Dünya Mevlânâ Yılı Münâsebetiyle
Hak dostları, îmânı aşkla yaşayan Peygamber vârisleridir Onlar, Kur’ân ve sünnetten feyz alarak, gönüllerini güzel ahlâk ve davranış mükemmelliğine erdiren bahtiyarlardır Hazreti Peygamber ve O’nun güzîde ashâbını göremeyenler için, tâbî olunacak örnek şahsiyetlerdir
Hak dostları, fânî vücutları toprak altına girdikten sonra bile mâzî olmazlar Zîrâ kâmil mü’minlerin gönülleri, toprak altında çürüyüp yok olmaz Bu sebepledir ki, onların gönül mahsûlü eserleri de ebedîleşir Nitekim dünyâdaki hizmetlerini berzah âleminde de devâm ettiren nice Hak dostu, bugün hâlâ aramızda yaşıyor, bizleri irşâd ediyor Bizler öldükten sonra da onlar irşadlarıyla gönüllerde yaşamaya devâm edecekler Onların irşâd ömürleri; Hakk’a yakınlıkları nisbetinde, devirleri ve diyarları aşıyor Yine onların ihlâs ile buyurdukları hikmetli sözleri ve kaleme aldıkları gönül eserleri, âdeta istikbâle gönderilmiş, muhâtabı meçhul mektuplar mesâbesindedir Bu mektuplar, kendilerinden asırlar sonra keşfedilen mekânlara kadar ulaşmaktadır
Nitekim günümüzün Amerika kıtasında insan rûhuna dâir en çok alâka gören eserler arasında Hazreti Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin de bulunduğu mâlumdur Ayrıca Mevlânâ Hazretleri’nin doğumunun 800’üncü senesi münâsebetiyle 2007 yılının UNESCO tarafından Mevlânâ’yı anma yılı îlân edilmesi de, bu husustaki dikkat çekici gelişmelerden bir diğeridir Demek ki o büyük Hak dostunun asırlar önce insanlığa ihlâs ile yazdığı irşad mektubu, bugün bütün dünyâda akis buluyor ve heyecan uyandırıyor Zîrâ Mesnevî, insanın iç dünyâsına ayna tutarak kendini tanımasına ve problemlerini çözmesine yardımcı oluyor Asrımızın materyalist zihniyetinin sultası altında ezilen insanların ruh dünyasını huzur ve sükûna kavuşturuyor, hidâyetlere vesîle oluyor
Cenâbı Hak, velî kullarına muhtelif tecellîler nasîb etmiştir Bu yüzden Hak dostları, mânâ âleminde nâil oldukları Hakk’a muhabbet, Hakk’a tâzîm ve Hakk’ı gönüllerinde tanıyabilme tecellîlerine göre farklı hâllerle insanlığa irşad meş’alesi olurlar
Bâzı Hak dostları, azameti ilâhiyye karşısında hayret vâdîlerine düşmüş; sessiz, sözsüz ve dilsiz bir şekilde, sükûtun münzevîliği içinde yaşamışlardır Fânî ömürlerini, rûhânî bir sükûtun şi’riyyeti içinde geçirmişlerdir Böyleleri hakkında İbni Abbâs
radıyallâhu anhümâ şöyle buyurur:
“Allâh Teâlâ’nın öyle belâgat sâhibi kulları vardır ki, onları Hakk’a muhabbet ve tâzîm, sükûta büründürmüştür!
Ehlullâh’ın bir kısmı da vardır ki, gâyet az konuşmayı tercih ederler Bahâeddin Nakşibend Hazretleri gibi, onlar da ârifâne bir idrâke sâhip olanlara, umûmiyetle hâl lisânıyla irşadda bulunmaya memur kılınmışlardır Nitekim Nakşibend Hazretleri’nin, mânevî terbiyede hâl lisânını sehli mümtenî1 üslûbuyla hulâsa eden şu beyti pek mânidardır:
Âlem buğday ben saman,
Âlem yahşî ben yaman! (herkes tam, ben kusurlu)
Şüphesiz ki Nakşibend Hazretleri’nin en güzîde eseri, kendi sohbetlerinde hâl in’ikâsı yoluyla yetiştirdiği mânevî şahsiyetlerdir O şahsiyetler, asırlar boyu onun kalbinin satırlarındaki hikmetleri okumuş, bunları gönüllerden gönüllere sohbet yoluyla intikal ettirmiş ve hâlen de ettirmektedirler
Nakşibend Hazretleri’nin sözden ziyâde sükûtu tercih etmesinin temelinde, rûhâniyetinden müstefîd olduğu Hazreti Ebû Bekir radıyallâhu anh’ın hâli ve şu tâlimâtı vardır:
“Ne söylediğini, ne zaman söylediğini ve kime söylediğini iyi düşün
Buna mukâbil ayrı bir tecellî olarak Cenâbı Hak, Yûnus Emre misâli bâzı velî kullarını da aşkı ilâhî bülbülü eylemiştir
Kimini de Hazreti Mevlânâ gibi gönlünden ve dilinden hikmetler fışkıran bir mânâ menbaı kılmıştır
Bilhassa Mevlânâ Hazretleri, hâl lisânına ilâveten, bir de sözlü beyâna memur edilmiştir Bu yüzden o Hak âşığı, kalemiyle, kelâmıyla, gönül eserleriyle ve feyizli sohbetleriyle, hakîkati arayan, Hakk’a teşne gönülleri asırlardan beri ihyâ etmeye devâm edegelmektedir
Rabbimizin kelâm sıfatının kesif tecellîlerine nâil olan Mevlânâ Hazretleri, bu yönüyle âdeta Hak dostlarının sözcüsü mevkiindedir Yâni Cenâbı Hakk’ın lutfettiği ilim, irfan, sır ve hikmetleri, kendisine verilen müstesnâ bir beyan ve îzah salâhiyetiyle kelimelere aksettirmiştir Lâkin bu ifâdeler de ancak kendisine verilen müsâade nisbetindedir Bu bakımdan Mevlânâ Hazretleri’nin vâkıf olduğu ilâhî sır ve hikmetler, sırf kelâma aksettirdiklerinden ibâret zannedilmemelidir Kim bilir, o büyük Hak âşığının deryâ misâli gönül âleminin derinliklerinde, nazarlardan gizli kalmış daha nice kıymetli mânâ incileri mevcuttur
