Türkiye'nin İstanbul Sözleşmesi'nden cuma gecesi yayınlanan 3718 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı ile ayrılması, hukuksal açıdan tartışma yarattı.
Pekala bu iptal hukuka ne kadar uygun?
İstanbul Sözleşme'si Cumhurbaşkanı tarafından yayınlanan bir kararname ile iptal edildi. Kararda Cumhurbaşkanı'nın İstanbul Mukavelesi'nin fesih yetkisine, 15 Temmuz 2018'de yürürlüğe giren "Milletlerarası Andlaşmaların onaylanmasına ait metot ve asıllar hakkındaki 9 nolu Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin" 3. unsuru destek gösteriliyor.
Kelam konusu unsur, cumhurbaşkanına şu yetkileri veriyor:
"Milletlerarası andlaşmaların (…) kararlarının uygulanmasını durdurma ve bunları sona erdirme, Cumhurbaşkanı kararı ile olur."
Tüzel tartışmaya neden olan ise İstanbul Mukavelesi'nin 24 Kasım 2011'de kabul edilerek yasalaşması.
BBC Türkçe'nin haberine nazaran, birtakım hukukçular bu nedenle bir karar ile yürürlükten kaldırılamayacağı görüşünde.
Hukukçulara nazaran 9 numaralı kararnamedeki düzenleme TBMM'de kabul edilmemiş kontrat yahut antlaşmaları kapsıyor ve bu nedenle de fakat TBMM'de yapılacak yeni bir düzenlemeyle yürürlükten kaldırılabilir.
Prof. Sözüer ve Av. Kazan: İstanbul Kontratı yürürlükte
Turgut Kazan İstanbul Mukavelesi'nin bir kanunla onaylanarak yürürlüğe girdiğine dikkat çekerek, "Böyle bir kontrattan Cumhurbaşkanlığı kararıyla çıkılamaz. Hasebiyle Meclis tarafından bu yolda yeni bir yasa yapılana kadar İstanbul Mukavelesi yürürlüktedir" görüşünü lisana getirdi.
Bir düzenlemenin kabul edildiği yolla değiştirilebileceğinin temel bir hukuk kuralı olduğunu beliren Kazan, şöyle konuştu:
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adem Sözüer ise TBMM'de onaylanan memleketler arası kontratlarla ilgili Anayasa'nın 90. hususuna işaret etti. Sözüer, Twitter hesabından, "İstanbul Mukavelesi Anayasa'nın 90. hususu uyarınca maddeyle onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Bu türlü bir mukaveleden Cumhurbaşkanı kararnamesiyle çıkılamaz. Hasebiyle, TBMM yeni yasa yapmadıkça İstanbul Kontratı yürürlüktedir" tabirlerine yer verdi.
Anayasa'ya karşıt
Anayasa Profesörü Kemal Gözler ise anayasa.gen.tr sitesinde yayınladığı bir makale ile diğer bir noktaya dikkat çekti.
İstanbul Sözleşmesi'nden çekilmeye dair Cumhurbaşkanlığı kararının, desteğini 9 numaralı Cumhurbaşkanlığı kararnamesinden aldığını hatırlatan Gözler, kelam konusunu kararnamenin Anayasa'ya ters olduğunu yazdı:
'Temel haklara ait düzenlemeler kararname ile yapılamaz'
İstanbul Mukavelesi'nin feshi kararı üzerine Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi (AKPM) Türk Kümesi'nin CHP ve UYGUN Partili üyeleri, Türk delegasyonu lideri AKP'li Ahmet Yıldız'ı istifaya çağırdı.
Ortak açıklama yapan CHP ve UYGUN Partili üyeler şu görüşe yer verdiler:
"Anayasa, kişi hakları ve temel haklara ait düzenlemelerin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'yle yapılamayacağını kayıt altına almaktadır. Fakat hepsinin ötesinde Kontratın öngördüğü hakları ve önlemleri yurttaşlarımız Avrupa Kurulu üyesi ülkelerin vatandaşlarından daha az hak etmiyorlar.
"Sayın Yıldız,
"Avrupa Kurulu kapsamında katıldığınız toplantılarda Türkiye'nin İstanbul Sözleşmesi'nden ayrılmasının yanlış olacağını ve Türkiye'nin Kontratta kalacağını birçok kere belirttiniz. Bizler de sizi bu görüşleriniz nedeniyle takdir ettik. Bugün gelinen kademede Delegasyon Başkanlığı misyonundan ayrılmanızın uygun olacağını düşünüyoruz. Aksi halde hem Delegasyon üyelerini hem de yabancı muhataplarımızı yanıltmış bir siyasetçi pozisyonunda bulunacaksınız."
Tartışmalar hakkında Twitter'dan bir paylaşımda bulunan Abdülhamit Gül ise "Uluslararası kontratların onayı ve yürürlüğe konulması metodu hukukumuzda açıktır. TBMM katılmayı onaylar, yürütme de bunu bir kararla yürürlüğe koyar. Yürürlüğün tıpkı biçimde durdurulması ve feshi, yürütmenin yetkisindedir" dedi.
Cumhurbaşkanı kararı iptal edilebilir mi?
İstanbul Mukavelesi'nin feshedilmesini düzenleyen cumhurbaşkanlığı kararının yargısal kontrolü Danıştay'a ilişkin. Anayasa Mahkemesi ise kararların değil, kararnamelerin kontrolünü gerçekleştiriyor.
Danıştay Maddesi'nin 24. hususu, "Danıştay'ın birinci derece mahkemesi olarak Cumhurbaşkanlığı kararlarına, Cumhurbaşkanınca çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici süreçlerden doğan idari davaları karara bağlayacağı" kararını içeriyor.
Bu durumda kararın iptali için Danıştay'a müracaatta bulunmak gerekiyor.