Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Lideri Murat Uysal, Ankara'da "Enflasyon Raporu 2020-3" bilgilendirme toplantısında sunum yaptı.
Uysal, konuşmasının başında global ve yurt içi makroekonomik gelişmelere değindi.
Yeni tip corona virüs (Covid-19) salgınının tesiriyle global büyümede yılın birinci çeyreğinde görülen zayıflamanın ikinci çeyrekte derinleştiğine işaret eden Uysal, salgını sınırlamaya yönelik önlemlerin hafiflemesi ve kademeli olağanlaşma adımlarıyla birlikte üçüncü çeyrekte global ekonomik aktivitede kısmı toparlanma sinyalleri görüldüğünü söyledi.
Uysal, global büyümedeki toparlanmanın gücüne ve sürekliliğine ait belirsizlikler olduğuna işaret ederek, enflasyonda ise salgın periyodunda artan besin fiyatlarına karşın global büyüme görünümündeki zayıflama ve ham petrol fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ikinci çeyrekte aşağı taraflı bir seyir izlendiğini anımsattı.
Gelişmiş ülke merkez bankalarının aldığı tedbirler ve salgın sonrası olağanlaşma süreciyle temmuzda portföy akımlarının görece daha olumlu seyrettiğini belirten Uysal, "Para ve maliye siyasetlerinde devam eden genişletici adımların da tesiriyle gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarının 2020 yılının ikinci yarısında bir ölçü toparlanması bekleniyor." diye konuştu.
"SEYAHAT KISITLAMALARININ HAFİFLETİLMESİYLE TURİZM GELİRLERİNDE GÜZELLEŞME BEKLİYORUZ"
Uysal, olağanlaşma adımlarını takiben global risk iştahındaki artışın tesiriyle, gelişmekte olan ülkelerin para üniteleri üzerindeki baskının kısmen azaldığına dikkati çekerek, şunları kaydetti:
"Böylelikle global gelişmelerin Türkiye’nin risk primi ve kur oynaklığı üzerindeki olumsuz tesirleri de bir ölçü hafifledi. Salgın öncesi devirde enflasyondaki düşüşe ve faiz indirimlerine bağlı olarak finansal şartlarda sağlanan bariz güzelleşme kredi büyümesini destekledi.
Salgın devrinde ise kredi kanalının ve firmaların nakit akışının sağlıklı işleyişinin devamına yönelik olarak açıklanan nakdî ve mali önlemler kapsamında kredi büyümesi ivmelendi. Kredi cinslerine baktığımızda, ticari kredilerdeki artışın son devirde bir ölçü ivme kaybetmekle birlikte güçlü seyrettiğini görüyoruz. Konut ve taşıt kredileri için kamu bankalarınca sunulan kredi paketlerinin ve ertelenmiş talebin tesiriyle tüketici kredileri mayıs sonrası periyotta besbelli bir ivme kazandı."
Mayısta başlayan toparlanmanın haziran ve temmuz aylarında güç kazandığını anlatan Uysal, ihracatta daha besbelli olmak üzere dış ticaret hacminde toparlanma gözlendiğini ve dış ticaret açığının bir ölçü daraldığını lisana getirdi.
Uysal, seyahat kısıtlamalarının hafifletilmesiyle gelecek devirde turizm gelirlerinde kısmi güzelleşme beklediklerini, mal ihracatındaki toparlanmanın ve emtia fiyatlarındaki düşük düzeylerin cari süreçler istikrarını destekleyeceğini kestirim ettiklerini tabir etti.
İş gücü piyasasında iktisattaki yavaşlamanın yansımalarının hissedildiğini belirten Uysal, işsizlik oranlarının arttığını fakat iştirak oranındaki düşüşün bu artışı sınırladığını kaydetti.
