Evli çiftlerin, kadının düzenli adet görmesine ve düzenli cinsel ilişkiye girmelerine (haftada 23 kez) rağmen bir yıl içinde gebe kalamama durumlarında infertilite (kısırlık) söz konusudur Fakat bu kavramı herkes için
Evli çiftlerin, kadının düzenli adet görmesine ve düzenli cinsel ilişkiye girmelerine (haftada 23 kez) rağmen bir yıl içinde gebe kalamama durumlarında infertilite (kısırlık) söz konusudur Fakat bu kavramı herkes için aynı tutmak mümkün değildir Örneğin daha önce üreme organlarından (rahim, yumurtalık, tüpler gibi) rahatsızlanan veya ameliyat olan kadınlar ile ileri yaşta evlenmiş çiftler için ayrı ayrı değerlendirmek gerekir
İnfertilite’nin (kısırlık) sebepleri nelerdir?
Sebepleri erkek, kadın ve bilinmeyen diye üçe ayırabiliriz
Erkeğe bağlı sebepler
– Sperm sayısının, hareketinin, normal oranının bir veya birkaçının düşük olması
– Azospermi (semende hiç sperm bulunmaması)
– Ejekülasyon (boşalma) problemleri
– İnfeksiyon
– Küçük yaşta geçirilmiş ateşli hastalıklar
– Genetik problemler
– Varikosel
Kadına bağlı sebepler
– Tüplerin tıkalı olması
– Yumurtlama problemleri (Hormonal, operasyona bağlı gibi)
– Rahimin iç yapısı ile ilgili problemler
– Rahimin ağzı ile ilgili problemler
– Endometriosis
– Karın içini kaplayan zara (Periton) ait problemler
– Kadının yaşı
Bilinmeyen sebepler
Gebe kalamama nedeniyle doktora başvuran çiftlerin % 10 – 15 ‘inde yapılan tetkikler sonucunda hiçbir sebep bulunamamıştır
Teşhis yöntemleri nelerdir?
Spermin tetkik edilmesi (Spermogram): Spermin iyi bir merkezde değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır Yanlış değerlendirilmiş sperm nedeniyle vakit kaybeden çiftlerin sayısı maalesef az değildir
Mümkünse bir tüp bebek merkezinde bu işlemin yapılması uygundur Son ilişkiden 3 veya 5 gün sonra doğru bir şekilde (Sabun kullanılmaması gibi) verilen sperm idealdir Bazı durumlarda bir iki hafta ara ile tekrarlanması gerekir İyi değerlendirilmiş bir sperm tedavinin yönlendirilmesini sağlarGerekli görülürse hormon ve kültür testleri istenir
Hiç sperm görülemediği durumlarda hastaya ileri tetkikler yapılırBunların sonucunda sperm üretiminin var olduğunun tespiti amacıyla testis biopsisi yapılabilirSpermin dışarı gelmesini sağlayan kanallarla ilgili problemlerde ise spermin toplandığı yerden yapılan aspirasyon ile sperm elde edilebilir
Genetik inceleme:
Bazı durumlarda erkekte genetik tahlil yapılması gerekir
Rahim kanallarını ve rahimin içini gösteren röntgen filmi (Histerosalpingografi):
Halk arasında ilaçlı rahim filmi olarak bilinen bu yöntem en sık kullandığımız yöntemdirTüplerin açık veya kapalı , rahimin içinde bir düzensizliğin var olup olmadığının belirlenmesi ,rahmin şekil bozukluklarını anlamak amacıyla kullanılan bir yöntemdir
Laparoskopi (Karın içinin ışıklı bir boru sayesinde incelenmesi):
Bu yöntem karın içinin durumu , tüplerin açık olup olmadığı , yumurtalık ve tüp komşuluğunun durumunun tespit edilmesi ve yapışıklıklar , endometriosis gibi durumlarda ise aynı seansta tedavi yapma amacıyla kullanılır
Histereskopi (Rahim içinin ışıklı bir boru sayesinde incelenmesi):
Rahim ağzından rahim boşluğuna sokulan bir ışıklı boru ile rahim içi incelenirRahim içindeki şekil bozuklukları , yapışıklıklar , polip ve myom gibi oluşumlar teşhis ve tedavi edilebilirler
Hormonal tetkikler:
Adetin 2 veya 3 günü yapılan bazı hormon tetkikleri teşhis ve tedavinin yönlendirilmesi ve düzenlenmesi için gereklidirTiroid bezinin çalışması incelenebilirGöğüsten süt gelmesine sebep olan prolaktin hormonu düzeyi belirlenebilir Bazı durumlarda daha başka hormonal testlere ihtiyaç duyulabilir
Kültür antibiyogram:
İnfeksiyon durumlarında tedavisi gereklidir
Ultrasonografik inceleme:
Kadına yapılacak ultrasonografi ile yumurtalıklarının durumunu saptamak , rahim içi tabakasını değerlendirmek mümkündür
Tüm teşhis yöntemlerinin sonuçlarının ışığında çift için en uygun tedavi aşamaları ve bunların nasıl gerçekleştireleceği saptanır
Tedavi yöntemleri nelerdir?
