Algıladığımız ışık renksiz görünür, fakat aslında bir renk aralığından oluşur. Her rengin farklı bir dalga uzunluğu vardır. Mavi ışık, çok fazla güce sahip kısa dalga uzunluğuna sahiptir. Güneş ışığı bunun ana kaynağıdır, lakin mavi ışık tıpkı vakitte birtakım ampullerden ve elektronik aygıtlardan da gelir.Telefon tablet üzere aygıtların ekranından gelen bu ışık sayesinde gün ışığında bile bu ekranları rahatlıkla okuruz. Bu ışığı büsbütün kapatamayız. Pandemi sırasında, konutta çalışan ve öğrenen birçok insanın yanı sıra daima TV izleme mühleti keskin bir biçimde arttı.Bu aygıtlarla daha fazla vakit geçirmenin yol açtığı kimi şikayetler ile daha sık karşılaşır olduk.
Mavi Işık Gözlerinize Ziyan Verir mi?
Büyük ölçülerde, güneşten gelen yüksek güçlü ışık (ultraviyole ışınları gibi) göz hastalıkları riskinizi artırabilir. Mavi ışığın da yüksek gücü vardır. Bilhassa dijital ekranlardan gelen mavi ışığın ziyanlı olup olmadığı konusunda artan kaygılar kelam bahsidir. Yaygın olarak kullandığımız aygıtlardan aldığımız mavi ışık ölçüsünün insanlarda göz hasarına neden olup olmadığını belirlemek için daha fazla araştırmaya muhtaçlığımız var.Ancak biliyoruz ki görmemizi sağlayan gözümüzün retina katmanının gangliyon hücreleri melanopsinfotopigmentiiçerir ve bilhassa mavi ışığa hassastır. Genel olarak elektronik aygıtlardan gelen ışık gözümüzde yorgunluk, gözümüzü kapatma hissi, hafif başağrısı, göz kuruluğu üzere şikayetlere yol açmaktadır.
Mavi Işık Sıhhatinizi Tesirler mi?
Bedenimizin vakte nazaran kendi beden işlevlerinin işleyişini programlayan bir saati vardır ve buna beden saati yahut sirkadiyen ritim denir. Elektronik aygıtlardan gelen mavi ışık beden saatimizin istikrarını bozabilir. Bedeninizde yatma saati geldiğinde melatonin denen bir kimyasal salınır. Melatonin bizi uykuya hazırlar. Mavi ışık ise melatonin salınımını yavaşlatabilir. Melatonin şayet kâfi ölçüde olmazsa, âlâ bir gece uykusu çekmekte zorlanabilirsiniz. Makus uyku, yüksek tansiyon, obezite, depresyon, tip 2 diyabet, kalp hastalığı ve hatta birtakım kanser tipleri üzere sıhhat meseleleriyle irtibatlıdır.Uyku öncesi kullanılan elektronik aygıtlardan gelen ve güneş ışığını taklit eden güçlü ışığı beynimiz gün ışığı olarak algılar ve şimdi gece olmadı yanılgısına düşerek melatonin salınım sistemi bozulduğundan uykumuz kaçar. Yatmadan evvel telefon kullananların uykuya dalmakta zahmet çektiği bilinmektedir. Dolayısı ile uyku öncesi telefon, tablet üzere aygıtları kullanmamamız gerekir.
Akıllı Telefonlar ve Tabletler
Bunlar başka renklerden daha fazla mavi ışık yayar. Lakin aygıtınızda “gece” modu olabilir. Ekranınıza daha uzun dalga uzunluklu ışıkla turuncu bir ton vermenizi sağlar. Ekseriyetle her gece otomatik olarak başlayacak biçimde ayarlanabilir. Daha az mavi olan bir ekrana geçmenin uyku ritmimizi gerçek yolda tutmak için kâfi olup olmadığını tam olarak bilmiyoruz. Bunun nedeni, uyku öncesi bu aygıtları kullanmanın beynimizi ışıktan bağımsız olarak da uyarmasıdır. Akşamları bu aygıtları kullanma müddetimizi minimuma indirmemiz daha doğrudur.
Dizüstü Bilgisayarlar ve Bilgisayar Monitörleri
Bunlar akıllı telefonunuzun yahut tabletinizin yalnızca büyük versiyonları sayılabilir. Bu, tıpkı çeşit ışığı gönderdikleri manasına gelir. Gün içinde de bilgisayardan gelecek mavi ışığı engellemek âlâ olabilir. Dizüstü yahut masaüstü bilgisayarınızda, tıpkı telefonunuzda olduğu üzere gece modu seçeneği olabilir. Değilse, bir bilgisayar programı yükleyebilir yahut bilgisayar ekranınızda mavi tonu azaltmak için filtreler kullanabilirsiniz.
Floresan ve LED Ampuller
Bunlar, klasik akkor ampullerden daha az elektrik kullandıkları için ekonomiktirler. Lakin daha çok mavi ışık yayarlar. Konut için kompakt floresan ampuller yahut LED ışıklar satın aldığınızda, “daha sıcak” ışığı yaymak üzere kaplamalı bir çeşit seçmekte yarar vardır. Başucu lambanızda yahut gece lambanızda kırmızı bir ampul kullanmayı tercih edebilirsiniz. Uyku öncesi en zararsız renk olduğu düşünülmektedir.