Bütün Hak dostları gibi Mevlânâ Hazretleri’nin feyiz kaynağı da şüphesiz ki Kur’ân ve Sünnet’tir O, bir rubâîsinde bu hakîkati bütün cihâna şöyle îlân eder:
“Canım var oldukça ben Kur’ân’ın kölesiyim Ben Hazreti Muhammed Muhtâr sallâllâhu aleyhi ve
sellem’in yolunun toprağıyım Eğer bir kimse, benim sözümden bundan başka (bu istikâmetin dışında) en ufak bir şey bile nakledecek olursa, o kimseden de, onun sözünden de incinirim, tiksinirim
Bu beyânıyla Hazreti Mevlânâ kendisini açıkça; “Kur’ân’ın kulu, kölesi; Hazreti Peygamber’in nurlu yolunun toprağı olarak takdîm etmektedir Bu sebepledir ki O, Kur’ân ve Sünnet’ten aldığı feyz ve ilham ile gönülleri sırâtı müstakîme yönlendiren hikmetler menbaı bir âlim ve sırlar tercümânı bir ârif olmuştur
Peygamber Efendimiz sallâllâhu aleyhi ve sellem bir hadîsi şerîflerinde, Hazreti Lokman
aleyhisselâm’ın, oğluna şu tavsiyelerde bulunduğunu bildirir:
“Yavrucuğum! Âlim kimselerle beraber ol ve onlardan ayrılmamaya çalış Hikmet ehlinin sözlerini dinle! Zîrâ Allah Teâlâ, bol yağmurla toprağa hayat verdiği gibi, hikmet nûruyla da kalblere hayat bahşeder (Heysemî, I, 125)
İşte ârifler sultânı Hazreti Mevlânâ’dan, İslâm ahlâkına dâir, Kur’ân ve Sünnet ölçülerinin şerhi mâhiyetindeki hikmetli ifâdeler:
SABIR VE TAHAMMÜLDE EDEB
Âyeti kerîmede buyrulur:
“Rahmân’ın (has) kulları onlardır ki, yeryüzünde tevâzû ile yürürler ve kendini bilmez kimseler onlara lâf attığında (incitmeksizin) «Selâm!» derler (geçerler) (elFurkân, 63)
Bu âyeti kerîmenin feyziyle Hazreti Mevlânâ
kuddise sirruh şöyle buyurur:
“Câhil kimsenin yanında kitap gibi sessiz ol
“Kargalar ötmeye başlayınca bülbüller susar
“Bil ki edep, ancak her edepsizin edepsizliğine sabır ve tahammül gösterebilmektir
Çilelere tahammül, kalbleri kemâle erdirir Zîrâ tahammül, çileler dünyasında en büyük imtihan edebidir Öyle ki, bu haslet, bir îmân ölçüsüdür Nitekim Hazreti Mevlânâ buyurur:
“Aklım kalbime sordu, din nedir? Kalbim de aklımın kulağına eğildi ve fısıldayarak: «Dîn edebden ibârettir!» dedi
Edebin kaynağı da Hazreti Peygamber’dir Sahâbei kiram, O’nun bâkire bir kızdan daha hayâlı olduğunu ifâde etmişlerdir
“Gülün güzel kokulu olması, onun dikenlere katlanmasındandır Zîrâ gülün dostu dikendir
Hakk’a teşne gönüller için kâinât binbir türlü sessiz ve sözsüz misallerle müzeyyendir Dikene katlanan gül, çiçeklerin şâhı olmuştur Zîrâ saâdetler, cefâlara katlanmanın neticesindedir Nefsin süflî arzularına ve hayatın ağır imtihanlarına tahammül, iki cihan saâdetinin kapısıdır
İptilâlar, musîbetler, çâresizlikler, kulu Rabbine döndürür Dâimâ; “Aman yâ Rabbî! dedirtir Bu hâlin zıddına her derdine çâre bulan veya dert ve kederden âzâde olan insanların nefsi kabarık olur Hayatta çâresizliği tatmayan insanın nefsi “azgın bir aygıra döner
İnsanlar, aştıkları engeller nisbetinde rûhen mukâvemet kazanırlar Sıkıntı ve ıztıraplar, mânevî terbiyede en mühim terakkî vâsıtasıdır Hak Teâlâ bu sebeple en çok peygamberlerini çile çemberinden geçirmiştir İnsanoğlu da, verilen nîmetler mukâbilinde imtihana tâbî tutulacaktır Cenâbı Hak bu dünyâda kuluna ne ikrâm ettiyse, ondan imtihan edecek ve âhirette de hesâba çekecektir
Yine Hazreti Mevlânâ buyurur:
“(Eğer huzur istiyorsan hayâtın dengesini iyi kavra!) Körler çarşısında ayna satma, sağırlar çarşısında gazel atma
Bir mü’minin fârikası, basîretli ve firâsetli olmasıdır Muhâtabını sîmâsından ve hâlinden tanıyarak onun seviyesine göre hitâb etmesidir Nitekim Hazreti Ali radıyallâhu anh da:
“İnsanlara anlayacakları şekilde (yani akıl ve idrak seviyelerine göre) konuşunuz (Buhârî, İlim, 49) buyurmuştur Bu, insanlara, kendi aklınızın erdiği kadar değil, onların akıllarının kavrayacağı derecede söz söyleyin, demektir İnsanların idrak seviyesini anlamak için de Mevlânâ Hazretleri’nin şu ifâdeleri kâfî bir düsturdur:
“Bir insanın nasıl güldüğünden terbiyesini, neye güldüğünden ise zekâsını ve seviyesini anla!
a
ALLÂH’A YAKLAŞMAYA VESÎLE ARAYIN!