Uysal, yılın ikinci çeyreğinde tüketici enflasyonunun 0,76 puan artarak yüzde 12,62'ye yükseldiğini ve kestirim aralığının üzerinde gerçekleştiğini belirterek, şu değerlendirmelerde bulundu:
"İlk çeyreğe kıyasla enflasyondaki artış temel mal ve besin kümelerinden kaynaklandı. Salgına bağlı ünite maliyet artışları, birikimli döviz kuru gelişmeleri, memleketler arası petrol fiyatlarındaki toparlanmayla dönemsel ve salgına bağlı tesirlerle artan besin fiyatları tüketici enflasyonundaki yükselişte tesirli oldu."
Salgına bağlı önlemlerle kısa vadede tesirli olan arz istikametli ögelerin, olağanlaşma sürecinin devamıyla kademeli olarak ortadan kalkacağını öngördüklerini anlatan Uysal, yılın ikinci yarısında talep istikametli dezenflasyonist tesirlerin daha besbelli hale gelmesini beklediklerini vurguladı.
Uysal, mayıs ve haziran aylarında enflasyonda görülen artışa bağlı olarak yıl sonu enflasyonuna ait beklentilerin yükseldiğini, orta vadeli enflasyon beklentilerinin nispeten yatay seyrettiğini söyledi.
TCMB'NİN ÖNLEM SETLERİ
TCMB olarak Covid-19 salgınının Türkiye iktisadına olumsuz tesirlerini sonlandırmaya yönelik olarak süreksiz, gayeli ve kapsamlı bir önlem seti uygulamaya koyduklarını hatırlatan Uysal, şöyle konuştu:
"Finansal piyasaların, kredi kanalının ve firmaların nakit akışının kesintisiz ve sağlıklı bir halde işlemeye devamını teminen aldığımız nakdî önlemlerin yanı sıra mart, nisan, mayıs aylarında siyaset faizini toplamda 250 baz puan aşağı çektik. Haziran ve temmuzda ise enflasyon görünümünü etkileyen tüm ögeler ışığında siyaset faizini yüzde 8,25 seviyesinde sabit tuttuk.
Mevcut rapor periyodunda, sistemin fonlama muhtaçlığının kıymetli bir kısmı TCMB ve BİST bünyesinde gerçekleştirilen döviz karşılığı Türk lirası swap süreçleriyle karşılandı. Salgın sonrası devreye alınan yeni imkanlar nedeniyle açık piyasa süreçleri (APİ) aracılığıyla sağlanan fonlamanın kompozisyonunda değişiklik gözlendi. Bu kapsamda maksatlı ek likidite imkanları çerçevesinde 3 aylık repo ihaleleriyle sağlanan fonlamayla piyasa yapan bankalara sağlanan fonlamanın APİ fonlaması içindeki hisseleri arttı."
"TAHMİNLERDE MAKRO GÖRÜNÜM TEMEL ALINDI"
Uysal, orta vadeli varsayımlar üretilirken makro görünümün temel alındığını ve ithalat fiyatları, besin fiyatları ve maliye siyaseti üzere dışsal ögeler için varsayımlar oluşturduklarını belirterek, OPEC+ ülkelerinin üretimi azaltma konusunda muahedeleri ve global talep görünümündeki kısmi toparlanmaya bağlı olarak petrol fiyatları varsayımını, bir evvelki rapora kıyasla, 2020 için ortalama 32,6 ABD dolarından 41,6 ABD dolarına, 2021 için ise 36,8 ABD dolarından 43,8 ABD dolarına yükselttiklerini bildirdi.
ABD doları cinsinden ithalat fiyatları varsayımında alüminyum ve ziraî eserler üzere petrol dışındaki başka emtia fiyatlarındaki zayıf seyre bağlı olarak 2020 ve 2021 yıllarına ait aşağı istikametli güncelleme yaptıklarını belirten Uysal, bir evvelki raporda yüzde 9,5 olarak alınan 2020 yılı besin enflasyonu varsayımını, işlenmemiş besindeki son periyot eğilimleri dikkate alarak yüzde 10,5 olarak güncellediklerini kaydetti.
