Isı Ve Sıcaklık Konu Anlatımı

Isı Ve Sıcaklık Konu Anlatımı
Isı Ve Sıcaklık


ISI VE SICAKLIK
Bir buz kalıbını guneş ışınlarının geldiği yere koyduğumuzda eridiği, yazın elektrik tellerinin sarktığı, yeterince ısı alan suyun kaynadığı, kışın ise bazı yerlerde suların donduğu gorulur Yani kısaca ısı bazı kimyasal ve fiziksel olayların gercekleşmesine neden olur Isı ve sıcaklık kavramları birbirine bağlı olarak değişen kavramlardır

Sıcaklık

Bir maddenin belli bir olcuye gore, soğukluğunu veya ılıklığını gosteren nicelik, sıcaklık olarak bilinir

Bir maddedeki her molekulun kinetik enerjisi farklı farklıdır Butun molekullerin kinetik enerjilerinin toplamı, toplam molekul sayısına bolunurse, ortalama kinetik enerjisi bulunur Bu ortalama kinetik enerji sıcaklığın bir olcusudur Bu değerin yuksek olduğu madde daha sıcak, duşuk olduğu maddenin sıcaklığı ise daha duşuk demektir

Bir maddenin ortalama kinetik enerjisi ile orantılı olan buyukluğe sıcaklık denir Bir maddenin sıcaklığı değişiyorsa, cevresine ısı veriyor ya da cevresinden ısı alıyordur

Isı

Sıcaklıkları farklı olan maddeler bir araya konulduğunda aralarında enerji alış verişi olur Alınan ya da verilen enerji ısı enerjisi denir

Isı ve sıcaklık olculebilir buyukluklerdir
Isı enerji ceşididir,sıcaklık enerji değildir
Isı kalorimetre ile,sıcaklık ise termometre ile olculur
Isı birimi calori veya Joule'dur Sıcaklık birimi ise sadece Derece'dir
Isı madde miktarına bağlıdırSıcaklık ise madde miktarına bağlı değildir


Sıcaklığın Olculmesi (Termometreler)

Sıcaklık olcmek icin kullanılan araclara termometre denir Maddelerin boyutlarında meydana gelen değişim, sıcaklıktaki değişim olarak kabul edilebilir Termometreler bu esasa gore duzenlenmişlerdir

Termometrelerde 76 cmHg basıncında sabit iki sıcaklık değeri secilir Birisi suyun donma sıcaklığı diğeri ise suyun kaynama sıcaklığıdır

Sıcaklık T ile sembolize edilir

Celcius (Santigrad °C) termometrelerinde, suyun donma sıcaklığı 0 °C , kaynama sıcaklığı 100 °C alınarak, 100 eşit bolme yapılmıştır

Kelvin suyun donma sıcaklığını 273 °K, kaynama sıcaklığını ise 373 °K alarak 100 eşit bolme yapmıştır

Herhangi bir X termometresinde ise, suyun donma sıcaklığı – 10 °X, kaynama sıcaklığı ise 70 °X alınarak, 80 eşit bolme yapılmıştır



Termometrelerdeki sıcaklık değerlerini birbirine donuşturmek icin,



eşitlikleri kullanılabilir

Buradan cıkan sonuca gore, Celcius termometresindeki sıcaklık değeri 1 bolme yukselirse, Fahrenhait ’te; 1,8 bolme, Kelvin ’de 1 bolme; X termometresinde ise; 0,8 bolme yukselir

Orneğin hava sıcaklığı 10 °C iken, Fahrenhait termometresi

F 18 + 32 50 °F değerini gosterir

Termometrenin Duyarlılığı

Kucuk sıcaklık değişimlerinden etkilenen termometrelerin duyarlılığı daha fazladır Bunun icin termometrenin haznesinde daha fazla sıvı ve sıcaklıkla daha cok genleşen sıvı olmalıdır Cıvanın tercih edilmesi bundan dolayıdır Ayrıca kılcal boru dar olmalı ki genleşen sıvının hareketi rahat gozlenebilsin

Yercekim kuvvetinin sıfır olduğu bir yerde termometre calışır Cunku genleşme yercekimine bağlı değildir