Âyeti kerîmelerde buyrulur:
“Ey îmân edenler! Allah’tan korkun ve sâdıklarla beraber olun (etTevbe, 119)
“Ey îmân edenler! Allah’tan korkun O’na yaklaşmaya vesîle (yol) arayın ve yolunda cihâd edin ki kurtuluşa eresiniz (elMâide, 35)
Gönül feyzini Kur’ânı Kerîm’den alan Hazreti Mevlânâ kuddise sirruh buyurur ki:
“İnsana, meşgul olduğu ve aradığı şeye bakılarak değer verilir
“Bir şeyi bulunmadığı yerde aramak, onu aramamak demektir
“Kılavuzun hareket etmedikçe hareket etme Başsız hareket eden, kuyruk olur
“Hak dostu bir kişiye bende olmak, padişahların başlarına taç olmaktan iyidir
Cihan Sultanı Yavuz Selim Han, büyük fütûhâtından İstanbul’a dönerken, fânîlerin alkış ve iltifatları karşısında nefsinin kendine bir pay çıkarmasından ürkmüş, nefis terbiyesinin zarûretini ifâde sadedinde şu beyti söylemiştir:
Pâdişâhı âlem olmak bir kuru kavga imiş,
Bir velîye bende olmak cümleden âlâ imiş…
Hazreti Mevlânâ buyurur:
“Gönlün yitirdiği hikmet kumaşı, gönül ehlinin katında ele geçer
“Katı taş olsan, mermer kesilsen bile, bir gönül sahibine ulaştın mı inci olursun
“Kuş, ancak kendi cinsinden kuşlarla uçar
“Allâh ile oturup kalkmak isteyen kişi, velîler huzûrunda otursun Velîlerin huzûrundan kesilirsen, helâk oldun gittin demektir
“(Sâlih) insanlarla dost ol (ki sâdıklar kervanı çoğalsın) Çünkü bu kervan ne kadar kalabalık ve cemaati çok olursa, yol kesenlerin (isyankârların) beli o kadar kırılır
İnsan kelimesi, bir rivâyete göre «üns» kelimesiyle, yâni ünsiyetle alâkalıdır Bu da onun dostluk ve ülfet kurma meyli ile donatıldığını ifâde eder İşte bu temâyülü, Rabbimizin emrine uyarak sâlih ve sâdık insanlar için kullanmak zarûrîdir Zîrâ insan; şeytan ve nefs olmak üzere iki ateşin ortasında ve onların tasallutu altındadır İmam Şâfî rahmetullâhi aleyh ne güzel söyler:
“Kendini hak ile meşgûl etmezsen, bâtıl seni işgâl eder
Bu yüzden insanın Hakk’a kulluk haysiyet ve şerefini muhâfaza edebilmesi için, kendilerinden kalben feyz alabileceği sâlih mü’minlerle berâber olması îcâb eder İnsan dâimâ rehbere muhtaçtır Bu zarûretten dolayıdır ki, Cenâbı Hak ilk insanı, ilk peygamber olarak göndermiştir
Şeyh Sâdîi Şîrâzî, ülfet ve dostluk edilen kimselerin mânevî hâllerinin kişiye sirâyetini şu misâlle ne güzel îzâh eder:
“Ashâbı Kehf’in köpeği, sâdıklarla berâber olduğu için büyük bir şeref kazandı, nâmı Kur’ânı Kerîm’e ve târihe geçti Nûh ve Lût peygamberlerin karıları ise fâsıklarla berâber oldukları için küfre dûçâr oldular
Görüldüğü gibi, gâfillerle ve fâsıklarla berâberlik, zamanla onların düşünce tarzına yaklaşmaya sebebiyet verir Bu “zihnî akrabâlık bir müddet sonra “kalbî akrabâlığa döner ki bu da, kulu mânen helâk ve hüsrâna sürükler
a
NEFİS TEZKİYESİ
Âyeti kerîmelerde buyrulur:
“Temizlenen, Rabbinin adını anıp O’na kulluk eden kimse şüphesiz kurtuluşa ermiştir (elA’lâ, 1415)
“Nefse ve ona birtakım kabiliyetler verip de fucur ve takvâsını ilhâm edene yemin ederim ki, nefsini kötülüklerden arındıran kurtuluşa ermiş, onu kötülüklere gömen de ziyan etmiştir (eşŞems, 710)
Bu âyeti kerîmelerin feyziyle Hazreti Mevlânâ
kuddise sirruh buyurur ki:
“Ey Hak yolcusu! Gerçeği öğrenmek istiyorsan; Mûsâ da, Firavun da ölmediler; bugün senin içinde yaşıyorlar, senin varlığına gizlenmişler, senin gönlünde savaşlarına devam ediyorlar! Bu sebeple birbirine düşman bu iki kişiyi kendinde araman gerekir!
“İnsan bir ormana benzer Nasıl ki ormanda binlerce domuz, kurt, temiz ve pis huylu hayvan varsa, insanda da her türlü (rûhî) güzellik ve (nefsânî) çirkinlik vardır
“Teni aşırı besleyip geliştirmeye bakma! Çünkü o, sonunda toprağa verilecek bir kurbandır Sen asıl gönlünü beslemeye bak! Yücelere gidecek ve şereflenecek olan odur
“Bedenine yağlı ballı şeyleri az ver Çünkü onu gereğinden fazla besleyen, nefsânî arzulara düşüyor ve sonunda rezil olup gidiyor
“Rûha mânevî gıdâlar ver Olgun düşünüş, ince anlayış ve rûhî gıdâlar sun da, gideceği yere güçlü, kuvvetli gitsin
“Sen süflî ve nefsânî huylarından sıyrılıp öldüğün, yâni Hakk’a teslîm olduğun vakit, sırlar denizi seni başının üstünde taşır
“Hiçbir ayna, tekrar demir olmadı Hiçbir ekmek, varıp harmanda buğday olmadı Hiçbir üzüm artık koruk olmadı Hiçbir olmuş meyve, yeniden turfanda hâle gelmedi Piş, olgunlaş da bozulmaktan kurtul!