BESİN ENFLASYONU KESTİRİMİ
Uysal, gelecek yıla ait besin enflasyonu varsayımını de yüzde 7’den yüzde 8’e çektiklerini söz ederek, "Orta vadeli varsayımlar oluşturulurken maliye siyaseti önlemlerinin alınan başka mali ve finansal önlemlerle birlikte salgın sürecinde iktisadın üretim potansiyelini destekleyeceği ve salgın sonrası toparlanmaya katkı yapacağı bir görünüm temel aldık. Ayrıyeten yönetilen-yönlendirilen fiyat ve vergi ayarlamalarının, enflasyondaki düşüş patikasıyla büyük ölçüde uyumlu halde belirleneceğini varsaydık." diye konuştu.
Mevcut para siyaseti duruşu ve güçlü siyaset uyumu altında, enflasyonun kademeli olarak gayelere yakınsayacağını öngördüklerine dikkati çeken Uysal, şöyle devam etti:
"Bu çerçevede, enflasyonun 2020 yılı sonunda yüzde 8,9 olarak gerçekleşeceğini, 2021 yıl sonunda ise yüzde 6,2’ye geriledikten sonra orta vadede yüzde 5 seviyesinde istikrar kazanacağını varsayım ediyoruz. Enflasyonun yüzde 70 olasılıkla, 2020 sonunda orta noktası yüzde 8,9 olmak üzere yüzde 6,9 ile yüzde 10,9 aralığında, 2021 yılı sonunda ise orta noktası yüzde 6,2 olmak üzere yüzde 3,9 ile yüzde 8,5 aralığında gerçekleşeceğini öngörüyoruz."
"ÇIKTI AÇIĞI İDDİALARI BİR ÖLÇÜ ÜST TARAFLI GÜNCELLENDİ"
Uysal, Enflasyon Raporu 2020-III Bilgilendirme Toplantısı'nda yaptığı konuşmada, olağanlaşmanın kademeli gerçekleşmesiyle kimi kesimlerde kapasite kısıtlarının devam etmesine bağlı arz istikametli tesirlerin yanı sıra kredilerdeki ivmelenme de yılın ikinci çeyreğinde talep şartlarının enflasyonu düşürücü tesirinin, "Nisan Enflasyon Raporu" devrinde hudutlu kalmasına neden olduğunu bildirdi.
Bu doğrultuda, arz ve talep taraflı tesirler nedeniyle çıktı açığı varsayımlarının 2020'nin ikinci çeyreğinden itibaren bir ölçü üst taraflı güncellendiğini vurgulayan Uysal, "Salgına bağlı önlemlerle kısa vadede tesirli olan arz taraflı ögelerin, olağanlaşma sürecinin devamıyla kademeli olarak ortadan kalkacağını ve negatif çıktı açığı kestirimlerinin işaret ettiği üzere yılın ikinci yarısında talep taraflı dezenflasyonist tesirlerin daha bariz hale geleceğini öngörüyoruz" diye konuştu.
"YUKARI İSTİKAMETLİ GÜNCELLEDİK"
Uysal, enflasyon gerçekleşmeleri ve enflasyon görünümünü etkileyen tüm ögeler ışığında 2020 ve 2021 sonu enflasyon kestirimlerini üst istikametli güncellediklerine işaret ederek "Enflasyonun yıl sonunda yüzde 8,9 olarak gerçekleşeceği, 2021 sonunda yüzde 6,2 olacağı kestirim edilmektedir. Nisan Enflasyon Raporuna nazaran 0,8 puanlık üst istikametli güncellemeye petrol fiyatlarına bağlı olarak Türk lirası cinsi ithalat fiyatları varsayımında yapılan artış 0,1 puan katkıda bulunurken besin enflasyonu varsayımının yüzde 7'den yüzde 8’e çıkarılması 0,2 puan tesir yaptı" değerlendirmesinde bulundu.
