Hucrenin organelleri ve organellerin gorevleri
Hucrenin organelleri ve gorevleri aşağıdaki gibidir
1Endoplazmik Retikulum :
Nukleus zarı golgi ve salgı kofulları oluşumunda rol oynar
Hucre bolunmesinde ortadan kalkar bolunme sonunda tekrar oluşur
Hucrede asidik ve bazik tepkimeleri birbirinden ayırır
Taşıdığı ribozomlarla enzimatik salgıların oluşumunda rol oynar
Hucre zarı ile nukleus zarı arasında tek katlı zardan oluşmuş tuplu lamelli yapıdır
İyon depolanmasında rol oynar
Yağ ozellikteki salgıların uretildiği yerdir
Madde ve iyonların hucre icinde taşınımında rol oynar
Prokaryot yumurta embriyonik ve alyuvar hucrelerinde bulunmaz
Granullu ve granulsuz olarak iki ceşittir
A:Granulsuz ER :
*Uzerlerinde ribozom taşımazlar
*Protein olmayan salgıların uretiminde rol oynar
*Karaciğer ovaryum testis bobrek ustu bezlerinde cok bulunur
B:Granullu ER :
*Uzerlerinde ribozom taşırlar
*Nukleus yakınında bulunur
*Proteinsel ve enzimatik salgıların uretilmesinde rol oynar
*Protein sentezi hızlı olan hucrelerde cok bulunur
2 Peroksizom :
Tek katlı zardan oluşurlar
Protista mantar bitki ve hayvan hucrelerinde bulunur
Ozellikle karaciğer kas bobrek hucrelerinde bulunur
İclerinde katalaz enzimi taşırlar
Katalaz Enzimi : Hucrede metabolizma sonucu oluşan zehir etkili H2O2 yi H2O ve O2 ye cevirir
Katalaz
2 H2O2 2 H2O + O2
3Golgi Aygıtı :
Olgunlaşmış eritrosit ve sperm hucreleri ile prokaryot hucrelerde bulunmaz
Tek katlı zardan oluşmuş yassı keseler şeklindedir
Tomurcuklanma ile icleri salgılarla enzimlerle dolu keseler oluşturur
ER larda uretilen salgıların depolanması ve paketlenmesinde rol oynar
Seluloz nişasta glikojen glikoproteinlipoprotein sentezinde rol oynar
Hucre zarı yapısına katılan protein ve yağlara karbonhidrat eklenmesinde rol oynar
Salgı yapan hucrelerle cok gelişmiştir (Tukuruk mukus bezleri vb)
Bitki hucresinde fragmoplast hayvan hucresinde glikokaliks oluşumunda rol oynar
Lizozomların oluşumunda rol oynar
4 Lizozom :
Tek katlı zardan oluşmuş kese şeklindedir
İclerinde kuvvetli sindirim enzimleri taşırlar
Pinositoz fagositoz yapan hucrelerde cok bulunur Alyuvarlarda bulunmaz
Dışarıdan hucreye alınan besinlerin sindirimini sağlar
Hucrede işlevini kaybetmiş organel ve yapıların sindirimini sağlar
Dışarıdan hucreye giren bakteri ve toksinleri sindirerek etkisiz hale getirir
Spermin yumurtayı dollemesinde rol oynar Dollenmenin oluşumunu sağlar
Hucre olumunde hucre iceriğini sindirerek curumeyi hızlandırır (Otoliz)
Bazı canlılarda başkalaşımda rol oynar (Kurbağada larval organların yok olması)
5Ribozom :
Yapısında rRNA ve protein bulunur
Nukleus ta meydana gelir
Hucrede protein sentezini gercekleştirir
Protein sentezi fazla olan hucrelerde cok bulunur
Bağımsız metabolizmaya sahip butun hucrelerde gorulur
Olgun alyuvarlarda bulunmaz
Sitoplazma ER zarında nukleus zarı mitekondri ve kloroplastlarda bulunur
Sitoplazmada serbest olan ribozom larda yapısal proteinler uretilir
Zar sistemine bağlı ribozomlar da enzimatik proteinler uretilir
Prokaryot ve eukaryot hucrelerin ortak organelidir
6Sentrozom :
Dokuz adet ipliksi proteinin silindirik organizasyonuyla oluşur İki sentroil den oluşur
Silindirik protein ipliklerin ortasında kendine ozgu matrix vardır