“Gündüz gibi ışık saçmak istiyorsan, geceye benzeyen nefsini yakmalısın
Cenâbı Hak ömür nîmetini bir defaya mahsus olarak lutfetmiştir, tekrarı yoktur Bu yüzden ömür sermâyemizi dikkatli kullanıp Hakk’a yakınlığa medâr olacak mânevî olgunluğa erişmemiz îcâb eder Zîrâ dünyâ hayatında sadece mânevî kemâle erebilen insanların kayıp ve firesi az olur Rûhî olgunluktan mahrum bir şekilde nefsinin arzularına râm olma gafleti, insanı iki cihan bedbahtı eder Çünkü mânevî terbiye ve tezkiye ile dizginlenmemiş bir nefs, azgın bir ata benzer Azgın bir at, sâhibini menzili maksûda ulaştırmak yerine, uçurumlardan yuvarlayarak onun helâkine sebep olur Fakat bir binek atı iyi terbiye edilip, güzelce gemlenmişse, sâhibini en tehlikeli yollarda bile selâmetle taşıyıp götürür
a
KALBİN KANSERİ: İHTİRAS
Âyeti kerîmelerde buyrulur:
“…Altın ve gümüşü yığıp da onları Allah yolunda harcamayanlar yok mu, işte onlara elem verici bir azâbı müjdele! (Bu paralar) cehennem ateşinde kızdırılıp bunlarla onların alınları, yanları ve sırtları dağlanacağı gün (onlara denilir ki): «İşte bu kendiniz için biriktirdiğiniz servettir Artık yığmakta olduğunuz şeylerin (azâbını) tadın!» (etTevbe, 3435)
Bu âyeti kerîmelerden ilhamla Hazreti Mevlânâ
kuddise sirruh şöyle buyurur:
“Ne kadar zengin olursan ol, ancak yiyebileceğin kadar yersin Denize testiyi daldırsan, alabileceği kadar su alır, gerisi kalır
“Nice balık vardır ki su içinde her şeyden eminken boğazının hırsı yüzünden oltaya tutulmuştur
“Dünya nedir? Dünya, Hak’tan gâfil olmaktır
“(İmtihan mekânı olan) dünya, (süflî arzuların) bir mıknatısı gibidir, bütün samanları çeker; ancak özlü buğday (yâni iç âlemi aşk, sır ve hikmetlerle dolu mü’min), onun çekişinden kurtulur
“Nefsin tuzağı dünya malıdır; dünya malı kimini sarhoş eder, aldatır Dünyaya gönül verenlerin kalb gözü, bu yüzden kördür Çünkü onlar balçıktaki acı ve tuzlu suyu içerler (Rûhânî âlemin saâdetini tatmadıkları için sefâletlerini saâdet zannederler)
“Aç gözlülük ve dünya nîmetlerini elde etme hırsı, insanı hakkı olmayan şeylere el uzatmaya zorlar
Dünyâ ihtirâsı, en büyük gaflet sebeplerinden biridir İhtiras; kalbi hak ile bâtıl, helâl ile haram, doğru ile yanlış gibi hususlarda âdeta âmâ hâle getirir Mevlânâ Hazretleri, dünyâ ihtirasının nasıl kalb gözünü kör ettiğini müşahhas bir misâl ile şöyle ifâde eder:
“Köpek bile kendisine atılan bir kemiği veya ekmeği koklamadan yemez
Yâni gözünü hırs bürümüş bir insanın dünyâ nîmetleri karşısındaki tavrında bir köpekteki kadar bile bir dikkat, hassâsiyet ve sakınma görülmez Dünyâ hırsı bu derece fecî bir mânevî felâkettir
Efendimiz aleyhissalâtü vesselâm da bizleri îkaz sadedinde insanoğlunun dünyâya karşı ne büyük bir zaaf içinde olduğunu şöyle ifâde buyurur:
“Âdemoğlunun iki dere dolusu malı olsa bir üçüncüsünü ister Âdemoğlunun içinikarnını topraktan başka bir şey dolduramaz (Buhârî, Rikâk, 10; Müslim, Zekât, 116)
Bir misal vermek îcâb ederse, dünya ihtirasına yenik düşenler, kendilerine bütün dünya bile verilse, tâbir câizse “Acaba Ay’da ve Merih’te de birer parsel elde edebilir miyim? kaygısı içinde yaşarlar Maalesef günümüzde, materyalist dünyanın zebûnu olmuş çürük ruhların ihtirasları, nice toplumların helâkine rağmen bitip tükenmek bilmiyor Bugünkü dünyânın hazin manzarası işte budur
Sahâbei kirâmdan Ebû Zer radıyallâhu anh’a âit şu hikmetli sözler de, onun dünyâ nîmetlerine bakış tarzını ne güzel hulâsa etmektedir:
“Bir malda üç ortak vardır Birincisi mal sâhibi, yâni sen, ikincisi kaderdir O, hayır mı, yoksa felâket ve ölüm gibi şer mi getireceğini sana sormaz Üçüncüsü mîrasçıdır O da bir an önce başını yere koymanı (yâni ölmeni) bekler, ölünce malını alır götürür, sen de hesâbını verirsin Eğer gücün yeterse sen bu üç ortağın en âcizi olma
Allâh Teâlâ: «Sevdiğiniz şeylerden infâk etmedikçe birre (hayrın kemâline) eremezsiniz…» buyuruyor İşte benim en sevdiğim malım şu devemdir, (âhirette karşıma çıkması için) onu kendimden önce gönderiyor (sadaka olarak veriyor)um (Ebû Nuaym, Hilye, I, 163)
Velhâsıl dünyâ nîmetleri ilâhî bir emânettir Ne vakte kadar kulun tasarrufunda kalacağı meçhuldür Her an kaybedilmesi muhtemeldir Kader ise sürprizlere açık bir meçhuldür Onun ne getireceği belli değildir En kaçınılmaz gerçek olan ölüm de, kader takviminde meçhul bir zamana bağlanmıştır O hâlde ebedî saâdet ve selâmet için, eldeki nîmetleri Allah yolunda kullanmak ve her an ölüme hazır olmak îcâb eder
a
KALBİN DEVÂSI, İKİ CİHAN SAÂDETİ: İNFAK
Âyeti kerîmede buyrulur:
“Herhangi birinize ölüm gelip de: «Rabbim! Beni yakın bir süreye kadar geciktirsen de sadaka verip sâlihlerden olsam!» demesinden önce, size verdiğimiz rızıktan (Allah yolunda) harcayın (elMünâfikûn, 10)
Bu âyeti kerîmeden ilhamla Hazreti Mevlânâ
kuddise sirruh şöyle buyurur:
“Fakr u zarûret içinde boğulan gönüller, dumanla dolu bir eve benzer Sen onların derdini dinleyerek ve o derde dermân olarak o dumanlı eve bir pencere aç ki, onun dumanı çekilsin ve senin de kalbin rakikleşip rûhun incelsin!
“Sende ne var, sen ne elde ettin? Denizin dibinden nasıl bir inci çıkardın? Ölüm gününde bu ortaya çıkacak ve kesinlik kazanacaktır
“Dostların ziyaretine eli boş gitmek, değirmene buğdaysız gitmektir
“Ecel, verileni almadan önce, verilmesi gerekenleri vermek gerekir
Bu hususta merhum Necip Fâzıl’ın şu beyti ne kadar mânidardır:
Hasis sarraf, kendine bir başka kese diktir!
Mezarda geçer akça neyse, onu biriktir!
a
Velhâsıl bütün bu hikmetli nasihatler, gönüllerimizin ihyâsı için bir âbı hayat mesâbesindedir Zîrâ bu hikmet hazîneleri, gönlümüzün ebedî sermâyesidir
Rabbimiz hikmete teşne bir gönül iklîminde yaşayabilmeyi; hakîkat ve esrâra âşinâ olabilmeyi; Kur’ân, kâinât ve insanı “oku tâlimâtı gereğince lâyıkıyla okuyabilmeyi cümlemize müyesser eylesin!
Âmin!
