Türkiye geçen yılki kur krizinin inşaat ve güç dalında yarattığı borç sıkıntısının üstesinden gelmeye ve iktisadını tamir etmeye çalışırken, bankaların fon modeli üzerinde şimdi anlaşamaması nedeniyle bankalar ve şirketler bu iki bölümde 20 milyar dolara yakın sıkıntılı kredinin tekrar yapılandırılmasında ilerleme kaydetmekte zorlanıyor.
Reuters tarafından 10’dan fazla bankacı, bölüm temsilcisi ve danışmandan alınan bilgiye nazaran, inşaat ve güç bölümünde borçlu şirketlerin geri ödeyemediği sıkıntılı kredilerin bankaların bilançoları dışına taşınması planının açıklanmasından bu yana geçen üç ayda, plan üzerinde çok aralık kat edilemedi.
Reuters’ın sözkonusu yapılandırmaların gecikmesi ile ilgili soruları üzerine Hazine ve Maliye Bakanlığı açıklamasında, “Fon konusundaki çalışmalar bankalarımız tarafından ilkbahar aylarında başlatılmıştır ve hala devam etmektedir. Gelinen noktada bankalarımızın şimdi bir fon modeli üzerinde uzlaşmaya varamadıklarını görüyoruz. Yeniden de ‘fon kurma planından vazgeçildi’ demek için erken olduğuna inanıyoruz” denildi.
Sıkıntılı krediler ile alakalı olarak hangi tahlil yolunu seçeceklerine bankaların kendilerinin karar vereceğini belirten Hazine açıklamasında, “Önemli olan sorunun ötelenmeden kalıcı bir biçimde çözümlenmesi ve kredi kanallarının tekrar açılmasıdır” denildi.
Her ne kadar hâlâ Meclis’te görüşülen torba kanun tasarısı, tam yolu göstermiyor olsa da, bankalara yine yapılandırdıkları krediler için birtakım vergi indirimleri getirerek ve bankacıları kredi bedel düşüklüğü karşısında zimmet hatasından koruyarak tekrar yapılandırmaları kolaylaştırıyor.
“Fonun tek başına kâfi olmamakla birlikte problemli etkinlerin çözümlenmesinde alternatif bir model olarak menüde yer almasında yarar görüyoruz” denilen Hazine açıklaması şöyle devam etti:
“Özellikle bankalarımızın problemli kredilerini yatırımcılara transfer edeceği, finansal sistemimize taze kaynak girişi sağlayacak, bankalarımızın asli vazifesi olan kredi tahsis ve idaresine odaklanmasına imkân tanıyacak bir fon oluşumunu destekliyoruz. Bu takviyemizi, fonları bu hafta meclisten geçen yine yapılandırma kanunu kapsamına alarak somut bir halde ortaya koymuş olduk.”
Türkiye’de problemli kredilerin, geri ödemesi gecikenlerden hiç ödeme imkanı kalmamış olanlara kadar, büyüklüğünün ne kadar olduğu konusunda resmi kaynaklardan verilmiş bir bilgi bulunmuyor. Büyük holdinglerden sanayi şirketlerine, futbol kulüplerinden inşaat ve güç şirketlerine kadar geniş bir kesim yelpazesinde kredilerin yine yapılandırılması gerekirken, geçen yıldan bu yana birtakım alanlarda tekrar yapılandırmalar tamamlandı.
Sıkıntılı kredilerin yine yapılandırılması için bir plan hazırlandığını Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Nisan ayında yaptığı toplantıda açıkladı. Bu plana nazaran gayrimenkul-inşaat ile güç bölümündeki problemli krediler iki başka fonun içine konularak bankaların bilançolarının dışına çıkarılacaktı.
Lakin Reuters’a bilgi veren kaynaklar tekrar yapılandırma çerçevesinin detaylı bir hale gelmesinin bu yılın sonlarını yahut gelecek yılı bulabileceğini belirttiler.
Bankalar, şirketler ve Hazine temsilcilerinin yaptığı görüşmeler hakkında bilgi sahibi bir kaynak, “Şu anda her şey duruyor… Hükümet yetkilileri ve herkes yeni bir adım atmadan evvel ‘bekle-gör’ halinde. Beşerler adım atmak için gelecek yılı bekliyorlar” dedi.
Alacaklı bankalar ile borçlu şirketler ortasındaki müzakereleri koordine eden Ziraat Bankası ve Garanti Bankası ise yapılandırma görüşmelerinin devam ettiğini söz etti.
Hazine’nin Reuters’a yaptığı açıklamada yapılandırmalarla ilgili süreç konusunda ilgili şahısların vakit zaman bankalar ile bir ortaya gelerek hem tekrar yapılandırmalar, hem de fon kurma süreçlerinde karşılaşılan sıkıntılar hakkında görüş alışverişinde bulundukları belirtildi.
Süreçlerin yakından izlendiği belirtilen açıklamada, “Ayrıca yapılandırma kanunu da bankaların fon konusundaki istek ve talepleri dikkate alınarak hazırlanmış olup tüm talepler mümkün olduğu kadar karşılanmaya çalışılmıştır” denildi.
Kamunun yine yapılandırmalara fonlama sağlayacağı bir modelin şu an gündemde olmadığının belirtildiği açıklamada ayrıyeten, gereksinim duyulması halinde, önümüzdeki devirde kredi piyasalarının aktifliğini artıracak ve risk primlerini azaltacak ek önlemlerin alınabileceğine de dikkat çekildi.