Talep şartlarında öngörülen toparlanmanın güçlenmesiyle çıktı açığının üst taraflı güncellenmesinin 2021 yıl sonu varsayımlarını 0,2 puan yükselttiğini lisana getiren Uysal, yakın devirdeki gerçekleşmelerin tesiriyle enflasyonun ana eğilimindeki artışın, 2021 yıl sonu iddiasını 0,3 puan üst çektiğini vurguladı.
Uysal, iddiaların salgında hareketliliği yine kısıtlamayı gerektirecek ikinci bir dalga olmayacağı varsayımı altında global iktisadın yılın ikinci yarısında toparlanmaya devam edeceği bir çerçevede elde edildiğinin altını çizerek, "Tahminleri oluştururken gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin atmakta olduğu genişletici nakdî ve mali adımlara rağmen, bu siyasetlerin aktifliğine ve toparlanmaya ait belirsizliklerin sürmesi nedeniyle ülke risk primindeki güzelleşmenin kademeli gerçekleşeceğini varsayıyoruz" dedi.
Salgının ve ekonomik tesirlerinin varsayımlara dair meçhullüğü artırdığına işaret eden Uysal, olağanlaşma adımlarının kapsamının genişletilmesiyle iktisadi faaliyetteki toparlanmanın güç kazandığını söyledi.
ENFLASYONDA TEMMUZDAN İTİBAREN DÜŞÜŞ BEKLENTİSİ
Uysal, salgında ikinci bir dalga olmayacağı varsayımı altında, iktisattaki toparlanmanın yılın ikinci yarısında devam edeceğini belirterek şunları kaydetti:
"Toparlanma suratı, olağanlaşma sürecinin yurt içindeki ve dışındaki seyrine bağlı olacak. Mali duruşun ana eğilime dair göstergeler dikkate alınarak, enflasyondaki düşüşün sürekliliğini ve orta vadeli enflasyon maksadıyla ahengini sağlayacak halde oluşturulacağı çerçeve altında, salgına bağlı önlemlerle kısa vadede tesirli olan arz istikametli ögelerin, olağanlaşma sürecinin devamıyla kademeli olarak ortadan kalkacağını ve enflasyonun temmuzdan başlayarak düşüş eğilimine gireceğini öngörüyoruz."
Uysal, salgın sonrasında firmaların ve hanehalklarının nakit akışı sıkıntılarının azaltılması, finansal istikrarın ve üretim potansiyelinin desteklenmesinin en kıymetli siyaset önceliklerinden olduğuna dikkati çekerek TCMB olarak sistemin artan likidite gereksinimini karşılamaya ve gerçek dala kredi akışının kesintisiz devamını sağlamaya yönelik vakitli, süreksiz, gayeye odaklı ve öngörülebilir adımlar attıklarını bildirdi.
DİBS piyasasındaki likiditeyi desteklemek hedefiyle açık bir bağlantıyla, belirlediğimiz limitler dahilinde DİBS alımlarına devam ettiklerini anlatan Uysal, şöyle devam etti:
"İhracatı desteklemeye yönelik reeskont kredilerini muhakkak limitler dahilinde ve teminat karşılığında kullanıma sunduk. Alınan mali ve mali önlemler, likidite ve kredi gereksiniminin aktif karşılanmasına ve iktisadi faaliyetteki toparlanma sürecine değerli katkı yapıyor.
Bu çerçevede, olağanlaşma adımlarının da tesiriyle firmaların nakit akışına bağlı kredi gereksiniminin değerli ölçüde azaldığını ve öngörülerimizle uyumlu ticari kredi talebinin muhakkak bir doygunluğa ulaşarak yavaşlamaya başladığını görüyoruz. Son periyotta ferdî kredilerdeki artışta kredi paketleri ve ertelenmiş talep değerli rol oynuyor. Salgının seyrine ve tesirlerine ait belirsizlikler hala yüksek seyretmekle birlikte, kredi büyümesi ve kompozisyonunun iç ve dış istikrara yansımalarının takip edilmesi gerekiyor."