Isı Enerjisi

Maddenin sıcaklığını artırmak icin verilmesi gereken enerji ceşidine ısı enerjisi denir Q ile gosterilir Isı bir enerji ceşidi olduğundan enerji birimleri ısı birimleri olarak alınabilir Uluslararası birim (SI) sistemine gore enerji birimi Joule (Jul)dur

1 cal 4,18 Joule dur

Sıcaklık Değişimi

Elimizle bir maddeye dokunduğumuzda sıcaklık hissediyorsak madde elimize ısı veriyordur Dokunduğumuzda soğukluk hissediyorsak elimiz maddeye ısı veriyordur

Buna gore, sıcaklıkları farklı olan iki madde karıştırıldığında ya da birbirine değecek şekilde yan yana konulduğunda aralarında ısı alış verişi olur Sıcak olan madde ısı verip sıcaklığı azalırken, sıcaklığı duşuk olan madde ısı alarak sıcaklığı artar ve sonucta ısıl denge sağlanır

Isı akışı her zaman sıcak maddelerden soğuk maddelere doğru olur Sıcaklıkları eşit olan maddelerde ısı alış verişi olmaz

Oz ısı

Yalnız sıcaklık değişimine bakılarak bir maddenin aldığı ya da verdiği ısı miktarı bulunamaz Cunku sıcaklık değişimi maddenin cinsine ve miktarına bağlıdır Bir maddenin cinsinin ısınmaya etkisi oz ısı olarak ifade edilir Bir maddenin birim kutlesinin sıcaklığını 1 °C değiştirmek icin gerekli ısı miktarına oz ısı denir c ile gosterilir

Her saf maddenin aynı şartlardaki oz ısısı farklıdır Dolayısıyla oz ısı maddeler icin ayırt edici bir ozelliktir Ayırt edici ozellikler madde miktarına bağlı değildir

Bir cismin m gramının sıcaklığını DT kadar değiştirmek icin verilmesi ya da alınması gereken ısı miktarı

Q mcDt

bağıntısı ile bulunur

Bu bağıntıya gore, eşit kutleli maddelere eşit miktar ısı verildiğinde, oz ısısı kucuk olan maddenin sıcaklık değişimi, oz ısısı buyuk olanınkine gore daha fazla olur

Isı Sığası

Bir maddenin kutlesi ile oz ısısının carpımına (mc) ısı sığası denir Isı sığası madde miktarına bağlıdır Dolayısıyla ayırt edici bir ozellik değildir

Isı Alış Verişi

Isıca yalıtılmış bir ortamda bir araya konulan sıcaklıkları farklı maddeler arasında ısı alış verişi olur Daha oncede acıklandığı gibi yalnız cisimler arasında ısı alış verişi var ise, alınan ısı verilen ısıya eşittir Isı akışı sıcak cisimden soğuk cisme doğru olur

Qalınan Qverilen

m1 c1 DT1 m2 c2 DT2

İki madde arasında hal değişimi yok ise, yukarıdaki eşitlik gecerlidir Isıl denge sağlandığında iki maddenin son sıcaklığı kesinlikle eşit olur

Sıcaklıkları T1 °C ve T2 °C olan aynı cins sıvıdan eşit kutleli karışım yapılırsa, karışımın son sıcaklığı



karışımın son sıcaklığı, karışan sıvıların sıcaklıkları arasında bir değerdir T2 T1 ise, T2 Tson T1 olur

ERİME ve DONMA

Maddelerin icinde bulunduğu sıcaklığa gore, katı, sıvı ve gaz halinde bulundukları biliniyor Maddeler ısı alarak ya da ısı vererek bir halden diğer bir hale geciş yapabilirler Maddelerin bir halden başka bir hale gecmesine hal değiştirme denir

Maddelerin katı halden sıvı hale gecmesine erime, sıvı halden katı hale gecmesine de donma denir

Eğer bir maddeye ısı verildiği halde sıcaklığı değişmiyorsa madde hal değiştiriyor demektir Madde hal değiştirirken sıcaklığı değişmez, verilen ısı enerjisi maddenin molekuller arasındaki bağları kopararak hal değiştirmesinde harcanır

