Hipofiz adenomu dimağda çok sık rastlanılan dimağda yahut vücudun gayri ortamlarında yayılma özelliği göstermeyen uygun huylu özellikte tümörlerdir. Uygun huylu olup yayılma özellikleri olmamasına rağmen yıllar içinde yavaş da olsa büyüme özelliği gösterebilirler. Başkaca bu adenomlar şiddetli hormon salgılayabilirler. Adenom büyüyerek hipofizin derhal her tarafı kemikle çevrili olduğundan hipofiz bezinin sıkışmasına ve hormon prodüksiyonunun bozulmasına neden olabilir. Bunların dışında hipofiz bezine komşu olan görme sonuna ağırlık uygulayarak görme kaybına yol açabilirler.
Hipofiz adenomlarının belirtileri nelerdir?
Belirtilerin esas olarak iki nedeni vardır.
Adenomun kitle tesiri ile etraf dokulara yaptığı bası sonucu baş ağrısı, görme bozukluğu yahut hipofiz hormonlarının imalatının azalması.
Adenomun denetimsiz çok hormon yapması.
Hangi hormon eksiklikleri görülür?
Hipofiz bezinde yapılan 6 hormon vardır. Bu hormonlar tiroid bezini, böbreküstü bezini ve yumurtalıkları (erkekte testis, hatunda over) denetim eder. Hipofiz bezindeki marazlar hormon eksikliklerine neden olur;
Tiroid bezi tembelliğine bağlı olarak halsizlik, kilo artışı, kabızlık, konsantrasyon azalması, cilt kuruluğu üzere belirtiler olur. Böbreküstü bezi tembelliğine bağlı olarak ölçüsüz halsizlik, tansiyon düşmesi, şeker düşmesi, bayılma görülebilir. Yumurtalıkların tembelliğine bağlı olarak hatunda adet düzensizlikleri, gebe kalamama, göğüs küçülmesi erkekte sertleşme kusuru, meni gelmemesi, libido kaybı üzere belirtiler gelişebilir.
Adenomlar hormon prodüksiyonuna da sebep olabilirler. Hipofiz adenomları kitle tesiri ile hormon prodüksiyonunu bozarak hormon üretebilme yeteneğine de sahip olabilirler. Hormon üretebilme özelliği ekseriyetle tek bir hormon için muteberdir. En sık karşılaşılan hormon fazlalığı süt hormonu (prolaktin) fazlalığı olup bu illete prolaktinoma ismi verilir. Bayanda adet düzensizliği, göğüslerden süt gelmesi, gebe kalamama, tüylenme artışı en sarih belirtilerdir. Erkeklerde sertleşme kusurları, meni gelmemesi, impotans, evlat sahibi olamama sayılabilir. Büyüme hormonu fazlalığında ise büyüme çağındaki çocuklarda ölçüsüz büyümeye ve devlik denilen duruma neden olur. Bu durum çok nadirdir. Erişkin yaş da ise ekseriyetle el ve ayaklarda büyüme, çenede büyüme, çok terleme, ses kalınlaşması, adet düzensizlikleri üzere belirtilere yol açar. Böbreküstü bezini uyaran hormon fazlalığında ise Cushing olarak isimlendirilen hastalık oluşur. Kilo artışı, yüzde yuvarlaklaşma, ciltte mor renkli çatlaklar oluşması, tüylenme, sivilceler oluşması, kan basıncı yükselmesi, kan şekeri yükselmesi öncü belirtilerdir.
Hipofiz adenomlarının yaptığı görme kusuru ekseriyetle tek göz kapatıldığında bakılırken etrafın görünür ortamlarının görülmemesi biçiminde olur. Her iki göz açık olduğu hengam fark edilmeyebilir.
Hiç belirti vermeyen hipofiz adenomu da olabilir. Bu tip adenomlar günümüzde en sık görülen hipofiz adenomlarını oluşturmaktadır. Bu tip adenomlar diğer hedeflerle çekilen tetkikler sonucunda tesadüfen saptanır. Adenomlar hormon yapan özellikte olmayabilir yahut küçük olduklarından bası belirtileri oluşmamış olabilir.
Hipofiz adenomunun tedavisi nedir?
Hipofiz adenomunda tedavi çeşitlidir. Adenomun bası bulgularına, hormon yapıp yapmamasına ve radyolojik imajına nazaran tedavi değişir. Ameliyat gerektiren adenomlar olduğu üzere ilaçla tedavi edilebilenler de epeyce büyük bir gurubu oluşturur. Velev hiç tedavi gerektirmeden yalnızca izlenecek olan hipofiz adenomları da vardır. Bilhassa ilaç tedavisi ile ölçüsüz hormon imalatı baskılanamayan hipofiz adenomlarında ameliyat uygulanır. Ayrıyeten etraf dokulara yayılarak ağırlık oluşturan olgularda da ameliyat tercih edilmelidir.
Ameliyat sonrası dokunun tekrar büyüme ihtimali yıllar içinde vardır. Bu nedenle izlem sırasında yapılan sair tedavilere karşın tekrar eden adenomlarda tekrar operasyon gerekebilir. Süt hormonu fazlalığına sebep olan hipofiz adenomlarında (prolaktinoma) tedavi ekseriyetle ilaç tedavisidir. İlaç tedavisi ile hormon fazlalığı olağana getirilebildiği üzere adenomun küçültülmesi de mümkündür. Öteki birtakım hipofiz adenomlarında da ilaç tedavisi uygulanabilir. Hormon eksikliği olan hastaların eksik olan hormonu mekanına koyma tedavileri kesinlikle endokrin mütehassıslarının denetiminde devam edilmesi gereken ilaç tedavileridir.
Ameliyat ve ilaç tedavisi dışında uygulanabilen gayri bir tedavi formu radyasyon tedavisidir. Radyasyon tedavisinin tesiri yıllar içinde ortaya çıkar. Çoklukla öbür tedavilerle ehil cevap alınamayan durumlarda uygulanır. Uzun müddette yavaş sonuç alındığından yıllar içinde hormon denetimleri kesinlikle yapılmalıdır.
