Namazda Rahatsız Edilecek Olursak ?
Namazdayken rahatsız edilecek olursak el işareti ile dur diyebilir miyiz? Bu konuşma yerine mi geçer namazı bozar mı?
Namazda huzur ve huşu bulmayı engelliyorsa bunu yok etmek için konuşmadan tedbir almak, işaret etmek caiz olur, namazı bozmaz.
Namazda el işareti yapmak, konuşma anlamına gelmez ve namazı bozmaz. Mesela, namazda iken kendisine selam veren birine el işaretiyle selamını almak, Hanefi mezhebine göre tenzihen mekruh, Şafii mezhebine göre müstehaptır. (bk. V. Zuhayli, el-Fıkhu'l-İslami, 1/779)
Yalnız şuna dikkat etmek gerekir ki, “namazdayken rahatsız edilecek olursak”, bu rahatsızlığın fazla olup olmadığına, işaret ettiğimiz takdirde ise -sözgelişi çocuk- bizi rahatsız etmekten vaz geçip geçmeyeceğine bakarak hareket etmeliyiz. Eğer verilen rahatsızlık az ise, ona aldırmadan namazımıza devam etmemiz en uygunudur. Keza, eğer el ile “beni rahatsız etme!” diye işaret ettiğimiz zaman, rahatsız eden kişinin kuvvetli bir ihtimalle ondan vazgeçmeyeceğini düşünüyorsak, yine işaret etmekten uzak durmak daha uygun olur.
Namazı bozan şeyler:
Namazın rükünlerinden veya şartlarından herhangi birinin eksikliği durumunda namaz bozulur. Namazın bozulmuş olacağı fasid veya batıl tabirleriyle ifade edilir. Rükün ve şartların eksikliği dışında ayrıca kaçınılması, yapılmaması gereken bazı durum ve davranışlar vardır ki, bunların hepsine birden "müfsidat-ı salat" (namazı bozan şeyler) denir.
Namazı bozan şeyler şu şekilde gruplandırılabilir:
1. Namazda konuşmak.
Namazda gerek bilerek gerekse yanılarak veya yanlışlıkla konuşmak namazı bozar.
Konuşmak, birine seslenmek, hitap etmek şeklinde olabileceği gibi birine selam vermek, merhaba demek, verilen selama sözlü olarak karşılık vermek veya aksırana "yerhamükellah" veya "çok yaşa" demek şeklinde de olur. Bu gibi durumlarda namaz bozulur. Bunların bilerek, isteyerek yapılması ile yanılarak veya yanlışlıkla olması arasında fark yoktur. Namaz kılarken, namazda olduğunu unutarak, dalgınlıkla birinin selamını diliyle, mesela "aleykümü's-selam" diyerek almak namazı bozar. Hz. Peygamber (sav)'in ismi anıldığında salavat getiren kimsenin de namazı bozulur. Aynı şekilde cevap kastıyla Kur'an'dan bir ayeti okumak da insanlarla konuşma kapsamına gireceği için namazı bozar. Mesela iyi bir haber duyduğunda "el-hamdülillah", kötü bir haber duyduğunda "İnna lillahi ve inna ileyhi raciun", hayret verici bir şey duyduğunda "sübhanellah" ve girmek için izin isteyene girmemesini anlatmak üzere "Tilke hududullahi fela takrebuha" (Bunlar Allah'ın sınırlarıdır; sakın girmeyin) ayetini okuyarak mukabele etmek namazı bozar.
Namazda dua mahalli olan son oturuşta insanların gündelik ve sıradan konuşmalarına benzer tarzda dua etmenin de namazı bozacağı söylenmiştir.
2. Amel-i kesirde bulunmak.
Amel-i kesir, çok veya aşırı bir davranışta bulunmak demektir. Amel-i kesir için net bir sınır çizme imkanı olmamakla birlikte dışarıdan gözlemleyen kişide, namazda olunmadığı izlenimini verecek davranışta bulunmak şeklinde bir ölçü getirilmiştir. Bu bakımdan, namazdayken namaza aykırı, namazdaki eylemlere benzemeyen ve namazla bağdaşmayan bir davranış, namazda olunmadığı izlenimini veriyorsa amel-i kesir çerçevesine girer. Bununla birlikte Hz. Peygamber (sav) namazda iken torunlarının sırtına bindikleri, kucağına geldikleri şeklindeki rivayetlere nazaran, benzer durumlarla karşılaşıldığında, çocukları rencide etmeden, sarsmadan usulca yere koymak veya kenara çekmekle namaz bozulmaz.
