylıkla birbirlerine de donuşurler Orneğin Vişnu kimi yerde Rama, kimi yerde Krişna olur Evrensel varlığın birliği, ceşitli gorevlerin gerektirdiği ceşitli gorunuşlerle boylece coklaştırılmıştır
Kimi incelemeciler Hint mitolojisinin ceşitli mitolojilerin kaynağı olduğunu ilerisurmuşlerdir Bu incelemecilerin saptadıkları pek cok usa uygun kanıtlara ornek olarak baba tanrı Diyaus pitar (Yunanlıların Zeus pater), gece tanrıca Nakta (Yunanlıların Nyks), ruzgar tanrı Vata (İskandinavların Votan), gok tanrı Varuna (Yunanlıların Uranus, İranlıların Ahura) gosterilebilir
Hindistan ’da, din, sanat ve felsefe (gizemsel bir yapı icinde) birbirlerine karışmış olarak gelişmiştir RigVeda insanlığın ilk kutsal kitabıdır ve İO 1500 yıllarında tertiplendiği sanılmaktadır İlk anlayış, Sumer uygarlığından sızdığı sanılan coktanrıcı bir evren anlayışıdır
RigVeda, gunumuzde gecerli cok kalıcı ve sağlam bir ilke ilerisurmektedir: Varlığı varlaştıran eylemdir Ne var ki butun bu dinsel ve gizemsel spekulasyonlar sınıf ayrılıklarını sağlamlaştırmak amacını gutmuştur Ozellikle Hint felsefesinin gelişmesinde bu gercek elle tutulurcasına gorulmektedir Kast adı verilen bu sınıfların başında din adamlarının (din adamı anlamına gelen Brahman ’ların) kastı vardır onun altında soylularla savaşcıların Arya kastı, daha sonra işcilerle kolelerin Cudra kastı, en altta da insanların en aşağı sınıfı sayılan işci ya da kole niteliğini de taşımayanların Parya kastı bulunmaktadır Din ve torebilim bu sınıfların her birinde ayrı bir olcu uygular Orneğin erdem, bir sınıf icin almak, başka bir sınıf icin vermek ’tir RigVeda ’nın onuncu kitabının onuncu şarkısı der ki: ‘ ’İnsan, bir din adamına bir inek verirse butun alemleri elde etmiş olur ’ ’ Ne var ki din adamları inekle yetinmeyerek sınıf ustunluklerini busbutun sağlamlaştırmak icin, İO 8 yuzyılda, ilk din Vedizmi Brahmanizme donuşturmuşlerdir Aşağı sınıflarda insanla hayvan arasında hemen hemen fark yok gibidir Nitekim Snaskritcede koleye ipada (iki ayaklı mulk) denir
Bu gerceklerin dışında, romantik acıdan bakılan Hint felsefesi cok ilginc bir gelişme gostermektedir Antikcağ Yunan felsefesiyle onun ustune kurulan daha sonraki metafizik felsefenin pek cok oğeleri, eski Hindistan ’da işlenmiştir Budacılık, bu acıdan, en bilincli ve en ilginc duşunsel bir yapıdır Bununla beraber butun bu dinsel felsefeler, Veda ’ların etkisi altındadır 16 yuzyıldan sonraki Hint Felsefesi, bu yuzden, Veda ’ların yanılmazlığını kabul eden Ortodoks oğretiler ’le Veda ’ların yanılmazlığını yadsıyan Ortodoks olmayan oğretiler olmak uzere ikiye ayrılır Mimansa, Samkhaya, Yoga, Nyaya, Vayseşika, Vedenta vb Ortodoks oğretilerdir Başta Lokayata, Carvaka olmak uzere bircok Budacı ve Caynacı (Jainist) ozdekci ve tanrıtanımaz oğretiler Ortodoks olmayan oğretilerdir Ortodoks oğretiler duşunceci, Ortodoks olmayan oğretiler ozdekci oğretilerdir Ama Ortodoksların ozdekciliğe eğilimli olanları bulunduğu gibi, Ortodoks olmayanların da duşunceciliğe eğilimli olanları vardır Yeni Hint felsefesi, ozellikle Gandiciliğin egemen olduğu, bir burjuva felsefesidir Batı bilimiyle ulusaltinsel değerleri bağdaştırma gibi bulanık (?diyalektik ve gelişmeye uygun N) ve bilimdışı duşunceler bu felsefenin temel niteliğidir Dinden ve gizemden arınmış, bağımsız bir felsefe gunumuz Hindistan ’ında bile gercekleşememiştir (Budacılık gercekleşmiştir N) Bugun Hindistan ’a egemen olan anlayış, burjuva cıkarlarını koruyan bir dinciliktir (Turkiye ’deki gibi N)
