macaristan ekonomik durumu
macaristan ekonomi
macaristanın ekonomik yapısı
macaristan ekonomisi hakkında bilgi
23 Ekim 1989 tarihinde parlamenter demokrasi rejimine gecen Macaristan, bu tarihten sonra merkezi planlamaya dayalı ekonomiden serbest piyasa ekonomisine geciş amacıyla kapsamlı bir ekonomik donuşum sureci başlatmıştır
31 Mart 1994 tarihinde tam uye olmak uzere Avrupa Birliği ’ne başvuran Macaristan ’ın AB uyelik sureci de Macaristan ekonomisine goreceli bir dinamizm kazandırmıştır Bu surecte liberalleşme, ozelleştirme ve istikrarın sağlanması oncelikleri oluşturmuştur 90 ’lı yılların başında dış ticaretle ilgili idari engeller kaldırılmış, doğrudan yabancı dış yatırımlar icin uygun ortam yaratılmış, dovizle işlemler aşamalı olarak liberalleştirilmiş, Macar para birimi Forint 1996 ’da konvertibl hale getirilmiş ve dovizle işlemlerin liberalleştirilmesi sureci 2001 ’de tamamlanmıştır
2004 yılında AB ’ye tam uye olan Macaristan, gectiğimiz donemde yabancı yatırımcıların ilgi odağı olmuş, doğrudan sermaye yatırımları ve likidite girişleri ile bolge ulkelerine gore daha hızlı bir ekonomik başarım yakalamıştır
Ancak, kısa surede sağlanan hızlı gelişmeye karşılık, ulkedeki yapısal sorunlar devam etmekte olup, AB uyeliği bir anlamda yapısal sorunların cozumu icin “sihirli değnek olmamıştır Diğer bir deyişle, serbest piyasa ekonomisi ve demokrasiye gecilmesi bağlamında ilerleme sağlanmış olsa da, surecin henuz tamamlanmadığı gorulmektedir Bu bağlamda ozellikle, eğitim, sağlık, ulaşım, belediye hizmetleri gibi alanlara onemli miktarda devlet kaynağının aktarılması ve ozellikle, bu kaynakların etkinlikten uzak kullanımı, ekonomi uzerinde onemli yuk oluşturmuştur
Bunun sonucunda ortaya cıkan yuksek butce acıkları nedeniyle, ekonomi yavaşlamış, buyume hızı azalmış ve ekonomik gostergeler giderek olumsuz bir seyir izlemeye başlamıştır Ekonomideki yavaşlama eğiliminin, Macar Hukumeti tarafından butce acığının azaltılmasına yonelik olarak alınan ekonomik onlemlerin yanı sıra, fiyatlar ve ucretler arasında ic talebin azalmasına yol acan etkileşimden kaynaklanmış olabileceği değerlendirilmektedir
Nitekim 2006 secimleri sonrasında iktidara gelen Sosyalist PartiHur Demokratlar koalisyonunca sıkı istikrar tedbirleri uygulamaya konmuştur Uygulanan ekonomik program, oncelikle, Macaristan ’ın buyume oranına olumsuz şekilde yansımış, 2007 yılında kaydedilen yıllık yaklaşık % 1 dolayındaki buyume hızı, Macar ekonomisinin son 11 yıllık donemde gercekleştirdiği en duşuk oranlı buyume olarak gercekleşmiştir
Macar ekonomisi, 2007 yılının ardından 2008 yılını da kırılgan bir yapıda gecirmekte iken, 2008 yılının Eylul ayında baş gosteren kuresel ekonomik krizin etkilerine maruz kalmıştır Oyle ki, Macaristan sozkonusu kuresel ekonomik krizden en fazla etkilenen Avrupa ulkesi olmuştur Krizin etkileri ile tek başına mucadele edemeyeceğine inanan hukumet, 29 Ekim 2008 tarihinde IMF ile bir standby anlaşması imzalamak durumunda kalmıştır Sonuc olarak Macar Hukumeti 2008 yılının son aylarında IMF ’den 12,5, AB ’den 6,5 ve Dunya Bankasından 1 milyar Avro olmak uzere, toplam 20 milyar Avro tutarında kredi sağlanmıştır