Dipnot: 1) Sehli Mümtenî: En zor mânâları kolayca ve rahatça ifâde etmek
Hak dostları, îmânı aşkla yaşayan Peygamber vârisleridir Onlar, Kur’ân ve sünnetten feyz alarak, gönüllerini güzel ahlâk ve davranış mükemmelliğine erdiren bahtiyarlardır Hazreti Peygamber ve O’nun güzîde ashâbını göremeyenler için, tâbî olunacak örnek şahsiyetlerdir
Hak dostları, fânî vücutları toprak altına girdikten sonra bile mâzî olmazlar Zîrâ kâmil mü’minlerin gönülleri, toprak altında çürüyüp yok olmaz Bu sebepledir ki, onların gönül mahsûlü eserleri de ebedîleşir Nitekim dünyâdaki hizmetlerini berzah âleminde de devâm ettiren nice Hak dostu, bugün hâlâ aramızda yaşıyor, bizleri irşâd ediyor Bizler öldükten sonra da onlar irşadlarıyla gönüllerde yaşamaya devâm edecekler Onların irşâd ömürleri; Hakk’a yakınlıkları nisbetinde, devirleri ve diyarları aşıyor Yine onların ihlâs ile buyurdukları hikmetli sözleri ve kaleme aldıkları gönül eserleri, âdeta istikbâle gönderilmiş, muhâtabı meçhul mektuplar mesâbesindedir Bu mektuplar, kendilerinden asırlar sonra keşfedilen mekânlara kadar ulaşmaktadır
Nitekim günümüzün Amerika kıtasında insan rûhuna dâir en çok alâka gören eserler arasında Hazreti Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin de bulunduğu mâlumdur Ayrıca Mevlânâ Hazretleri’nin doğumunun 800’üncü senesi münâsebetiyle 2007 yılının UNESCO tarafından Mevlânâ’yı anma yılı îlân edilmesi de, bu husustaki dikkat çekici gelişmelerden bir diğeridir Demek ki o büyük Hak dostunun asırlar önce insanlığa ihlâs ile yazdığı irşad mektubu, bugün bütün dünyâda akis buluyor ve heyecan uyandırıyor Zîrâ Mesnevî, insanın iç dünyâsına ayna tutarak kendini tanımasına ve problemlerini çözmesine yardımcı oluyor Asrımızın materyalist zihniyetinin sultası altında ezilen insanların ruh dünyasını huzur ve sükûna kavuşturuyor, hidâyetlere vesîle oluyor
Cenâbı Hak, velî kullarına muhtelif tecellîler nasîb etmiştir Bu yüzden Hak dostları, mânâ âleminde nâil oldukları Hakk’a muhabbet, Hakk’a tâzîm ve Hakk’ı gönüllerinde tanıyabilme tecellîlerine göre farklı hâllerle insanlığa irşad meş’alesi olurlar
Bâzı Hak dostları, azameti ilâhiyye karşısında hayret vâdîlerine düşmüş; sessiz, sözsüz ve dilsiz bir şekilde, sükûtun münzevîliği içinde yaşamışlardır Fânî ömürlerini, rûhânî bir sükûtun şi’riyyeti içinde geçirmişlerdir Böyleleri hakkında İbni Abbâs
radıyallâhu anhümâ şöyle buyurur:
“Allâh Teâlâ’nın öyle belâgat sâhibi kulları vardır ki, onları Hakk’a muhabbet ve tâzîm, sükûta büründürmüştür!
Ehlullâh’ın bir kısmı da vardır ki, gâyet az konuşmayı tercih ederler Bahâeddin Nakşibend Hazretleri gibi, onlar da ârifâne bir idrâke sâhip olanlara, umûmiyetle hâl lisânıyla irşadda bulunmaya memur kılınmışlardır Nitekim Nakşibend Hazretleri’nin, mânevî terbiyede hâl lisânını sehli mümtenî1 üslûbuyla hulâsa eden şu beyti pek mânidardır:
Âlem buğday ben saman,
Âlem yahşî ben yaman! (herkes tam, ben kusurlu)
Şüphesiz ki Nakşibend Hazretleri’nin en güzîde eseri, kendi sohbetlerinde hâl in’ikâsı yoluyla yetiştirdiği mânevî şahsiyetlerdir O şahsiyetler, asırlar boyu onun kalbinin satırlarındaki hikmetleri okumuş, bunları gönüllerden gönüllere sohbet yoluyla intikal ettirmiş ve hâlen de ettirmektedirler
Nakşibend Hazretleri’nin sözden ziyâde sükûtu tercih etmesinin temelinde, rûhâniyetinden müstefîd olduğu Hazreti Ebû Bekir radıyallâhu anh’ın hâli ve şu tâlimâtı vardır:
“Ne söylediğini, ne zaman söylediğini ve kime söylediğini iyi düşün
Buna mukâbil ayrı bir tecellî olarak Cenâbı Hak, Yûnus Emre misâli bâzı velî kullarını da aşkı ilâhî bülbülü eylemiştir
Kimini de Hazreti Mevlânâ gibi gönlünden ve dilinden hikmetler fışkıran bir mânâ menbaı kılmıştır
Bilhassa Mevlânâ Hazretleri, hâl lisânına ilâveten, bir de sözlü beyâna memur edilmiştir Bu yüzden o Hak âşığı, kalemiyle, kelâmıyla, gönül eserleriyle ve feyizli sohbetleriyle, hakîkati arayan, Hakk’a teşne gönülleri asırlardan beri ihyâ etmeye devâm edegelmektedir
