Lozan Barışı

Lozan Barışı

Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)

Lozan Barışı sekiz aylık cetin ve uzun bir muzakere devresinden sonra, Lozan Universitesi'nin toren salonunda imzalanmıştır Lozan'da imzalanan belgeler, esas Barış Antlaşması, 16 adet sozleşme, protokol, beyanname ile bir de nihai senetten ibarettir Lozan'da imzalanan bu belgelerle sadece bir barış duzenlenmemiş, aynı zamanda Turkiye ile Batı devletlerinin siyasi, hukuki ve sosyal ilişkileri yeni baştan duzenlenmiştir Bir deyime gore Lozan, bir bakım Doğu ile Batı'nın hesaplaşmasıdır

Lozan Barış Antlaşması onsozunde, devletlerin istiklal ve hakimiyetine hurmet edilmesi prensibine yer verilmiştir Bu prensip yeni Turkiye'nin I Dunya Savaşı galipleri ile eşit şartlar altında, Lozan'da siyasi bir mucadeleye giriştiğini gosteren bir hukumdur Turk istiklal ve hakimiyetinin tanınması bakımından da onem arz eder

Esas Barış Antlaşması bir onsoz ve 5 bolumden oluşan 143 maddedir

Lozan Barış Antlaşması'nda duzenlenen onemli konular aşağıda ozetle belirtilmiştir:

1 Sınırlar
a Guney Sınırı
20 Ekim 1921, Ankara İtilafnamesi gereğince Fransa ile anlaşılarak guney sınırı kararlaştırılmış, Lozan'da bu sınır sadece teyid edilmiştir

b Irak Sınırı
Lozan Barış Antlaşması'nda Irak sınırı uyuşmazlığı cozulememiştir Antlaşma'da, Turk topraklarının tahliyesinden itibaren bu uyuşmazlığın dokuz ay zarfında dostane bir şekilde halledileceği beyan olunuyordu

c Batı Sınırlarımız
Yunanlılarla batı sınırı, Misakı Milli'ye uygun, Mudanya Mutarekesi'nde ongorulduğu gibi Meric nehri sınır olmak uzere duzenlenmiştir Karaağac ve havalisi de Yunanlılardan alınarak savaş tamiratı karşılığı gereği Turkiye'ye bırakılmıştır Ege Denizi'nde Bozcaada ve İmroz Turkiye'ye bırakılmıştır Ayrıca Yunanlıların elinde bırakılan Anadolu kıyısına yakın adalar da, askersiz hale getirilmiştir

2 Azınlıklar
Birinci Dunya Savaşı'na son veren barış antlaşmalarında azınlıkların himayesine ait hukumler mevcuttur Lozan Barış Antlaşması'nın bu hususla ilgili hukumleri tetkik olduğunda, azınlıklar bir imtiyaza mazhar olmamışlardır Turk teb'asından sayılan gayri muslimlerin kanun ve hukuk duzeni onunde eşitliği soz konusu olmuştur

Lozan Barış Antlaşması'nın 42 maddesi ile gayri muslim azınlıklar yararına olarak kabul edilen şahsi haklar ile aile hakları, Medeni Kanunumuzun yururluğe girmesi ile onem ve anlamını yitirmiştir Boylece Patrikhanelerin dunya işlerinde ve azınlıkların şahsi muamelelerinde hicbir yetkileri kalmamıştır

3 Kapitulasyonlar
Kapitulasyonlar, adli, mali ve idari sahada ecnebilere tanınan imtiyaz ve muafiyetlerdir Barış Antlaşması'nın 28 maddesiyle butun sonucları ile birlikte kaldırılmış ve yeni Turkiye, asırlardan beri cekilen bir beladan da sonsuza dek kurtulmuştur

4 Harp Tazminatı
I Dunya Savaşı'nın galipleri, bizden I Dunya Savaşı sebebiyle tamirat talep etmişler, ayrıca buna ek olarak işgal masrafı, kendi teb'alarının zarar ve ziyanlarını da buna eklemişlerdir Savaş icinde Almanya'dan borc karşılığı ve rehin bulunan beş milyon altın ve savaş yıllarında İngiltere'ye sipariş edilen donanma bedeli de kendi ellerinde bulunduğundan bizlere verilmemiş ve tazminat karşılığı tutulmuştur