Hal değişim sırasında maddelerin hacminde de değişme olur

Erime Sıcaklığı

Sabit atmosfer basıncı altında butun katı maddelerin katı halden sıvı hale gectiği sabit bir sıcaklık değeri vardır Bu sıcaklık değerine erime sıcaklığı ya da erime sıcaklık noktası denir

Sabit atmosfer basıncı altında her maddenin erime sıcaklığı farklı olduğu icin maddeler icin ayırt edici bir ozelliktir Orneğin deniz duzeyinde buzun erime sıcaklığı 0 °C dir

Erime Isısı

Erime sıcaklığındaki bir katının 1 gramının yine aynı sıcaklıkta sıvı hale gelmesi icin verilmesi gerekli ısıya erime ısısı denir Erime ısısı da ayırt edici bir ozelliktir Kutlesi m olan, erime sıcaklığındaki bir katıyı eritmek icin verilmesi gereken ısı miktarı,

Q m Le

bağıntısı ile bulunur

Orneğin, buzun erime ısısı Le 80 calg dır

Sıvı bir maddenin ısı vererek katı haline gecmesine donma denir Sabit atmosfer basıncı altında butun sıvı maddelerin katı hale gectiği sabit bir sıcaklık değeri vardır Bu değere donma sıcaklığı ya da donma sıcaklık noktası denir

Erime ile donma birbirinin tersidir Bundan dolayı bir maddenin erime sıcaklığı, donma sıcaklığına eşittir Erime ısısı da donma ısısına eşittir Orneğin deniz duzeyinde 0 °C deki su donarken dışarı 80 calg lık ısı verir

Madde hal değiştirirken sıcaklığı değişmez
Bir maddenin erime sıcaklıkları ile donma sıcaklığı eşittir
Erime sıcaklığı ve erime ısısı,maddenin ayırt edici ozelliklerindendir


Erime ve Donmaya Etki Eden Faktorler

Erime ve donma sıcaklığı normal şartlarda sabittir Eğer basınc ve maddenin saflığı değiştirilirse, maddelerin erime ve donma sıcaklığıda değişir

1 Basıncın Erime ve Donmaya Etkisi

Basınc, birim yuzeye etkiyen dik kuvvet olduğundan, maddenin molekullerini bir arada tutarak dağılmasını onleme yonunde etki eder

Erirken hacmi artan maddeler icin, basıncın artması erimeyi zorlaştırdığı icin erime noktası yukselir Basıncın azalması ise, erime noktasını duşurur

Buz erirken hacmi kuculur Dolayısıyla basıncın artması, hacmin kuculmesine yardımcı olduğu icin erime sıcaklığı azalır Buz icin yani erirken hacmi kuculen maddeler icin basıncın azalması erime sıcaklığını yukseltir
Deniz duzeyinde, normal basıncta 0 °C de eriyen buz, basınc artırılmasıyla sıfırın altındaki bir sıcaklıkta da eriyebilir

Yuksek dağların zirvesindeki karların yaz mevsiminde de erimemesinin nedenlerinden birisi de acık hava basıncının yukseklere cıkıldıkca azalması ve karın erime noktasının yukselmesidir

2 Safsızlığın Erime ve Donmaya Etkisi

Saf bir maddenin icine başka bir madde karıştırılırsa, maddenin saflığı bozulur Saf olmayan bu karışımın, saf maddeye gore erime ve donma sıcaklığı değişir

Arabaların soğutucu suyunun icine antifriz denen maddenin karıştırılması suyun donma noktasını

– 20 °C, – 25 °C gibi sıcaklıklara indirmektedir

Kışın hava sıcaklığının 0 °C nin altında olduğu durumlarda, yollardaki buzu eritmek icin, tuz dokulur Tuz, buzun erime noktasını duşurur ve (–) değerli sıcaklıklarda da buz eriyebilir

KAYNAMA, BUHARLAŞMA ve SUBLİMLEŞME

Buharlaşma

Sıvı bir maddenin ısı olarak gaz haline gecmesi olayına buharlaşma denir Buharlaşma olayı sıvı yuzeyinde olur Isı alan sıvı molekullerinden bazıları sıvı yuzeyinde,molekuller arası cekim kuvvetini ve sıvının yuzey gerilimini yenerek gaz fazına gecer