Teşhis sonucunda bazen bir tek tedavi bazen de birkaç tedavinin aşamalarla uygulanması söz konusu olabilirYardımla Üreme Tedavi yöntemlerini şöyle sıralayabiliriz;
Aşılama IVF ICSI (Tüp Bebek)
Aşılama (Inseminasyon Rahim içine kocanın sperminin verilmesi) nedir?
Kadında yumurtlamanın takibi, yumurtlamanın sağlanması ve yumurtlama gününde kocasından alınan spermin özel bir yöntemle yıkanıp iyi hareket eden spermlerin bir kanülle rahiminin içine verilmesidir Bu yöntemin uygulanabilmesi için spermin bu işleme yeterli sayı ve hareketlilikte olması, tüplerin açık olması ve yumurtlamanın var olması gerekir Sperm rahim içine verilerek rahim ağzı engelini aşması sağlanır Spermin yumurtayı bulup döllemesi ve oluşan embriyo (Çocuğu meydana getirecek hücre)’nun rahim içine yuvalanması doğal yollarla gerçekleşir Bu yöntemle gebelik oranı % 1015 civarındadır Çiftlerin durumuna göre belirlenecek aşılama sayısında gebelik elde edilememişse ileri tedavilere geçilmelidir
IVF (Tüp Bebek) nedir?
Kelime anlamı döllenmenin vücut dışında (İn Vitro Fertilizasyon) gerçekleştirilmesidir Bu yöntemde yumurtanın yanına belli sayıda sperm konur ve yumurtanın içine kendi kendine girerek döllenmeyi gerçekleştirmesi beklenirIVF uygulanabilmesi için yeterli kalitede sperm ve yumurta bulunmalıdır Aksi taktirde ICSI uygulanmasına karar verilmelidir Son zamanlarda daha yüksek döllenme elde etmek amacıyla tüm vakalara ICSI uygulaması yapılmaktadırBizim tercihimiz IVF ‘ e karar verilen çiftlerde yumurta sayısı yeterli ise yarı yarıya IVF, ICSI uygulamaktır
ICSI (Mikroinjeksiyon) nedir?
Spermin yumurtanın içine girip, döllenmeyi gerçekleştiremeyeceğine karar verilen durumlarda uygulanır Yumurta toplandıktan bir süre sonra dışındaki hücrelerden temizlenir Hazırlanan spermden bu işlem için özel olarak tasarlanmış mikropipetler yardımı ile seçilen tek bir sperm yumurtanın içine enjekte edilir Sperm yapımının var olduğu fakat dışarıya gelmediği durumlarda ICSI için kullanılacak olan spermin elde ediliş yerine göre işleme TESA veya TESE adı verilir
TESA (Testiküler Sperm Aspirasyonu) Nedir?
Spermleri testislerden dışarıya getiren kanalların tıkalı veya doğuştan olmaması halinde sperm elde etmek için kullanılan yöntemdir Epididim denilen spermin toplandığı yerden iğne biyopsisi şeklinde elde edilir
TESE (Testiküler Sperm Ekstraksiyonu) nedir?
Açık biyopsi ile alınan testis dokularının içerisinde sperm aranmasıdır
Tedavide kullanılan ilaçlar nelerdir?
Tedavinin çeşitli aşamaları olup bu dönemlerde farklı ilaçlar kullanılmaktadır
Baskılama tedavisinde kullanılanlar:
Lucrin, Suprefact, Suprecur, Decapeptyl
Yan etkileri: Tüm tedavi boyunca kesilmeden kullanılır Sıcak basması,terleme,sıkıntı hissi gibi etkileri görülebilirBunların hepsi geçicidir
Stimülasyon Tedavisinde kullanılanlar:
Sadece FSH içerenler: Metrodin, Follegon, Gonal F, Puregon
FSH ve LH içerenler: Pergonal, Humegon, Menogon
Yan etkileri: Tek tek veya kombine olarak kullanılabilir Başağrısı , memelerde hassasiyet yorgunluk yapabilir Bunların hepsi geçici olup uzak dönemde de kanser yapıcı etkileri yoktur
Yumurtanın olgunlaşması için gereken ilaçlar: Profasi 5000, Pregnyl 5000, Choragon 5000
Yan Etkileri: Yan etkisi yoktur
Yumurta Toplama Aşamasından sonra kullanılan ilaçlar: Progestan capsül
Yan etkileri: Kullanımına yumurta toplama işleminde başlanır ve gebelik testine kadar devam eder Gebelik oluşursa ilk üç ay zarfında kullanılır Memelerde hassasiyet yapar
İlaçları kullanırken bunların dışında farklı bir durumla karşılaştığınızda lütfen sormaktan çekinmeyiniz İlaçların son kullanma tarihini kontrol ediniz
Tedaviye nasıl başlanır?