Biriyle musafaha yapmak, el sıkışmak da amel-i kesir kapsamına girer.
3. Yönü kıbleden çevrilmek.
4. Bir şey yiyip içmek.
Namaza durduktan sonra ağza alınıp yenen şey susam tanesi kadar da olsa namazı bozar. Fakat namaz öncesinde yediği bir şeyden dolayı dişleri arasında kalan bir şeyi yutmak namazı bozmazsa da büyük küçük bir şeyi çiğnemek, ağzında gevelemek namaza aykırı olduğu için namazı bozar. Bu bakımdan sakız çiğnemek veya namaz öncesi ağzına bir şeker alıp şeker eridikçe yutmak namazı bozar.
5. özürsüz olarak boğaz hırıldatmak (tenahnuh etmek), öksürmeye çalışmak. Ancak herhangi bir zorlama olmaksızın doğal olarak öksürmek veya sesindeki hırıltıyı giderip sesi güzelleştirmek, namazda olduğunu anlatmak ve yanlış okuyan imamı uyarmak için öksürmek namazı bozmaz.
6. üf, tüh diyerek bir şeyi üflemek veya bezginlik göstermek ve uf, puf gibi şeyler söylemek veya ah, oh demek.
7. İnlemek.
Ah çekmek, inlemek normal durumda namazı bozmakla birlikte, huşu ve ibadet aşkından olursa namazı bozmaz.
8. Gülmek.
Kendisinin duyacağı kadar bir gülme sadece namazı bozar, yakında bulunanların işitebileceği kadar olursa abdest de bozulur. Bu şekilde gülme, buluğa ermemiş çocukların sadece namazını bozar, abdestini bozmaz. öteki mezheplere göre namazda kahkaha ile gülmek dahi abdesti bozmaz.
9. Namazda iken göze ilişen bir yazıya bakmakla namaz bozulmaz. Fakat karşısındaki Mushaf'tan ezberinde olmayan bir ayeti okumak durumunda, Ebu Hanife'ye göre namaz bozulur. Ebu Yusuf ve Muhammed'e göre ise bu durumda namaz bozulmaz, fakat Ehl-i kitaba benzeyiş söz konusu olduğu için böyle yapmak mekruhtur. Hanbeliler'e göre ezbere bilen için mekruh olmakla birlikte, Mushaf'tan okuyarak namaz kılmak caizdir.
10. Birinci oturuşu, son oturuş zannederek selam vermek namazı ifsat etmeyip sadece sehiv secdesi yapmayı gerektirir ise de, kıldığı öğle namazını, cuma namazı veya yatsı namazını teravih zannederek (veya kendisini seferi zannederek) selam vermek, namazı kesmek kastı taşıdığı için namazı bozar.
11. Farkında olmayarak veya unutarak yapılmış olsa bile avret yeri açık iken veya üzerinde namaza mani miktarda bir necaset bulunuyorken bir rükün eda etmek veya bu durumda iken bir rüknün eda edileceği bir sürenin (üç defa, sübhanellah, diyecek kadar süre) geçmiş olması durumunda namaz bozulmuş sayılır.
12. Kendi irade ve ihtiyarı dışında gerçekleşen şu durumlarda da namaz bozulur:
Sabah namazını kılarken güneşin doğması; bayram namazını kılarken zeval vaktinin olması; cuma namazını kılarken ikindi vaktinin girmesi durumunda namaz bozulur. Fakat öğle namazını kılarken ikindi vaktinin girmesiyle öğle namazı bozulmaz.
Tertip sahibi olan yani o zamana kadar namazı kazaya kalmamış bir kimsenin, daha önce kılamadığı bir namazı (faite) namaz esnasında hatırlaması.
Teyemmüm ile namaz kılmakta iken, kullanılması mümkün suyu görmesi.