Nukleus yakınında bulunur
Sil ve kamcı oluşumu ve hareketinde rol oynar
Bazı protista ilkel bitkiler ve hayvansal hucrelerde bulunur
Yumurta ve alyuvar hucrelerinde bulunmaz
Hucre bolunmeden once kendini eşler
Yapısında DNA olduğu varsayılmaktadır
Zigot sentrozomu sperm hucresinden alır
hucreden hucreye kalıtlanır
7 Mitokondri :
İki katlı zardan meydana gelmiştir Dış zar duz ic zar kıvrımlıdır
İc zar kıvrımlarına krista denir Uzerinde solunum enzimleri taşır
O2 li solunum yapan butun eukaryotik hucrelerde bulunur Alyuvarlarda bulunmaz
Enerji ihtiyacı fazla olan hucrelerde sayısı fazladır (Karaciğer kas sinir bobrek h)
İc zarın ici matrixle doludur Matrixle DNA RNA ribozom ozel proteinler bulunur
Mitokondri de solunumla uretilen ATP hucrenin butun yaşamsal olaylarında kullanılır
Mitokondri ler bolunmez tomurcuklanma ile coğalırlar
Dollenme sonunda oluşan zigotta yumurtaya ait mitokondri ler bulunur (Eşeyli ureyen canlılarda mitokondri ler anneden alınmıştır Sentrozom ise babadan alınmıştır)
Mitokondri zarları ileri derecede secici gecirgen zardır
NOT: O2li solunum yapan bakterilerde mitokondri yerine mesezom bulunur
NOT : O2 solunum
Enzim
C6H12O6 + 6 O2 6CO2 + 6H2O + 38ATP
9Plastidler :
A) Kloroplast:
İki katlı zardan oluşmuştur
Bazı protista ve bitkilerde bulunur
İc zar icinde ozel plazma olan stroma ve uzerinde klorofil bulunan granumlar bulunur
Stromada kendine ozgu DNA RNA ribozom protein ve mineraller bulunur
Protoplastlardan veya leucoplastlardan gelişir
Hucrede bolunerek sayısını artırabilir
Işık enerjisini ATP enerjisine cevirerek organik madde sentezi gercekleştirir (Uretilen ATP hucredeki diğer yaşamsal olaylarda kullanılmaz)
Bitkinin toprak ustu ışık olan genc kısımlarda bulunur
İşlevlerini kaybedince kromoplasta donuşur
Bitkilerde fotosentez gercekleştiren organeldir
NOT : Fotosentez
Işık
6 CO2 + 6 H2O C6H12O6 + 6 O2
kl
BKromoplast :
Bitkinin toprak altı ve toprak ustu kısımlarında bulunabilir
Fotosenteze yardımcıdırlar
Vitamin sentezinde rol oynarlar
Likopin (kırmızı) karoten (turuncu) ksantofil (sarı) rengi oluşturan pigment taşırlar
Meyve cicek ve yapraklarda renk oluşumunu sağlarlar Uremeyi kolaylaştırır
CLeukoplast :
Işık almayan toprak altı depo yapılarda bulunur Renksizdirler
Işık alınca kloroplasta donuşurler
Fotosentezde oluşan glikozun nişasta halinde depolanmasını sağlarlar
10 Kofullar :
Hucre zarı ER ve golgi den meydana gelirler
Tek katlı zara sahiptirler
İclerinde su tuz alkoloid karbonhidrat ve diğer organik molekul bulundururlar
Kofullar sahip oldukları icerikle osmoz olayında etkili olurlar
Yaptıkları işe gore 4 (dort) ceşit koful vardır
ABesin Sindirim Kofulu
Bazı protista ve akyuvarlarda gorulur
Endositoz la besin alınmasıyla oluşur
Koful iceriği lizozom enzimleriyle sindirilir
Sindirim artıkları eksositozla dışa atılır
BBoşaltım Kofulu
Tatlı sularda yaşayan tek hucrelilerde gorulur
Hucreye giren fazla suyu dışa atarak hucreyi hemolizden korur
CSalgı Kofulu
Golgi tarafından oluşturulur
İcinde ozel salgı maddeleri taşır
Salgı yapan hucrelerde cok gelişmiştir
DDepo Kofulu
Bitki hucrelerinde oldukca buyuktur
Bitkilerde koful zarına tonoplast denir
Su hava ve artıkların depolanmasında rol oynar