IVF veya ICSI programına girecek çiftlerin hazırlıkları yapıldıktan sonra çok sayıda yumurta elde etmek için özel tedaviler uygulanır Tedavi devam ederken röntgen ışınlarından uzak durmak ve asla sigara içmemek gerekmektirÇiftlerin değerlendirilmesi esnasında bu tedavinin hangi protokol ile yapılacağı belirlenir Genellikle tercih edilen uzun protokol adı verilen ve bir adetin 21 günü başlayan tedavi yöntemidir Adetin 21 günü yapılan ultrasonografi sonrası herhangi bir problem yoksa baskılayıcı tedaviye (Down Regülasyon) başlanır Kısa protokol adını verdiğimiz diğer bir yöntem ise adetle beraber baskılayıcı ve çok sayıda yumurta üretici tedavinin birlikte başlatılmasıdır
Baskılayıcı ilaçların etkisi ile hipofizden FSH ve LH hormonlarının salgılanması durdurulur Bu sayede vücudun tek yumurta üretmesi engellenir Bu etkinin tüm tedavi süresince devam edebilmesi için ilacın düzenli ve ara vermeden kullanılması gerekirYaklaşık 12 14 gün sonunda adet başlayınca ilacın yeterli etkiyi yapıp yapmadığının belirlenmesi amacıyla ultrasonografi ve kanda E 2 hormonu tayini yapılır
Ultrasonografide yumurtalıklarda herhangi bir kistin olup olmadığı, rahim içi tabakası kalınlığı tespit edilirUltrason kontrolünde ve E 2 ölçümünde bir problem yoksa çok sayıda yumurta meydana getirecek tedaviye (Stimülasyon) başlanır Bu tedavi için uygulanacak ilacın seçimi, dozu hastanın yaşına, varsa daha önceki tedavide ürettiği yumurta sayısına, yumurtalıkların ultrason bulgularına göre ayarlanır Kalçadan günlük dozlar halinde yapılan iğnelerle beraber baskılayıcı tedavide devam edilir Bu tedaviye başlandıktan sonraki 4 veya 5 gün ultrasonografi kontrolüne çağırılır
Bu ultrasonografi kontrolünde yumurta gelişimi yeterli ise doz aynı kalır, yetersiz ise doz artırılır,fazla ise doz azalır Daha sonraki kontroller günaşırı veya hergün olmak üzere devam eder Yumurtalar belli büyüklüğe ulaşıncaya kadar iğnelere devam edilir İğnelerin yanlış uygulanması veya eksik alınması halinde beklenilen cevap alınamayacak ve tedavi iptal edilebilecektir Yumurtalar belli büyüklüğe ulaşınca yumurta olgunlaştırıcı iğne yapılır
Bu ilacın saati çok önemli olup yumurta toplama işlemi bu iğneden yaklaşık 35,5 saat sonra yapılırİğnenin yanlış saatte yapılması veya hiç yapılmaması yumurta toplama işlemini imkansız kılacağı için tedavinin en önemli aşamalarından biridir Bu iğne ile birlikte diğer kullanılan iğnelerede son verilir Ertesi gün istirahatle geçirilirEşinizin cinsel ilişkisiz olacağı süre daha önceden size bildirilecektirBir sonraki gün ise yumurta toplama gerçekleşir
Tedavinin iptal nedenleri nelerdir?
Belirlenen ilaç dozuna rağmen beklenen yumurta gelişiminin yeterli olmadığı durumlarda tedavi iptal edilir Beklenen yumurta gelişimi herkese göre değişik olacaktır Yapılacak toplantıda sonraki tedavinin nasıl olacağı kararlaştırılır Tedavi protokolü veya ilaç dozu değiştirilir Gereğinden fazla cevap alınmışsa (Hiperstimülasyon) bazen kişinin sağlığı için tedavi kesmek doğru olacaktır
Yumurta toplama işlemi (Egg Collection) nasıldır?
Yumurta toplama işlemi stand by adı verilen hafif anestezi altında yapılırHasta aç olarak hastaneye gelmelidirUltrason probunun ucuna yerleştirilen özel bir alet içinden geçirilen iğne, yumurtalıklardaki her bir folliküle (içinde yumurayı barındıran içi sıvı dolu boşluklar) batırılarak, içindeki sıvı tüplere alınır Aynı anda embriyolog tarafından değerlendirileren bu sıvının içinde yumurta olup olmadığına bakılırTüm folliküller boşaltılarak yumurta toplama işlemi sona erdirilir
Folliküllerin yaklaşık % 90? ından yumurta elde edilir Bazen ultrasonografi ile görülen follikül sayısı kadar yumurta çıkmayabilir Bazıları boş, bazıları ise henüz olgunlaşmamış olabilir Yumurta toplama işleminden sonra bir süre uyku hali görülebilir İki saat sonra gıda alınabilir Aynı gün eşinizden de sperm alınacaktır
Bir problem olmadığı taktirde bugünden itibaren kullanacağınız ilaçlarınız size söylenecek ve evinize taburcu edileceksiniz Eve gittiğinizde karın ağrısı hissedebilirsinizAlabileceğiniz ağrı kesici size söylenecektir Hafif bir vajinal kanama olabilir ve bir iki gün devam edebilir
Embriyo oluşturma nasıl olur?
Yumurtalar toplandıktan sonra erkekten sperm alınır Sperm ve yumurta laboratuarda hazırlanır IVF ve ICSI için ayrı işlemler uygulanır Bir gün sonra döllenmenin gerçekleşip gerçekleşmediği kontrol edilir Yumurtaların döllenme oranı üzerinde,gebe kalamama sebebinin çok büyük etkisi vardır Fakat yaklaşık yumurtaların % 80 ‘inde döllenme olur Bir sonraki gün döllenmiş olan yumurtaların bölünmeleri izlenir Vakaların durumuna göre 2 3 veya 5 gün transfer yapılır
Asisted hatching nedir?
