Karışımları Ayırma Yontemleri Nelerdir
karışımları ayırma yontemleri nelerdir karışımların ayrılma yontemi karışımların ayrıştırılması karışımların ayrılma yontemleri hakkında bilgiler
1 Elektriklenme ile Ayrıştırma
2 Mıknatıs ile Ayrıştırma
3 Oz kutle Farkı ile Ayrıştırma
4 Cozunurluk Farkı ile Ayrıştırma
5 Hal Değiştirme Sıcaklıkları Farkı ile Ayrıştırma
6 Suzme ve Yuzdurme ile ayırma
Karışımları Ayırma Yukarıdaki 6 Yontemledir
Karışımların Ayrıştırılması
1 Mıknatıs yardımı ile bazı maddeler ayrıştırılabilir (Başlıca demir, kobalt, nikel metalleri mıknatısla ayrıştırılır)
2 Bir katının sıvıda cozunmuş olduğu karışımlar sıvının buharlaştırılması ile ayrıştırılabilir
3 Sıvı sıvı homojen karışımları kaynama noktaları farklılığından yararlanılarak (Ayrımsal damıtma) ayrıştırılabilir
4 Bir katının sıvıda cozunmemiş olduğu karışımlar suzme yoluyla ayrıştırılabilir
5 Sıvı sıvı heterojen karışımları ayırma hunisi yardımı ile yoğunluk farkından yararlanılarak ayrıştırılabilir
6 Gaz karışımları gazların yoğunlaşma noktalarının farklılığından yararlanılarak ayrıştırılabilir
7 Katı katı karışımlarının bazıları cozunurluk farkından bazıları yoğunluk farkından bazıları erime noktalarının farklılığından yararlanılarak birbirinden ayrılabilir
Elektriklenme ile Ayrıştırma
Plastik bir tarakla taranan sac elektriklenir Yun kazakları cıkarılırken cıtırtı sesleri ve kıvılcımlar oluşur Ebonit Cubuk yun parcasına surtulduğunde kucuk kağıt parcalarını ceker Bu tur olaylar bazı cisimlerin surtunme ile elektrik yuku kazanmasından kaynaklanır
Elektriklenen maddeler hafif bazı maddeleri cekerler
Kırmızı pul biber ve yemek tuzu karışımına elektrik yuklu ebonit cubuk yaklaştırıldığında cubuğun pul biberleri cektiği gozlenir Pul biber yemek tuzundan bu metotla ayrıştırılmış olur
Hal Değiştirme Sıcaklıkları Farkı ile Ayrıştırma
Hal değiştirme sıcaklığından yararlanarak erime noktası farklı olan katı–katı karışımları, kaynama noktası farklı sıvı–sıvı karışımları ve yoğunlaşma noktaları farklı gaz–gaz karışımları birbirinden ayrılabilir
Demir ve kurşundan oluşan bir karışımın ayrılması: Demirin erime noktası 1540°C ve kurşunun erime noktası 327,5°C’dir Karışım bir potada ısıtıldığında erime noktası duşuk olan kurşun once erir Sıvı hale gecen kurşun suzulerek demirden ayrılır
Maddelerin erime kaynama sıcaklıkları gibi, hal değiştirme sıcaklıklarının ayırt edici bir ozellikleri olduğunu biliyoruz Maddelerin bu ozelliklerinin farklı oluşundan yararlanarak karışımları bileşenlerine ayırabiliriz Suda cozunen katı bir madde, suyun buharlaşması ile saf olarak elde edilebilir
Belli bir sıcaklıkta diğerlerine gore daha fazla miktarda buharlaşan sıvıların kaynama noktası duşuktur Orneğin; aynı koşullardaki etil alkol sudan daha cok buharlaştığından, kaynama noktası sudan duşuktur 100°C, etil alkol 78°C’de kaynar
