Hipofiz Bezi Tumoru
Burun kanallarının arkasında beynin altında yerleşik bulunan hipofiz bezi kabaca kucuk parmağınızın son iki bolumunun buyukluğu ve şeklindedir Kucuk boyutuna rağmen endokrin bezler icerisinde en onemli olanıdır Vucudun uzun donemli buyume, gunluk fonksiyonları ve uretkenlik yetenekleri ile ilişkili olarak bir kontrol merkezi gibi calışır
Hipofiz bezinde iki kısım vardır: on (anterior) lob ve arka (posterior) lob, on lob, goğuste sut uretimini harekete gecirmek icin buyume hormonu da dahil olmak uzere, altı ayrı hormonun uretimi ile yukumludur, on lobdaki diğer hormonlar, tiroid bezleri, yumurtalıklar, testis ve bobrek ustu bezlerindeki faaliyetleri harekete gecirerek endokrin sistemin diğer kısımlarını da etkiler
Arka lob iki ceşit hormon uretir: oksitosin ve antidiuretik hormon Oksitosin emzirme donemi sırasında kadınlarda goğusten sut gelmesi olayını harekete gecirmek icin faaliyette bulunur Aynı zamanda doğum sırasında rahim kasılmalarını da hızlandırır Antidiuretik hormon idrar cıkışını kontrol etmek icin bobrekler uzerinde faaliyet gosterir
Hipofiz Bezi Tumorleri
Akromegali
Hipofizin aşırı faaliyeti sonucu yuzun irileşmesi, el ve ayakların aşın buyumesi ile belirgin durumdur Bu kronik hastalık yetişkinlerde gorulur ve normal gelişim tamamlandıktan sonra buyume hormonunun artan salgısı nedeni ile ortaya cıkarEl, ayak, cene ve kafatası kemiklerinin aşırı buyumesi şeklinde oluşur Buyume cağından sonra kemiklerdeki uzamanın durması nedeniyle, akromegali iskelette kalınlaşmaya neden olur Akromegali olan bir kişide en fazla dikkat ceken değişiklik alın ve cene kemiklerinde abartılı bir buyumedir Bunun sonucunda genişlemiş ve kabalaşmış yuz hatları ve birbirinden oldukca ayrık dişler gozlenir
Jigantizm
Gelişim hormonunun aşırı salgılanmasına bağlı olarak vucudun anormal derecede gelişme ve buyume gostermesi devleşme Nadiren gorulen bu hastalık, akromegaliye benzer ve hipofiz bezi tarafından buyume hormonunun aşırı salgılanması nedeniyle ortaya cıkar Akromegaliye benzemeyen bu yonu ise jigantizmde buyumenin hızlanması ve yetişkinlikte aşırı uzun boyun ortaya cıkmasıdır Bu iki rahatsızlık arasındaki fark bu olaydan etkilenen kişinin yaşıdır Jigantizm yetişkinlik donemini tamamlamamış olan şahıslarda ortaya cıkar Ancak uzun boylu cocukların cok azı jigantizm rahatsızlığına sahiptir
Prolaktinoma
Bu turden hipofiz bezi tumoru prolaktin hormonunun aşırı salgısına neden olur Bu olay kadınlarda duzensiz adet veya adetten kesilmeye neden olabilir Erkeklerde ise kısırlık veya iktidarsızlık ortaya cıkabilir Kraniofarinjiyoma
Bu turden bir hipofiz bezi tumorunun belirtileri gorsel bozukluklar, baş ağrıları ve cinsel gelişme yetersizliğidir
Cushing Sendromu
Bir bobrek ustu bezi tumoru de bu rahatsızlığa neden olabilir
Akromegali ve jigantizm hipofiz bezinin aşırı faaliyeti nedeni ile ortaya cıkar Hipofiz bezi buyume hormonu diye bilinen hormonu aşırı bir şekilde salgılar (buna ayrıca somatotropik hormon da denir) Bu turden bir aşırı salgılama genellikle bezlerde bir tumorun gelişmesi ile ortaya cıkar Bu rahatsızlığa hiperpituitarizm denilir
Hipofiz bezinde iki turden tumor gelişebilir Bunlardan birine kraniyofarnjiyoma denilir Bu tip tumor buyudukce hipofiz bezine baskı yapar Bunun sonucunda hormon salgısı azalabilir ve hipopituitarizm veya diabetes insipidus (şekersiz diyabet) gibi rahatsızlıklar ortaya cıkabilir İkinci ceşit hipofiz bezi tumoru adenomdur (bez epitelinden gelişen iyi huylu ur) Boylesi bir tumor fazla yayılmaz ancak akromegali, jigantizm veya Cushing hastalığı gibi rahatsızlıkların bir sonucu olarak muhtelif hormonların aşırı salgısı yaratmaz, ancak goz sinirleri uzerinde ve yakınındaki normal hipofiz bezi dokuları uzerinde mekanik bir baskı oluşturarak herhangi bir zarara yol acabilir