Yumurta zarının kalın olduğu veya ileri kadın yaşı vakalarında bazı embriyolarının zarının çeşitli yöntemler kullanarak inceltilmesi veya açılmasıdır Bu işlem laser vasıtasıyla , kimyasal maddelerle veya mekanik olarak yapılabilir
Embriyo transferi nasıl gerçekleşir?
Embriyo transferinin hangi gün ve saatte yapılacağı hastaya bildirilirEmbriyo transferi jinekolojik muayene gibi ağrısız bir işlemdirÖzel kateterlerle embriyolar rahim içine yerleştirilir Transferden sonra yarım saat istirahat etmek yeterlidirBir sonraki gün normal yaşantınıza devam edebilirsiniz Sadece ağır ve zorlayıcı hareketlerden sakınmanız uygun olur
Verilecek embriyo sayısına etki eden pek çok faktör vardırSayı belirlenirken sizinle detaylı olarak görüşülecektirEmbriyo sayısının fazla olması çoğul gebelik ihtimalini artırırÇoğul gebeliklerde komplikasyon oranı tek gebeliklere göre daha fazladırÜçüz ve daha fazla gebeliklerde redüksiyon uygulaması önerilir
Embriyo dondurma (embriyo freezing) işlemi nasıldır?
Bazı vakalarda yumurta sayısına da bağlı olarak çok sayıda embriyo gelişir Transferden sonra elimizde yeterli kalite ve sayıda embriyo kalmış ise embriyo dondurma (Embriyo Freezing) işlemi yapılabilir Bakanlığın izni dâhilinde 3 yıl saklanabilmektedir Eşlerden birinin ölümü, boşanma veya eşlerin berberce isteği doğrultusunda imha edilirler
Dondurulan embriyolar sayesinde çiftler, gebelik olmamışsa veya ikinci bir gebelik isteğinde embriyoları çözülerek tüp bebek girişimi kadar pahalı olmayan bir yöntemle bir gebe kalma şansı daha elde edebilmektedir Gebe kalma oranı dondurulmuş embriyo transferinde daha düşüktür
Gebelik olursa
Gebeliğin tespiti için kanda gebelik testi adı verdiğimiz beta hCG ölçümü 12 gün sonra yapılır Testin pozitif olması gebeliğin var olduğunu gösterir Gebelik, erken dönemde testten iki hafta sonra ultrasonografik olarak rahim içinde bir kese halinde görülür Görülmediği takdirde gebelikte bir sorun olabileceği gibi az bir ihtimalde olsa tüpleri açık olan kadınlarda dış gebelik düşünülmelidir Gebelik keselerinin sayısına göre çoğul olup olmadığı saptanır Daha sonraki kontrolde kalp atımı görülür
Gebeliğin ilk üç ayında progesteron takviyesi için kullanılan ilaca devam edilecektir Düşük yapma oranı doğal yollarla gebe kalan kadınlardan daha farklı olmayıp % 20 civarındadır Gebelik takibi esnasında genetik danışmanlık önerilir
Gebelik olmazsa
Bu asla dünyanın sonu değildir Büyük bir hayal kırıklığı olması doğaldır Gebelik oluşmadığında bir sonraki tedavinin nasıl ve ne zaman olacağı söylenecektirÖnemli olan sizin için yapılacak tedavilerin tükenmemiş olmasıdır 2 – 3 ay ara verildikten sonra yeni bir deneme yapılabilir
Psikolojik destek
Çocuk sahibi olamama çiftlerde hem ailevi hem çevresel baskılara neden olur Tüp bebek tedavisi esnasında bu psikolojik sorunlar daha da su yüzüne çıkabilir Psikolojik yardım almaktan çekinmemelisiniz Eşlerin birbirine desteği de sorunların daha çabuk ve kolay aşılmasını sağlar Çocuk olmaması asla bir kusur veya eksiklik değildirDünyada tek olmadığınız gibi ne ilk ne de son olacaksınız
Yanlışlar ve doğruları
Tedaviye giren her kadında gebelik olmaz Her çiftin gebe kalma oranı kadının yaşına, spermin durumuna, oluşan embriyo kalitesine göre farklıdır
Tedavide kullanılan ilaçlar sonra kansere sebep olmaz Tüp bebek uygulamalarının başladığı tarihten bugüne kadar yapılan tüm araştırmalarda ilaçların kanser oranını artırmadığı tespit edilmiştir
İstenilen cinsiyette çocuk yaptıramazsınız Tıbbi olarak mümkün olmakla beraber etik ve yasal olarak tıbbi bir gereklilik olmadığı sürece tüm dünyada yasaktır
Tüp bebekle olan çocukların anormal oranı yüksek değildir Normal yolla olan bebeklerdeki anormal oranı ile aynıdır
Düşük yapma oranı fazla değildir Düşük yapma oranı normal yolla oluşmuş gebeliklerle aynıdır Fakat ağır erkek faktörü olan çiftlerde ve kadın yaşının ileri olduğu durumlarda bu oran artmaktadır
h 3Kısırlık ve tüp bebek
Evli çiftlerin, kadının düzenli adet görmesine ve düzenli cinsel ilişkiye girmelerine (haftada 23 kez) rağmen bir yıl içinde gebe kalamama durumlarında infertilite (kısırlık) söz konusudur Fakat bu kavramı herkes için aynı tutmak mümkün değildir Örneğin daha önce üreme organlarından (rahim, yumurtalık, tüpler gibi) rahatsızlanan veya ameliyat olan kadınlar ile ileri yaşta evlenmiş çiftler için ayrı ayrı değerlendirmek gerekir
İnfertilite’nin (kısırlık) sebepleri nelerdir?