Rabbimizin kelâm sıfatının kesif tecellîlerine nâil olan Mevlânâ Hazretleri, bu yönüyle âdeta Hak dostlarının sözcüsü mevkiindedir Yâni Cenâbı Hakk’ın lutfettiği ilim, irfan, sır ve hikmetleri, kendisine verilen müstesnâ bir beyan ve îzah salâhiyetiyle kelimelere aksettirmiştir Lâkin bu ifâdeler de ancak kendisine verilen müsâade nisbetindedir Bu bakımdan Mevlânâ Hazretleri’nin vâkıf olduğu ilâhî sır ve hikmetler, sırf kelâma aksettirdiklerinden ibâret zannedilmemelidir Kim bilir, o büyük Hak âşığının deryâ misâli gönül âleminin derinliklerinde, nazarlardan gizli kalmış daha nice kıymetli mânâ incileri mevcuttur
Bütün Hak dostları gibi Mevlânâ Hazretleri’nin feyiz kaynağı da şüphesiz ki Kur’ân ve Sünnet’tir O, bir rubâîsinde bu hakîkati bütün cihâna şöyle îlân eder:
“Canım var oldukça ben Kur’ân’ın kölesiyim Ben Hazreti Muhammed Muhtâr sallâllâhu aleyhi ve
sellem’in yolunun toprağıyım Eğer bir kimse, benim sözümden bundan başka (bu istikâmetin dışında) en ufak bir şey bile nakledecek olursa, o kimseden de, onun sözünden de incinirim, tiksinirim
Bu beyânıyla Hazreti Mevlânâ kendisini açıkça; “Kur’ân’ın kulu, kölesi; Hazreti Peygamber’in nurlu yolunun toprağı olarak takdîm etmektedir Bu sebepledir ki O, Kur’ân ve Sünnet’ten aldığı feyz ve ilham ile gönülleri sırâtı müstakîme yönlendiren hikmetler menbaı bir âlim ve sırlar tercümânı bir ârif olmuştur
Peygamber Efendimiz sallâllâhu aleyhi ve sellem bir hadîsi şerîflerinde, Hazreti Lokman
aleyhisselâm’ın, oğluna şu tavsiyelerde bulunduğunu bildirir:
“Yavrucuğum! Âlim kimselerle beraber ol ve onlardan ayrılmamaya çalış Hikmet ehlinin sözlerini dinle! Zîrâ Allah Teâlâ, bol yağmurla toprağa hayat verdiği gibi, hikmet nûruyla da kalblere hayat bahşeder (Heysemî, I, 125)
İşte ârifler sultânı Hazreti Mevlânâ’dan, İslâm ahlâkına dâir, Kur’ân ve Sünnet ölçülerinin şerhi mâhiyetindeki hikmetli ifâdeler:
SABIR VE TAHAMMÜLDE EDEB
Âyeti kerîmede buyrulur:
“Rahmân’ın (has) kulları onlardır ki, yeryüzünde tevâzû ile yürürler ve kendini bilmez kimseler onlara lâf attığında (incitmeksizin) «Selâm!» derler (geçerler) (elFurkân, 63)
Bu âyeti kerîmenin feyziyle Hazreti Mevlânâ
kuddise sirruh şöyle buyurur:
“Câhil kimsenin yanında kitap gibi sessiz ol
“Kargalar ötmeye başlayınca bülbüller susar
“Bil ki edep, ancak her edepsizin edepsizliğine sabır ve tahammül gösterebilmektir
Çilelere tahammül, kalbleri kemâle erdirir Zîrâ tahammül, çileler dünyasında en büyük imtihan edebidir Öyle ki, bu haslet, bir îmân ölçüsüdür Nitekim Hazreti Mevlânâ buyurur:
“Aklım kalbime sordu, din nedir? Kalbim de aklımın kulağına eğildi ve fısıldayarak: «Dîn edebden ibârettir!» dedi
Edebin kaynağı da Hazreti Peygamber’dir Sahâbei kiram, O’nun bâkire bir kızdan daha hayâlı olduğunu ifâde etmişlerdir
“Gülün güzel kokulu olması, onun dikenlere katlanmasındandır Zîrâ gülün dostu dikendir
Hakk’a teşne gönüller için kâinât binbir türlü sessiz ve sözsüz misallerle müzeyyendir Dikene katlanan gül, çiçeklerin şâhı olmuştur Zîrâ saâdetler, cefâlara katlanmanın neticesindedir Nefsin süflî arzularına ve hayatın ağır imtihanlarına tahammül, iki cihan saâdetinin kapısıdır
İptilâlar, musîbetler, çâresizlikler, kulu Rabbine döndürür Dâimâ; “Aman yâ Rabbî! dedirtir Bu hâlin zıddına her derdine çâre bulan veya dert ve kederden âzâde olan insanların nefsi kabarık olur Hayatta çâresizliği tatmayan insanın nefsi “azgın bir aygıra döner
İnsanlar, aştıkları engeller nisbetinde rûhen mukâvemet kazanırlar Sıkıntı ve ıztıraplar, mânevî terbiyede en mühim terakkî vâsıtasıdır Hak Teâlâ bu sebeple en çok peygamberlerini çile çemberinden geçirmiştir İnsanoğlu da, verilen nîmetler mukâbilinde imtihana tâbî tutulacaktır Cenâbı Hak bu dünyâda kuluna ne ikrâm ettiyse, ondan imtihan edecek ve âhirette de hesâba çekecektir
Yine Hazreti Mevlânâ buyurur:
“(Eğer huzur istiyorsan hayâtın dengesini iyi kavra!) Körler çarşısında ayna satma, sağırlar çarşısında gazel atma
Bir mü’minin fârikası, basîretli ve firâsetli olmasıdır Muhâtabını sîmâsından ve hâlinden tanıyarak onun seviyesine göre hitâb etmesidir Nitekim Hazreti Ali radıyallâhu anh da:
“İnsanlara anlayacakları şekilde (yani akıl ve idrak seviyelerine göre) konuşunuz (Buhârî, İlim, 49) buyurmuştur Bu, insanlara, kendi aklınızın erdiği kadar değil, onların akıllarının kavrayacağı derecede söz söyleyin, demektir İnsanların idrak seviyesini anlamak için de Mevlânâ Hazretleri’nin şu ifâdeleri kâfî bir düsturdur:
“Bir insanın nasıl güldüğünden terbiyesini, neye güldüğünden ise zekâsını ve seviyesini anla!
a
ALLÂH’A YAKLAŞMAYA VESÎLE ARAYIN!
