AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın kararıyla İstanbul Sözleşmesi'nden çekilmemizin üzerinden 1 yıl geçti. Bu mühlet zarfında yeniden onlarca bayan katledildi, şiddete maruz kaldı ve failleri adaletle gereğince yüzleşmedi.
Kadın hakları savunucularına nazaran, mukaveleden çekilmek bayanların devlet düzeneklerine olan itimadını azalttı.
Türkiye, 20 Mart 2021 tarihinde 'İstanbul Sözleşmesi' olarak bilinen 'Kadına Yönelik Şiddet ve Mesken İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Gayrete Dair Avrupa Kurulu Sözleşmesi'nden Cumhurbaşkanlığı kararıyla çekildiğini duyurdu. Bu kararın üzerinden tam bir sene geçti. Bayan örgütlerine nazaran, sözleşmenin feshine giden süreçte yaşananlar ve fesih kararı ile bayanların şiddete karşı müdafaa sağlaması gereken devlet düzeneklerine itimadı daha da azaldı.
Toplumsal cinsiyete dayalı her türlü ayrımcılık ve şiddete karşı 11 Mayıs 2011 tarihinde imzaya açılan İstanbul Sözleşmesi'ninçekincesiz birinci imzacılarından biri Türkiye'ydi. Kontrat, şiddet sıkıntısına dair bugüne kadar hazırlanmış en kapsamlı memleketler arası kontrat olarak biliniyordu. Türkiye, 10 Şubat 2012 tarihinde Bakanlar Konseyi kararıyla onaylanan İstanbul Sözleşmesi'ne on sene boyunca taraf oldu.
Sözleşme 6284 Sayılı Kanun'a destek oldu
DW Türkçe'den Burcu Karakaş'ın haberine nazaran, mukaveleye imza atılmasının akabinde, mukavelede yer alan unsurlara bağlı kalınarak '6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun' hazırlandı. Türkiye'de bayana yönelik şiddetle uğraş kapsamında hazırlanan en kıymetli kanun böylelikle 20 Mart 2012 tarihinde yürürlüğe girdi. Fakat Türkiye, 20 Mart 2021 tarihinde 6284 Sayılı Kanun'a destek olan İstanbul Sözleşmesi'nden Cumhurbaşkanı kararıyla mukaveleden çekildiğini duyurdu.
Çekilme kararını protesto etmek için Türkiye'nin dört bir yanında bayanlar sokaklara döküldü. Mukaveleyi savunmak için sokağa çıkan bayan ve LGBTİ'ler, ağır polis şiddetine maruz kaldı, protestolara katılan onlarca kişi gözaltına alındı. Toplumsal medyada 'İstanbul Sözleşmesi'nden vazgeçmiyoruz' etiketiyle binlerce paylaşım yapıldı. Tek taraflı çekilme kararının akabinde bayan örgütleri, barolar ve muhalefet partileri Danıştay'da yürütmenin durdurulması ve kararın iptali talebiyle dava açtı.
Danıştay müracaatlarında, kararın hukuken kararının olmadığı, Türkiye'nin kanunla yürürlüğe giren bir memleketler arası kontrattan Cumhurbaşkanlığı kararıyla taraf olmaktan çıkarılamayacağı, mukavelenin Meclis iradesi yok sayılarak feshedilmesinin olmadığı belirtildi. Açılan davalarda yürütmeyi durdurma talepleri reddedildi. Çekilme kararının yürürlüğe girdiği 1 Temmuz 2021 tarihine kadar ve hala Danıştay'dan karar çıkmadı.
Danıştay savcılarının bugüne kadar sunduğu mütalaalarda ise Cumhurbaşkanlığı sürecinin hukuka uygun olmadığı belirtildi.
Eşitlik için Bayan Platformu'ndan (EŞİK) avukat Selin Nakıpoğlu da fesih kararının 'yok hükmünde' olduğunu, İstanbul Mukavelesi'nin hala yürürlükte olduğunu savunuyor.
'Milletlerarası Andlaşmaların Onaylanmasına Ait Metot ve Temeller Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nde cumhurbaşkanına milletlerarası kontratları feshetme yetkisi verilmediğini hatırlatarak 'Yürütme yetkisiyle yani cumhurbaşkanı kararıyla kanun kararında olan onaylanmış bir milletlerarası mukavele feshedilemez. Hasebiyle iç hukukumuzda kanun niteliğinde olan bu kontrat fakat ve fakat yasama yetkisini elinde bulunduran Meclis'in iradesi ile feshedebilir' diyor.
Nakıpoğlu, İstanbul Mukavelesi'nin şiddetle uğraş konusunda bir insan hakları kontratı olduğunu, Anayasa'nın 104. hususunda 'Temel haklar, kişi hakları konusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılamaz' kararına yer verildiğini de belirtiyor.
EŞİK, fesih duyurusunun akabinde İstanbul Mukavelesi'nin 1 Ağustos 2014 tarihinde yürürlüğe girdiği günden bu yana uygulanmış olsaydı yaşanacakları husus unsur sıralamıştı. Listede, 'Kadın Erkek Fırsat Eşitliği değil, Bayan Erkek Eşitliği Komitesi kurulacaktı', 'Ülke çapında Alo Şiddet Çizgisi, bayan istişare merkezleri, kâfi sayıda sığınaklar, cinsel şiddet kriz merkezleri açılacak, şiddete maruz kalanlara gerekli dayanak verilecekti', 'Öldürülmüş bayanların çantalarından muhafaza kararları çıkmayacaktı', 'Şiddet uygulayıp bir de manzaralarını yayarak övünen erkekler cezalarını olması gerektiği üzere alacak, yeni şiddet olaylarını teşvik edemeyecekti' üzere tabirler yer almıştı.
"Sözleşmedeki eşitlik bakış açısı olmadan şiddet sonlanmaz"
Kadın hakları savunucuları, İstanbul Sözleşmesi'nden çekilme kararının şiddet uygulamayı düşünen olası failleri cesaretlendirdiğine ve bayanları şiddete karşı muhafazası gereken yasal pratiklerde meseleler yaşandığına dikkati çekiyor. Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı gönüllüsü Selime Büyükgöze'ye nazaran, İstanbul Sözleşmesi'nden fiili olarak çekilmek ve çekilme sürecinde kamuoyunda yürütülen tartışmalar bayanların şiddetle uğraş düzeneklerine olan itimadını daha da azalttı.
Büyükgöze, 'Bu güvensizliği, başta kolluk ve kimi resmî kurumlarda 6284 Sayılı Kanun yokmuş üzere davranılması da perçinledi' diyor.
İstanbul Mukavelesi'nin içerdiği toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısı ve bütüncül yaklaşım olmadan bayana yönelik şiddeti sonlandırmanın mümkün olmadığını savunan Büyükgöze, 'Şiddeti sonlandırma formüllerini de içeren İstanbul Sözleşmesi'nden çekilip bu mukavele hiç yokmuş üzere çalışmalar yapmak yalnızca bayanların şiddetten uzaklaşma çabalarını güçleştirmeye, sistemlerin işlevsizliğini pekiştirmeye yarıyor' diye de ekliyor.