Sebepleri erkek, kadın ve bilinmeyen diye üçe ayırabiliriz
Erkeğe bağlı sebepler
– Sperm sayısının, hareketinin, normal oranının bir veya birkaçının düşük olması
– Azospermi (semende hiç sperm bulunmaması)
– Ejekülasyon (boşalma) problemleri
– İnfeksiyon
– Küçük yaşta geçirilmiş ateşli hastalıklar
– Genetik problemler
– Varikosel
Kadına bağlı sebepler
– Tüplerin tıkalı olması
– Yumurtlama problemleri (Hormonal, operasyona bağlı gibi)
– Rahimin iç yapısı ile ilgili problemler
– Rahimin ağzı ile ilgili problemler
– Endometriosis
– Karın içini kaplayan zara (Periton) ait problemler
– Kadının yaşı
Bilinmeyen sebepler
Gebe kalamama nedeniyle doktora başvuran çiftlerin % 10 – 15 ‘inde yapılan tetkikler sonucunda hiçbir sebep bulunamamıştır
Teşhis yöntemleri nelerdir?
Spermin tetkik edilmesi (Spermogram): Spermin iyi bir merkezde değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır Yanlış değerlendirilmiş sperm nedeniyle vakit kaybeden çiftlerin sayısı maalesef az değildir
Mümkünse bir tüp bebek merkezinde bu işlemin yapılması uygundur Son ilişkiden 3 veya 5 gün sonra doğru bir şekilde (Sabun kullanılmaması gibi) verilen sperm idealdir Bazı durumlarda bir iki hafta ara ile tekrarlanması gerekir İyi değerlendirilmiş bir sperm tedavinin yönlendirilmesini sağlarGerekli görülürse hormon ve kültür testleri istenir
Hiç sperm görülemediği durumlarda hastaya ileri tetkikler yapılırBunların sonucunda sperm üretiminin var olduğunun tespiti amacıyla testis biopsisi yapılabilirSpermin dışarı gelmesini sağlayan kanallarla ilgili problemlerde ise spermin toplandığı yerden yapılan aspirasyon ile sperm elde edilebilir
Genetik inceleme:
Bazı durumlarda erkekte genetik tahlil yapılması gerekir
Rahim kanallarını ve rahimin içini gösteren röntgen filmi (Histerosalpingografi):
Halk arasında ilaçlı rahim filmi olarak bilinen bu yöntem en sık kullandığımız yöntemdirTüplerin açık veya kapalı , rahimin içinde bir düzensizliğin var olup olmadığının belirlenmesi ,rahmin şekil bozukluklarını anlamak amacıyla kullanılan bir yöntemdir
Laparoskopi (Karın içinin ışıklı bir boru sayesinde incelenmesi):
Bu yöntem karın içinin durumu , tüplerin açık olup olmadığı , yumurtalık ve tüp komşuluğunun durumunun tespit edilmesi ve yapışıklıklar , endometriosis gibi durumlarda ise aynı seansta tedavi yapma amacıyla kullanılır
Histereskopi (Rahim içinin ışıklı bir boru sayesinde incelenmesi):
Rahim ağzından rahim boşluğuna sokulan bir ışıklı boru ile rahim içi incelenirRahim içindeki şekil bozuklukları , yapışıklıklar , polip ve myom gibi oluşumlar teşhis ve tedavi edilebilirler
Hormonal tetkikler:
Adetin 2 veya 3 günü yapılan bazı hormon tetkikleri teşhis ve tedavinin yönlendirilmesi ve düzenlenmesi için gereklidirTiroid bezinin çalışması incelenebilirGöğüsten süt gelmesine sebep olan prolaktin hormonu düzeyi belirlenebilir Bazı durumlarda daha başka hormonal testlere ihtiyaç duyulabilir
Kültür antibiyogram:
İnfeksiyon durumlarında tedavisi gereklidir
Ultrasonografik inceleme:
Kadına yapılacak ultrasonografi ile yumurtalıklarının durumunu saptamak , rahim içi tabakasını değerlendirmek mümkündür
Tüm teşhis yöntemlerinin sonuçlarının ışığında çift için en uygun tedavi aşamaları ve bunların nasıl gerçekleştireleceği saptanır
Tedavi yöntemleri nelerdir?