Saf maddelerde hal değişimi suresince sıcaklık sabittir Orneğin;100°C’ta kaynar 0°C’ta donar (1 atm’de) kaynama ve donma suresince sıcaklık sabittir Cozeltilerde ise hal değişim suresince sıcaklık sabit değildir Cozeltilerde, kaynama suresince sıcaklık artma; donma suresince sıcaklıkta azalma gozlenir (artma ve azalmanın nedeni lise kimya 2 dersinde acıklanacaktır)
COZUNURLUK FARKI İLE AYRIŞTIRMA
cozunurluğun, maddeler icin ayırt edici bir ozellik olduğunu biliyoruzmaddelerin cozunurluklerinin farklı olmasından yararlanarak karışımları bileşenlerine ayırabilirizOrneğin,salamura peynirinden suda bekletildiğinde,tuz suda cozunerek peynirden ayrılmış olurKarışımda bulunan maddelerden biri cozucude cozunuyor,diğeri cozunmuyorsa bu yontemi uygulayabiliriz
Her maddenin sudaki cozunurlukleri farklıdır
Kukurt–bakır sulfat karışımın ayrılması
Kukurt–bakır sulfat karışımı suya atıldığında bakır sulfat cozunur, kukurt cozunmeden su uzerinde kalır Cozelti suzgec kağıdından suzulurse kukurt ayrılır Suzgec kağıdından gecen bakır sulfat cozeltisi ısıtılarak suyu buharlaştırılır ve bakır sulfat elde edilir Boylece kukurt ve bakır sulfat ayrıştırılmış olur
Yemek tuzu kum karışımın ayrılması
Yemek tuzu ve kum suya atılıyor, yemektuzu cozunuyor, kum cozunmuyor Karışım suzulduğunde kum suzgec kağıdında kalıyor, Daha sonra tuzlu su cozeltisinin suyu buharlaştırıldığında geriye tuz kalıyor
Potasyum nitrat ve sezyum sulfattan oluşan karışımın ayrılması
Karışımdaki maddelerin her ikisi de aynı sıvıda cozunduğu veya birinin cozunup, diğerinin cozunmediği sıvı bulunmadığı durumda karışımdaki maddelerin cozunurluklerinin sıcaklıkla değişiminden yararlanılır
Cozeltinin sıcaklığı değiştirilerek, ayrımsal kristallenme ile cozeltideki maddeler ayrı ayrı elde edilir
Sıcaklığın artırılmasıyla potasyum nitratın (KNO3) cozunurluğu artarken, sezyum sulfatınki (Cs2SO48H2O) azalır Karışım suya atılarak hepsinin cozunmesi sağlanır Sıcaklık artırılırsa sezyum sulfat, azaltılırsa potasyum nitrat coker Daha sonra cokelti suzgec kağıdından suzulerek ayrılır Kalan cozeltinin suyu buharlaştırılır
MIKNATISLANMA İLE AYRIŞTIRMA
Bazı maddeler mıknatıs tarafından cekilirken bazıları cekilmez Demir,kobalt,nikel gibi maddeler mıknatıs tarafından cekilebilen; cinko aluminyum,şeker,kukurt gibi maddeler mıknatıstan etkilenmeyen maddelere ornektir
Civi, toplu iğne, makas, pense gibi maddelerin mıknatıs tarafından cekilir Bu maddelerin yapısında demir vardır
Demir tozu–kukurt karışımı, demirin mıknatıstan etkilenme ozelliğinden yararlanılarak ayrıştırılır
OZ KUTLE FARKI İLE AYRIŞTIRMA
Oz kutleleri farklı iki katı karışımı:
İki katının da cozunmediği bir sıvıya atılır Katıların oz kutleleri farklı olduğundan ve sıvıda cozunmediğinden sıvı icerisinde farklı bolgelerde toplanırlar