Standby Anlaşmasının onaylandığı Kasım 2008 tarihinden bu yana Macar ekonomisi, finansal surdurulebilirlik ile ekonomik istikrarın temini yonunde onemli gelişmeler kaydetmiştir Bu cercevede, bir taraftan, kamu harcamaları azaltılarak şeffaf bir hale getirilirken bir taraftan da finansal sektorde, bankacılık faaliyetleri takibe alınmış ve piyasaları guclendirmeye yonelik bankacılık duzenlemelerinin cercevesi oluşturulmuştur
Tum bu onlemlere karşın Macar ekonomisi yılında %62 oranında kuculmuştur Zira, reel ucretlerdeki artışın tuketici fiyatlarındaki artışın gerisinde kalması, emeklilik ve diğer pekcok sosyal yardımlardaki hissedilir duşuşler, kredi piyasasındaki belirsizliklerle birleşince hanehalkı tuketimi yılında, ekonomideki kuculmenin de otesinde, %8 oranında duşmuştur Boylece Macaristan ’da peşpeşe uc yıldır izlenen hanehalkı tuketimindeki duşuş, 2007 ve 2008 ’deki oranların (sırasıyla, %16 ve %0,6) cok uzerinde bir gorunum sergilemiştir
2019 yılının Nisan ayındaki genel secimler sonucunda siyasi iktidar Sosyalistler ’den, Viktor Orban liderliğindeki merkez sağ FİDESZ Partisi ’ne gecmiştir Parlamento ’da ucte ikilik coğunluğu ele geciren yeni hukumet IMF ile yeni anlaşmalar yapmayı reddetmekle birlikte, selefi hukumet tarafından başlatılan butce disiplinine yonelik politikaları surdurmuştur Ekonomideki kırılganlık hala devam etmekle birlikte 2019 yılında Macar ekonomisi %12 oranında buyumuştur (Kaynak: Macaristan İstatistik Ofisi tarafından Mart 2019 ’de yayımlanan, kesin olmayan ilk rakamlar)
Ote yandan, 2004 yılında AB uyesi olan Macaristan, Avro ’ya geciş icin gerekli hazırlıkları da surdurmektedir Bu bağlamda, uye ulkeler tarafından “İstikrar ve Buyume Paktı cercevesinde hazırlanan ve fiyat istikrarı, kamu finansmanı ve surdurulebilir buyume ve istihdam politikalarını iceren uyum programları AB Komisyonu ’na sunulmaktadır Ancak, GSMH ’nın en fazla %3 ’u olan eşiği henuz yakalayamamış olması nedeniyle, Macaristan ’ın Avro Alanı ’na ne zaman dahil olabileceği konusu belirsizliğini korumaktadır Nitekim, daha once yapılan acıklamalarda Avro ’ya gecişin 2019 yılında gercekleşmeyeceğini duyuran Macaristan; 2019 yılının ortalarında bu tarihi 2019 ’e, son olarak bu yılın başında da 2020 ’ye cekmiştir
Macaristan ’ın dış ticaretinin yapısı incelendiğinde, genelde “dengeli bir gorunum sergilediği, yılından bu yana ise fazla vermeye başladığı gorulmektedir Temel urun gruplarına gore dış ticaretinin dağılımında, makineler, elektronik eşyalar ve nakliye aracları ulkenin ithalat ve ihracatında ana sektorler olarak one cıkmaktadır İthalatın yaklaşık % 50 ’sini, ihracatın ise % 60 ’ını bu uc sektor gercekleştirmektedir
Geleneksel olarak Macaristan ’ın ihracatında AB ulkeleri ortalama %80 ’lik, ithalatında da %65 ’lik yer tutmaktadır Ulkeler bazında bakıldığında ise yaklaşık %80 ’lik pay ile Almanya en buyuk ticaret ortağı durumundadır Ulkenin ihracatından farklı olarak ithalatında Rusya Federasyonu ve başta Cin olmak uzere bazı Uzakdoğu Ulkeleri de onemli pay sahibidir