Âyeti kerîmelerde buyrulur:
“Ey îmân edenler! Allah’tan korkun ve sâdıklarla beraber olun (etTevbe, 119)
“Ey îmân edenler! Allah’tan korkun O’na yaklaşmaya vesîle (yol) arayın ve yolunda cihâd edin ki kurtuluşa eresiniz (elMâide, 35)
Gönül feyzini Kur’ânı Kerîm’den alan Hazreti Mevlânâ kuddise sirruh buyurur ki:
“İnsana, meşgul olduğu ve aradığı şeye bakılarak değer verilir
“Bir şeyi bulunmadığı yerde aramak, onu aramamak demektir
“Kılavuzun hareket etmedikçe hareket etme Başsız hareket eden, kuyruk olur
“Hak dostu bir kişiye bende olmak, padişahların başlarına taç olmaktan iyidir
Cihan Sultanı Yavuz Selim Han, büyük fütûhâtından İstanbul’a dönerken, fânîlerin alkış ve iltifatları karşısında nefsinin kendine bir pay çıkarmasından ürkmüş, nefis terbiyesinin zarûretini ifâde sadedinde şu beyti söylemiştir:
Pâdişâhı âlem olmak bir kuru kavga imiş,
Bir velîye bende olmak cümleden âlâ imiş…
Hazreti Mevlânâ buyurur:
“Gönlün yitirdiği hikmet kumaşı, gönül ehlinin katında ele geçer
“Katı taş olsan, mermer kesilsen bile, bir gönül sahibine ulaştın mı inci olursun
“Kuş, ancak kendi cinsinden kuşlarla uçar
“Allâh ile oturup kalkmak isteyen kişi, velîler huzûrunda otursun Velîlerin huzûrundan kesilirsen, helâk oldun gittin demektir
“(Sâlih) insanlarla dost ol (ki sâdıklar kervanı çoğalsın) Çünkü bu kervan ne kadar kalabalık ve cemaati çok olursa, yol kesenlerin (isyankârların) beli o kadar kırılır
İnsan kelimesi, bir rivâyete göre «üns» kelimesiyle, yâni ünsiyetle alâkalıdır Bu da onun dostluk ve ülfet kurma meyli ile donatıldığını ifâde eder İşte bu temâyülü, Rabbimizin emrine uyarak sâlih ve sâdık insanlar için kullanmak zarûrîdir Zîrâ insan; şeytan ve nefs olmak üzere iki ateşin ortasında ve onların tasallutu altındadır İmam Şâfî rahmetullâhi aleyh ne güzel söyler:
“Kendini hak ile meşgûl etmezsen, bâtıl seni işgâl eder
Bu yüzden insanın Hakk’a kulluk haysiyet ve şerefini muhâfaza edebilmesi için, kendilerinden kalben feyz alabileceği sâlih mü’minlerle berâber olması îcâb eder İnsan dâimâ rehbere muhtaçtır Bu zarûretten dolayıdır ki, Cenâbı Hak ilk insanı, ilk peygamber olarak göndermiştir
Şeyh Sâdîi Şîrâzî, ülfet ve dostluk edilen kimselerin mânevî hâllerinin kişiye sirâyetini şu misâlle ne güzel îzâh eder:
“Ashâbı Kehf’in köpeği, sâdıklarla berâber olduğu için büyük bir şeref kazandı, nâmı Kur’ânı Kerîm’e ve târihe geçti Nûh ve Lût peygamberlerin karıları ise fâsıklarla berâber oldukları için küfre dûçâr oldular
Görüldüğü gibi, gâfillerle ve fâsıklarla berâberlik, zamanla onların düşünce tarzına yaklaşmaya sebebiyet verir Bu “zihnî akrabâlık bir müddet sonra “kalbî akrabâlığa döner ki bu da, kulu mânen helâk ve hüsrâna sürükler
a
NEFİS TEZKİYESİ
Âyeti kerîmelerde buyrulur:
“Temizlenen, Rabbinin adını anıp O’na kulluk eden kimse şüphesiz kurtuluşa ermiştir (elA’lâ, 1415)
“Nefse ve ona birtakım kabiliyetler verip de fucur ve takvâsını ilhâm edene yemin ederim ki, nefsini kötülüklerden arındıran kurtuluşa ermiş, onu kötülüklere gömen de ziyan etmiştir (eşŞems, 710)
Bu âyeti kerîmelerin feyziyle Hazreti Mevlânâ
kuddise sirruh buyurur ki:
“Ey Hak yolcusu! Gerçeği öğrenmek istiyorsan; Mûsâ da, Firavun da ölmediler; bugün senin içinde yaşıyorlar, senin varlığına gizlenmişler, senin gönlünde savaşlarına devam ediyorlar! Bu sebeple birbirine düşman bu iki kişiyi kendinde araman gerekir!
“İnsan bir ormana benzer Nasıl ki ormanda binlerce domuz, kurt, temiz ve pis huylu hayvan varsa, insanda da her türlü (rûhî) güzellik ve (nefsânî) çirkinlik vardır
“Teni aşırı besleyip geliştirmeye bakma! Çünkü o, sonunda toprağa verilecek bir kurbandır Sen asıl gönlünü beslemeye bak! Yücelere gidecek ve şereflenecek olan odur
“Bedenine yağlı ballı şeyleri az ver Çünkü onu gereğinden fazla besleyen, nefsânî arzulara düşüyor ve sonunda rezil olup gidiyor
“Rûha mânevî gıdâlar ver Olgun düşünüş, ince anlayış ve rûhî gıdâlar sun da, gideceği yere güçlü, kuvvetli gitsin
“Sen süflî ve nefsânî huylarından sıyrılıp öldüğün, yâni Hakk’a teslîm olduğun vakit, sırlar denizi seni başının üstünde taşır
“Hiçbir ayna, tekrar demir olmadı Hiçbir ekmek, varıp harmanda buğday olmadı Hiçbir üzüm artık koruk olmadı Hiçbir olmuş meyve, yeniden turfanda hâle gelmedi Piş, olgunlaş da bozulmaktan kurtul!