Buharlaşmaya basınc ve diğer fiziksel şartların etkisi coktur

· Buharlaşma her sıcaklıkta olabilir
· Maddeler dışarıdan ısı alarak buharlaşırlar Dolayısıyla buharlaşmanın olduğu yerde serinleme olur
· Sıcaklığın artması buharlaşmayı hızlandırır
· Acık hava basıncının azalması buharlaşmayı artırır
· Sıvının acık yuzey alanı arttıkca buharlaşma daha fazla olur
· Ruzgarlı havada buharlaşma fazla olduğundan camaşırlar daha cabuk kurur
Kaynama

Bir kapta bulunan sıvı ısıtılırsa sıcaklığı yukselir ve buharlaşma artar Sıvının sıcaklığının yukselmesiyle meydana gelen buhar basıncı, sıvının yuzeyine etki eden basınca eşit olduğu an, sıvı kaynamaya başlar Kaynama sırasında sıvının sıcaklığı değişmez

Kaynama Sıcaklığı

Sabit atmosfer basıncı altında butun sıvı maddelerin, sıvı halden gaz hale gectiği sabit bir sıcaklık değeri vardır Bu sıcaklık değerine kaynama noktası denir Kaynama sıcaklığı maddeler icin ayırt edici bir ozelliktir

Buharlaşma Isısı

Kaynama noktasına gelmiş 1 gram sıvı maddenin tamamının aynı sıcaklıkta gaz haline gelmesi icin verilmesi gereken ısıya buharlaşma ısısı denir Buharlaşma ısısı Lb ile gosterilir Kaynama sıcaklığındaki m gramlık maddeyi gaz haline getirmek icin verilmesi gereken ısı miktarı

Q mLb

bağıntısı ile bulunur Suyun buharlaşma ısısı

Lb 540 calg dır Buharlaşma ısısı maddeler icin ayırt edici bir ozelliktir

Gaz halindeki bir maddenin ısı vererek sıvı hale gecmesine yoğunlaşma denir Erime ve donmada olduğu gibi, yoğunlaşma da, kaynamanın tersidir Dolayısıyla bir maddenin kaynama sıcaklığı ile yoğunlaşma sıcaklığı eşittir Buharlaşma ısısı ile yoğunlaşma ısısı da eşittir

Kaynama ve yoğunlaşma anında maddenin sıcaklığı değişmez
Bir maddenin kaynama sıcaklığı ile yoğunlaşma ısısı eşittir
Bir maddenin buharlaşma ısısı ile yoğunlaşma ısısı eşittir
Kaynama sıcaklığı ile buharlaşma ısıs ayırt edici ozelliklerdendir


Sublimleşme

Bazı katı maddeler ısıtılınca sıvı hale gecmeden doğrudan gaz hale gecerler Bu olaya sublimleşme denir Naftalin, ernet ve bazı koku yayan maddelerin zamanla azaldığı gorulur Fakat hic sıvılaştığı gorulmez Bu tur maddelerde sublimleşme olur

Kaynama ve Yoğunlaşmaya Etki Eden Faktorler

Yine erime ve donmada olduğu gibi, kaynama ve yoğunlaşmaya etki eden faktorler vardır Basınc ve maddenin saflığının değiştirilmesi, kaynama sıcaklığını etkiler

· Kaynama olayının gercekleşmesi icin, buhar basıncının atmosfer basıncına eşit olması gerekir Atmosfer basıncı artarsa, ağzı acık kaptaki sıvının kaynaması zorlaşır Atmosfer basıncının azalması ise kaynamayı kolaylaştırır Dolayısıyla sıvı daha duşuk sıcaklıkta kaynar

Deniz duzeyinde 100 °C de kaynayan saf su, Ankara ’da 96 °C de, Erzurum ’da ise 94 °C de kaynar

Duduklu tencerede basıncın artmasıyla sıvının kaynama sıcaklığı artırılır, dolayısıyla yemekler daha cabuk pişer