Genc hucrelerde kucuk yaşlı hucrelerde buyuktur
Hucrenin organelleri ve gorevleri aşağıdaki gibidir
1Endoplazmik Retikulum :
Nukleus zarı golgi ve salgı kofulları oluşumunda rol oynar
Hucre bolunmesinde ortadan kalkar bolunme sonunda tekrar oluşur
Hucrede asidik ve bazik tepkimeleri birbirinden ayırır
Taşıdığı ribozomlarla enzimatik salgıların oluşumunda rol oynar
Hucre zarı ile nukleus zarı arasında tek katlı zardan oluşmuş tuplu lamelli yapıdır
İyon depolanmasında rol oynar
Yağ ozellikteki salgıların uretildiği yerdir
Madde ve iyonların hucre icinde taşınımında rol oynar
Prokaryot yumurta embriyonik ve alyuvar hucrelerinde bulunmaz
Granullu ve granulsuz olarak iki ceşittir
A:Granulsuz ER :
*Uzerlerinde ribozom taşımazlar
*Protein olmayan salgıların uretiminde rol oynar
*Karaciğer ovaryum testis bobrek ustu bezlerinde cok bulunur
B:Granullu ER :
*Uzerlerinde ribozom taşırlar
*Nukleus yakınında bulunur
*Proteinsel ve enzimatik salgıların uretilmesinde rol oynar
*Protein sentezi hızlı olan hucrelerde cok bulunur
2 Peroksizom :
Tek katlı zardan oluşurlar
Protista mantar bitki ve hayvan hucrelerinde bulunur
Ozellikle karaciğer kas bobrek hucrelerinde bulunur
İclerinde katalaz enzimi taşırlar
Katalaz Enzimi : Hucrede metabolizma sonucu oluşan zehir etkili H2O2 yi H2O ve O2 ye cevirir
Katalaz
2 H2O2 2 H2O + O2
3Golgi Aygıtı :
Olgunlaşmış eritrosit ve sperm hucreleri ile prokaryot hucrelerde bulunmaz
Tek katlı zardan oluşmuş yassı keseler şeklindedir
Tomurcuklanma ile icleri salgılarla enzimlerle dolu keseler oluşturur
ER larda uretilen salgıların depolanması ve paketlenmesinde rol oynar
Seluloz nişasta glikojen glikoproteinlipoprotein sentezinde rol oynar
Hucre zarı yapısına katılan protein ve yağlara karbonhidrat eklenmesinde rol oynar
Salgı yapan hucrelerle cok gelişmiştir (Tukuruk mukus bezleri vb)
Bitki hucresinde fragmoplast hayvan hucresinde glikokaliks oluşumunda rol oynar
Lizozomların oluşumunda rol oynar
4 Lizozom :
Tek katlı zardan oluşmuş kese şeklindedir
İclerinde kuvvetli sindirim enzimleri taşırlar
Pinositoz fagositoz yapan hucrelerde cok bulunur Alyuvarlarda bulunmaz
Dışarıdan hucreye alınan besinlerin sindirimini sağlar
Hucrede işlevini kaybetmiş organel ve yapıların sindirimini sağlar
Dışarıdan hucreye giren bakteri ve toksinleri sindirerek etkisiz hale getirir
Spermin yumurtayı dollemesinde rol oynar Dollenmenin oluşumunu sağlar
Hucre olumunde hucre iceriğini sindirerek curumeyi hızlandırır (Otoliz)
Bazı canlılarda başkalaşımda rol oynar (Kurbağada larval organların yok olması)
5Ribozom :
Yapısında rRNA ve protein bulunur
Nukleus ta meydana gelir
Hucrede protein sentezini gercekleştirir
Protein sentezi fazla olan hucrelerde cok bulunur
Bağımsız metabolizmaya sahip butun hucrelerde gorulur
Olgun alyuvarlarda bulunmaz
Sitoplazma ER zarında nukleus zarı mitekondri ve kloroplastlarda bulunur
Sitoplazmada serbest olan ribozom larda yapısal proteinler uretilir
Zar sistemine bağlı ribozomlar da enzimatik proteinler uretilir
Prokaryot ve eukaryot hucrelerin ortak organelidir
6Sentrozom :
Dokuz adet ipliksi proteinin silindirik organizasyonuyla oluşur İki sentroil den oluşur
Silindirik protein ipliklerin ortasında kendine ozgu matrix vardır
Nukleus yakınında bulunur