Uysal, iktisadın toparlanma sürecinde makro siyaset bileşiminin enflasyondaki düşüşün devamını sağlayacak ve cari dengeyi destekleyecek formda belirlenmesinin büyümenin sağlıklı ve istikrarlı sürdürülebilmesi açısından kritik değer arz ettiğinin altını çizdi.
Marttan itibaren uygulamaya aldıkları destekleyici likidite adımlarının olağanlaşma sürecinin gelişimine bağlı evreli olarak gözden geçirebileceklerini belirten Uysal, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Enflasyondaki düşüş sürecinin devamlılığının, ülke risk priminin gerilemesi, uzun vadeli faizlerin aşağı gelmesi ve iktisattaki toparlanmanın güç kazanması için kıymet taşıyor. Önümüzdeki periyotta de mali duruşumuzu enflasyondaki düşüşün sürekliliğini sağlayacak biçimde belirlemeye ve elimizdeki bütün araçları bilgi odaklı yaklaşımla finansal ve fiyat istikrarı emelleri doğrultusunda kullanmaya devam edeceğiz."
"YILIN İKİNCİ YARISINDA ARZ TARAFLI TESİRLERİN GİDEREK AZALMASINI ÖNGÖRÜYORUZ"
Uysal, Enflasyon Raporu 2020-III Bilgilendirme Toplantısı'nda, ekonomistlerin ve gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Enflasyonun mayıs ve haziranda beklentilerin üzerinde gerçekleştiğini belirten Uysal, bunda maliyetlerdeki artışlar ile arz taraflı yeni tip corona virüs (Covid-19) salgını kaynaklı tesirlerin öne çıktığını söyledi. Uysal, bunların süreksiz olduğunu ve temmuz prestijiyle hizmetler kaynaklı fiyat ayarlamalarının yavaş yavaş azaldığını gözlemlediklerini tabir ederek, şöyle konuştu:
"Yılın ikinci yarısında arz taraflı tesirlerin giderek azalmasını öngörüyoruz. Kısmen talep istikametli tesirler de enflasyonun, beklentilerin hafif üzerine çıkmasında tesirli oldu. Yılın ikinci yarısında arz taraflı tesirler yavaş yavaş geride kalınca, talep istikametli dezenflasyonist tesirlerin ön plana çıkacağını düşünüyoruz. Her ne kadar iktisadi faaliyette toparlanma gözükse de hala belirsizlikler yüksek. Bununla birlikte istihdam piyasasına yönelik şimdi zayıf seyir devam ediyor. Bütün bunları bir ortada değerlendirince, talep istikametli dezenflasyonist tesirler yani çıktı açığının hala negatif seviyede bulunması, toparlanma olmakla birlikte fiyat değişimleri üzerinde daha tesirli olacak.
Yıl sonu enflasyonu varsayımımızın de bu çerçevede yüzde 8,9'a yanlışsız gerileyeceğini iddia ediyoruz."
Uysal, salgında ikinci dalgaya yönelik senaryolarının sorulması üzerine, tüm varsayımlarını ikinci dalga olmayacağı varsayımı altında yaptıklarını söyledi. Dünyada da ikinci dalga olsa dahi iktisatların kapanmaması tarafında yaklaşım bulunduğuna işaret eden Uysal, "Bizim tarafta esasen gelişmeler olumlu. Olağanlaşma süreci başlamış bulunuyor. Bunun da devam etmesini bekliyoruz. Bütün varsayımlarımızı bu çerçevede yapmış bulunuyoruz" tabirlerini kullandı.
