Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum, yeni anayasa teklifiyle ilgili olarak değerlendirmelerde bulundu. Birinci üç unsurun temellerinin asla tartışılmayacağını belirten Uçum, "Laiklik de tartışılamaz zira o da cumhuriyetin temellerinden. Bu türlü bir gündem yok. Laiklik cumhuriyetin yüz yıla yaklaşan bir kazanımıdır" dedi.
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum, gündemde yer alan hususlarla ilgili olarak Posta gazetesi müellifi Murat Çelik'e açıklamalarda bulundu.
Anayasa değişikliği gündeminin hiç ortadan kalkmadığını, bazen geri plana düştüğünü belirten Uçum, "Zaten yeni, sivil, demokratik anayasa, tüm partilerin, her seçim devrinde gündeme getirdiği bir mevzu. 82 Anayasası’nın yenilenmesi, 87’den itibaren gündemde" dedi.
"Anayasa değişikliğinde, zarurî referandum için en az 360, ihtiyari referandum için de en az 400 vekilin oyuna gereksinim var. Yeni anayasanın taşıyıcılığını tek başına Cumhur İttifakı yapacaksa, bu Meclis aritmetiğiyle 360’a ulaşması zor" sözünü kullanan Uçum, "Bugünkü siyasi ayrışma ve gergin ortama bakınca, uzlaşı mümkün mü sizce?" sorusuna şu cevabı verdi:
"Türkiye’deki siyasi ve toplumsal aktörler, ulusun tüm bileşenleri bu imkanı değerlendirirse, ortak anayasal yaklaşım gelişebilir. ‘Türkiye’ye birlikte sahip çıkmak’ fikri üzerinden çerçeve oluşturmak mümkün. Ancak içerik konusunda, siyasi manada, ‘Bu Meclis aritmetiğinde uzlaşma güç gözüküyor teşhisi’ bugün için gerçek. 2023’e kadarki süreçte farklı Meclis aritmetikleri ortaya çıkması, farklı birliktelikler gerçekleşebilmesi ihtimal dahilinde."
Uçum'un "Cumhurbaşkanı'nın Saadet Partisi atılımı buna mı yönelik" sorusuna ise yanıtı "Cumhur İttifakı’nın genişletilmesi uğraşı yalnızca anayasa üzerinden ele alınan bir husus değil. 2023’te Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleri var. Cumhur İttifakı ülkesel muhtaçlıktan doğdu, partiler pazarlığına dayanmıyor, ülkesel çıkarları gözetiyor. Bu çerçeveyi kabul eden herkesin içinde yer bulması mümkün" oldu.
Çelik'in sohbetin devamında yönelttiği sorulardan ve aldığı karşılıklardan kimileri şöyle
Erdoğan'ın AK Parti Genel Başkanlığı'nı bırakıp cumhurbaşkanı olarak vazifeye devam etmesi gündemde mi?
Cumhurbaşkanı ve AK Parti açısından bu türlü bir gündem olduğunu düşünmüyorum. Bir cumhurbaşkanının içinden çıktığı partinin genel lideri olması mecburilik değil. Anayasal bir siyasi iştirak imkanı. Genel başkanlık konusunu belirleyecek olan hukuk değil toplumsal eğilim ve siyasi dinamikler. Münasebetiyle, bir sistem sıkıntısı olmadığı için bu bahsin Anayasa gündeminde yeri yok. “Başkanlık hükümet sistemi devam etsin, cumhurbaşkanı partili olmasın, yasak getirelim” denirse, bu hem sistemin tabiatına karşıt, hem de antidemokratik bir yaklaşım.
Yeni anayasa ile hayatımızda neler değişecek?
Darbe eseri 82 Anayasası eskimiş bir Anayasa. Sistemsel değişiklik sonrası birçok tutarsızlık içeriyor. Anayasa’da YÖK, MGK, RTÜK üzere birçok kurum var. Artık yeni sisteme geçtik, bu kurumlar anayasada bu haliyle olmalı mı? Yasamanın kanun ya da yürütmenin düzenleme alanına mı bırakılmalı?
Bu kurum ve konseyler yeni anayasada yer almayacak mı yani?
Mesela MGK ve YÖK tartışılabilir. Anayasal yapılar olmalarına gereksinim var mı?
Anayasal olmaları neyi değiştiriyor?