macaristan ekonomi
macaristanın ekonomik yapısı
macaristan ekonomisi hakkında bilgi
23 Ekim 1989 tarihinde parlamenter demokrasi rejimine gecen Macaristan, bu tarihten sonra merkezi planlamaya dayalı ekonomiden serbest piyasa ekonomisine geciş amacıyla kapsamlı bir ekonomik donuşum sureci başlatmıştır
31 Mart 1994 tarihinde tam uye olmak uzere Avrupa Birliği ’ne başvuran Macaristan ’ın AB uyelik sureci de Macaristan ekonomisine goreceli bir dinamizm kazandırmıştır Bu surecte liberalleşme, ozelleştirme ve istikrarın sağlanması oncelikleri oluşturmuştur 90 ’lı yılların başında dış ticaretle ilgili idari engeller kaldırılmış, doğrudan yabancı dış yatırımlar icin uygun ortam yaratılmış, dovizle işlemler aşamalı olarak liberalleştirilmiş, Macar para birimi Forint 1996 ’da konvertibl hale getirilmiş ve dovizle işlemlerin liberalleştirilmesi sureci 2001 ’de tamamlanmıştır
2004 yılında AB ’ye tam uye olan Macaristan, gectiğimiz donemde yabancı yatırımcıların ilgi odağı olmuş, doğrudan sermaye yatırımları ve likidite girişleri ile bolge ulkelerine gore daha hızlı bir ekonomik başarım yakalamıştır
Ancak, kısa surede sağlanan hızlı gelişmeye karşılık, ulkedeki yapısal sorunlar devam etmekte olup, AB uyeliği bir anlamda yapısal sorunların cozumu icin “sihirli değnek olmamıştır Diğer bir deyişle, serbest piyasa ekonomisi ve demokrasiye gecilmesi bağlamında ilerleme sağlanmış olsa da, surecin henuz tamamlanmadığı gorulmektedir Bu bağlamda ozellikle, eğitim, sağlık, ulaşım, belediye hizmetleri gibi alanlara onemli miktarda devlet kaynağının aktarılması ve ozellikle, bu kaynakların etkinlikten uzak kullanımı, ekonomi uzerinde onemli yuk oluşturmuştur
Bunun sonucunda ortaya cıkan yuksek butce acıkları nedeniyle, ekonomi yavaşlamış, buyume hızı azalmış ve ekonomik gostergeler giderek olumsuz bir seyir izlemeye başlamıştır Ekonomideki yavaşlama eğiliminin, Macar Hukumeti tarafından butce acığının azaltılmasına yonelik olarak alınan ekonomik onlemlerin yanı sıra, fiyatlar ve ucretler arasında ic talebin azalmasına yol acan etkileşimden kaynaklanmış olabileceği değerlendirilmektedir
Nitekim 2006 secimleri sonrasında iktidara gelen Sosyalist PartiHur Demokratlar koalisyonunca sıkı istikrar tedbirleri uygulamaya konmuştur Uygulanan ekonomik program, oncelikle, Macaristan ’ın buyume oranına olumsuz şekilde yansımış, 2007 yılında kaydedilen yıllık yaklaşık % 1 dolayındaki buyume hızı, Macar ekonomisinin son 11 yıllık donemde gercekleştirdiği en duşuk oranlı buyume olarak gercekleşmiştir
Macar ekonomisi, 2007 yılının ardından 2008 yılını da kırılgan bir yapıda gecirmekte iken, 2008 yılının Eylul ayında baş gosteren kuresel ekonomik krizin etkilerine maruz kalmıştır Oyle ki, Macaristan sozkonusu kuresel ekonomik krizden en fazla etkilenen Avrupa ulkesi olmuştur Krizin etkileri ile tek başına mucadele edemeyeceğine inanan hukumet, 29 Ekim 2008 tarihinde IMF ile bir standby anlaşması imzalamak durumunda kalmıştır Sonuc olarak Macar Hukumeti 2008 yılının son aylarında IMF ’den 12,5, AB ’den 6,5 ve Dunya Bankasından 1 milyar Avro olmak uzere, toplam 20 milyar Avro tutarında kredi sağlanmıştır
