Müslümanların bilim ve medeniyete katkısı nelerdir?
İslam'da ilk doğan ve gelişen bilim dalları şüphesiz ki “islami Bilimler adı altında toplanan tefsir, hadis, fıkıh ve kelamdır Tefsir, Kur'an'ın açıklanması ve yorumlanmasını konu edinir Hadis, Hz Muhammed'in (sav) sözleri ve uygulamalarının bir araya getirilmesi, sınıflandırılması, açıklanmasıdır Fıkıh, İslam'ın insanlar arası ilişkileri düzenleyen kurallarını, ibadetleri ve ahlak konuları gibi hususları içerir Kelam ise Kur'an, hadis ve fıkha dayanarak inanç ve düşünce alanını ile ilgili problemlere çözüm arayan bilim dalıdır Yine felsefe ve tasavvufunun da islami bilim dalları arasın da önemli bir yeri vardır Ebü Hanife, Buhari, Farabi, İbni Sina, İbni Rüşt, Gazali, bilim Haldun gibi ilim adamları İslami ilimlere, İslam kültür ve medeniyetine önemli katkılarda bulunmuşlardır
Tıp; Müslümanların en çok ilgi duydukları bilim dallarından biridir Bu alandaki çalışmayı bir ilahi emir kabul eden Müslümanlar, erken dönemlerden itibaren tıp bilimiyle uğraşmışlardır Bu bağlamda Peygamberimizin (sav) tıpla ilgili söz ve uygulamalarını içeren ve “Tıbbı Nebeviadı verilen sistemli bir çalışma yapmışlardır
islam dünyasının evrensel çaptaki ilk büyük doktoru, Ebü Bekir Razi'dir (öl 925) En büyük eseri yirmi cildi bulan “Havidir Tıpla ilgili elliye yakın eser kaleme alan Ebü Bekir Razi, çiçek hastalığı ve kızamıkla ilgili bulgular da yapmıştır Tıp tarihi, tıp dili ve klinik buluşları içeren Havi adlı eseri ise sık sık Latinceye tercüme edilmiştir
Ebü! Hasan etTaberi, Hipokrat'ın eserlerini Arapçaya çekilmiş ve insan vücudunun hangi bölümlerinde hangi hastalıkların ortaya çıktığını düzenli bir biçimde sınıflandırarak tedavi tedavi şekillerini göstermiştir
Meşhur filozof ibni Sina (öl1037), dünya çapında bir bilgindi Onun asırlar boyunca tıp dünyasına ışık tutmuş büyük eserleri vardır Bunlardan en meşhuru “ElKanün FitTıbadlı eseridir ki Batılı bir tarihçinin deyimi ile bu eser, “Orta Çağ tıp dünyasının incil’i olmuştur Bu eser Latinceye çevrilmiş ve 19 yüzyılın başlarına kadar tıp öğretiminde kullanılmıştır
İslam dünyasında matematik ve astronomi ile ilgili de birçok gelişme olmuştur Çünkü matematik, çok geniş bir kullanım alanına sahiptir Bu alanda yetişmiş büyük matematikçilerden Harezmi (ö|846), gerçek anlamda bir dâhi olarak bilimsel bilgiyi ilk kez bir sisteme oturtan kişidir Harezmi'nin matematik yanında astronomi, coğrafya ve takvim konularında da ciddi buluşları vardır Dünya, Harezmi sayesinde Roma rakamlarından kurtulup sıfırlı ondalık sisteme kavuşmuştur Cebir diye isimlendirdiğimiz matematik dalı da Harezmi'nin yazdığı bir eserin başlığında ki elcebr kelimesinden gelmektedir Harezmi’nin yetiştirdiği büyük matematikçiler de vardır Neyrizi (öl922) ve ibni Heysem (öl1039), bunlardan ikisidir 12 yüzyılın başlarında yaşamış olan Ömer Hayyam da tanınmış bir matematik bilginidir
Matematik gibi astronomi de uygulama alanı geniş bir bilim dalıdır Kur'an'da anlatılmasından ötürü; evrenin yaratılışı, güneşin konumu, uzay ve yıldızların varlığı Müslümanların bu konudaki çalışmalarını hızlandırmıştır Bu konuda, çalışmalarıyla ün yapmış ve birçok araştırmaya imza atmış olan Battani (öl929), Zerkali (ö|1087), Nasreddin Tusi (611274) ve Uluğ Bey (ö|1449) gibi astronomi bilginlerini sayabiliriz