Teşhis sonucunda bazen bir tek tedavi bazen de birkaç tedavinin aşamalarla uygulanması söz konusu olabilirYardımla Üreme Tedavi yöntemlerini şöyle sıralayabiliriz;
Aşılama IVF ICSI (Tüp Bebek)
Aşılama (Inseminasyon Rahim içine kocanın sperminin verilmesi) nedir?
Kadında yumurtlamanın takibi, yumurtlamanın sağlanması ve yumurtlama gününde kocasından alınan spermin özel bir yöntemle yıkanıp iyi hareket eden spermlerin bir kanülle rahiminin içine verilmesidir Bu yöntemin uygulanabilmesi için spermin bu işleme yeterli sayı ve hareketlilikte olması, tüplerin açık olması ve yumurtlamanın var olması gerekir Sperm rahim içine verilerek rahim ağzı engelini aşması sağlanır Spermin yumurtayı bulup döllemesi ve oluşan embriyo (Çocuğu meydana getirecek hücre)’nun rahim içine yuvalanması doğal yollarla gerçekleşir Bu yöntemle gebelik oranı % 1015 civarındadır Çiftlerin durumuna göre belirlenecek aşılama sayısında gebelik elde edilememişse ileri tedavilere geçilmelidir
IVF (Tüp Bebek) nedir?
Kelime anlamı döllenmenin vücut dışında (İn Vitro Fertilizasyon) gerçekleştirilmesidir Bu yöntemde yumurtanın yanına belli sayıda sperm konur ve yumurtanın içine kendi kendine girerek döllenmeyi gerçekleştirmesi beklenirIVF uygulanabilmesi için yeterli kalitede sperm ve yumurta bulunmalıdır Aksi taktirde ICSI uygulanmasına karar verilmelidir Son zamanlarda daha yüksek döllenme elde etmek amacıyla tüm vakalara ICSI uygulaması yapılmaktadırBizim tercihimiz IVF ‘ e karar verilen çiftlerde yumurta sayısı yeterli ise yarı yarıya IVF, ICSI uygulamaktır
ICSI (Mikroinjeksiyon) nedir?
Spermin yumurtanın içine girip, döllenmeyi gerçekleştiremeyeceğine karar verilen durumlarda uygulanır Yumurta toplandıktan bir süre sonra dışındaki hücrelerden temizlenir Hazırlanan spermden bu işlem için özel olarak tasarlanmış mikropipetler yardımı ile seçilen tek bir sperm yumurtanın içine enjekte edilir Sperm yapımının var olduğu fakat dışarıya gelmediği durumlarda ICSI için kullanılacak olan spermin elde ediliş yerine göre işleme TESA veya TESE adı verilir
TESA (Testiküler Sperm Aspirasyonu) Nedir?
Spermleri testislerden dışarıya getiren kanalların tıkalı veya doğuştan olmaması halinde sperm elde etmek için kullanılan yöntemdir Epididim denilen spermin toplandığı yerden iğne biyopsisi şeklinde elde edilir
TESE (Testiküler Sperm Ekstraksiyonu) nedir?
Açık biyopsi ile alınan testis dokularının içerisinde sperm aranmasıdır
Tedavide kullanılan ilaçlar nelerdir?
Tedavinin çeşitli aşamaları olup bu dönemlerde farklı ilaçlar kullanılmaktadır
Baskılama tedavisinde kullanılanlar:
Lucrin, Suprefact, Suprecur, Decapeptyl
Yan etkileri: Tüm tedavi boyunca kesilmeden kullanılır Sıcak basması,terleme,sıkıntı hissi gibi etkileri görülebilirBunların hepsi geçicidir
Stimülasyon Tedavisinde kullanılanlar:
Sadece FSH içerenler: Metrodin, Follegon, Gonal F, Puregon
FSH ve LH içerenler: Pergonal, Humegon, Menogon
Yan etkileri: Tek tek veya kombine olarak kullanılabilir Başağrısı , memelerde hassasiyet yorgunluk yapabilir Bunların hepsi geçici olup uzak dönemde de kanser yapıcı etkileri yoktur
Yumurtanın olgunlaşması için gereken ilaçlar: Profasi 5000, Pregnyl 5000, Choragon 5000
Yan Etkileri: Yan etkisi yoktur
Yumurta Toplama Aşamasından sonra kullanılan ilaçlar: Progestan capsül
Yan etkileri: Kullanımına yumurta toplama işleminde başlanır ve gebelik testine kadar devam eder Gebelik oluşursa ilk üç ay zarfında kullanılır Memelerde hassasiyet yapar
İlaçları kullanırken bunların dışında farklı bir durumla karşılaştığınızda lütfen sormaktan çekinmeyiniz İlaçların son kullanma tarihini kontrol ediniz
Tedaviye nasıl başlanır?
