Kıyamet Ne Zaman Kopacak?
Ahiret hayatı, insanın ölümü ile başlarsa da, genel manada Kıyamet hadisesi ile başlar.
Kıyametin ne zaman kopacağını Allah`tan başka, peygamberler de dahil hiç kimse bilmez, (el-Mülk, 67/26). Bilgisi Allah`a ait olmakla birlikte, Kıyametin kopmasına yakın zamanlarda bir takım alametler meydana gelir. İnanmayanlar için ihtar mahiyetinde Allah şöyle buyurur:
"(İnanmayanlar, Kıyamet) saat(in)in, ansızın kendilerine gelip çatmasından başka neyi bekliyorlar? İşte onun alametler(inden sayılan ahir zaman Peygamber)`i gelmiştir." (Muhammed, 47/18). Kıyametin en büyük alameti Hz. Muhammed`in peygamber olarak gönderilmesidir. Ondan sonra artık başka peygamber gönderilmeyecektir. O, peygamberlerin sonuncusudur (el-Ahzab, 33/40). İşte bu, dünya hayatının sonunun yaklaştığına en büyük alamettir. Hz. Peygamber de: "Ben gönderildiğimde Kıyamet şu iki parmağımın birbirine yaklaştığı gibi yaklaşmıştır. " (Buhari, Vl, 206; Müslim, Terc. Davudoğlu, VlIl, 208) buyurmuştur.
Kur`an ayın ikiye bölünmesini de Kıyamet alametlerinden saymıştır:
"Kıyamet yaklaştı, ay ikiye bölündü..." (el-Kamer, 54/1-3). Bu hadise, Peygamber zamanında ondan mucize isteyen müşriklerin isteği üzerine, Peygamber`in elinin işaretiyle ayın ikiye bölünmesi şeklinde meydana gelmiştir. Bu hadise üzerine de mealini verdiğimiz ayet nazil olmuştur. İslam bilginlerinden bir kısmı da "Kıyamet yaklaştı, ay bölünecek..." şeklinde gelecek zaman kipiyle mana vermişlerdir. Her iki manada da özellikle Kıyamet`in yaklaştığı vurgulanmaktadır.
İsrailoğulları`na peygamber olarak gönderilen Hz. İsa tebliğ görevindeki tüm gayretlerine rağmen, sayılabilecek kadar az bir cemaat ona iman etmiş, buna mukabıl düşmanlarının kendisini öldürme tuzaklarıyla karşılaşmıştır. Ne var ki Allah, düşmanların kurduğu tuzaklarını başlarına geçirmiş, peygamberini de zatına yükseltmiştir. (Ali İmran, 3/54-55; en-Nisa, 4/157-158). Şu anda hayatta olarak bulunduğu mevkii Allah`ın ilminde olan Hz. İsa, Kıyamet`e yakın zamanda tekrar dünyaya gelecek ve yaşadığı sürece Hz. Muhammed`in getirdiği şeriat üzere yaşayacaktır. Hz. İsa`nın tekrar dünyaya dönüşü, Kıyamet alametlerindendir. "O (İsa`nın gelmesi), Kıyametin kopacağını gösterir bir ilimdir..." (ez-Zuhruf, 43/61).
Kıyamete yakın zamanda, şu anda gördüklerimize benzemeyen şekilde, Kur`an`ın "dabbe" diye ifade ettiği bir hayvan ortaya çıkacaktır: "O söz (Kıyamet ve azap günü), başlarına geldiği zaman (kıyamet alametlerinin vukuu başladığı zaman) onlara yerden bir dabbe (canlı) çıkarırız; onlara insanların, ayetlerimize içtenlikle inanmadıklarını söyler." (en-Neml, 27/82). (Dabbe hakkında geniş malumat için bk. Elmalılı Hamdi Yazır, a.g.e., V, 370). "Dabbetü`l-Arz"* diye isimlendirilen bu hadisenin meydana gelişi, Kıyamet vaktinin yaklaştığına dair bir alamettir.
Ye`cüc ve Me`cüc* seddinin açılması ve yeryüzünde fesadın yayılması da Kur`an`da zikredilen Kıyamet alametlerindendir: "Nihayet Ye`cüc ve Me`cüc (sedleri) açıldığı zaman onlar her tepeden (dünyaya) saldırırlar. Artık gerçek va`d (Kıyamet) yaklaşmıştır. İnkar edenlerin gözleri birden donup kalır... " (el-Enbiya, 21/96-97).