Müslümanlar; fizik, kimya ve optik alanlarında da büyük bilginler yetiştirmiştir Bunlardan Kindi (ö|872)'nin cisimlerin düşmesi, ışığın kırılmasıyla ilgili araştırmaları vardır Büyük bir Türk bilgini olan Birüni (1051), özgül ağırlıkların hesaplanması konusunda çalıştı Işığın sesten daha hızlı hareket ettiğini ortaya koydu Optik alanında İbni Heysem (öl1039), önemli araştırmalar yaptı Fotoğraf makinelerinin temelini oluşturan kara kutuyu keşfetti Mercek ve aynalar üzerinde çalışmalar yaptı
Fen bilimlerinin yanı sıra İslam dünyasında tarih ve coğrafya gibi sosyal bilimlerde de çok ciddi çalışmalar yapıldı İslam dünyasında hızla gelişen tarihçilik, modern tarihçiliğin gelişmesine yardım etmiştir Müslüman tarihçiler, bilimsel tarihçiliğin kurucuları sayılırlar Bunlardan Taberi (öl 923), “Taberi Tarihi olarak bilinen eserinde Hz Adem'den'i bir biçimde anlatmıştır
Coğrafya alanında tanınmış bir Türk coğrafyacısı olan Ahmet Serahsi (ö|899), “Ülkelerin Yolları adlı bir kitap yazmıştır Ebü Zeyd Belhi (öl934) de bir Türk bilginidir Coğrafyanın bir bilim dalı olduğu onun araştırmaları ile ortaya çıkmıştır Daha sonraki dönemlerde ise Piri Reis, çalışmaları ve çizdiği harita ile bugün bile önemini korumaktadır Seyid Ali Reis’in yazdığı “Miratül Memâlik (Memleketlerin Aynası) adlı eser, coğrafya alanında oldukça önemlidir
Ayrıca, lslam bilginleri arasında, gezdiği gördüğü yerle ri, gözlem ve deneyimlerini kaleme alarak seyahatname türü eserler verenler de olmuştur İbni Batuta (öl1369) ve Evliya Çelebi (öl1682), bunların en meşhurlarındandır
Müslümanlar, edebiyat ve güzel sanatlar alanında da değerli eserler vermişlerdir Mimar Sinan, Ali Şir Nevai, Fuzuli, Baki, Sadi Şirazi bunlardan bazılarıdır Edebiyatımızda önemli yere sahip olan Mevlânâ ve Yunus Emre gibi şairlerimiz de vardır Bu şairler, eserlerinde dinin inanç ve ahlak yönünü başarılı bir biçimde işlemişlerdir
İslam'da ilk doğan ve gelişen bilim dalları şüphesiz ki “islami Bilimler adı altında toplanan tefsir, hadis, fıkıh ve kelamdır Tefsir, Kur'an'ın açıklanması ve yorumlanmasını konu edinir Hadis, Hz Muhammed'in (sav) sözleri ve uygulamalarının bir araya getirilmesi, sınıflandırılması, açıklanmasıdır Fıkıh, İslam'ın insanlar arası ilişkileri düzenleyen kurallarını, ibadetleri ve ahlak konuları gibi hususları içerir Kelam ise Kur'an, hadis ve fıkha dayanarak inanç ve düşünce alanını ile ilgili problemlere çözüm arayan bilim dalıdır Yine felsefe ve tasavvufunun da islami bilim dalları arasın da önemli bir yeri vardır Ebü Hanife, Buhari, Farabi, İbni Sina, İbni Rüşt, Gazali, bilim Haldun gibi ilim adamları İslami ilimlere, İslam kültür ve medeniyetine önemli katkılarda bulunmuşlardır
Tıp; Müslümanların en çok ilgi duydukları bilim dallarından biridir Bu alandaki çalışmayı bir ilahi emir kabul eden Müslümanlar, erken dönemlerden itibaren tıp bilimiyle uğraşmışlardır Bu bağlamda Peygamberimizin (sav) tıpla ilgili söz ve uygulamalarını içeren ve “Tıbbı Nebeviadı verilen sistemli bir çalışma yapmışlardır
islam dünyasının evrensel çaptaki ilk büyük doktoru, Ebü Bekir Razi'dir (öl 925) En büyük eseri yirmi cildi bulan “Havidir Tıpla ilgili elliye yakın eser kaleme alan Ebü Bekir Razi, çiçek hastalığı ve kızamıkla ilgili bulgular da yapmıştır Tıp tarihi, tıp dili ve klinik buluşları içeren Havi adlı eseri ise sık sık Latinceye tercüme edilmiştir
Ebü! Hasan etTaberi, Hipokrat'ın eserlerini Arapçaya çekilmiş ve insan vücudunun hangi bölümlerinde hangi hastalıkların ortaya çıktığını düzenli bir biçimde sınıflandırarak tedavi tedavi şekillerini göstermiştir