IVF veya ICSI programına girecek çiftlerin hazırlıkları yapıldıktan sonra çok sayıda yumurta elde etmek için özel tedaviler uygulanır Tedavi devam ederken röntgen ışınlarından uzak durmak ve asla sigara içmemek gerekmektirÇiftlerin değerlendirilmesi esnasında bu tedavinin hangi protokol ile yapılacağı belirlenir Genellikle tercih edilen uzun protokol adı verilen ve bir adetin 21 günü başlayan tedavi yöntemidir Adetin 21 günü yapılan ultrasonografi sonrası herhangi bir problem yoksa baskılayıcı tedaviye (Down Regülasyon) başlanır Kısa protokol adını verdiğimiz diğer bir yöntem ise adetle beraber baskılayıcı ve çok sayıda yumurta üretici tedavinin birlikte başlatılmasıdır
Baskılayıcı ilaçların etkisi ile hipofizden FSH ve LH hormonlarının salgılanması durdurulur Bu sayede vücudun tek yumurta üretmesi engellenir Bu etkinin tüm tedavi süresince devam edebilmesi için ilacın düzenli ve ara vermeden kullanılması gerekirYaklaşık 12 14 gün sonunda adet başlayınca ilacın yeterli etkiyi yapıp yapmadığının belirlenmesi amacıyla ultrasonografi ve kanda E 2 hormonu tayini yapılır
Ultrasonografide yumurtalıklarda herhangi bir kistin olup olmadığı, rahim içi tabakası kalınlığı tespit edilirUltrason kontrolünde ve E 2 ölçümünde bir problem yoksa çok sayıda yumurta meydana getirecek tedaviye (Stimülasyon) başlanır Bu tedavi için uygulanacak ilacın seçimi, dozu hastanın yaşına, varsa daha önceki tedavide ürettiği yumurta sayısına, yumurtalıkların ultrason bulgularına göre ayarlanır Kalçadan günlük dozlar halinde yapılan iğnelerle beraber baskılayıcı tedavide devam edilir Bu tedaviye başlandıktan sonraki 4 veya 5 gün ultrasonografi kontrolüne çağırılır
Bu ultrasonografi kontrolünde yumurta gelişimi yeterli ise doz aynı kalır, yetersiz ise doz artırılır,fazla ise doz azalır Daha sonraki kontroller günaşırı veya hergün olmak üzere devam eder Yumurtalar belli büyüklüğe ulaşıncaya kadar iğnelere devam edilir İğnelerin yanlış uygulanması veya eksik alınması halinde beklenilen cevap alınamayacak ve tedavi iptal edilebilecektir Yumurtalar belli büyüklüğe ulaşınca yumurta olgunlaştırıcı iğne yapılır
Bu ilacın saati çok önemli olup yumurta toplama işlemi bu iğneden yaklaşık 35,5 saat sonra yapılırİğnenin yanlış saatte yapılması veya hiç yapılmaması yumurta toplama işlemini imkansız kılacağı için tedavinin en önemli aşamalarından biridir Bu iğne ile birlikte diğer kullanılan iğnelerede son verilir Ertesi gün istirahatle geçirilirEşinizin cinsel ilişkisiz olacağı süre daha önceden size bildirilecektirBir sonraki gün ise yumurta toplama gerçekleşir
Tedavinin iptal nedenleri nelerdir?
Belirlenen ilaç dozuna rağmen beklenen yumurta gelişiminin yeterli olmadığı durumlarda tedavi iptal edilir Beklenen yumurta gelişimi herkese göre değişik olacaktır Yapılacak toplantıda sonraki tedavinin nasıl olacağı kararlaştırılır Tedavi protokolü veya ilaç dozu değiştirilir Gereğinden fazla cevap alınmışsa (Hiperstimülasyon) bazen kişinin sağlığı için tedavi kesmek doğru olacaktır
Yumurta toplama işlemi (Egg Collection) nasıldır?
Yumurta toplama işlemi stand by adı verilen hafif anestezi altında yapılırHasta aç olarak hastaneye gelmelidirUltrason probunun ucuna yerleştirilen özel bir alet içinden geçirilen iğne, yumurtalıklardaki her bir folliküle (içinde yumurayı barındıran içi sıvı dolu boşluklar) batırılarak, içindeki sıvı tüplere alınır Aynı anda embriyolog tarafından değerlendirileren bu sıvının içinde yumurta olup olmadığına bakılırTüm folliküller boşaltılarak yumurta toplama işlemi sona erdirilir
Folliküllerin yaklaşık % 90? ından yumurta elde edilir Bazen ultrasonografi ile görülen follikül sayısı kadar yumurta çıkmayabilir Bazıları boş, bazıları ise henüz olgunlaşmamış olabilir Yumurta toplama işleminden sonra bir süre uyku hali görülebilir İki saat sonra gıda alınabilir Aynı gün eşinizden de sperm alınacaktır
Bir problem olmadığı taktirde bugünden itibaren kullanacağınız ilaçlarınız size söylenecek ve evinize taburcu edileceksiniz Eve gittiğinizde karın ağrısı hissedebilirsinizAlabileceğiniz ağrı kesici size söylenecektir Hafif bir vajinal kanama olabilir ve bir iki gün devam edebilir
Embriyo oluşturma nasıl olur?
Yumurtalar toplandıktan sonra erkekten sperm alınır Sperm ve yumurta laboratuarda hazırlanır IVF ve ICSI için ayrı işlemler uygulanır Bir gün sonra döllenmenin gerçekleşip gerçekleşmediği kontrol edilir Yumurtaların döllenme oranı üzerinde,gebe kalamama sebebinin çok büyük etkisi vardır Fakat yaklaşık yumurtaların % 80 ‘inde döllenme olur Bir sonraki gün döllenmiş olan yumurtaların bölünmeleri izlenir Vakaların durumuna göre 2 3 veya 5 gün transfer yapılır
Asisted hatching nedir?