Bu alametler, Kur`an`da bildirilenlerdir. Hadisle bildirilenlere gelince, onlar da Allah`ın vahyine dayanır. Müslim`in Huzeyfe ibn Useyd el-Gifari`den rivayet ettiği bir hadiste Huzeyfe şöyle buyurmuştur: "Biz aramızda müzakerelerde bulunduğumuz bir esnada Hz. Peygamber (s.a.s.) yanımıza geldi ve: "Neyi müzakere ediyorsunuz?" dedi. `Kıyamet`i dediler. Şöyle cevap verdi: "On türlü alameti görmediğiniz sürece Kıyamet kopmaz. Bunlar, Duman, Deccal, Dabbetü`l Arz, Güneşin batıdan doğması, Meryem oğlu İsa`nın inmesi, Ye`cüc ve Me`cüc ile doğudan, batıdan ve Arap yarımadasından bir yerin batması, son olarak da Yemen `de bir ateşin çıkmasıdır. " (Müslim, Terc. VIII, 179; Buhari, Cihad, 94 vd.; Müslim, iman, 248, Zekat 60, Fiten, 17- 18;Ebu Davud, Melahim, 12, Fiten, 1; Tirmizi, Zühd, 24).
Kıyametin bu büyük alametlerinin dışında Hz. Peygamber`in hadisleriyle sabit olan birçok hadiseler de Kıyamet`in küçük alametleri olarak kabul edilmiştir: Davaları bir olan iki Müslüman topluluğun birbirleriyle harp yapması (Müslim, Terc., V III, 170), `herc`, öldürme olaylarının çoğalması (Müslim, Terc., VIII, 171). Karanlık geceler gibi olan fitnelerin çoğalması, müslümanlarla yahudilerin savaşıp, müslümanların onları öldürünceye kadar mücadele etmeleri ve yahudilerin de taşların ve ağaçların arkasına saklanması, `Gargat ağacından` başka bütün taş ve ağaçların:
"Ey müslüman, Ey Allah`ın kulu, yahudi arkamdadır, gel onu öldür" demesi, Hicaz topraklarında bir ateşin çıkıp, Basra`daki develerin boyunlarını aydınlatması, Kahtan`dan bir adamın çıkıp insanları asası ile sevketmesi, Fırat nehri altından bir dağ haline gelip, ondan alabilmek için insanların birbirleriyle harp etmesi, cariyenin efendisini doğurması; ayağı yalın, çıplak fakir koyun çobanlarının bina yapmada birbiriyle yarış yapmaları vs. gibi olaylar Kıyamet`in küçük alametleri olarak sayılmıştır (Buhari, Tecrid, IX, 73; Tirmizi, Birr, 25; Fiten, 2; el-Lü`lüü ve`l-Mercan, III, 305, 306-307; et-Tac, I, 25).
Allah, bu kainatın yıkılıp, birinci hayatın sona ermesini istediği zaman İsrafil adındaki meleğe `sur`a bir kere üfürmesini emredecek, o da bir kere üfürecektir. Kainatın hepsi bu derin gürültü ile sarsılıp, birbirine bağlı olan varlıkların düzeni bozulur, irtibat çözülür, korkunç bir zelzele meydana gelir, dağlar atılır, pamuk gibi dağılır, gökyüzündeki yıldızlar, gezeğenler ve güneş arasındaki ahenk yok olur, şimdi mevcut olan çekim kanunu iptal olur. Güneşin ayın ve yıldızların ziyası gider, gökyüzündeki bütün gezeğenler yörüngelerinden çıkar ve alemin tamamı Allah`ın yaratmasından önceki hale döner. Bütün bu olaylar, Allah`ın indirdiği vahiy ile bilinmektedir (bk. el-Hacc, 22/1-2; el-Karia, 101/1-5; el-Mearic, 70/8-15; Zilzal, 99/1-3; İnfitar, 82/1-5; Tekvir, 81/1-6; Vakıa, 56/1-6).
İkinci hayatın tanınması ve anlaşılması, insan aklının kavrayacağı bir şey değildir. İnsan aklı ancak bu hayatta olanları ve bu kainatta bulunanları kavrar. Bunun içindir ki, ikinci hayatın tanınması, Allah`ın kitabında bildirdiği haberler ve Resulü`nün anlatmalarına dayanır. Ayet ve Hadislerden elde edilen bilgilere göre, İkinci hayat, İsrafil`in `sur`a üflemesiyle bu alemin yok olmasından kırk yıl geçtikten sonra başlayacaktır.