Standby Anlaşmasının onaylandığı Kasım 2008 tarihinden bu yana Macar ekonomisi, finansal surdurulebilirlik ile ekonomik istikrarın temini yonunde onemli gelişmeler kaydetmiştir Bu cercevede, bir taraftan, kamu harcamaları azaltılarak şeffaf bir hale getirilirken bir taraftan da finansal sektorde, bankacılık faaliyetleri takibe alınmış ve piyasaları guclendirmeye yonelik bankacılık duzenlemelerinin cercevesi oluşturulmuştur
Tum bu onlemlere karşın Macar ekonomisi yılında %62 oranında kuculmuştur Zira, reel ucretlerdeki artışın tuketici fiyatlarındaki artışın gerisinde kalması, emeklilik ve diğer pekcok sosyal yardımlardaki hissedilir duşuşler, kredi piyasasındaki belirsizliklerle birleşince hanehalkı tuketimi yılında, ekonomideki kuculmenin de otesinde, %8 oranında duşmuştur Boylece Macaristan ’da peşpeşe uc yıldır izlenen hanehalkı tuketimindeki duşuş, 2007 ve 2008 ’deki oranların (sırasıyla, %16 ve %0,6) cok uzerinde bir gorunum sergilemiştir
2019 yılının Nisan ayındaki genel secimler sonucunda siyasi iktidar Sosyalistler ’den, Viktor Orban liderliğindeki merkez sağ FİDESZ Partisi ’ne gecmiştir Parlamento ’da ucte ikilik coğunluğu ele geciren yeni hukumet IMF ile yeni anlaşmalar yapmayı reddetmekle birlikte, selefi hukumet tarafından başlatılan butce disiplinine yonelik politikaları surdurmuştur Ekonomideki kırılganlık hala devam etmekle birlikte 2019 yılında Macar ekonomisi %12 oranında buyumuştur (Kaynak: Macaristan İstatistik Ofisi tarafından Mart 2019 ’de yayımlanan, kesin olmayan ilk rakamlar)
Ote yandan, 2004 yılında AB uyesi olan Macaristan, Avro ’ya geciş icin gerekli hazırlıkları da surdurmektedir Bu bağlamda, uye ulkeler tarafından “İstikrar ve Buyume Paktı cercevesinde hazırlanan ve fiyat istikrarı, kamu finansmanı ve surdurulebilir buyume ve istihdam politikalarını iceren uyum programları AB Komisyonu ’na sunulmaktadır Ancak, GSMH ’nın en fazla %3 ’u olan eşiği henuz yakalayamamış olması nedeniyle, Macaristan ’ın Avro Alanı ’na ne zaman dahil olabileceği konusu belirsizliğini korumaktadır Nitekim, daha once yapılan acıklamalarda Avro ’ya gecişin 2019 yılında gercekleşmeyeceğini duyuran Macaristan; 2019 yılının ortalarında bu tarihi 2019 ’e, son olarak bu yılın başında da 2020 ’ye cekmiştir
Macaristan ’ın dış ticaretinin yapısı incelendiğinde, genelde “dengeli bir gorunum sergilediği, yılından bu yana ise fazla vermeye başladığı gorulmektedir Temel urun gruplarına gore dış ticaretinin dağılımında, makineler, elektronik eşyalar ve nakliye aracları ulkenin ithalat ve ihracatında ana sektorler olarak one cıkmaktadır İthalatın yaklaşık % 50 ’sini, ihracatın ise % 60 ’ını bu uc sektor gercekleştirmektedir
Geleneksel olarak Macaristan ’ın ihracatında AB ulkeleri ortalama %80 ’lik, ithalatında da %65 ’lik yer tutmaktadır Ulkeler bazında bakıldığında ise yaklaşık %80 ’lik pay ile Almanya en buyuk ticaret ortağı durumundadır Ulkenin ihracatından farklı olarak ithalatında Rusya Federasyonu ve başta Cin olmak uzere bazı Uzakdoğu Ulkeleri de onemli pay sahibidir