Yumurta zarının kalın olduğu veya ileri kadın yaşı vakalarında bazı embriyolarının zarının çeşitli yöntemler kullanarak inceltilmesi veya açılmasıdır Bu işlem laser vasıtasıyla , kimyasal maddelerle veya mekanik olarak yapılabilir
Embriyo transferi nasıl gerçekleşir?
Embriyo transferinin hangi gün ve saatte yapılacağı hastaya bildirilirEmbriyo transferi jinekolojik muayene gibi ağrısız bir işlemdirÖzel kateterlerle embriyolar rahim içine yerleştirilir Transferden sonra yarım saat istirahat etmek yeterlidirBir sonraki gün normal yaşantınıza devam edebilirsiniz Sadece ağır ve zorlayıcı hareketlerden sakınmanız uygun olur
Verilecek embriyo sayısına etki eden pek çok faktör vardırSayı belirlenirken sizinle detaylı olarak görüşülecektirEmbriyo sayısının fazla olması çoğul gebelik ihtimalini artırırÇoğul gebeliklerde komplikasyon oranı tek gebeliklere göre daha fazladırÜçüz ve daha fazla gebeliklerde redüksiyon uygulaması önerilir
Embriyo dondurma (embriyo freezing) işlemi nasıldır?
Bazı vakalarda yumurta sayısına da bağlı olarak çok sayıda embriyo gelişir Transferden sonra elimizde yeterli kalite ve sayıda embriyo kalmış ise embriyo dondurma (Embriyo Freezing) işlemi yapılabilir Bakanlığın izni dâhilinde 3 yıl saklanabilmektedir Eşlerden birinin ölümü, boşanma veya eşlerin berberce isteği doğrultusunda imha edilirler
Dondurulan embriyolar sayesinde çiftler, gebelik olmamışsa veya ikinci bir gebelik isteğinde embriyoları çözülerek tüp bebek girişimi kadar pahalı olmayan bir yöntemle bir gebe kalma şansı daha elde edebilmektedir Gebe kalma oranı dondurulmuş embriyo transferinde daha düşüktür
Gebelik olursa
Gebeliğin tespiti için kanda gebelik testi adı verdiğimiz beta hCG ölçümü 12 gün sonra yapılır Testin pozitif olması gebeliğin var olduğunu gösterir Gebelik, erken dönemde testten iki hafta sonra ultrasonografik olarak rahim içinde bir kese halinde görülür Görülmediği takdirde gebelikte bir sorun olabileceği gibi az bir ihtimalde olsa tüpleri açık olan kadınlarda dış gebelik düşünülmelidir Gebelik keselerinin sayısına göre çoğul olup olmadığı saptanır Daha sonraki kontrolde kalp atımı görülür
Gebeliğin ilk üç ayında progesteron takviyesi için kullanılan ilaca devam edilecektir Düşük yapma oranı doğal yollarla gebe kalan kadınlardan daha farklı olmayıp % 20 civarındadır Gebelik takibi esnasında genetik danışmanlık önerilir
Gebelik olmazsa
Bu asla dünyanın sonu değildir Büyük bir hayal kırıklığı olması doğaldır Gebelik oluşmadığında bir sonraki tedavinin nasıl ve ne zaman olacağı söylenecektirÖnemli olan sizin için yapılacak tedavilerin tükenmemiş olmasıdır 2 – 3 ay ara verildikten sonra yeni bir deneme yapılabilir
Psikolojik destek
Çocuk sahibi olamama çiftlerde hem ailevi hem çevresel baskılara neden olur Tüp bebek tedavisi esnasında bu psikolojik sorunlar daha da su yüzüne çıkabilir Psikolojik yardım almaktan çekinmemelisiniz Eşlerin birbirine desteği de sorunların daha çabuk ve kolay aşılmasını sağlar Çocuk olmaması asla bir kusur veya eksiklik değildirDünyada tek olmadığınız gibi ne ilk ne de son olacaksınız
Yanlışlar ve doğruları
Tedaviye giren her kadında gebelik olmaz Her çiftin gebe kalma oranı kadının yaşına, spermin durumuna, oluşan embriyo kalitesine göre farklıdır
Tedavide kullanılan ilaçlar sonra kansere sebep olmaz Tüp bebek uygulamalarının başladığı tarihten bugüne kadar yapılan tüm araştırmalarda ilaçların kanser oranını artırmadığı tespit edilmiştir
İstenilen cinsiyette çocuk yaptıramazsınız Tıbbi olarak mümkün olmakla beraber etik ve yasal olarak tıbbi bir gereklilik olmadığı sürece tüm dünyada yasaktır
Tüp bebekle olan çocukların anormal oranı yüksek değildir Normal yolla olan bebeklerdeki anormal oranı ile aynıdır
Düşük yapma oranı fazla değildir Düşük yapma oranı normal yolla oluşmuş gebeliklerle aynıdır Fakat ağır erkek faktörü olan çiftlerde ve kadın yaşının ileri olduğu durumlarda bu oran artmaktadır
h 3Kısırlık ve tüp bebek