O hayatın günleri ve ayları bu hayatın günleri ve aylari gibi midir, yoksa başka bir ay ve gün müdür?. Bunu bilemiyoruz. Bu, zaman geçtikten sonra gökten yağmur inecek, cesetler bitki gibi toprağın altından bitecektir. Bu iş, yağmur suyu ile her insanın kuyruk sokumunda bulunan küçük kemik vasıtasıyla meydana gelecektir. İkinci yaratılış tamamlanıp gelişme ikmal olduğu, cesetlerin heykelleri toprağın altında tamamlanarak hiçbir eksiği kalmadığı zaman onlara ruh verilir. Bu cesetlere hayat girer, hareket etmeye başlarlar. ölüm meleğinin bu dünyada almış olduğu ruhları Allah her insana iade eder.
Bu ruhlardan bazıları, sahibinin iman ehli ve amel-i salih sahibi oldukları için güzel ve temiz ruhlardır. Bunlar ulvi alemde muhafaza edilmişlerdir. Bazıları ise, küfür sahibi ve günahkar kişilerin ruhlarıdır, bunlar çirkin ruhlardır, süfli alemde kalmışlardır. Bu ruhlar, bulundukları yerden cesetlerine gelirler, sonra Allah`ın görevlendirdiği bir melek: "Yerinizden kalkınız, Rabb`ınıza dönünüz" diye seslenir. Onlar bu sesi işitirler ve icabet ederler. Yer açılır, kabırlerinden mahşere gitmek için canlı olarak kalkarlar (el-Hakka, 69/13-18; Kaf, 50/41-44, el-Kamer, 54/6-8; el-Mearic, 70/41-44; elAdiyat, 100/9-10).
İkinci defa dirildikten sonra bütün mahlukatın bir sahada toplanmasına "Haşr"* denir. Bu toplanma, dünyada yaptıklarından dolayı aralarında hüküm verilmesi içindir. İnsanlar kabırlerinden canlı olarak kalktıktan sonra ilk defa yaratıldıkları gibi tekrar hayata döndürüleceklerdir: "Mahkukatı ilk yaratmağa başladığımız gibi, yine onu öldükten sonra iade edeceğiz..." (el-Enbiya, 21/104). Hz. Peygamber (s.a.s.): "Kıyamet gününde insanlar çıplak, sünnet olmamış ve yalın ayak olarak (mahşer meydanına) geleceklerdir. " der.
Hz. Aişe: "Ey Allah`ın Resulü, kadın ve erkeklerin hepsi bir arada olunca birbirlerine bakmazlar mı?" diye sorunca Peygamberimiz(s.a.s.): "Ey Aişe, o gün, insanların birbirlerine bakamayacakları kadar durum şiddetlidir. " buyurarak "haşr" için toplanan insanların düştükleri sıkıntıyı dile getirmektedir (Müslim, Cennet, 56). Muttaki, mücrim ve kafirlerin haşrolunmaları hakkında Kur`an şöyle der:
"Takva sahiplerini heyet halinde Rahman(ın huzuruna) topladığımız gün, suçluları da susuz olarak Cehennem`e sürdüğümüz (gün) " (Meryem, 19/85-86).
"O gün `sur`a üflenir ve o gün suçluları (yüzleri kapkara, gözleri) gömgök (kör bir durumda) toplarız. " (Taha, 20/103).
"...Kıyamet günü onları (kafirleri), yüzü koyun, kör, dilsiz ve sağır bir halde süreriz. Varacakları yer Cehennem`dir... " (el-İsra, 17/97; Taha, 20/124).
İnsanların, hesap vermek üzere toplandıkları Mahşer günü güneş, insanların başları üzerine iyice yaklaşır, sıcaklık çok şiddetlenir. Ve insanlar, günahları nisbetinde tere batarlar. Bir kısmı topuklarına kadar, bir kısmı diz kapağına, bir kısmı göbeğine ve bir kısmı da ağzına kadar tere batar (Müslim, 8/135; Buhari, 6/137). Hararetin en şiddetli olduğu bu günde, adil devlet reisi, gönlü mescidlere bağlı genç, sadakayı gizli veren cömert, güzel bir kadının zina davetini Allah`tan korkusu nedeniyle kabul etmeyen muttaki, sevgileri Allah için olan iki dost, Allah`a ibadetle büyüyen genç ve tenha yerde Allah`ı zikrederek gözleri yaşla dolup taşan insanı Allah, lutfuyla Arş`ının gölgesinde gölgelendirecektir (Buhari, Ezan, 36; Hudud, 19).