"BÜTÜN ARAÇ SETİMİZLE ÖNLEM ALIRIZ"
Ülkenin yılın birinci yarısında inanılmaz devirden geçtiğini, hala de salgına yönelik belirsizliklerin yüksek olduğunu vurgulayan Uysal, şu değerlendirmede bulundu:
"Enflasyon Raporu'nda da yer verilen, haftalık ekonomik şartlar endeksi, gelişmeleri evvelce görmeyi sağlıyor. Oradaki gidişat, nisanda bariz daralma, mayıs ayı ortalarından itibaren iktisadi faaliyette taban yapma, haziran ve temmuzda güçlenen toparlanma görünümüne işaret ediyor. Bizim iddiadan bir ölçü daha olumlu görünümü gösteriyor.
Önümüzdeki yılın ikinci yarısına ait gelişmeye baktığımızda, mali ve likidite şartlarının elverişli olması, büyümenin kompozisyonu, ihracattaki toplarlanmanın süratli gerçekleşiyor olması, turizme yönelik tedbirler, seyahat kısıtlamalarının kaldırılması, yılın ikinci yarısına ait beklentileri bir ölçü daha olumluya çeviriyor.
İkinci dalga konusu daha evvel yaşanan kadar önemli bir belirsizlik, ekonomiler üzerinde kısıtlamacı çok önemli oranda tesir yaratmayacak üzere görünüyor. En azından iktisadi faaliyette bu türlü tesir yaratmayacak üzere."
Uysal, gidişata nazaran gelişmeleri ve büyümenin kompozisyonunu yakından takip ettiklerine dikkati çekerek, "Gerektiğinde mevcut likidite imkanlarını gözden geçirme noktasında ve bütün araç setimizle gerekli önlemleri alabilecek pozisyondayız." dedi.
"REZERVLERDEKİ ARTIŞ SİYASETİMİZİ DEVAM ETTİRECEĞİZ"
Lider Uysal, Merkez Bankası rezervlerinin gelişimine ait soru üzerine, her vakit tabir ettikleri üzere rezervleri altın ve brüt döviz rezervleri olmak üzere, toplam rezervler üzerinden takip etmek gerektiğini lisana getirdi.
Mevcut durum prestijiyle salgın sonrası periyotta tüm gelişmekte olan ülkelerde olduğu üzere global şartların tesiriyle önemli sermaye hareketleri, gelişmekte olan ülkelerden sermaye çıkışları yaşandığını belirten Uysal, şunları kaydetti:
"Bununla birlikte bize özel olarak bakarsak, biz de bu durumdan etkilendik. Portföy yatırımlarında önemli çıkışlar oldu. Birebir vakitte salgının tesirleri birinci etapta bizim ihracatımızı ithalata nazaran daha süratli etkiledi. Hasebiyle birinci 6 ay prestijiyle yaklaşık 20 milyar dolara yakın cari açık vermiş bulunuyoruz. Yılın ikinci yarısı bu türlü devam etmeyecek. Hem cari açığın toparlanması hem turizmin kısmen toparlanmasıyla cari açıkta ikinci yarıda daha ölçülü bir seyir öngörüyoruz.
Hem cari açıktaki gelişmeler hem sermaye akımları ve portföy çıkışları, bununla birlikte swap süreçlerine yönelik kimi düzenlemelerin tesiriyle bir ölçü rezervlerimizde dalgalanma olması bu çeşit periyotlarda olağandır. Yalnızca bize has de bir durum değil. Toplam rezervlerimizin düzeyine baktığımızda, rezerv kriterleriyle birlikte de değerlendirdiğimizde, rezervlerimizin kısa vadeli yükümlülükler açısından şu an için kâfi olduğunu gözlemliyoruz.
Merkez Bankası olarak her fırsatta lisana getiriyoruz, piyasa şartları elverdiği sürece rezervlerdeki artış siyasetimizi devam ettireceğiz. Hem cari istikrar gelişmeleri hem ödemeler istikrarı ve dış şartları da dikkate aldığımızda yılın ikinci yarısında bu noktada olumlu bir periyoda girmiş olduğumuzu düşünüyoruz."