DURAN İNŞAATLAR
Borç yine yapılandırmanın sıkıntı olduğu bölümlerin başında gayrimenkul ve inşaat geliyor. Duran projeler gelir yaratmadığı üzere, iktisadın ve hasebiyle talebin süratle toparlanamaması halinde nakit akışı oluşmuyor.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) resmi datalarına nazaran inşaat dalının geri dönmeyen kredileri (NPL) Mayıs prestijiyle 15 milyar lira (2.62 milyar dolar) düzeyindeydi. Lakin bölüm kaynakları çeşitli kıstaslara nazaran bu ölçünün 10 milyar dolara kadar çıkabildiğini belirtiyorlar.
İnşaat başta olmak üzere pek çok kesimin kredi sorunu borçlanma maliyetlerinin ucuz olduğu, iktisadın ise süratle büyüdüğü 2012-2013 yıllarına kadarki periyoda dayanıyor.
Düşük maliyetle dolar ve euro kredilerle borçlanan şirketler daha sonra yabancı merkez bankalarının faizleri yükseltmesi nedeniyle kademeli olarak artan faiz yükü altında kaldı. TL’nin dolar ve euro karşısında çok sert bedel kaybı yaşaması ise TL cinsi gelir elde eden şirketlerin dolar borçlarını ödemeye yetmedi.
İnşaat kesiminin borçlarını yapılandırma görüşmelerinde ara alınamamasının en önemli nedenleri ortasında satılmamış konut ve ticari gayrimenkul stokunun gerçek bedeli ve türel statüsü hakkında bankalar ile şirketler ortasındaki derin görüş ayrılığı yer alıyor.
Reuters’a bilgi veren dal temsilcileri ve bankacılara nazaran bankalar gayrimenkullerin şirketlerin istediğinden çok daha az kıymette olduğunu düşünüyor. Ayrıyeten birtakım gayrimenkullerin öbür alacaklar için teminat gösterilmiş olması nedeniyle inşaatçılar teminat sorunu çekiyor.
Bahse yakın iki kaynağın verdiği bilgiye nazaran, yapılandırmalarda bankaları koordine etmeye çalışan Ziraat Bankası’nın Mayıs ayında ilettiği teklif bu nedenler münasebet gösterilerek özel bankalar tarafından reddedildi.
Ziraat Bankası’nın planına nazaran sıkıntılı kredilerin bankaların bilançolarından çıkarılarak 10 yıl mühletle, Albayrak’ın bahsettiği gayrimenkul fonu üzere bir fona aktarılması öngörülüyordu.
Bankaların devrettikleri varlıkları oranında hisse sahibi olacağı bu fona şirketler beş yıl ödeme yapacaktı. Bu ödemeler bankalara beş yıllığına faiz geliri garantisi getirirken, ikinci beş yılda iktisadın toparlanmasıyla birlikte bankalar ziyan etmeden inşaatleri elden çıkaracaktı. Talep durma noktasına geldiği için nakit akışı yaratamayan inşaat şirketlerinin üzerindeki mali yük de kalkacaktı.
Ziraat Bankası, Reuters’a yaptığı açıklamada finans kuruluşları ve inşaat dalının üzerindeki yükü hafifletecek teknikler üzerinde çalışmaya devam edildiğini belirtti.
Reuters’a bilgi veren bir bankacı ise bankalar ve Hazine’den temsilcilerin inşaat fonu hakkında iki hafta evvel toplandıklarını, fakat şimdi sonuca varamadıklarını ve yeni görüşmeler yapıldığını tabir etti.
BİR ADIM İLERİ, BİR ADIM GERİ
Problemli kredi ölçüsünün 12-13 milyar dolar olduğu belirtilen güç bölümünde ise yapılandırmalar alanında sonlu uzaklık kaydedildi. Garanti Bankası Mayıs ayında problemli güç kredilerinin tekrar yapılandırılması planının ana sınırlarını paylaştı. Bu plana nazaran sıkıntılı krediler ve teminat varlıkların her birinin bir fona devredilmesi, bu fonların portföy idare şirketi şemsiyesi altına yerleştirilmesi ve tekrar kârlı varlıklar haline gelince satılması öngörülüyordu.
Her ne kadar bu plan üzerinde müzakereler devam etse de, kıdemli bir bankacının verdiği bilgiye nazaran alternatif modeller üzerinde değerlendirmeler de yürütülüyor.
İki bankacının verdiği bilgiye nazaran güç dalı borçlarının tekrar yapılandırılması müzakerelerine katılan bankalar, 2-3 milyar dolar kıymetinde kredinin borç-sermaye takasına tabi tutulması, yani bankaların bu varlıkları devralması fikri üzerinde uzlaşıyorlar. Garanti Bankası Reuters’a yaptığı açıklamada güç fonu hakkındaki çalışmanın sürdüğünü, ilerleme kaydedilince açıklama yapılacağını söz etti. Şimdilik bankaların tekrar yapılandırmaya çalıştığı problemli kredileri satın almakla ilgilenen az sayıda yabancı kuruluş bulunuyor. Lakin sıkıntılı kredileri satın alarak bankaları uzun bir çalışmadan kurtaracak bu yatırımcılar, bir bankacının verdiği bilgiye nazaran yüksek oranlarda “indirim” istiyorlar.
Bütün bu ögeler pekçok banka ve şirketin, hükümet ve düzenleyici kurumlardan gelecek olan yönlendirmeler için beklemeye geçmesine yol açıyor. Bir bankacı, neredeyse tüm kuruluşların kanun ve öteki düzenlemelerde muhtemel değişiklik hakkında ipuçlarını beklediğini tabir ederek, “çünkü varsayımları şu ankinden çok daha âlâ kuralların ortaya çıkacağı şeklinde” diyor.