Ozkutle maddeler icin ayırt edici bir ozelliktir Bu ozellikten yararlanarak karışımları bileşenlerine ayırabiliriz Orneğin, buğday ile samanı havaya savurduğumuzda ruzgar, oz kutlesi kucuk olan samanı uzağa surukler boylece buğday samandan ayrılmış olur Oz kutle farkıyla Ayırma yontemi, suda cozunmeyen katı maddelerden oluşan karışımların ayrılmasından kullanılabileceği gibi, birbiri icinde cozunmeyen sıvı maddelerin ayrılmasında da kullanılabilir Farklı iki katı maddeden oluşan bir karışımı ayırmak icin, bu karışımın uzerine bileşenlerle etkileşmeyen sıvı eklenir Sıvının oz kutle değeri, bileşenlerin oz kutle değerleri arasında olmalıdır Karışımı oluşturan maddeler oz kutlelerin gore tabakalar halinde sıralanır Oz kutlesi sıvıdan buyuk olan kabın altında, kucuk olan ise kabın ust kısmında toplanır Boylece karışımı oluşturan maddeler birbirinden ayrılır
Kum ve naftalin karışımının ayrılması:
Karışım suya atılır Kumun yoğunluğu sudan fazla olduğundan dibe coker, naftalinin yoğunluğu sudan az olduğundan suyun ust kısmında kalır Ustteki naftalin alınır Geriye su–kum karışımı kalır, su suzulur Boylece kum naftalinden ayrıştırılmış olur
Oz kutleleri farklı ve birbiri icerisinde cozunmeyen iki sıvı, karışımı ayırma hunisi yardımıyla ayrıştırılabilir Oz kutlesi buyuk olan altta, kucuk olan ustte bulunur
Ayırma hunisi, alt kısmında musluk olan kılcal boruya sahip bir cam balondur
KarbontetraklorurZeytin yağı–bakır sulfat karışımının ayrılması:
Karışım ayırma hunisine konur Karışım, boyle bir kapta bir muddet dinlendirildiğinde karbontetraklorur en altta, zeytinyağı en ustte faz olarak bulunur
Musluk acılarak karbontetraklorur bitinceye kadar alttaki behere aktarılır Daha sonra bakır sulfat alınır Zeytinyağı, ayırma hunisinde kalır Boylece zeytinyağı–karbontetra klorur bakır sulfat karışımı ayrıştırılmış olur
SUZME İLE AYIRMA
Katının sıvı icinde dağılması ile oluşan heterojen karışımları, bileşenlerine ayırmak icin suzme yontemi kullanılır Bu yontemde gozenekleri farklı buyukluklerde olan suzgecler kullanılır Suzme yontemini gercekleştirmek icin, kullanılan suzme aracının gozenek buyukluğu suzulecek maddeye uygun olmalıdır Uygulanan yontemin tam olarak gercekleşebilmesi icin, kullanılan suzgecin gozenek buyukluğu, ayrılacak katının tanelerinden kucuk olmalıdır
Suzme, gerek gunluk yaşantımızda gerekse endustride oldukca onemlidirorneğin, cayı bardağa doldururken cay posasını ayırmak icin suzgec, haşlanmış makarnayı sudan ayırmak icin kevgir, laboratuarda ceşitli katı maddeleri sıvılardan ayırmak icin de farklı gozenek buyukluğune sahip suzgec kağıtları kullanılır
Yuzdurme
Suda cozunmeyen katı maddeleri ayırmak icin suzme yonteminden başka yuzdurme yontemi de kullanılır Bu yontemle yuzeyde kalan madde karışımdan kolaylıkla ayrılabilir
Demir tozu ve plastik parcalarından oluşan karışım, suda yuzdurme yontemiyle ayrılabilir Plastik yuzer, demir batar Demir ve naftalin, şeker ve naftalin karışımlarını ayırmak icin de yuzdurme yontemi kullanılır
Ispanak, marul, maydanoz ve semizotunu camurdan arındırmak icin yıkarız Sebzeler, yıkama sırasında suyun yuzeyinde kalır
Yuzdurerek ayırma yonteminin temel koşulu, karışımdaki maddelerin yuzme veya batma ozelliğinin olmasıdır