Hindistan adı verilen ulkede yaşayan halkların geliştirdikleri kurgusal oğretilerHint felsefesi, klasik ilkcağ felsefesi kapsamı icindedir Genellikle dort doneme ayrılır:
İO 15 yuzyıldan İS 6 yuzyıla kadar suren Vedik donem,
İS 6 yuzyıldan 10 yuzyıla kadar suren klasik ya da BrahmanBudacı donem,
10 yuzyıldan 18 yuzyıla kadar suren klasik sonrası ya da Hinducu donem,
18 yuzyıldan gunumuze kadar gelen yeni donem
Hint felsefesi, geleneksel olarak dinsel ve gizemsel bir felsefedir Bu dinsel ve gizemsel ortu altında felsefenin temel sorunu, duşuncecilik ve ozdekcilik catışması surupgider Ceşitli ırkların kaynaştığı ve birbirleri icinde eridikleri bir ulke olan Hindistan, genellikle, dinsel felsefenin beşiği sayılır Hindistan ’da en basit inanclar bile bir felsefe değeri taşır Hindistan ’a ozgu dinsel felsefenin ayırt edici niteliği bireysel oluşudur Bu felsefenin dış gorunuşu altındaki oz, oğrenilemez ve oğretilemez Kişi kendi kurtuluşunu sağlayacak bu ozu ancak kendi derin duşunmesiyle elde edebilir Bireysel derin duşunme gizemciliğinde kaynağıdır Bu bakımdan Hindistan, gizemciliğin gercek vatanı sayılmalıdır Hint inanclarının bir başka ozelliği de butun Hint dinlerinin birbirlerinden turedikleridir Butun bu dinlerin kaynağı, Hindistan ’ın asıl ve en eski yerlileri oldukları kabul edilen Vedaların Vedacılığıdır Hindistan ’ın ulusal ve en eski dini Vedizm ’dir Coktanrıcı Vedacılık giderek coktanrıcılıkla tektanrıcılığı uzlaştıran Brahmanizm ’i ve daha sonra da bunların daha bir gelişmişi olan Hinduizm ’i doğurmuştur İO 6 yuzyılda bu din anlayışının birer reformu olarak ortaya cıkan Budizm ’le Jainizm tanrıcı anlayışı tanrıtanımazlığa yonelten birer sapkınlıktır Sayısız mezhepler ve tarikatler bu temel dinsel felsefeleri geliştirmişlerdir Dinsel felsefenin kaynağı olduğu gibi mitolojinin de kaynağı Vedacılıktır Cok zengin mitolojik bir kaynak olan Veda ’lara daha sonra Mahabharata ve Ramayana destanları eklenmiştir Hindistan ’da 850 dil konuşulur Hindistan ’ın resmi dili olan Sanskritceyi Ari istilacılar (bu sarışın kuzeyliler kendilerine soylu anlamında arya diyorlar ve Hindistan ’ın yerlilerini aşağı halk anlamında parya sayıyorlardı) getirmiştir Hintliler, kendi ulkelerine Bharat erler Bharata Hintlilerin mitolojik atasıdır Mahabharata destanı Bharata ’ların oykusunu anlatır Hint coktanrıcılığı, bir tek tanrının cokgorunuş ’lerini dilegetirir Bu bakımdan temelde bir tektanrıcılıktır Tum doğa Brahman adı altında tanrısal bir ekguc olarak soyutlanmıştır Bu tekguc insanlara uc ayrı tanrı biciminde gorunur: Brahma, Vişnu, Siva Tekgucun uc ayrı gorunuşu olan bu uc tanrının da teklikte cokluk olarak ceşitli gorunuşleri vardır: Orneğin Siva ’nın sekiz gorunuşu vardır: Bhava (varoluş), Bhairava (muthiş) vbVedacılığın Aditya ’sı altılık bir tanrı grubudur Toprak ana Matar ’ın ceşitli gorunuşlerinden biri olan Aditi (ozgurluk) ’nin oğlu Aditya (kosmos) bu altı gorunuşte Bhaga (mal koruyucusu), Aryantan (insan koruyucusu), Amsa vb gibi ceşitli adlarla anılır Tanrıtanımaz bir sapkınlık sayılan Budacılığın Buda ’sına bile sonraları ceşitli gorunuşler yakıştırılmış Buda ’lar meydana gelmiştir Aksobhya (sarsılmaz), Bhaisajyaguru (dertlere derman), Amida (sonsuz ışık), Avalokitesvara (lanetlilere acıma) vb Buda ’nın değişik gorunuşleridir Tek tanrının değişik gorunuşleri olan bu coktanrılar da ceşitli avatar ’larında ceşitli gorunuşler alırlar Bundan başka bu tanrılar kolaylıkla birbirlerine de donuşurler Orneğin Vişnu kimi yerde Rama, kimi yerde Krişna olur Evrensel varlığın birliği, ceşitli gorevlerin gerektirdiği ceşitli gorunuşlerle boylece coklaştırılmıştır
