Köpekler ve beşerler ortasındaki dostluğun izleri tarihin çok eski dönemlerine kadar izlenebiliyor. Bu bağlamda evcilleştirilen köpeklerin, tıpkı günümüzde olduğu üzere insanlara, başta av olmak üzere birbirinden farklı mevzularda yardımcı olduğunu görüyoruz. Bunun sonucunda iki taraf ortasında güçlü bir bağ oluşuyor.
Bahsettiğimiz periyotlarda köpekler daha çok fonksiyonellikleri için besleniyor olsa da günümüzde bir dost olarak görülebiliyorlar. Hayatına farklı bir ses katmak isteyenler de sempatik dostlarını sahiplenmek üzere barınaklara gidiyorlar. Tam bu noktada yüzlerindeki o üzgün bakış dikkat çekiyor. Pekala bu bakış kasıtlı mı yapılıyor? Yoksa sırtlanların güldüğünü sanmamız üzere bir durum mu?
Göz etraflarında bulunan kaslar bunu mümkün kılıyor: Pekala nasıl?
Köpeklerin gözlerini açarken göz bölgesinin sağa/sola ve yukarı/aşağı hareket etmesini destekleyen kaslar bulunuyor. Kısaca RAOL (retractor anguli oculi lateralis) ve LAOM (levator anguli oculi medialis) olarak bilinen bu kaslar, içimizdeki o acıma hissini dışarı çıkaran bakışın sorumluları diyebiliriz.
Ama bir kurt size bu türlü bakarsa (ki bakmayacak) siz tekrar de kanmayın:
İnsanlarla hayvanların etkileşimi sırasında kurtlar ve evcil köpekler birbirlerinden ayrıldı ve bu vakitlerde bildiğimiz iki çeşidi oluşturdu. Üstteki bulguları bilmemizde büyük rol oynayan Portsmouth Üniversitesinden Juliane Kaminski, köpeklerin evcilleştirildikten sonra kurtlardan ayrıldığını ve bu süreçte kaşlarını kaldırabilmek için bu kasları geliştirdiğini söylüyor.
Kurtlara daha çok benzeyen Husky cinsinde bu kasların görülmemesi de bunu dayanaklar nitelikte:
Yani bunu bir bakıma isteyerek yapıyorlar diyebilir miyiz?
Juliane Kaminski’nin yaptığı bir çalışmaya nazaran bu sorunun karşılığı evet. Kelam konusu çalışmada köpekler ve insanların bağları incelendi. Bu bağlamda beşerler kendileriyle ilgilendiğinde köpeklerin kaşlarını daha çok hareket ettirdiği görüldü. Yani beşerler için bu bakış hali bir nevi tetikleyici oldu diyebiliriz.
Sarkan kulaklar, üzgün bakan gözler ve daha birçok özelliğin, yapılan çalışmalar sonucunda insanlarda çoğunlukla şefkat üzere olumlu hisleri uyandırdığı görüldü. Bu bağlamda bu özellikleri taşıyan hayvanlarla insanların alakası daha güçlü hâle geldi ve uzunca bir vakit içinde evrimin de takviyesiyle evcil köpeklerde bu kaslar daha yaygın görüldü.
Köpeklerin kurt akrabaları bu bağın dışında kaldığından göz bölgelerindeki kaslarda pek bir fark yok. Bu sebeple onlara şefkatle değil, dehşetle bakıyoruz:
Barınaklara gittiğimizde ise ister istemez bu bakışı taşıyanların yardımımıza daha çok muhtaçlığı olduğunu düşünüyor, onlara öncelik verebiliyoruz:
Unutmamak lazım ki bu bahsettiğimiz bakış, insanlardan alıştığımız bir şey. Yani bizi asıl çeken şey beşere benzeyen özellikleridir üzere bir çıkarım da yapabiliriz. Sahip oldukları bu derin ve hüzünlü bakışlar, boyutları ve başka farklı özellikleri bir bakıma bizim insan yavrularımıza benziyor.
İlişkide ilgi isteyen taraf da olsanız, beşikteki bebek de olsanız ilgi istediğinizde birtakım sinyaller verirsiniz…
Sevgilinizin koluna girmek, omzuna yaslanmak buna bir örnek. Bebeklerin ebeveynlerinin kucağına gidip oraya sokulması ya da yaptıklarında ilgi gördükleri hareketleri devam ettirmeleri farklı bir örnek. Tıpkı biçimde köpeklerin bu bakışları da ilgimizi çeken bir diğer uyarıcı vazifesi gördüğü için evcil köpeklerde buna denk geliyoruz.
Önemli bir nokta var: bu bakışa bizler ‘üzgün’ diyebiliriz. Ama öteki bir kültürden gelen bireyler bu mevzuda farklı çıkarımlar yapabilir:
Orta noktayı yeniden de biz söyleyelim. Köpekler elbette bunu üzgün ya da mutlu oldukları için yapmıyorlar. Bu, beşerler ve köpekler ortasındaki uzun müddetli bir ilgiden doğan ve köpeklere istedikleri ilgiyi sağlayan bir yöntem olarak karşımıza çıkıyor. Araştırma vazifelisi olan Alexandra Horowitz’in de belirttiği üzere bu, köpeklerin yüzünde daima bir gülme arama gayretimize benzeri bir durum.
Son olarak öbür bir kıymetli nokta:
Eğer evcil bir köpeğiniz varsa ve mutsuz olduğunu görüyor ya da olağanın altında bir hareketlilik gözlemliyorsanız ilgi istiyor diye düşünüp geçmeyin. Bu şayet evcil hayvanınızın gündelik rutinini etkileyecek boyuta geliyorsa kesinlikle bir uzmanla görüşün.
Bonus: Saydığımız tüm bilgiler bir yana...
Kaynaklar: 1, 2