nazım şekilleri,nazım şekilleri ve türleri,nazım şekilleri ve özellikleri,nazım şekilleri hakkında veri
NAZIM ŞEKİLLERİ
Divan Edebiyatı Nazım Şekilleri
a Nazım Birimi Beyit Olan Nazım Şekilleri
1 Gazel : Beyit sayısı 5 ile 15 aralarında değişir Kafiye düzeni aa – xa – xa – xa … dır Gazelin ilk beytine MATLA son beytine MAKTA en hoş beytine BEYTÜL GAZEL denir Konu bütünlüğü yoktur Her beyitte öbür bir konu vardır Konu olarak aşk, şarap ve güzellik işlenir FUZULİ – BAKI – NEDİM – TAŞLICALI YAHYA
2 Kaside : 33 ile 99 beyit arasında değişir Uyak düzeni aa – xa – xa – xa … dır Kasideler başlıca iltifat şiirleridir Dini konular ve iltifat işlenir TEVHİD : Allah ’ ın birliği ile ilgili şiirler MÜNACAAT : Allah ’ a yalvarı yakarış şiirleridir NAAT : Hz Muhammed ’ in büyüklüğü ile ilgili şiirlerdir MEDHİYE : Devrin ileri gelenleri övülür NEFİ …
3 Mesnevi : Konu olarak klasik ırk hikayeleri ve destani konuların işlendiği her beyiti kendi arasında kafiyeli nazım birimidir aa – bb – cc – dd … dir Beyit sayıları 25000 e bile ulaşabilir Konusu başlıca aşktır FUZULİ – ŞEYHİ – NABİ – ŞEYH GALIP ( Leyla ile Mecnun – Hüsrev ile Sevimli … )
4 Müstezat : Müstezat artık dize anlamına gelir Gazel gibidir Aynı bile denilebilir Uyak düzeni ax – bx – cx – dx … dir
5 Kıt ’a : Genelde iki beyitten oluşan şiirlerdir Beyit sayısı ara sıra daha fazla olabilir Kafiye düzeni genelde olduğu gibi aa – xa – xa – xa … dır Kıt ’a larda nükte, taşlama ve akıl konuları işlenir
b Nazım Birimi Dörtlük Olan Nazım Şekilleri
1 Rübia : Dört mısradan oluşan ve kendine özgü kuralları olan Rübia ’ nın uyak düzeni aaxa düzenindedir Bu türde az sözle çok laf anlatmak sanattır Ömer Hayam
2 Tuyuğ : Divan Edebiyatı ’ na Türklerin kazandırdığı 4 mısradan oluşan bir nazım biçimidir Kafiye düzeni aaxa dır Millet Edebiyatı mani ’ nin Divan Edebiyatı karşılığıdır KADI BUHRANEDDİN – NESİMİ – ALİ ŞİR
3 Murabba : Felsefe ve aşk konularını inceleyen bir nazım biçimidir Kafiye düzeni aaaa – bbba – ccca dır
4 Şarkı : Şarkılar bestelenmek için yapıldığından pozitif uzun değildir Divan Edebiyatı ’ na Türklerin kazandırdığı nazım şekillerindendir Değişmeyen konusu aşktır NEDİM – YAHYA KEMAL
5 Musammat :
6 Terkibi Bent : ZİYA PAŞA – BAĞDATLI RUHİ – EBEDI
7 Tercii Bent : ZİYA PAŞA
Halk Müziği Edebiyatı Nazım Şekilleri
a Anonim Halk Müziği Edebiyatı
1 Mani : 7 ’ li hece ölçüsü ile söylenen, tek dörtlükten oluşan şiirlerdir aaxa
2 Ninni : 7 ’ li 8 ya da 9 ’ lu hece ölçüsü aaaa
3 Ağıt : Bir kişinin ölümünden duyulan acı abab – cccb – dddb – eeeb …
4 Türkü : Türküler 8 ya da 11 ’ li hece ölçüsü Aşk, tabiat, sevgi ve alımlılık konuları işlenir
b Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri
1 Koşma : Dize sayısı 3 veya 5 tir 11 li hece ölçüsü kullanılır abab – cccb – dddb … Konu olarak aşk, tabiat, sevgi ve alımlılık işlenir GÜZELLEME – KOÇAKLAMA – HICIV – AĞIT