· Saf sıvı icine karıştırılan farklı maddeler sıvının saflığını bozar Saflığı bozulan sıvının kaynama noktası değişir Orneğin suyun icine tuz karıştırılırsa, kaynama noktası yukselir

Suyun Hal Değişim Grafiği

Bir parca buz ısıtıldığında once sıcaklığı artar Erime sıcaklığına geldiğinde hal değiştirmeye başlar ve buzun tamamı eriyinceye kadar sıcaklığı değişmez Isı enerjisi verilmeye devam edildiğinde, suyun sıcaklığı artar ve 100 °C de kaynamaya başlar Sıvının tamamı bitinceye kadar sıcaklık değişmez Bu acıklamaya gore buzun sıcaklıkaldığı ısı enerjisi grafiği şekildeki gibi olur



Buzun erime ısısı Le 80 calg, buharlaşma ısısı

Lb 540 calg dır Dolayısıyla 0 °C deki 1 gram buzu eritmek icin 80 calorilik ısı gerekirken, 100 °C deki 1 gram suyu gaz haline gecirmek icin 540 calori gerekir Bundan dolayı DQ1 DQ2 dir

Madde ısı hızı sabit olan ocakla ısıtılıyorsa, ısı ekseni yerine zaman ekseni alınabilir

GENLEŞME

Isı alan cisimlerin molekullerinin hareketi artar Bu da molekuller arası uzaklığın artmasına neden olur Bunun sonucunda da cismin hacmi artar yani genleşir

Isıtılan cisimlerin hacminde meydana gelen artışa genleşme, azalmaya ise buzulme denir

Genleşme ve buzulmelerin sonucunda elektrik tellerinin yazın sarkık, kışın ise gergin durduğu gorulur Tren raylarının birleşme yerlerinde genleşmeden dolayı boşluk bırakılır

Katılarda Genleşme

Katı madde, cubuk şeklinde ise boyca uzama, levha şeklinde ise yuzeyce genleşme, kure ve silindir gibi cisimlerde ise hacimce genleşme olarak incelenir

Boyca Uzama

Katı bir cubuk, ısıtılıp sıcaklığı artırıldığında boyunun uzadığı gozlenir Boyu uzayan bir cubuğun genişliği de artar Fakat boyundaki artışın yanında genişliğindeki artış ihmal edilecek kadar kucuktur Bundan dolayı metalin tek boyutta genleştiği kabul edilir ve buna boyca uzama denir



İlk boyu l0 olan bir cubuğun sıcaklığı DT kadar artırılırsa, boyundaki Dl uzama miktarı,

Dt l0aDT


bağıntısı ile hesaplanır Buradaki a katsayısı, maddenin cinsine bağlı olup boyca uzama katsayısı olarak ifade edilir

Birim uzunluktaki bir cubuğun sıcaklığı 1 °C artırıldığında boyundaki uzama miktarı boyca uzama katsayısına eşittir

Uzama katsayısı katı maddeler icin ayırt edici bir ozelliktir

Cubuk şeklindeki maddelerin boyca uzaması kesit alanına bağlı değildirAynı maddeden yapılmış, ilk boyları eeşit olan cubukların sıcaklıkları eşit oalrak artırılırsa ,kalın olan cubukla ince olan cubuğun boyları eşit miktarda artar

Genleşmenin terzi buzulmedirBir cubuk sıcaklığı artırıldığında ne kadar uzuyorsa ,ilk duruma gore sıcaklığı eşit miktar azaltılırsa , eşit miktar kısalır

a uzama katsayısı buyuk olan cubuk, ısıtıldığında fazla uzar soğutulduğunda ise fazla kısalır



İlk boyları eşit olan X ve Y metal cubuklarından X in uzama katsayısı Y ninkinden buyuk olsun (aX aY)d

Bu cubukların sıcaklığı eşit miktar artırılırsa, X in boyu daha fazla uzar Eğer sıcaklıkları eşit miktar azaltılırsa X in boyu daha fazla kısalır

Fakat bu cubuklar birbirinden ayrılmayacak şekilde percinlenmiş iseler, ısıtıldıklarında ya da soğutulduklarında bukulme meydana gelir