Teşhis
Doktor muayene ederek fiziksel değişiklikleri araştıracaktır: Ağrı ve acılar, ellerde sızı, aşırı terleme Yetişkin bir hastada el ve ayak buyumeleri de doktor tarafından dikkate alınacaktır Hastadaki gorme bozuklukları araştırılacaktır; tumor buyuyerek gorme sinirine bası yapar ve her iki gozde de gormeyi etkiler Gorme alanı olculerek, gorme kaybı olup olmadığı araştırılır Diğer onemli bulgularsa genel yorgunluk hali, derinin aşırı yağlı olması ve dilin normalden buyuk olmasıdır
Kan dolaşımında bulunan ve salgılanan hormon duzeyinde artış olup olmadığını belirlemek icin ozel kan ve idrar testleri yapılacaktır Bu değerler yuksek bulunursa, bilgisayarlı beyin tomografisi veya manyetik rezonansla hipofizdeki tumor saptanabilir Eğer akromegaliden kuşkulanılıyorsa, rontgen cekilerek de kafatasındaki olası değişiklikler belirlenebilir
Tedavi, tumorun ne kadar geliştiğine bağlı olarak duzenlenir Erken teşhis, tumorun tamamen tedavi edilebilme şansını(eğer kucukse) artırır
Hipofiz bezi, tumorun ortadan kaldırılması veya cıkarılması esnasında bazen zarar gorebilir Bu durumda genellikle hayat boyu hormon tedavisi gerekecektir
Akromegali
Akromegali, buyume hormonunun aşırı salgılanması nedeniyle ortaya cıkar ve iskelet ve ic organlarda buyumeye yol acar Kalp genişleyebilir, buna bağlı olarak kalp yetmezliği ve yuksek tansiyon ortaya cıkar Akromegali tedavi edilmezse şeker hastalığı, goz sorunları ve vucut gorunuşunde değişikliklere neden olur
Ameliyat, hastalığın ilerlemesini ve ceşitli goz komplikasyonlarının ağırlaşmasını onleyebilir Ancak gorunuşteki değişiklikler genellikle geri donuşumsuzdur Ayrıca akromegalili hastalarda şeker hastalığı ve uzun vadede kalp, damar ve karaciğer hastalığı riski de oldukca yuksektir Ancak bu riskleri en aza indirmek icin bazı onlemler (sigara icmemek gibi) alınabilir
Jigantizm
Jigantizm tedavi edilebilir bir hastalıktır Tumor cıkarılarak ya da aşırı salgılanan buyume hormonu baskılanarak, hastalığın gelişimi durdurulabilir
Prolaktinoma
Kadınlarda prolaktinomanın en sık gorulen belirtisi adetlerin duzensizliği ya da hic olmaması ve kısırlıktır Bir diğer belirti de galaktoredir (doğum yapmamış bir kadında memelerden sut gelmesi); ender olarak erkeklerde de gorulebilir
Prolaktin hormonundaki artış, doğum kontrol hapları ve sakinleştiricilerin kullanılması ve hipofiz tumoru tarafından aşırı miktarda uretilmesi (prolaktinoma) nedeniyle olur
Cushing Hastalığı
Hipofiz tumoru bobrekustu bezlerini aşırı uyararak cushing hastalığına da neden olabilir
Tedavi
Hipofiz tumoru genellikle ameliyatla cıkarılır Hipofiz bezi cok kucuk olduğu icin, ameliyat ustalık gerektirir Eğer tumor ameliyatla cıkarılamıyorsa, prolaktinoma tedavisinde ve akromegalide diğer tedavilerin yanı sıra, bromocriptin adlı bir ilac kullanılır Bromocriptin bazı hormonlarda aşırı artışı engeller Yine de hipofiz tumorlerinin tedavisinde ilk secilecek olan yontem ilac tedavisi değildir
Ameliyat mumkun değilse, radyasyon tedavisi de bazı hastalarda kullanılabilir Tum bu tedavi tiplerinin birlikte kullanılması da tumorun tekrarlama olasılığını azaltmak uzere, oldukca yaygındır