“Gündüz gibi ışık saçmak istiyorsan, geceye benzeyen nefsini yakmalısın
Cenâbı Hak ömür nîmetini bir defaya mahsus olarak lutfetmiştir, tekrarı yoktur Bu yüzden ömür sermâyemizi dikkatli kullanıp Hakk’a yakınlığa medâr olacak mânevî olgunluğa erişmemiz îcâb eder Zîrâ dünyâ hayatında sadece mânevî kemâle erebilen insanların kayıp ve firesi az olur Rûhî olgunluktan mahrum bir şekilde nefsinin arzularına râm olma gafleti, insanı iki cihan bedbahtı eder Çünkü mânevî terbiye ve tezkiye ile dizginlenmemiş bir nefs, azgın bir ata benzer Azgın bir at, sâhibini menzili maksûda ulaştırmak yerine, uçurumlardan yuvarlayarak onun helâkine sebep olur Fakat bir binek atı iyi terbiye edilip, güzelce gemlenmişse, sâhibini en tehlikeli yollarda bile selâmetle taşıyıp götürür
a
KALBİN KANSERİ: İHTİRAS
Âyeti kerîmelerde buyrulur:
“…Altın ve gümüşü yığıp da onları Allah yolunda harcamayanlar yok mu, işte onlara elem verici bir azâbı müjdele! (Bu paralar) cehennem ateşinde kızdırılıp bunlarla onların alınları, yanları ve sırtları dağlanacağı gün (onlara denilir ki): «İşte bu kendiniz için biriktirdiğiniz servettir Artık yığmakta olduğunuz şeylerin (azâbını) tadın!» (etTevbe, 3435)
Bu âyeti kerîmelerden ilhamla Hazreti Mevlânâ
kuddise sirruh şöyle buyurur:
“Ne kadar zengin olursan ol, ancak yiyebileceğin kadar yersin Denize testiyi daldırsan, alabileceği kadar su alır, gerisi kalır
“Nice balık vardır ki su içinde her şeyden eminken boğazının hırsı yüzünden oltaya tutulmuştur
“Dünya nedir? Dünya, Hak’tan gâfil olmaktır
“(İmtihan mekânı olan) dünya, (süflî arzuların) bir mıknatısı gibidir, bütün samanları çeker; ancak özlü buğday (yâni iç âlemi aşk, sır ve hikmetlerle dolu mü’min), onun çekişinden kurtulur
“Nefsin tuzağı dünya malıdır; dünya malı kimini sarhoş eder, aldatır Dünyaya gönül verenlerin kalb gözü, bu yüzden kördür Çünkü onlar balçıktaki acı ve tuzlu suyu içerler (Rûhânî âlemin saâdetini tatmadıkları için sefâletlerini saâdet zannederler)
“Aç gözlülük ve dünya nîmetlerini elde etme hırsı, insanı hakkı olmayan şeylere el uzatmaya zorlar
Dünyâ ihtirâsı, en büyük gaflet sebeplerinden biridir İhtiras; kalbi hak ile bâtıl, helâl ile haram, doğru ile yanlış gibi hususlarda âdeta âmâ hâle getirir Mevlânâ Hazretleri, dünyâ ihtirasının nasıl kalb gözünü kör ettiğini müşahhas bir misâl ile şöyle ifâde eder:
“Köpek bile kendisine atılan bir kemiği veya ekmeği koklamadan yemez
Yâni gözünü hırs bürümüş bir insanın dünyâ nîmetleri karşısındaki tavrında bir köpekteki kadar bile bir dikkat, hassâsiyet ve sakınma görülmez Dünyâ hırsı bu derece fecî bir mânevî felâkettir
Efendimiz aleyhissalâtü vesselâm da bizleri îkaz sadedinde insanoğlunun dünyâya karşı ne büyük bir zaaf içinde olduğunu şöyle ifâde buyurur:
“Âdemoğlunun iki dere dolusu malı olsa bir üçüncüsünü ister Âdemoğlunun içinikarnını topraktan başka bir şey dolduramaz (Buhârî, Rikâk, 10; Müslim, Zekât, 116)
Bir misal vermek îcâb ederse, dünya ihtirasına yenik düşenler, kendilerine bütün dünya bile verilse, tâbir câizse “Acaba Ay’da ve Merih’te de birer parsel elde edebilir miyim? kaygısı içinde yaşarlar Maalesef günümüzde, materyalist dünyanın zebûnu olmuş çürük ruhların ihtirasları, nice toplumların helâkine rağmen bitip tükenmek bilmiyor Bugünkü dünyânın hazin manzarası işte budur
Sahâbei kirâmdan Ebû Zer radıyallâhu anh’a âit şu hikmetli sözler de, onun dünyâ nîmetlerine bakış tarzını ne güzel hulâsa etmektedir:
“Bir malda üç ortak vardır Birincisi mal sâhibi, yâni sen, ikincisi kaderdir O, hayır mı, yoksa felâket ve ölüm gibi şer mi getireceğini sana sormaz Üçüncüsü mîrasçıdır O da bir an önce başını yere koymanı (yâni ölmeni) bekler, ölünce malını alır götürür, sen de hesâbını verirsin Eğer gücün yeterse sen bu üç ortağın en âcizi olma
Allâh Teâlâ: «Sevdiğiniz şeylerden infâk etmedikçe birre (hayrın kemâline) eremezsiniz…» buyuruyor İşte benim en sevdiğim malım şu devemdir, (âhirette karşıma çıkması için) onu kendimden önce gönderiyor (sadaka olarak veriyor)um (Ebû Nuaym, Hilye, I, 163)
Velhâsıl dünyâ nîmetleri ilâhî bir emânettir Ne vakte kadar kulun tasarrufunda kalacağı meçhuldür Her an kaybedilmesi muhtemeldir Kader ise sürprizlere açık bir meçhuldür Onun ne getireceği belli değildir En kaçınılmaz gerçek olan ölüm de, kader takviminde meçhul bir zamana bağlanmıştır O hâlde ebedî saâdet ve selâmet için, eldeki nîmetleri Allah yolunda kullanmak ve her an ölüme hazır olmak îcâb eder
a
KALBİN DEVÂSI, İKİ CİHAN SAÂDETİ: İNFAK
Âyeti kerîmede buyrulur:
“Herhangi birinize ölüm gelip de: «Rabbim! Beni yakın bir süreye kadar geciktirsen de sadaka verip sâlihlerden olsam!» demesinden önce, size verdiğimiz rızıktan (Allah yolunda) harcayın (elMünâfikûn, 10)
Bu âyeti kerîmeden ilhamla Hazreti Mevlânâ
kuddise sirruh şöyle buyurur:
“Fakr u zarûret içinde boğulan gönüller, dumanla dolu bir eve benzer Sen onların derdini dinleyerek ve o derde dermân olarak o dumanlı eve bir pencere aç ki, onun dumanı çekilsin ve senin de kalbin rakikleşip rûhun incelsin!
“Sende ne var, sen ne elde ettin? Denizin dibinden nasıl bir inci çıkardın? Ölüm gününde bu ortaya çıkacak ve kesinlik kazanacaktır
“Dostların ziyaretine eli boş gitmek, değirmene buğdaysız gitmektir
“Ecel, verileni almadan önce, verilmesi gerekenleri vermek gerekir
Bu hususta merhum Necip Fâzıl’ın şu beyti ne kadar mânidardır:
Hasis sarraf, kendine bir başka kese diktir!
Mezarda geçer akça neyse, onu biriktir!
a
Velhâsıl bütün bu hikmetli nasihatler, gönüllerimizin ihyâsı için bir âbı hayat mesâbesindedir Zîrâ bu hikmet hazîneleri, gönlümüzün ebedî sermâyesidir
Rabbimiz hikmete teşne bir gönül iklîminde yaşayabilmeyi; hakîkat ve esrâra âşinâ olabilmeyi; Kur’ân, kâinât ve insanı “oku tâlimâtı gereğince lâyıkıyla okuyabilmeyi cümlemize müyesser eylesin!
Âmin!
Dipnot: 1) Sehli Mümtenî: En zor mânâları kolayca ve rahatça ifâde etmek