Anayasal olduğunda bunlar birer kurumsal egemenlik araçları olarak algılanıyor. Güya demokratik iradeyle eşitmiş üzere kabul ediliyor. Anayasal sistemde devletin asıl erklerini, yani yürütmeyi, Meclis’i ve yargıyı düzenlersiniz. Başka kurumsal düzenlemelerde dikkatli olmak gerek.
Asıl kıymetlisi anayasa tartışmasında bu yüzyılı kapsayacak biçimde hak ve özgürlük yaklaşımını ele almaktır ve e-devletten e-demokrasiye geçişi yani dijital demokrasi perspektifini ortaya koyabilmektir.
Anayasa Mahkemesi'nin (AYM), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) gibisi, daha sembolik olması üzere bir fikir var mı?
AYM son yıllarda gerçek manada anayasa yargısı yapacak konuma yaklaşmış olsa da hala hem yapısal hem de misyonları itibariyle gözden geçirilmesi gereken bahisler olabilir.
Yeni anayasa gündeminde tartışmaya kapalı olan başlıklar neler?
Birinci üç unsurun temelleri asla tartışılmaz. Hükümet sisteminin de gündeme gelmesi kelam konusu olamaz. Ulusun kazanımlarıyla ve halkın demokratik birikimleriyle oluşmuş taban üzerine yapılacak bir tartışma. O tabanın üzerinde ise her şey tartışılabilir.
Pekala laiklik? Yeni anayasaya 'Devletin dini İslamdır' ibaresinin koyulmasını savunanlar var
Laiklik de tartışılamaz zira o da cumhuriyetin asıllarından. Bu türlü bir gündem yok. Laiklik cumhuriyetin yüz yıla yaklaşan bir kazanımıdır.
Bakınız
Cumhurbaşkanının misyon müddeti ya da seçilme prosedürünü etkileyecek değişiklikler kelam konusu olacak mı?
Hayır. Aslında muhtaçlık da yok. Sayın Cumhurbaşkanı yeni sistemin birinci devrindedir ve bu bahiste tereddüt yok. Lakin 2028’de Meclis seçimlerin yenilenmesi kararı alırsa, Cumhurbaşkanı’nın üçüncü periyot aday olması tartışılabilir.
HDP'nin kapatılması konusunda hangi noktadayız?
Anayasal kurallar oluşmuşsa bir parti kapatılabilir. Hukuk sistemimizde bu var. HDP’nin kapatılması tartışması, türel sıkıntıdan çok terör vesayetinin tasfiyesi tartışması. Türkiye terör vesayeti altında siyaset yapılmasına katlanamaz. Terör vesayeti altında yapılan siyaset demokratik siyaset olamaz. Hasebiyle önümüzdeki husus, demokrasi içerisinde ele alınabilecek değil, demokrasiyi tehdit eden bir sorun. Demokrasiyi tehdit eden durumlarda da sistemin, hukuk devletinin tedbir alması kaçınılmaz.
İki sıfatlı cumhurbaşkanı üzerinden bir 'parti devleti' eleştirisi yöneltiliyor. Yanıtınız nedir?
Yersiz bir tenkit zira başkanlık ve yarı başkanlık sistemlerinde böyledir. Geçmişte Türkiye’de seçilmiş iradeyle devlet içindeki birtakım kurumlar ortasında ayrım vardı. Yani vesayetçi bir demokratik sistem vardı. Geçmişte iki egemenlik vardı. Kurumsal ve ulusal...
Kurumsal egemenlikle ulusal egemenlik yapılarının çatışması vardı. Bugün ise bu vesayetçi sistem büyük ölçüde tasfiye edildiği için, demokratik irade devletin işleyişini belirleyen iradeye dönüştü. Demokratik iradenin partilerle münasebeti demokratik sistemin gereği. Buna parti devleti formunda temelsiz bir isnatla karşı çıkmak tekrar kurumsal egemenlik arayışı. Ulusal egemenliği sınırlama eforu.
Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Lideri sıfatlarını bir ortada kullanmak siyasette haksız rekabete yol açmıyor mu?
Seçilmiş, hükümet olmuş, devleti yöneten irade hem bu kimliğini hem de siyasi kimliğini bir ortada kullanır. Parlamenter hükümet sisteminde de bu var. Bu demokratik avantaj. Yarın oburu seçildiğinde o da bu avantajı kullanacaktır.