Kimi incelemeciler Hint mitolojisinin ceşitli mitolojilerin kaynağı olduğunu ilerisurmuşlerdir Bu incelemecilerin saptadıkları pek cok usa uygun kanıtlara ornek olarak baba tanrı Diyaus pitar (Yunanlıların Zeus pater), gece tanrıca Nakta (Yunanlıların Nyks), ruzgar tanrı Vata (İskandinavların Votan), gok tanrı Varuna (Yunanlıların Uranus, İranlıların Ahura) gosterilebilir
Hindistan ’da, din, sanat ve felsefe (gizemsel bir yapı icinde) birbirlerine karışmış olarak gelişmiştir RigVeda insanlığın ilk kutsal kitabıdır ve İO 1500 yıllarında tertiplendiği sanılmaktadır İlk anlayış, Sumer uygarlığından sızdığı sanılan coktanrıcı bir evren anlayışıdır
RigVeda, gunumuzde gecerli cok kalıcı ve sağlam bir ilke ilerisurmektedir: Varlığı varlaştıran eylemdir Ne var ki butun bu dinsel ve gizemsel spekulasyonlar sınıf ayrılıklarını sağlamlaştırmak amacını gutmuştur Ozellikle Hint felsefesinin gelişmesinde bu gercek elle tutulurcasına gorulmektedir Kast adı verilen bu sınıfların başında din adamlarının (din adamı anlamına gelen Brahman ’ların) kastı vardır onun altında soylularla savaşcıların Arya kastı, daha sonra işcilerle kolelerin Cudra kastı, en altta da insanların en aşağı sınıfı sayılan işci ya da kole niteliğini de taşımayanların Parya kastı bulunmaktadır Din ve torebilim bu sınıfların her birinde ayrı bir olcu uygular Orneğin erdem, bir sınıf icin almak, başka bir sınıf icin vermek ’tir RigVeda ’nın onuncu kitabının onuncu şarkısı der ki: ‘ ’İnsan, bir din adamına bir inek verirse butun alemleri elde etmiş olur ’ ’ Ne var ki din adamları inekle yetinmeyerek sınıf ustunluklerini busbutun sağlamlaştırmak icin, İO 8 yuzyılda, ilk din Vedizmi Brahmanizme donuşturmuşlerdir Aşağı sınıflarda insanla hayvan arasında hemen hemen fark yok gibidir Nitekim Snaskritcede koleye ipada (iki ayaklı mulk) denir
Bu gerceklerin dışında, romantik acıdan bakılan Hint felsefesi cok ilginc bir gelişme gostermektedir Antikcağ Yunan felsefesiyle onun ustune kurulan daha sonraki metafizik felsefenin pek cok oğeleri, eski Hindistan ’da işlenmiştir Budacılık, bu acıdan, en bilincli ve en ilginc duşunsel bir yapıdır Bununla beraber butun bu dinsel felsefeler, Veda ’ların etkisi altındadır 16 yuzyıldan sonraki Hint Felsefesi, bu yuzden, Veda ’ların yanılmazlığını kabul eden Ortodoks oğretiler ’le Veda ’ların yanılmazlığını yadsıyan Ortodoks olmayan oğretiler olmak uzere ikiye ayrılır Mimansa, Samkhaya, Yoga, Nyaya, Vayseşika, Vedenta vb Ortodoks oğretilerdir Başta Lokayata, Carvaka olmak uzere bircok Budacı ve Caynacı (Jainist) ozdekci ve tanrıtanımaz oğretiler Ortodoks olmayan oğretilerdir Ortodoks oğretiler duşunceci, Ortodoks olmayan oğretiler ozdekci oğretilerdir Ama Ortodoksların ozdekciliğe eğilimli olanları bulunduğu gibi, Ortodoks olmayanların da duşunceciliğe eğilimli olanları vardır Yeni Hint felsefesi, ozellikle Gandiciliğin egemen olduğu, bir burjuva felsefesidir Batı bilimiyle ulusaltinsel değerleri bağdaştırma gibi bulanık (?diyalektik ve gelişmeye uygun N) ve bilimdışı duşunceler bu felsefenin temel niteliğidir Dinden ve gizemden arınmış, bağımsız bir felsefe gunumuz Hindistan ’ında bile gercekleşememiştir (Budacılık gercekleşmiştir N) Bugun Hindistan ’a egemen olan anlayış, burjuva cıkarlarını koruyan bir dinciliktir (Turkiye ’deki gibi N)