X in uzama katsayısı Y ninkinden buyuk olduğundan, ısıtılma sonucu X cubuğu daha fazla uzayacağı icin Y nin uzerine doğru bukulur Soğutulma sonucunda ise X daha fazla kısalacağı icin Y cubuğu X in uzerine doğru bukulur




Yuzeyce Genleşme

İnce levha şeklindeki katı maddelerin kalınlığındaki genleşme, yuzeyindeki genleşmenin yanında cok kucuk kaldığı icin dikkate alınmaz Dolayısıyla boyle bir levhadaki genleşmeye yuzeyce genleşme denir

Yuzey alanı S0 olan ince metal bir levha ısıtıldığında yuzey alanı artar Yuzey alanındaki DS artış miktarı







DS So2aDT


bağıntısı ile hesaplanır İki boyutta genleşme olduğu icin a uzama katsayısı 2a olarak alınmıştır Benzer şekilde soğutulan levhanın yuzey alanındaki azalma da aynı bağıntı ile hesaplanır

Şekildeki levhanın icindenr yarıcaplı bir parca cıkarılıp atılıyor

a Levha ısıtıldığında genleşme olur Genleşme sonucu levhanın yuzey alanı artar İcteki boşluğun alanı da artar Yani r yarıcapı buyur Isıtılan bu levha ice doğru genleşmez hep dışa doğru genleşir Fotokopik buyutme gibi olur Dolayısıyla a, b ve r uzunluklarından ucude artar

b Levha soğutulduğunda, levhanın yuzey alanı azalır Dolayısıyla a, b ve r uzunlukları kuculur Yine fotokopik kuculmeye benzetebiliriz



Hacimce Genleşme

Butun maddeler hacimce genleşir Fakat bazı doğrultulardaki genleşmeler ihmal edilecek kadar kucuk olduğunda, boyca uzama ve yuzeyce genleşme durumları olur

İlk hacmi V0 olan kuresel bir cismin sıcaklığı DT kadar değiştirildiğinde hacmindeki değişme miktarı olan DV,

bağıntısı ile bulunur

Buradaki a değerine hacimce genleşme katsayısı denir Hacimce genleşme uc boyutta olduğu icin

a 3a diyebiliriz



Sıvılarda Genleşme

Sıvılar icinde bulundukları kabın şeklini alır Isıtılan bir sıvı, hacimce genleşir İci su dolu bir kap ısıtıldığında sıvının taşması, genleştiğini gosterir Burada sıvı genleşirken kapta genleşir Fakat sıvıların genleşme katsayısı katılarınkinden buyuk olduğu icin sıvı, kaptan daha fazla genleşir ve taşma olur Eğer kap ile sıvı eşit miktar genleşse idi sıvı taşmazdı

Bu bağıntıya gore, aynı cins sıvıların sıcaklığı eşit miktar artırılırsa, hacmi buyuk olan sıvı daha fazla genleşir Su diğer sıvılardan farklı şekilde genleşir

+4 °C de hacmi en kucuk değerini alır +4 °C den itibaren hacmi artar ve 0 °C deki hacmi ile +8 °C deki hacmi eşit olur Buna gore suyun hacim – sıcaklık ve ozkutle – sıcaklık grafiği aşağıdaki gibi olur



+4 °C de hacmin minimum olduğu yerde ozkutle maksimum değerini alır Ozkutlesi buyuk olan sıvı altta olduğu icin, su birikintilerinin, gollerin ve denizlerin, dip kısımlarındaki sıcaklık +4 °C civarındadır

Şekilde kesit alanı veri len K, L, M kaplardaki aynı cins sıvıların sıcaklıkları eşit miktar artırıldığında, L ve M kaplarındaki sıvılar eşit miktar genleşir r


DV V0 a DT bağıntısına gore, a ve DT eşit iken ilk hacmi buyuk olan sıvı daha cok genleşir K deki sıvı ise bunlara gore daha az genleşir

Fakat genleşen sıvıların kaplardaki yukselme miktarlarına bakılırsa, durum değişir M kabının ust kısmı daha dar olduğu icin sıvı burada daha fazla yukselir L deki sıvı hacmi K dekinin iki katı olduğu icin, DVL 2DVK olur