Meşhur filozof ibni Sina (öl1037), dünya çapında bir bilgindi Onun asırlar boyunca tıp dünyasına ışık tutmuş büyük eserleri vardır Bunlardan en meşhuru “ElKanün FitTıbadlı eseridir ki Batılı bir tarihçinin deyimi ile bu eser, “Orta Çağ tıp dünyasının incil’i olmuştur Bu eser Latinceye çevrilmiş ve 19 yüzyılın başlarına kadar tıp öğretiminde kullanılmıştır
İslam dünyasında matematik ve astronomi ile ilgili de birçok gelişme olmuştur Çünkü matematik, çok geniş bir kullanım alanına sahiptir Bu alanda yetişmiş büyük matematikçilerden Harezmi (ö|846), gerçek anlamda bir dâhi olarak bilimsel bilgiyi ilk kez bir sisteme oturtan kişidir Harezmi'nin matematik yanında astronomi, coğrafya ve takvim konularında da ciddi buluşları vardır Dünya, Harezmi sayesinde Roma rakamlarından kurtulup sıfırlı ondalık sisteme kavuşmuştur Cebir diye isimlendirdiğimiz matematik dalı da Harezmi'nin yazdığı bir eserin başlığında ki elcebr kelimesinden gelmektedir Harezmi’nin yetiştirdiği büyük matematikçiler de vardır Neyrizi (öl922) ve ibni Heysem (öl1039), bunlardan ikisidir 12 yüzyılın başlarında yaşamış olan Ömer Hayyam da tanınmış bir matematik bilginidir
Matematik gibi astronomi de uygulama alanı geniş bir bilim dalıdır Kur'an'da anlatılmasından ötürü; evrenin yaratılışı, güneşin konumu, uzay ve yıldızların varlığı Müslümanların bu konudaki çalışmalarını hızlandırmıştır Bu konuda, çalışmalarıyla ün yapmış ve birçok araştırmaya imza atmış olan Battani (öl929), Zerkali (ö|1087), Nasreddin Tusi (611274) ve Uluğ Bey (ö|1449) gibi astronomi bilginlerini sayabiliriz
Müslümanlar; fizik, kimya ve optik alanlarında da büyük bilginler yetiştirmiştir Bunlardan Kindi (ö|872)'nin cisimlerin düşmesi, ışığın kırılmasıyla ilgili araştırmaları vardır Büyük bir Türk bilgini olan Birüni (1051), özgül ağırlıkların hesaplanması konusunda çalıştı Işığın sesten daha hızlı hareket ettiğini ortaya koydu Optik alanında İbni Heysem (öl1039), önemli araştırmalar yaptı Fotoğraf makinelerinin temelini oluşturan kara kutuyu keşfetti Mercek ve aynalar üzerinde çalışmalar yaptı
Fen bilimlerinin yanı sıra İslam dünyasında tarih ve coğrafya gibi sosyal bilimlerde de çok ciddi çalışmalar yapıldı İslam dünyasında hızla gelişen tarihçilik, modern tarihçiliğin gelişmesine yardım etmiştir Müslüman tarihçiler, bilimsel tarihçiliğin kurucuları sayılırlar Bunlardan Taberi (öl 923), “Taberi Tarihi olarak bilinen eserinde Hz Adem'den'i bir biçimde anlatmıştır
Coğrafya alanında tanınmış bir Türk coğrafyacısı olan Ahmet Serahsi (ö|899), “Ülkelerin Yolları adlı bir kitap yazmıştır Ebü Zeyd Belhi (öl934) de bir Türk bilginidir Coğrafyanın bir bilim dalı olduğu onun araştırmaları ile ortaya çıkmıştır Daha sonraki dönemlerde ise Piri Reis, çalışmaları ve çizdiği harita ile bugün bile önemini korumaktadır Seyid Ali Reis’in yazdığı “Miratül Memâlik (Memleketlerin Aynası) adlı eser, coğrafya alanında oldukça önemlidir
Ayrıca, lslam bilginleri arasında, gezdiği gördüğü yerle ri, gözlem ve deneyimlerini kaleme alarak seyahatname türü eserler verenler de olmuştur İbni Batuta (öl1369) ve Evliya Çelebi (öl1682), bunların en meşhurlarındandır
Müslümanlar, edebiyat ve güzel sanatlar alanında da değerli eserler vermişlerdir Mimar Sinan, Ali Şir Nevai, Fuzuli, Baki, Sadi Şirazi bunlardan bazılarıdır Edebiyatımızda önemli yere sahip olan Mevlânâ ve Yunus Emre gibi şairlerimiz de vardır Bu şairler, eserlerinde dinin inanç ve ahlak yönünü başarılı bir biçimde işlemişlerdir