özür sahibi olan/mazereti bulunan kişinin özrünün ortadan kalkması.
Mest üzerine meshetmiş olarak namaz kılarken, mesih süresinin dolması durumunda namaz bozulur. Bu süre mukim için bir gün bir gece, yolcu için üç gün üç gecedir. Yine, mesih yaptığı mesti ayağından çıkarması durumunda namaz bozulur. çünkü üzerine meshettiği mest ayağından çıktığı için abdestsiz konumuna düşmektedir.
Namaz kılanın önünden geçilmekle namazı fasid olmaz; geçenin erkek veya kadın olması arasında fark yoktur. Bu işi bilerek, farkında olarak yapan kişi mükellef ise günahkar olur. Mekruh olan geçiş, açık alan ve büyük camiye göre namaz kılanın secde mahallinden; küçük mescidde ise karşısından geçmektir. önünden geçilme ihtimali bulunan yerde namaz kılan kişilerin sütre edinmesi, yani bir sütunu veya baston, şapka ve şemsiye gibi şeyleri siper edinmesi müstehaptır. Cemaatle namaz durumunda imamın sütresi, ona uyanlar için de sütre sayılır. Kabe'yi tavaf etmek, namaz benzeri bir ibadet sayıldığı için, orada namaz kılarken tavaf edenlere karşı sütre edinmeye gerek yoktur.
13. Namaz kılarken herhangi bir sebeple abdest bozulursa namaz da bozulmuş olur. Namaz kılarken bilerek abdest bozucu bir fiil işleyen kişinin namazı bozulur. Ancak bu iş, namazın sonunda yapılmış ise, kişi kendi fiili ile namazdan çıkmış sayılacağı için Hanefiler'e göre namaz bozulmaz. Burun kanaması gibi bir özür durumunda Hanefiler'e göre, bu durumun üzerinden bir rükün eda edecek kadar süre geçmedikçe namaz bozulmaz. Kişi dilerse, en kısa yoldan yeniden abdest alıp gelerek namazına kaldığı yerden devam eder, isterse namazını yeni baştan kılar.
Namazdayken rahatsız edilecek olursak el işareti ile dur diyebilir miyiz? Bu konuşma yerine mi geçer namazı bozar mı?
Namazda huzur ve huşu bulmayı engelliyorsa bunu yok etmek için konuşmadan tedbir almak, işaret etmek caiz olur, namazı bozmaz.
Namazda el işareti yapmak, konuşma anlamına gelmez ve namazı bozmaz. Mesela, namazda iken kendisine selam veren birine el işaretiyle selamını almak, Hanefi mezhebine göre tenzihen mekruh, Şafii mezhebine göre müstehaptır. (bk. V. Zuhayli, el-Fıkhu'l-İslami, 1/779)
Yalnız şuna dikkat etmek gerekir ki, “namazdayken rahatsız edilecek olursak”, bu rahatsızlığın fazla olup olmadığına, işaret ettiğimiz takdirde ise -sözgelişi çocuk- bizi rahatsız etmekten vaz geçip geçmeyeceğine bakarak hareket etmeliyiz. Eğer verilen rahatsızlık az ise, ona aldırmadan namazımıza devam etmemiz en uygunudur. Keza, eğer el ile “beni rahatsız etme!” diye işaret ettiğimiz zaman, rahatsız eden kişinin kuvvetli bir ihtimalle ondan vazgeçmeyeceğini düşünüyorsak, yine işaret etmekten uzak durmak daha uygun olur.
Namazı bozan şeyler:
Namazın rükünlerinden veya şartlarından herhangi birinin eksikliği durumunda namaz bozulur. Namazın bozulmuş olacağı fasid veya batıl tabirleriyle ifade edilir. Rükün ve şartların eksikliği dışında ayrıca kaçınılması, yapılmaması gereken bazı durum ve davranışlar vardır ki, bunların hepsine birden "müfsidat-ı salat" (namazı bozan şeyler) denir.
Namazı bozan şeyler şu şekilde gruplandırılabilir:
1. Namazda konuşmak.
Namazda gerek bilerek gerekse yanılarak veya yanlışlıkla konuşmak namazı bozar.