Sil ve kamcı oluşumu ve hareketinde rol oynar
Bazı protista ilkel bitkiler ve hayvansal hucrelerde bulunur
Yumurta ve alyuvar hucrelerinde bulunmaz
Hucre bolunmeden once kendini eşler
Yapısında DNA olduğu varsayılmaktadır
Zigot sentrozomu sperm hucresinden alır
hucreden hucreye kalıtlanır
7 Mitokondri :
İki katlı zardan meydana gelmiştir Dış zar duz ic zar kıvrımlıdır
İc zar kıvrımlarına krista denir Uzerinde solunum enzimleri taşır
O2 li solunum yapan butun eukaryotik hucrelerde bulunur Alyuvarlarda bulunmaz
Enerji ihtiyacı fazla olan hucrelerde sayısı fazladır (Karaciğer kas sinir bobrek h)
İc zarın ici matrixle doludur Matrixle DNA RNA ribozom ozel proteinler bulunur
Mitokondri de solunumla uretilen ATP hucrenin butun yaşamsal olaylarında kullanılır
Mitokondri ler bolunmez tomurcuklanma ile coğalırlar
Dollenme sonunda oluşan zigotta yumurtaya ait mitokondri ler bulunur (Eşeyli ureyen canlılarda mitokondri ler anneden alınmıştır Sentrozom ise babadan alınmıştır)
Mitokondri zarları ileri derecede secici gecirgen zardır
NOT: O2li solunum yapan bakterilerde mitokondri yerine mesezom bulunur
NOT : O2 solunum
Enzim
C6H12O6 + 6 O2 6CO2 + 6H2O + 38ATP
9Plastidler :
A) Kloroplast:
İki katlı zardan oluşmuştur
Bazı protista ve bitkilerde bulunur
İc zar icinde ozel plazma olan stroma ve uzerinde klorofil bulunan granumlar bulunur
Stromada kendine ozgu DNA RNA ribozom protein ve mineraller bulunur
Protoplastlardan veya leucoplastlardan gelişir
Hucrede bolunerek sayısını artırabilir
Işık enerjisini ATP enerjisine cevirerek organik madde sentezi gercekleştirir (Uretilen ATP hucredeki diğer yaşamsal olaylarda kullanılmaz)
Bitkinin toprak ustu ışık olan genc kısımlarda bulunur
İşlevlerini kaybedince kromoplasta donuşur
Bitkilerde fotosentez gercekleştiren organeldir
NOT : Fotosentez
Işık
6 CO2 + 6 H2O C6H12O6 + 6 O2
kl
BKromoplast :
Bitkinin toprak altı ve toprak ustu kısımlarında bulunabilir
Fotosenteze yardımcıdırlar
Vitamin sentezinde rol oynarlar
Likopin (kırmızı) karoten (turuncu) ksantofil (sarı) rengi oluşturan pigment taşırlar
Meyve cicek ve yapraklarda renk oluşumunu sağlarlar Uremeyi kolaylaştırır
CLeukoplast :
Işık almayan toprak altı depo yapılarda bulunur Renksizdirler
Işık alınca kloroplasta donuşurler
Fotosentezde oluşan glikozun nişasta halinde depolanmasını sağlarlar
10 Kofullar :
Hucre zarı ER ve golgi den meydana gelirler
Tek katlı zara sahiptirler
İclerinde su tuz alkoloid karbonhidrat ve diğer organik molekul bulundururlar
Kofullar sahip oldukları icerikle osmoz olayında etkili olurlar
Yaptıkları işe gore 4 (dort) ceşit koful vardır
ABesin Sindirim Kofulu
Bazı protista ve akyuvarlarda gorulur
Endositoz la besin alınmasıyla oluşur
Koful iceriği lizozom enzimleriyle sindirilir
Sindirim artıkları eksositozla dışa atılır
BBoşaltım Kofulu
Tatlı sularda yaşayan tek hucrelilerde gorulur
Hucreye giren fazla suyu dışa atarak hucreyi hemolizden korur
CSalgı Kofulu
Golgi tarafından oluşturulur
İcinde ozel salgı maddeleri taşır
Salgı yapan hucrelerde cok gelişmiştir
DDepo Kofulu
Bitki hucrelerinde oldukca buyuktur
Bitkilerde koful zarına tonoplast denir
Su hava ve artıkların depolanmasında rol oynar
Genc hucrelerde kucuk yaşlı hucrelerde buyuktur