karışımları ayırma yontemleri nelerdir karışımların ayrılma yontemi karışımların ayrıştırılması karışımların ayrılma yontemleri hakkında bilgiler
1 Elektriklenme ile Ayrıştırma
2 Mıknatıs ile Ayrıştırma
3 Oz kutle Farkı ile Ayrıştırma
4 Cozunurluk Farkı ile Ayrıştırma
5 Hal Değiştirme Sıcaklıkları Farkı ile Ayrıştırma
6 Suzme ve Yuzdurme ile ayırma
Karışımları Ayırma Yukarıdaki 6 Yontemledir
Karışımların Ayrıştırılması
1 Mıknatıs yardımı ile bazı maddeler ayrıştırılabilir (Başlıca demir, kobalt, nikel metalleri mıknatısla ayrıştırılır)
2 Bir katının sıvıda cozunmuş olduğu karışımlar sıvının buharlaştırılması ile ayrıştırılabilir
3 Sıvı sıvı homojen karışımları kaynama noktaları farklılığından yararlanılarak (Ayrımsal damıtma) ayrıştırılabilir
4 Bir katının sıvıda cozunmemiş olduğu karışımlar suzme yoluyla ayrıştırılabilir
5 Sıvı sıvı heterojen karışımları ayırma hunisi yardımı ile yoğunluk farkından yararlanılarak ayrıştırılabilir
6 Gaz karışımları gazların yoğunlaşma noktalarının farklılığından yararlanılarak ayrıştırılabilir
7 Katı katı karışımlarının bazıları cozunurluk farkından bazıları yoğunluk farkından bazıları erime noktalarının farklılığından yararlanılarak birbirinden ayrılabilir
Elektriklenme ile Ayrıştırma
Plastik bir tarakla taranan sac elektriklenir Yun kazakları cıkarılırken cıtırtı sesleri ve kıvılcımlar oluşur Ebonit Cubuk yun parcasına surtulduğunde kucuk kağıt parcalarını ceker Bu tur olaylar bazı cisimlerin surtunme ile elektrik yuku kazanmasından kaynaklanır
Elektriklenen maddeler hafif bazı maddeleri cekerler
Kırmızı pul biber ve yemek tuzu karışımına elektrik yuklu ebonit cubuk yaklaştırıldığında cubuğun pul biberleri cektiği gozlenir Pul biber yemek tuzundan bu metotla ayrıştırılmış olur
Hal Değiştirme Sıcaklıkları Farkı ile Ayrıştırma
Hal değiştirme sıcaklığından yararlanarak erime noktası farklı olan katı–katı karışımları, kaynama noktası farklı sıvı–sıvı karışımları ve yoğunlaşma noktaları farklı gaz–gaz karışımları birbirinden ayrılabilir
Demir ve kurşundan oluşan bir karışımın ayrılması: Demirin erime noktası 1540°C ve kurşunun erime noktası 327,5°C’dir Karışım bir potada ısıtıldığında erime noktası duşuk olan kurşun once erir Sıvı hale gecen kurşun suzulerek demirden ayrılır
Maddelerin erime kaynama sıcaklıkları gibi, hal değiştirme sıcaklıklarının ayırt edici bir ozellikleri olduğunu biliyoruz Maddelerin bu ozelliklerinin farklı oluşundan yararlanarak karışımları bileşenlerine ayırabiliriz Suda cozunen katı bir madde, suyun buharlaşması ile saf olarak elde edilebilir
Belli bir sıcaklıkta diğerlerine gore daha fazla miktarda buharlaşan sıvıların kaynama noktası duşuktur Orneğin; aynı koşullardaki etil alkol sudan daha cok buharlaştığından, kaynama noktası sudan duşuktur 100°C, etil alkol 78°C’de kaynar