Konuşmak, birine seslenmek, hitap etmek şeklinde olabileceği gibi birine selam vermek, merhaba demek, verilen selama sözlü olarak karşılık vermek veya aksırana "yerhamükellah" veya "çok yaşa" demek şeklinde de olur. Bu gibi durumlarda namaz bozulur. Bunların bilerek, isteyerek yapılması ile yanılarak veya yanlışlıkla olması arasında fark yoktur. Namaz kılarken, namazda olduğunu unutarak, dalgınlıkla birinin selamını diliyle, mesela "aleykümü's-selam" diyerek almak namazı bozar. Hz. Peygamber (sav)'in ismi anıldığında salavat getiren kimsenin de namazı bozulur. Aynı şekilde cevap kastıyla Kur'an'dan bir ayeti okumak da insanlarla konuşma kapsamına gireceği için namazı bozar. Mesela iyi bir haber duyduğunda "el-hamdülillah", kötü bir haber duyduğunda "İnna lillahi ve inna ileyhi raciun", hayret verici bir şey duyduğunda "sübhanellah" ve girmek için izin isteyene girmemesini anlatmak üzere "Tilke hududullahi fela takrebuha" (Bunlar Allah'ın sınırlarıdır; sakın girmeyin) ayetini okuyarak mukabele etmek namazı bozar.
Namazda dua mahalli olan son oturuşta insanların gündelik ve sıradan konuşmalarına benzer tarzda dua etmenin de namazı bozacağı söylenmiştir.
2. Amel-i kesirde bulunmak.
Amel-i kesir, çok veya aşırı bir davranışta bulunmak demektir. Amel-i kesir için net bir sınır çizme imkanı olmamakla birlikte dışarıdan gözlemleyen kişide, namazda olunmadığı izlenimini verecek davranışta bulunmak şeklinde bir ölçü getirilmiştir. Bu bakımdan, namazdayken namaza aykırı, namazdaki eylemlere benzemeyen ve namazla bağdaşmayan bir davranış, namazda olunmadığı izlenimini veriyorsa amel-i kesir çerçevesine girer. Bununla birlikte Hz. Peygamber (sav) namazda iken torunlarının sırtına bindikleri, kucağına geldikleri şeklindeki rivayetlere nazaran, benzer durumlarla karşılaşıldığında, çocukları rencide etmeden, sarsmadan usulca yere koymak veya kenara çekmekle namaz bozulmaz.
Biriyle musafaha yapmak, el sıkışmak da amel-i kesir kapsamına girer.
3. Yönü kıbleden çevrilmek.
4. Bir şey yiyip içmek.
Namaza durduktan sonra ağza alınıp yenen şey susam tanesi kadar da olsa namazı bozar. Fakat namaz öncesinde yediği bir şeyden dolayı dişleri arasında kalan bir şeyi yutmak namazı bozmazsa da büyük küçük bir şeyi çiğnemek, ağzında gevelemek namaza aykırı olduğu için namazı bozar. Bu bakımdan sakız çiğnemek veya namaz öncesi ağzına bir şeker alıp şeker eridikçe yutmak namazı bozar.
5. özürsüz olarak boğaz hırıldatmak (tenahnuh etmek), öksürmeye çalışmak. Ancak herhangi bir zorlama olmaksızın doğal olarak öksürmek veya sesindeki hırıltıyı giderip sesi güzelleştirmek, namazda olduğunu anlatmak ve yanlış okuyan imamı uyarmak için öksürmek namazı bozmaz.
6. üf, tüh diyerek bir şeyi üflemek veya bezginlik göstermek ve uf, puf gibi şeyler söylemek veya ah, oh demek.
7. İnlemek.
Ah çekmek, inlemek normal durumda namazı bozmakla birlikte, huşu ve ibadet aşkından olursa namazı bozmaz.
8. Gülmek.
Kendisinin duyacağı kadar bir gülme sadece namazı bozar, yakında bulunanların işitebileceği kadar olursa abdest de bozulur. Bu şekilde gülme, buluğa ermemiş çocukların sadece namazını bozar, abdestini bozmaz. öteki mezheplere göre namazda kahkaha ile gülmek dahi abdesti bozmaz.