I Dunya Savaşı'na giren mağlup devletlere esaslı mali bir yuk olan bu beladan, geleceğe bir borc bırakılmada, sadece fiilen elimizde bulunmayan meblağ karşılık gosterilerek, buyuk bir başarı ile işin icinden sıyrılınmıştır

Turkiye, Yunanistan'ın harbin devamından ve bunun neticelerinden doğan mali vaziyetini nazarı dikkate alarak tazminat hususunda her turlu taleplerinden Karaağac ve havalisinin Turkiye'ye bırakılması şartı ile vazgeciyordu

5 Borclar Sorunu
1845'den itibaren I Dunya Savaşı sonuna kadar devam eden Osmanlı amme borcları, I Dunya Savaşı'nda yapılan istikrazlar da dahil, buyuk bir yekun teşkil ediyordu

Sene tertipleri uzerinden borcun taksimi yerine, sermaye uzerinden borcun taksimi ile esas borc toplamı bir hayli azaltılmıştır Diğer taraftan bu borclar Ormanlı İmparatorluğu'ndan ayrılan devletlere de gelirle orantılı olarak bolunmuştur Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu'nun Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan'a olan borcları bu devletlerle de yapılan antlaşmalarla I Dunya Savaşı'nın galiplerine devredilmiştir

Osmanlı amme borclarının diğer cetin bir safhası da tediye edeceğimiz borcların hangi para ile odenmesi hususunda kendini gostermiştir Karşı taraf bunu altın veya sterlin olarak talep etmiştir Biz Turk parası ve Fransız frangı olarak odemeyi teklif ettik Aradaki farkın muazzam meblağlara varmasına rağmen, burada da goruşumuz kabul edilmiştir

6 Boğazlar
Lozan'da imza olunan en onemli belgelerden biri de, Turk boğazlarının statusu ile ilgili Sozleşme'dir Boğazla sorunu Lozan'da Barış Antlaşmasında madde 23'te genel olarak yer almış, Barış Antlaşması'na ek Lozan Boğazlar Sozleşmesi ile ayrıca ayrıntılı olarak duzenlenmiştir

Boğazlardan serbest gecişi, Boğazlar Komisyonu'nun kurulmasını, Boğazların ve civarının askersiz hale getirilmesini hedef tutan ve Milletler Cemiyeti'nin de garantisini sağlayan hukumleri ihtiva eden bu Sozleşme, 1936'da Montreux Boğazlar Sozleşmesi ile değiştirilmiş, milli hakimiyeti sınırlayıcı hukumler kaldırılmış, milli cıkarlarımıza uygun hale getirilmiştir

7 Nufus Değişimi
Lozan'da cozumlenen bir diğer onemli sorun da, İstanbul'da yaşayan Rumlarla Batı Trakya'da yaşayan Turkler haric, Turkiye'deki butun Rumlarla, Yunanistan'daki butun Turklerin değiştirileceğini ongoren sozleşmenin, Barış Antlaşması'na ek olarak imzalanmış olmasıdır

Lozan Barış Antlaşması, Turk Kurtuluş Savaşı'nın sağladığı, Turk milletinin hayati hakları ve emellerini gercekleştirdiği bir eserdir Lozan aynı zamanda, Orta Doğu'nun en onemli bir bolgesinde devamlı bir barış ve guvenliği kurmak ve devam ettirmekle dunya barışına da hizmet etmiştir

Turkiye Lozan'da genel olarak, Misakı Milli'yi gercekleştirmiştir İsmet Paşa, antlaşmayı Buyuk Millet Meclisi'ne sunarken soylediği nutukta Lozan'dan getirdiği Turkiye'yi şoyle tarif etmiştir: Mutecanis, yeknesak (birlik ve butunluk icinde) bir vatan; bunun dahilinde (icinde) harice (dışa) karşı gayri tabii kuyuttan (olağanustu sınırlamalardan) ve hukumet icinde hukumet ifade eden imtiyazattan (ayrıcalıklardan) muberra (aklanmış) bir vaziyet; gayri tabii (olağanustu) mukellefatı maliyeden (mali yukumluluklerden) azade (kurtulmuş) bir hal, hakkı mudafaası mutlak, menabii mebzul (kaynakları bol) ve serbest bir vatan Bu vatanın adı Turkiye'dir O Turkiye'yi bu muahedenameler (antlaşmalar) ifade ve tavzih etmektedir