İnsanlar, Rabb`larının huzurunda haşrolunup toplandıklarında ve beklemenin zorluğu, korkunun şiddeti nedeniyle yorgunluk son haddine ulaştığında insanlar, ruhlarının temizliği ve kirliliğine göre Yüce Allah`ın kendilerine hükmetmesini beklemeye başlarlar:
"Peygamberler (şahidlik edecekleri) vakit için getirildiği zaman: Ertelenmiş oldukları güne, yani hüküm gününe. Hüküm gününün ne olduğunu sen nereden bileceksin? Yalanlayanların vay haline o gün." (el-Mürselat, 77/11-15). Bugün haklı ile haksızın, iyi ile kötünün, zalim ile mazlumun, inanan ile inanmayanın ayrıldığı fasıl günüdür. özür ve kurtuluş fidyelerinin kabul edilmediği (Hadid, 57/15; el-Bakara, 2/254) dillerin konuşmadığı bu günde (el-Bakara, 2/255) ancak kendilerine, insanlar için şefaat etme izni verilenler konuşabilir.
İnsanlar Adem, Nuh, İbrahim, Musa, İsa peygamberlere, kendilerine şefaat etmeleri için giderler. Onlar bu konuda özür beyan edince bu defa Hz. Muhammed`e gelirler. Peygamberimiz (s.a.s.) Rabb`ının huzurunda secdeye kapanarak ona hamdeder, ümmeti için şefaat diler. Rabb`i kendisine: "Başını kaldır ve iste, ne istersen verilecektir, şefaat et, şefaatin kabul edilecektir" deyinceye kadar secdede kalır. ümmetine şefaat diler. ümmetinden hesabı olmayanlar Cennet`e girerler.
Ahiret hayatı, insanın ölümü ile başlarsa da, genel manada Kıyamet hadisesi ile başlar.
Kıyametin ne zaman kopacağını Allah`tan başka, peygamberler de dahil hiç kimse bilmez, (el-Mülk, 67/26). Bilgisi Allah`a ait olmakla birlikte, Kıyametin kopmasına yakın zamanlarda bir takım alametler meydana gelir. İnanmayanlar için ihtar mahiyetinde Allah şöyle buyurur:
"(İnanmayanlar, Kıyamet) saat(in)in, ansızın kendilerine gelip çatmasından başka neyi bekliyorlar? İşte onun alametler(inden sayılan ahir zaman Peygamber)`i gelmiştir." (Muhammed, 47/18). Kıyametin en büyük alameti Hz. Muhammed`in peygamber olarak gönderilmesidir. Ondan sonra artık başka peygamber gönderilmeyecektir. O, peygamberlerin sonuncusudur (el-Ahzab, 33/40). İşte bu, dünya hayatının sonunun yaklaştığına en büyük alamettir. Hz. Peygamber de: "Ben gönderildiğimde Kıyamet şu iki parmağımın birbirine yaklaştığı gibi yaklaşmıştır. " (Buhari, Vl, 206; Müslim, Terc. Davudoğlu, VlIl, 208) buyurmuştur.
Kur`an ayın ikiye bölünmesini de Kıyamet alametlerinden saymıştır:
"Kıyamet yaklaştı, ay ikiye bölündü..." (el-Kamer, 54/1-3). Bu hadise, Peygamber zamanında ondan mucize isteyen müşriklerin isteği üzerine, Peygamber`in elinin işaretiyle ayın ikiye bölünmesi şeklinde meydana gelmiştir. Bu hadise üzerine de mealini verdiğimiz ayet nazil olmuştur. İslam bilginlerinden bir kısmı da "Kıyamet yaklaştı, ay bölünecek..." şeklinde gelecek zaman kipiyle mana vermişlerdir. Her iki manada da özellikle Kıyamet`in yaklaştığı vurgulanmaktadır.