9. Namazda iken göze ilişen bir yazıya bakmakla namaz bozulmaz. Fakat karşısındaki Mushaf'tan ezberinde olmayan bir ayeti okumak durumunda, Ebu Hanife'ye göre namaz bozulur. Ebu Yusuf ve Muhammed'e göre ise bu durumda namaz bozulmaz, fakat Ehl-i kitaba benzeyiş söz konusu olduğu için böyle yapmak mekruhtur. Hanbeliler'e göre ezbere bilen için mekruh olmakla birlikte, Mushaf'tan okuyarak namaz kılmak caizdir.
10. Birinci oturuşu, son oturuş zannederek selam vermek namazı ifsat etmeyip sadece sehiv secdesi yapmayı gerektirir ise de, kıldığı öğle namazını, cuma namazı veya yatsı namazını teravih zannederek (veya kendisini seferi zannederek) selam vermek, namazı kesmek kastı taşıdığı için namazı bozar.
11. Farkında olmayarak veya unutarak yapılmış olsa bile avret yeri açık iken veya üzerinde namaza mani miktarda bir necaset bulunuyorken bir rükün eda etmek veya bu durumda iken bir rüknün eda edileceği bir sürenin (üç defa, sübhanellah, diyecek kadar süre) geçmiş olması durumunda namaz bozulmuş sayılır.
12. Kendi irade ve ihtiyarı dışında gerçekleşen şu durumlarda da namaz bozulur:
Sabah namazını kılarken güneşin doğması; bayram namazını kılarken zeval vaktinin olması; cuma namazını kılarken ikindi vaktinin girmesi durumunda namaz bozulur. Fakat öğle namazını kılarken ikindi vaktinin girmesiyle öğle namazı bozulmaz.
Tertip sahibi olan yani o zamana kadar namazı kazaya kalmamış bir kimsenin, daha önce kılamadığı bir namazı (faite) namaz esnasında hatırlaması.
Teyemmüm ile namaz kılmakta iken, kullanılması mümkün suyu görmesi.
özür sahibi olan/mazereti bulunan kişinin özrünün ortadan kalkması.
Mest üzerine meshetmiş olarak namaz kılarken, mesih süresinin dolması durumunda namaz bozulur. Bu süre mukim için bir gün bir gece, yolcu için üç gün üç gecedir. Yine, mesih yaptığı mesti ayağından çıkarması durumunda namaz bozulur. çünkü üzerine meshettiği mest ayağından çıktığı için abdestsiz konumuna düşmektedir.
Namaz kılanın önünden geçilmekle namazı fasid olmaz; geçenin erkek veya kadın olması arasında fark yoktur. Bu işi bilerek, farkında olarak yapan kişi mükellef ise günahkar olur. Mekruh olan geçiş, açık alan ve büyük camiye göre namaz kılanın secde mahallinden; küçük mescidde ise karşısından geçmektir. önünden geçilme ihtimali bulunan yerde namaz kılan kişilerin sütre edinmesi, yani bir sütunu veya baston, şapka ve şemsiye gibi şeyleri siper edinmesi müstehaptır. Cemaatle namaz durumunda imamın sütresi, ona uyanlar için de sütre sayılır. Kabe'yi tavaf etmek, namaz benzeri bir ibadet sayıldığı için, orada namaz kılarken tavaf edenlere karşı sütre edinmeye gerek yoktur.
13. Namaz kılarken herhangi bir sebeple abdest bozulursa namaz da bozulmuş olur. Namaz kılarken bilerek abdest bozucu bir fiil işleyen kişinin namazı bozulur. Ancak bu iş, namazın sonunda yapılmış ise, kişi kendi fiili ile namazdan çıkmış sayılacağı için Hanefiler'e göre namaz bozulmaz. Burun kanaması gibi bir özür durumunda Hanefiler'e göre, bu durumun üzerinden bir rükün eda edecek kadar süre geçmedikçe namaz bozulmaz. Kişi dilerse, en kısa yoldan yeniden abdest alıp gelerek namazına kaldığı yerden devam eder, isterse namazını yeni baştan kılar.