Saf maddelerde hal değişimi suresince sıcaklık sabittir Orneğin;100°C’ta kaynar 0°C’ta donar (1 atm’de) kaynama ve donma suresince sıcaklık sabittir Cozeltilerde ise hal değişim suresince sıcaklık sabit değildir Cozeltilerde, kaynama suresince sıcaklık artma; donma suresince sıcaklıkta azalma gozlenir (artma ve azalmanın nedeni lise kimya 2 dersinde acıklanacaktır)
COZUNURLUK FARKI İLE AYRIŞTIRMA
cozunurluğun, maddeler icin ayırt edici bir ozellik olduğunu biliyoruzmaddelerin cozunurluklerinin farklı olmasından yararlanarak karışımları bileşenlerine ayırabilirizOrneğin,salamura peynirinden suda bekletildiğinde,tuz suda cozunerek peynirden ayrılmış olurKarışımda bulunan maddelerden biri cozucude cozunuyor,diğeri cozunmuyorsa bu yontemi uygulayabiliriz
Her maddenin sudaki cozunurlukleri farklıdır
Kukurt–bakır sulfat karışımın ayrılması
Kukurt–bakır sulfat karışımı suya atıldığında bakır sulfat cozunur, kukurt cozunmeden su uzerinde kalır Cozelti suzgec kağıdından suzulurse kukurt ayrılır Suzgec kağıdından gecen bakır sulfat cozeltisi ısıtılarak suyu buharlaştırılır ve bakır sulfat elde edilir Boylece kukurt ve bakır sulfat ayrıştırılmış olur
Yemek tuzu kum karışımın ayrılması
Yemek tuzu ve kum suya atılıyor, yemektuzu cozunuyor, kum cozunmuyor Karışım suzulduğunde kum suzgec kağıdında kalıyor, Daha sonra tuzlu su cozeltisinin suyu buharlaştırıldığında geriye tuz kalıyor
Potasyum nitrat ve sezyum sulfattan oluşan karışımın ayrılması
Karışımdaki maddelerin her ikisi de aynı sıvıda cozunduğu veya birinin cozunup, diğerinin cozunmediği sıvı bulunmadığı durumda karışımdaki maddelerin cozunurluklerinin sıcaklıkla değişiminden yararlanılır
Cozeltinin sıcaklığı değiştirilerek, ayrımsal kristallenme ile cozeltideki maddeler ayrı ayrı elde edilir
Sıcaklığın artırılmasıyla potasyum nitratın (KNO3) cozunurluğu artarken, sezyum sulfatınki (Cs2SO48H2O) azalır Karışım suya atılarak hepsinin cozunmesi sağlanır Sıcaklık artırılırsa sezyum sulfat, azaltılırsa potasyum nitrat coker Daha sonra cokelti suzgec kağıdından suzulerek ayrılır Kalan cozeltinin suyu buharlaştırılır
MIKNATISLANMA İLE AYRIŞTIRMA
Bazı maddeler mıknatıs tarafından cekilirken bazıları cekilmez Demir,kobalt,nikel gibi maddeler mıknatıs tarafından cekilebilen; cinko aluminyum,şeker,kukurt gibi maddeler mıknatıstan etkilenmeyen maddelere ornektir
Civi, toplu iğne, makas, pense gibi maddelerin mıknatıs tarafından cekilir Bu maddelerin yapısında demir vardır
Demir tozu–kukurt karışımı, demirin mıknatıstan etkilenme ozelliğinden yararlanılarak ayrıştırılır
OZ KUTLE FARKI İLE AYRIŞTIRMA
Oz kutleleri farklı iki katı karışımı:
İki katının da cozunmediği bir sıvıya atılır Katıların oz kutleleri farklı olduğundan ve sıvıda cozunmediğinden sıvı icerisinde farklı bolgelerde toplanırlar