İsrailoğulları`na peygamber olarak gönderilen Hz. İsa tebliğ görevindeki tüm gayretlerine rağmen, sayılabilecek kadar az bir cemaat ona iman etmiş, buna mukabıl düşmanlarının kendisini öldürme tuzaklarıyla karşılaşmıştır. Ne var ki Allah, düşmanların kurduğu tuzaklarını başlarına geçirmiş, peygamberini de zatına yükseltmiştir. (Ali İmran, 3/54-55; en-Nisa, 4/157-158). Şu anda hayatta olarak bulunduğu mevkii Allah`ın ilminde olan Hz. İsa, Kıyamet`e yakın zamanda tekrar dünyaya gelecek ve yaşadığı sürece Hz. Muhammed`in getirdiği şeriat üzere yaşayacaktır. Hz. İsa`nın tekrar dünyaya dönüşü, Kıyamet alametlerindendir. "O (İsa`nın gelmesi), Kıyametin kopacağını gösterir bir ilimdir..." (ez-Zuhruf, 43/61).
Kıyamete yakın zamanda, şu anda gördüklerimize benzemeyen şekilde, Kur`an`ın "dabbe" diye ifade ettiği bir hayvan ortaya çıkacaktır: "O söz (Kıyamet ve azap günü), başlarına geldiği zaman (kıyamet alametlerinin vukuu başladığı zaman) onlara yerden bir dabbe (canlı) çıkarırız; onlara insanların, ayetlerimize içtenlikle inanmadıklarını söyler." (en-Neml, 27/82). (Dabbe hakkında geniş malumat için bk. Elmalılı Hamdi Yazır, a.g.e., V, 370). "Dabbetü`l-Arz"* diye isimlendirilen bu hadisenin meydana gelişi, Kıyamet vaktinin yaklaştığına dair bir alamettir.
Ye`cüc ve Me`cüc* seddinin açılması ve yeryüzünde fesadın yayılması da Kur`an`da zikredilen Kıyamet alametlerindendir: "Nihayet Ye`cüc ve Me`cüc (sedleri) açıldığı zaman onlar her tepeden (dünyaya) saldırırlar. Artık gerçek va`d (Kıyamet) yaklaşmıştır. İnkar edenlerin gözleri birden donup kalır... " (el-Enbiya, 21/96-97).
Bu alametler, Kur`an`da bildirilenlerdir. Hadisle bildirilenlere gelince, onlar da Allah`ın vahyine dayanır. Müslim`in Huzeyfe ibn Useyd el-Gifari`den rivayet ettiği bir hadiste Huzeyfe şöyle buyurmuştur: "Biz aramızda müzakerelerde bulunduğumuz bir esnada Hz. Peygamber (s.a.s.) yanımıza geldi ve: "Neyi müzakere ediyorsunuz?" dedi. `Kıyamet`i dediler. Şöyle cevap verdi: "On türlü alameti görmediğiniz sürece Kıyamet kopmaz. Bunlar, Duman, Deccal, Dabbetü`l Arz, Güneşin batıdan doğması, Meryem oğlu İsa`nın inmesi, Ye`cüc ve Me`cüc ile doğudan, batıdan ve Arap yarımadasından bir yerin batması, son olarak da Yemen `de bir ateşin çıkmasıdır. " (Müslim, Terc. VIII, 179; Buhari, Cihad, 94 vd.; Müslim, iman, 248, Zekat 60, Fiten, 17- 18;Ebu Davud, Melahim, 12, Fiten, 1; Tirmizi, Zühd, 24).
Kıyametin bu büyük alametlerinin dışında Hz. Peygamber`in hadisleriyle sabit olan birçok hadiseler de Kıyamet`in küçük alametleri olarak kabul edilmiştir: Davaları bir olan iki Müslüman topluluğun birbirleriyle harp yapması (Müslim, Terc., V III, 170), `herc`, öldürme olaylarının çoğalması (Müslim, Terc., VIII, 171). Karanlık geceler gibi olan fitnelerin çoğalması, müslümanlarla yahudilerin savaşıp, müslümanların onları öldürünceye kadar mücadele etmeleri ve yahudilerin de taşların ve ağaçların arkasına saklanması, `Gargat ağacından` başka bütün taş ve ağaçların:
"Ey müslüman, Ey Allah`ın kulu, yahudi arkamdadır, gel onu öldür" demesi, Hicaz topraklarında bir ateşin çıkıp, Basra`daki develerin boyunlarını aydınlatması, Kahtan`dan bir adamın çıkıp insanları asası ile sevketmesi, Fırat nehri altından bir dağ haline gelip, ondan alabilmek için insanların birbirleriyle harp etmesi, cariyenin efendisini doğurması; ayağı yalın, çıplak fakir koyun çobanlarının bina yapmada birbiriyle yarış yapmaları vs. gibi olaylar Kıyamet`in küçük alametleri olarak sayılmıştır (Buhari, Tecrid, IX, 73; Tirmizi, Birr, 25; Fiten, 2; el-Lü`lüü ve`l-Mercan, III, 305, 306-307; et-Tac, I, 25).