Fakat L nin kesit alanı da K nin kesit alanının iki katı olduğundan K ve L deki sıvı yukselmeleri eşit olur

ISI İLETİMİ VE YALITIMI

Isı enerjisi bir yerden başka bir yere uc yolla yayılır

1 İletim yoluyla

2 Konveksiyon (madde akımı) yoluyla

3 Işıma yoluyla



1 İletim

Isının iletim yoluyla yayılması katılarda olur Katıların molekul yapısı sıkı olduğu icin ısı alan bir molekul aldığı ısının bir kısmını cevresindeki molekullere aktararak onlarında sıcaklığının artmasına neden olur O molekullerde ısısını komşu molekullere aktarır ve boylece bir ucu ısıtılan katı maddenin iletim yoluyla diğer ucu da ısınır

Katı maddelerde ısı yuzde yuz olarak iletilmez İletme durumu bazı maddelerde hızlı, bazılarında ise yavaştır Bundan dolayı ısı iletkenliği katı maddeler icin ayırt edici bir ozelliktir

En iyi iletkenler saf metaller ve bunlar icinde de altındır

X, Y cubuklarının uclarından eşit uzaklığa konulan mumlardan once hangisi duşerse, o cubuğun ısı iletkenliği daha fazla demektir


Sıvı ve gaz molekulleri arasındaki uzaklık katılarınkine gore fazla olduğu icin iletim yoluyla ısı iletemez

2 Konveksiyon (Madde Akımı)

Sıvı ve gazlar akışkan olduklarından kolay hareket edebilirler Isınan maddeler genleşerek hacmi artar ve ozkutlesi azalır Ozkutlesi azalan akışkan yukarı cıkarken, ozkutlesi buyuk olan akışkan aşağı iner ve bir sirkulasyon (sıvı dolaşımı) meydana getirir

Orneğin kalorifer yandığında, cevresindeki hava molekullerini ısıtır ve ısınan hava genleşerek odanın diğer taraflarına gider ve oraları da ısıtır

Bir sıvı alttan ısıtıldığında ısınan sıvı genleşir ve ozkutlesi azalır Ozkutlesi azalan sıvı yukarı, yukarıdaki daha soğuk ve ozkutlesi buyuk olan sıvı aşağı iner ve sıvı icinde bir sirkulasyon olur Dolayısıyla kabın alt tarafı ısınmakla sıvının ust kısmı da madde akımı yoluyla ısınmış olur

3 Işıma

Sıcak cisimler ışıma yaparlar Etrafa elektromanyetik dalga gonderirler Bu dalgalar enerji paketcikleridir (foton) Bu enerji dalgalarını soğuran yuzeyler ısınırlar Enerji dalgaları yayan cisim ise enerji kaybettiği icin soğur

Guneşin dunyayı ısıtması ışıma yoluyla olur Guneşten yayılan ışık dalgalarını soğuran yuzeyler ısınırlar Koyu renkli yuzeyler ışığı daha cok soğurduğu icin daha cok ısınırlar Acık renkli yuzeyler ise daha cok yansıttıkları icin az ısınırlar

Termosların ic yuzeyinin parlak olması ısının ışıma yoluyla kacmasını engellemek icindir Termosun dış yuzeyi parlak ise, dışardan iceriye ısının girmesini azaltmak icindir

Sıcak bir metal parcası zemine bırakıldığında zamanla soğur Bu cismin soğuması yani ısı kaybı, iletim, konveksiyon ve ışıma yoluyla olur Zemine temas ettiği icin iletimle ısının bir kısmını zemine aktarır Havadaki molekuller cisme carparak ondan ısı alırlar Ayrıca sıcak cisimler gozlerimizle goremediğimiz kızıl otesi ışınlar yayarlar Yani ışıma yoluyla da ısının bir kısmını verir ve zamanla soğurlar


Binalardaki cift cam, tuğlalar arasına konulan kopuk, bodrum katlardaki strofor, catılardaki izocam, su saatleri uzerine dokulen odun talaşı, oda zeminlerinin parke ile doşenmesi ısı yalıtımına birer ornektir