Ozkutle maddeler icin ayırt edici bir ozelliktir Bu ozellikten yararlanarak karışımları bileşenlerine ayırabiliriz Orneğin, buğday ile samanı havaya savurduğumuzda ruzgar, oz kutlesi kucuk olan samanı uzağa surukler boylece buğday samandan ayrılmış olur Oz kutle farkıyla Ayırma yontemi, suda cozunmeyen katı maddelerden oluşan karışımların ayrılmasından kullanılabileceği gibi, birbiri icinde cozunmeyen sıvı maddelerin ayrılmasında da kullanılabilir Farklı iki katı maddeden oluşan bir karışımı ayırmak icin, bu karışımın uzerine bileşenlerle etkileşmeyen sıvı eklenir Sıvının oz kutle değeri, bileşenlerin oz kutle değerleri arasında olmalıdır Karışımı oluşturan maddeler oz kutlelerin gore tabakalar halinde sıralanır Oz kutlesi sıvıdan buyuk olan kabın altında, kucuk olan ise kabın ust kısmında toplanır Boylece karışımı oluşturan maddeler birbirinden ayrılır
Kum ve naftalin karışımının ayrılması:
Karışım suya atılır Kumun yoğunluğu sudan fazla olduğundan dibe coker, naftalinin yoğunluğu sudan az olduğundan suyun ust kısmında kalır Ustteki naftalin alınır Geriye su–kum karışımı kalır, su suzulur Boylece kum naftalinden ayrıştırılmış olur
Oz kutleleri farklı ve birbiri icerisinde cozunmeyen iki sıvı, karışımı ayırma hunisi yardımıyla ayrıştırılabilir Oz kutlesi buyuk olan altta, kucuk olan ustte bulunur
Ayırma hunisi, alt kısmında musluk olan kılcal boruya sahip bir cam balondur
KarbontetraklorurZeytin yağı–bakır sulfat karışımının ayrılması:
Karışım ayırma hunisine konur Karışım, boyle bir kapta bir muddet dinlendirildiğinde karbontetraklorur en altta, zeytinyağı en ustte faz olarak bulunur
Musluk acılarak karbontetraklorur bitinceye kadar alttaki behere aktarılır Daha sonra bakır sulfat alınır Zeytinyağı, ayırma hunisinde kalır Boylece zeytinyağı–karbontetra klorur bakır sulfat karışımı ayrıştırılmış olur
SUZME İLE AYIRMA
Katının sıvı icinde dağılması ile oluşan heterojen karışımları, bileşenlerine ayırmak icin suzme yontemi kullanılır Bu yontemde gozenekleri farklı buyukluklerde olan suzgecler kullanılır Suzme yontemini gercekleştirmek icin, kullanılan suzme aracının gozenek buyukluğu suzulecek maddeye uygun olmalıdır Uygulanan yontemin tam olarak gercekleşebilmesi icin, kullanılan suzgecin gozenek buyukluğu, ayrılacak katının tanelerinden kucuk olmalıdır
Suzme, gerek gunluk yaşantımızda gerekse endustride oldukca onemlidirorneğin, cayı bardağa doldururken cay posasını ayırmak icin suzgec, haşlanmış makarnayı sudan ayırmak icin kevgir, laboratuarda ceşitli katı maddeleri sıvılardan ayırmak icin de farklı gozenek buyukluğune sahip suzgec kağıtları kullanılır
Yuzdurme
Suda cozunmeyen katı maddeleri ayırmak icin suzme yonteminden başka yuzdurme yontemi de kullanılır Bu yontemle yuzeyde kalan madde karışımdan kolaylıkla ayrılabilir
Demir tozu ve plastik parcalarından oluşan karışım, suda yuzdurme yontemiyle ayrılabilir Plastik yuzer, demir batar Demir ve naftalin, şeker ve naftalin karışımlarını ayırmak icin de yuzdurme yontemi kullanılır
Ispanak, marul, maydanoz ve semizotunu camurdan arındırmak icin yıkarız Sebzeler, yıkama sırasında suyun yuzeyinde kalır
Yuzdurerek ayırma yonteminin temel koşulu, karışımdaki maddelerin yuzme veya batma ozelliğinin olmasıdır