Burun kanallarının arkasında beynin altında yerleşik bulunan hipofiz bezi kabaca kucuk parmağınızın son iki bolumunun buyukluğu ve şeklindedir Kucuk boyutuna rağmen endokrin bezler icerisinde en onemli olanıdır Vucudun uzun donemli buyume, gunluk fonksiyonları ve uretkenlik yetenekleri ile ilişkili olarak bir kontrol merkezi gibi calışır
Hipofiz bezinde iki kısım vardır: on (anterior) lob ve arka (posterior) lob, on lob, goğuste sut uretimini harekete gecirmek icin buyume hormonu da dahil olmak uzere, altı ayrı hormonun uretimi ile yukumludur, on lobdaki diğer hormonlar, tiroid bezleri, yumurtalıklar, testis ve bobrek ustu bezlerindeki faaliyetleri harekete gecirerek endokrin sistemin diğer kısımlarını da etkiler
Arka lob iki ceşit hormon uretir: oksitosin ve antidiuretik hormon Oksitosin emzirme donemi sırasında kadınlarda goğusten sut gelmesi olayını harekete gecirmek icin faaliyette bulunur Aynı zamanda doğum sırasında rahim kasılmalarını da hızlandırır Antidiuretik hormon idrar cıkışını kontrol etmek icin bobrekler uzerinde faaliyet gosterir
Hipofiz Bezi Tumorleri
Akromegali
Hipofizin aşırı faaliyeti sonucu yuzun irileşmesi, el ve ayakların aşın buyumesi ile belirgin durumdur Bu kronik hastalık yetişkinlerde gorulur ve normal gelişim tamamlandıktan sonra buyume hormonunun artan salgısı nedeni ile ortaya cıkarEl, ayak, cene ve kafatası kemiklerinin aşırı buyumesi şeklinde oluşur Buyume cağından sonra kemiklerdeki uzamanın durması nedeniyle, akromegali iskelette kalınlaşmaya neden olur Akromegali olan bir kişide en fazla dikkat ceken değişiklik alın ve cene kemiklerinde abartılı bir buyumedir Bunun sonucunda genişlemiş ve kabalaşmış yuz hatları ve birbirinden oldukca ayrık dişler gozlenir
Jigantizm
Gelişim hormonunun aşırı salgılanmasına bağlı olarak vucudun anormal derecede gelişme ve buyume gostermesi devleşme Nadiren gorulen bu hastalık, akromegaliye benzer ve hipofiz bezi tarafından buyume hormonunun aşırı salgılanması nedeniyle ortaya cıkar Akromegaliye benzemeyen bu yonu ise jigantizmde buyumenin hızlanması ve yetişkinlikte aşırı uzun boyun ortaya cıkmasıdır Bu iki rahatsızlık arasındaki fark bu olaydan etkilenen kişinin yaşıdır Jigantizm yetişkinlik donemini tamamlamamış olan şahıslarda ortaya cıkar Ancak uzun boylu cocukların cok azı jigantizm rahatsızlığına sahiptir
Prolaktinoma
Bu turden hipofiz bezi tumoru prolaktin hormonunun aşırı salgısına neden olur Bu olay kadınlarda duzensiz adet veya adetten kesilmeye neden olabilir Erkeklerde ise kısırlık veya iktidarsızlık ortaya cıkabilir Kraniofarinjiyoma
Bu turden bir hipofiz bezi tumorunun belirtileri gorsel bozukluklar, baş ağrıları ve cinsel gelişme yetersizliğidir
Cushing Sendromu
Bir bobrek ustu bezi tumoru de bu rahatsızlığa neden olabilir
Akromegali ve jigantizm hipofiz bezinin aşırı faaliyeti nedeni ile ortaya cıkar Hipofiz bezi buyume hormonu diye bilinen hormonu aşırı bir şekilde salgılar (buna ayrıca somatotropik hormon da denir) Bu turden bir aşırı salgılama genellikle bezlerde bir tumorun gelişmesi ile ortaya cıkar Bu rahatsızlığa hiperpituitarizm denilir
Hipofiz bezinde iki turden tumor gelişebilir Bunlardan birine kraniyofarnjiyoma denilir Bu tip tumor buyudukce hipofiz bezine baskı yapar Bunun sonucunda hormon salgısı azalabilir ve hipopituitarizm veya diabetes insipidus (şekersiz diyabet) gibi rahatsızlıklar ortaya cıkabilir İkinci ceşit hipofiz bezi tumoru adenomdur (bez epitelinden gelişen iyi huylu ur) Boylesi bir tumor fazla yayılmaz ancak akromegali, jigantizm veya Cushing hastalığı gibi rahatsızlıkların bir sonucu olarak muhtelif hormonların aşırı salgısı yaratmaz, ancak goz sinirleri uzerinde ve yakınındaki normal hipofiz bezi dokuları uzerinde mekanik bir baskı oluşturarak herhangi bir zarara yol acabilir