Allah, bu kainatın yıkılıp, birinci hayatın sona ermesini istediği zaman İsrafil adındaki meleğe `sur`a bir kere üfürmesini emredecek, o da bir kere üfürecektir. Kainatın hepsi bu derin gürültü ile sarsılıp, birbirine bağlı olan varlıkların düzeni bozulur, irtibat çözülür, korkunç bir zelzele meydana gelir, dağlar atılır, pamuk gibi dağılır, gökyüzündeki yıldızlar, gezeğenler ve güneş arasındaki ahenk yok olur, şimdi mevcut olan çekim kanunu iptal olur. Güneşin ayın ve yıldızların ziyası gider, gökyüzündeki bütün gezeğenler yörüngelerinden çıkar ve alemin tamamı Allah`ın yaratmasından önceki hale döner. Bütün bu olaylar, Allah`ın indirdiği vahiy ile bilinmektedir (bk. el-Hacc, 22/1-2; el-Karia, 101/1-5; el-Mearic, 70/8-15; Zilzal, 99/1-3; İnfitar, 82/1-5; Tekvir, 81/1-6; Vakıa, 56/1-6).
İkinci hayatın tanınması ve anlaşılması, insan aklının kavrayacağı bir şey değildir. İnsan aklı ancak bu hayatta olanları ve bu kainatta bulunanları kavrar. Bunun içindir ki, ikinci hayatın tanınması, Allah`ın kitabında bildirdiği haberler ve Resulü`nün anlatmalarına dayanır. Ayet ve Hadislerden elde edilen bilgilere göre, İkinci hayat, İsrafil`in `sur`a üflemesiyle bu alemin yok olmasından kırk yıl geçtikten sonra başlayacaktır.
O hayatın günleri ve ayları bu hayatın günleri ve aylari gibi midir, yoksa başka bir ay ve gün müdür?. Bunu bilemiyoruz. Bu, zaman geçtikten sonra gökten yağmur inecek, cesetler bitki gibi toprağın altından bitecektir. Bu iş, yağmur suyu ile her insanın kuyruk sokumunda bulunan küçük kemik vasıtasıyla meydana gelecektir. İkinci yaratılış tamamlanıp gelişme ikmal olduğu, cesetlerin heykelleri toprağın altında tamamlanarak hiçbir eksiği kalmadığı zaman onlara ruh verilir. Bu cesetlere hayat girer, hareket etmeye başlarlar. ölüm meleğinin bu dünyada almış olduğu ruhları Allah her insana iade eder.
Bu ruhlardan bazıları, sahibinin iman ehli ve amel-i salih sahibi oldukları için güzel ve temiz ruhlardır. Bunlar ulvi alemde muhafaza edilmişlerdir. Bazıları ise, küfür sahibi ve günahkar kişilerin ruhlarıdır, bunlar çirkin ruhlardır, süfli alemde kalmışlardır. Bu ruhlar, bulundukları yerden cesetlerine gelirler, sonra Allah`ın görevlendirdiği bir melek: "Yerinizden kalkınız, Rabb`ınıza dönünüz" diye seslenir. Onlar bu sesi işitirler ve icabet ederler. Yer açılır, kabırlerinden mahşere gitmek için canlı olarak kalkarlar (el-Hakka, 69/13-18; Kaf, 50/41-44, el-Kamer, 54/6-8; el-Mearic, 70/41-44; elAdiyat, 100/9-10).
