Kulüp dizisini görmeyen, duymayan kalmamıştır. İzlemeyenler konusunu ve tarzını merak ederken izleyenlerin aklına bir çok soru geliyor. Bunlardan en önemlisi ise Gökçe Bahadır'ın o aksanla konuştuğu dil hangisi? İspanyolca'ya benzeyen ama yine de farklılıkları olan Ladino dilini sizin için inceledik!
1950'lerin Kozmopolit İstanbul'unda geçen Kulüp dizisini artık neredeyse bilmeyen yoktur.
Gökçe Bahadır'ın yalın güzelliği, şehrin her yanına yayılmış devasa afişler derken hepimiz Kulüp dizisine bir yerde aşina olduk. Hatta bazılarımız çoktan izleyip bitirdi bile!
Dizi adeta müzik ve görsel şölen sunuyor ama bunun yanı sıra dikkatimi çeken, aşık olduğumuz bir şey var: Gökçe Bahadır'ın o güzel sesinden duyduğumuz bir yabancı dil
Sadece Gökçe Bahadır değil dizideki pek çok karakterden de bu dili duyuyoruz. Dizinin dili Türkçe olsa da araya ''merci'' gibi kelimelerle Fransızca da karışıyor ama Sefarad Yahudileri kendi aralarında konuşurken bir dil kullanıyor: Ladino
Dizide de sık sık duyduğumuz Ladino dili aslında Sefarad Yahudilerinin unutulmaya yüz tutmuş dili.
Hatta UNESCO tarafından da tehlike altındaki diller arasında gösteriliyor. Tarihi de çok eskilere dayanıyor.
Kökleri İspanya'ya uzanan Ladino dili Sefarad Yahudileri tarafından 500 yılı aşkın bir süredir konuşuluyor ama biz bugüne kadar neredeyse hiç bilmiyor, denk gelmiyor veya duymuyorduk.
Beş asırda şekillenen bu dil Yahudi İspanyolcası olarak da biliniyor.
Peki bu dil Türkiye'ye nasıl geldi ve nasıl Türkçe ile benzerlik gösteriyor?
1492 yılına kadar Sefarad Yahudileri İspanya'da yaşıyordu fakat 1492'de gitti bir ultimatom ile karşı karşıya kaldılar. Din değiştirerek Katolik Hristiyanlığa geçmeleri ya da ülkeyi terk etmeleri istendi.
Bunun üzerine 90 bin Sefarad Yahudisi başta Osmanlı toprakları olmaz üzere pek çok yere göç etti.
Göç ederken de o dönem kullanılan Orta Çağ İspanyolcasını taşıdılar. Osmanlı Devleti'ndeki kültürel yapı ve özgürlük ise Sefarad Yahudileri'nin dillerini rahatça konuşmasını ve dilin yayılmasını, zamanla şekillenmesini sağladı.
İlk başlarda Raşino alfabesi ile yazılan Ladino zamanla İbranice harflerle yazılmaya başlandı, en sonunda ise Latin harflerine döndü.
Şu anda tıpkı İspanyolca gibi Ladino da Latin harfleri ile yazılıyor.
Zaman içindeki toplumsal etkileşim ile Ladino diline Türkçe, Rumca ve İbranice kelimeler eklendi ve arasına karıştı.
Hatta Türkçe ile Ladino yıllarca etkileşim içinde olduğu için sözcük değişimi ve transferi bile yaşadı.
Örneğin, boyoz kelimesi Ladino'dan günlük Türkçe'ye giren kelimeler arasında yer alıyor.
Bunun yanı sıra palavra ve kaşar kelimeleri de Ladino'dan dilimize geçmiş. Gerçekten çok şaşırdık!
Fakat Ladino dili de yok olma tehlikesi ile karşı karşıya...
Kulüp dizisi ile ilk defa bu kadar görünür olan Sefarad Yahudileri arasında Türkiye'de hala yaşayanlar ve bu dili konuşanlar var fakat dil koruma altında.