LED Televizyonlar
Birçok düz ekran televizyon, geriden LED aydınlatmalıdır. Kimi yeni TV’lerde, açabileceğiniz dahili bir mavi ışık filtresi bulunabilir. Yahut ekranın üzerinden geçen bir mavi ışık filtresi satın alabilirsiniz. Ayrıyeten TV’nizin rengini ve parlaklığını elle de ayarlayabilirsiniz.
Elektronik Okuyucular
Dijital okuyucular kullanışlıdır. Lakin tekrar geceleri kullanıldığında kolaylıkla uyumayı zorlaştırabilir. Yatmadan evvelki saatlerde “e-okuyucu” kullananlarda, basılı bir kitaptan okuyanlara nazaran uykuya dalmanın daha uzun sürdüğü gösterilmiştir. Ayrıyeten uyku kalitesi de etkilenebilir ve sonraki sabah kendilerini uykusunu alamamış hissedebilirler. Kimi e-okuyucuların mavi ışığı azaltmak için bir ayarı vardır. Aksi takdirde, aygıtınızın genel ışık düzeyini düşürmek uygun olur.
Mavi Işık Nasıl Azaltılır
Günümüzde gözlükler mavi filtreli olarak yapılabilmektedir. Mavi ışığın tesirini azaltacak bu çeşit kaplamaların ne kadar yararlı olduğu ile ilgili bilimsel sonuçlar bilinmemektedir. Bununla birlikte mavi bloke edici gözlüklere bir talih verilebilir. Olağan gözlüklerinizdeki yansıma önleyici kaplama da mavi ışığı ve parlamayı azaltabilir. Bu göz yorgunluğunu hafifletebilir. Mavi ışık gün içinde doğal kaynaklardan geldiğinde göze zaralı olmayabilir. Bu yüzden devamlı bir gözlüğü mavi filtreli yapmanın bir gereği yoktur. Fakat yakın gözlükleri mavi filtreli olabilir. Yakın gözlüğü yaşına gelmemiş olanlarda ise yalnızca mavi ışık yayan elektronik aygıtları kullanırken kullanmak daha mantıklıdır.
Akşamları bilhassa elektronik aygıtları kullanırken mavi filtreli gözlük kullanmak vaktinde uyumaya yararlı olabilir. Bu yüzden akşamları mümkünse mavi filtreli yapılmış gözlüklerinizi kullanınız. Mavi filtreli gözlük kullanmanın uyku kalitesi nedeni ile sonraki gün çalışma randımanını artırdığı da düşünülmektedir. Bu faydalı tesir gece geç yatmaya alışmış bireylerde daha besbellidir. Yani uykunuz nizamlı değilse en azından akşamları mavi filtreli gözlük kullanınız yahut elektronik aygıtları mavi filtreli olarak kullanınız. Bu faydalı tesirler mavi fitreli gözlük yahut aygıt kullanımından sonraki çabucak görülen tesirlerdir. Yani mavi filtrasyon kullanıyorum diyerek şayet ekran müddetini uzatırsanız yahut gece ekran kullanmaya devam ederseniz mavi ışığı engellemenin yararlarının da devam edip etmeyeceği bilinmiyor.
En kıymetlisi yatmadan 1-2 saat evvel elektronik aygıtları kullanmamaya çalışın. Yani mavi filtreli gözlük kullanıyorum diye denetimsiz olarak telefon, tablet, bilgisayar üzere aygıtları kullanmak gerçek olmaz. Kesinlikle kullanmanız gerekirse de gece moduna geçin ve parlak ekranlardan kaçının. Yatmadan birkaç saat evvel kehribar rengi gözlük takmanın uyumaya yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Mavi ışık filtreli gözlük kullanıyorsanız bile yahut aygıtların mavi filtresini kullanıyorsanız bile ekran müddetlerini azaltmaya çalışmalı, mola vermeli, çay ve kahve muhtaçlığı sırasında ekrandan uzak durmalı, sık sık göz kırpmaya uğraş etmeli, ortada bir uzaklara bakılmalı yahut 20-20-20 kuralını uygulamalısınız.
Çocuklarda Ekranların Tesiri
Çocukların aslında güneşten bir ölçü mavi ışığa gereksinimleri da vardır. Görmeleri içinzararlı da değildir. Lakin telefon, tablet, bilgisayar, televizyon üzere aygıt ekranlarından yansıyan birden fazla mavi ışığın kimi meselelere yol açtığı düşünülmektedir. Örneğin mavi ışık yahut şahsen bu aygıtlar ile çok uzun müddet geçirmenin DEHB (Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu), obezite ve miyopiprogresyonu ile irtibatı olduğu gösterilmiştir.
Sevilen aile üyeleri ile imajlı sohbet olmadığı sürece çocukların 2 yaşına gelene kadar ekranlardan uzak tutulması önerilmektedir.Büyük çocuklar için ise ekran mühletini günde 1 saat ile sınırlamaya çalışın. Çocukların oyun ve cümbüş, beğenilen vakit geçirme üzere gereksinimlerini elektronik aygıtlar dışındaki aktiviteler ile gidermeye çalışmalısınız.