İkinci defa dirildikten sonra bütün mahlukatın bir sahada toplanmasına "Haşr"* denir. Bu toplanma, dünyada yaptıklarından dolayı aralarında hüküm verilmesi içindir. İnsanlar kabırlerinden canlı olarak kalktıktan sonra ilk defa yaratıldıkları gibi tekrar hayata döndürüleceklerdir: "Mahkukatı ilk yaratmağa başladığımız gibi, yine onu öldükten sonra iade edeceğiz..." (el-Enbiya, 21/104). Hz. Peygamber (s.a.s.): "Kıyamet gününde insanlar çıplak, sünnet olmamış ve yalın ayak olarak (mahşer meydanına) geleceklerdir. " der.
Hz. Aişe: "Ey Allah`ın Resulü, kadın ve erkeklerin hepsi bir arada olunca birbirlerine bakmazlar mı?" diye sorunca Peygamberimiz(s.a.s.): "Ey Aişe, o gün, insanların birbirlerine bakamayacakları kadar durum şiddetlidir. " buyurarak "haşr" için toplanan insanların düştükleri sıkıntıyı dile getirmektedir (Müslim, Cennet, 56). Muttaki, mücrim ve kafirlerin haşrolunmaları hakkında Kur`an şöyle der:
"Takva sahiplerini heyet halinde Rahman(ın huzuruna) topladığımız gün, suçluları da susuz olarak Cehennem`e sürdüğümüz (gün) " (Meryem, 19/85-86).
"O gün `sur`a üflenir ve o gün suçluları (yüzleri kapkara, gözleri) gömgök (kör bir durumda) toplarız. " (Taha, 20/103).
"...Kıyamet günü onları (kafirleri), yüzü koyun, kör, dilsiz ve sağır bir halde süreriz. Varacakları yer Cehennem`dir... " (el-İsra, 17/97; Taha, 20/124).
İnsanların, hesap vermek üzere toplandıkları Mahşer günü güneş, insanların başları üzerine iyice yaklaşır, sıcaklık çok şiddetlenir. Ve insanlar, günahları nisbetinde tere batarlar. Bir kısmı topuklarına kadar, bir kısmı diz kapağına, bir kısmı göbeğine ve bir kısmı da ağzına kadar tere batar (Müslim, 8/135; Buhari, 6/137). Hararetin en şiddetli olduğu bu günde, adil devlet reisi, gönlü mescidlere bağlı genç, sadakayı gizli veren cömert, güzel bir kadının zina davetini Allah`tan korkusu nedeniyle kabul etmeyen muttaki, sevgileri Allah için olan iki dost, Allah`a ibadetle büyüyen genç ve tenha yerde Allah`ı zikrederek gözleri yaşla dolup taşan insanı Allah, lutfuyla Arş`ının gölgesinde gölgelendirecektir (Buhari, Ezan, 36; Hudud, 19).
İnsanlar, Rabb`larının huzurunda haşrolunup toplandıklarında ve beklemenin zorluğu, korkunun şiddeti nedeniyle yorgunluk son haddine ulaştığında insanlar, ruhlarının temizliği ve kirliliğine göre Yüce Allah`ın kendilerine hükmetmesini beklemeye başlarlar:
"Peygamberler (şahidlik edecekleri) vakit için getirildiği zaman: Ertelenmiş oldukları güne, yani hüküm gününe. Hüküm gününün ne olduğunu sen nereden bileceksin? Yalanlayanların vay haline o gün." (el-Mürselat, 77/11-15). Bugün haklı ile haksızın, iyi ile kötünün, zalim ile mazlumun, inanan ile inanmayanın ayrıldığı fasıl günüdür. özür ve kurtuluş fidyelerinin kabul edilmediği (Hadid, 57/15; el-Bakara, 2/254) dillerin konuşmadığı bu günde (el-Bakara, 2/255) ancak kendilerine, insanlar için şefaat etme izni verilenler konuşabilir.
İnsanlar Adem, Nuh, İbrahim, Musa, İsa peygamberlere, kendilerine şefaat etmeleri için giderler. Onlar bu konuda özür beyan edince bu defa Hz. Muhammed`e gelirler. Peygamberimiz (s.a.s.) Rabb`ının huzurunda secdeye kapanarak ona hamdeder, ümmeti için şefaat diler. Rabb`i kendisine: "Başını kaldır ve iste, ne istersen verilecektir, şefaat et, şefaatin kabul edilecektir" deyinceye kadar secdede kalır. ümmetine şefaat diler. ümmetinden hesabı olmayanlar Cennet`e girerler.