Teşhis
Doktor muayene ederek fiziksel değişiklikleri araştıracaktır: Ağrı ve acılar, ellerde sızı, aşırı terleme Yetişkin bir hastada el ve ayak buyumeleri de doktor tarafından dikkate alınacaktır Hastadaki gorme bozuklukları araştırılacaktır; tumor buyuyerek gorme sinirine bası yapar ve her iki gozde de gormeyi etkiler Gorme alanı olculerek, gorme kaybı olup olmadığı araştırılır Diğer onemli bulgularsa genel yorgunluk hali, derinin aşırı yağlı olması ve dilin normalden buyuk olmasıdır
Kan dolaşımında bulunan ve salgılanan hormon duzeyinde artış olup olmadığını belirlemek icin ozel kan ve idrar testleri yapılacaktır Bu değerler yuksek bulunursa, bilgisayarlı beyin tomografisi veya manyetik rezonansla hipofizdeki tumor saptanabilir Eğer akromegaliden kuşkulanılıyorsa, rontgen cekilerek de kafatasındaki olası değişiklikler belirlenebilir
Tedavi, tumorun ne kadar geliştiğine bağlı olarak duzenlenir Erken teşhis, tumorun tamamen tedavi edilebilme şansını(eğer kucukse) artırır
Hipofiz bezi, tumorun ortadan kaldırılması veya cıkarılması esnasında bazen zarar gorebilir Bu durumda genellikle hayat boyu hormon tedavisi gerekecektir
Akromegali
Akromegali, buyume hormonunun aşırı salgılanması nedeniyle ortaya cıkar ve iskelet ve ic organlarda buyumeye yol acar Kalp genişleyebilir, buna bağlı olarak kalp yetmezliği ve yuksek tansiyon ortaya cıkar Akromegali tedavi edilmezse şeker hastalığı, goz sorunları ve vucut gorunuşunde değişikliklere neden olur
Ameliyat, hastalığın ilerlemesini ve ceşitli goz komplikasyonlarının ağırlaşmasını onleyebilir Ancak gorunuşteki değişiklikler genellikle geri donuşumsuzdur Ayrıca akromegalili hastalarda şeker hastalığı ve uzun vadede kalp, damar ve karaciğer hastalığı riski de oldukca yuksektir Ancak bu riskleri en aza indirmek icin bazı onlemler (sigara icmemek gibi) alınabilir
Jigantizm
Jigantizm tedavi edilebilir bir hastalıktır Tumor cıkarılarak ya da aşırı salgılanan buyume hormonu baskılanarak, hastalığın gelişimi durdurulabilir
Prolaktinoma
Kadınlarda prolaktinomanın en sık gorulen belirtisi adetlerin duzensizliği ya da hic olmaması ve kısırlıktır Bir diğer belirti de galaktoredir (doğum yapmamış bir kadında memelerden sut gelmesi); ender olarak erkeklerde de gorulebilir
Prolaktin hormonundaki artış, doğum kontrol hapları ve sakinleştiricilerin kullanılması ve hipofiz tumoru tarafından aşırı miktarda uretilmesi (prolaktinoma) nedeniyle olur
Cushing Hastalığı
Hipofiz tumoru bobrekustu bezlerini aşırı uyararak cushing hastalığına da neden olabilir
Tedavi
Hipofiz tumoru genellikle ameliyatla cıkarılır Hipofiz bezi cok kucuk olduğu icin, ameliyat ustalık gerektirir Eğer tumor ameliyatla cıkarılamıyorsa, prolaktinoma tedavisinde ve akromegalide diğer tedavilerin yanı sıra, bromocriptin adlı bir ilac kullanılır Bromocriptin bazı hormonlarda aşırı artışı engeller Yine de hipofiz tumorlerinin tedavisinde ilk secilecek olan yontem ilac tedavisi değildir
Ameliyat mumkun değilse, radyasyon tedavisi de bazı hastalarda kullanılabilir Tum bu tedavi tiplerinin birlikte kullanılması da tumorun tekrarlama olasılığını azaltmak uzere, oldukca yaygındır