2 Semai : 8 li hece ölçüsü kullanılır 3 veya 56 dörtlükten oluşur Çekicilik, aşk, tabiat konuları işlenir
3 Varsağı : 8 li hece ölçüsü ile söylenir Semai ile benzerlik gösterir Varsağı nın Semai den farkı Varsağı da erkekçe cesurca bir söyleyiş vardır Bre – hey gibi ünlemler kullanılır
4 Destan : Dize sayısı sınırlı değildir Hece ölçüsü 11 li kalıbıdır Son dörtlükte şairin mahrası bulunur Konu olarak savaş, mertlik, tartışma, isyan, yangın gibi konular, ayrıca dalkavukluk, parasızlık ve komik olaylar işlenir
c Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı Nazım Şekilleri
1 İlahi : Konusu din ve çeşitli insanlardır Allah ’ a yakarma ve onu övme vardır 7 li 8 li 11 li hece ölçüleri ile yazılır İlahiler 3 ile 7 dörtlükten meydana kazanç YUNUS EMRE
2 Nefes : Bektaşi tarikatına ait tekke şairlerinin kendi tarikatlarının düşüncelerini dağıtmak için söyledikleri şiirlerdir
3 Deme : Alevi ve Kızılbaş şairlerin kendi düşüncelerini dile getirdikleri bestelenen bir nazım biçimidir 8 li hece ölçüsü kullanılır 3 veya 5 dörtlükten oluşur
4 Devriye : Vesin, şekil ve uyak bakımından ilahiye aynı Devriye de insanın Allah ’ tan gelip yine Allah ’ a gideceği konusu işlenir
5 Söylev : Şekil yönüyle koçma ya benzer Tarikata yeni girenlere mürşitlerin öğretmek için söyledikleri şiirlerdir
6 Sathiye : Nefesin bir türüdür Tanrı ile konuşur ve şakalaşırcasına yazılan şiirlerdir
d Batı Edebiyatı ’ dan Alınan Nazım Şekilleri
1 Sone : Edebiyatımıza Serveti Finun devrinde Fransızlar dan girdi Toplam olarak 14 mısradır Uyak düzeni abab – abba – ccd – ede dir
2 Terza – Rima : Bir diğer batı edebiyatı nazım biçimidir Kafiye düzeni aba – bcb – cdc – d şeklindedir *
NAZIM ŞEKİLLERİ
Divan Edebiyatı Nazım Şekilleri
a Nazım Birimi Beyit Olan Nazım Şekilleri
1 Gazel : Beyit sayısı 5 ile 15 aralarında değişir Kafiye düzeni aa – xa – xa – xa … dır Gazelin ilk beytine MATLA son beytine MAKTA en hoş beytine BEYTÜL GAZEL denir Konu bütünlüğü yoktur Her beyitte öbür bir konu vardır Konu olarak aşk, şarap ve güzellik işlenir FUZULİ – BAKI – NEDİM – TAŞLICALI YAHYA
2 Kaside : 33 ile 99 beyit arasında değişir Uyak düzeni aa – xa – xa – xa … dır Kasideler başlıca iltifat şiirleridir Dini konular ve iltifat işlenir TEVHİD : Allah ’ ın birliği ile ilgili şiirler MÜNACAAT : Allah ’ a yalvarı yakarış şiirleridir NAAT : Hz Muhammed ’ in büyüklüğü ile ilgili şiirlerdir MEDHİYE : Devrin ileri gelenleri övülür NEFİ …
3 Mesnevi : Konu olarak klasik ırk hikayeleri ve destani konuların işlendiği her beyiti kendi arasında kafiyeli nazım birimidir aa – bb – cc – dd … dir Beyit sayıları 25000 e bile ulaşabilir Konusu başlıca aşktır FUZULİ – ŞEYHİ – NABİ – ŞEYH GALIP ( Leyla ile Mecnun – Hüsrev ile Sevimli … )
4 Müstezat : Müstezat artık dize anlamına gelir Gazel gibidir Aynı bile denilebilir Uyak düzeni ax – bx – cx – dx … dir
5 Kıt ’a : Genelde iki beyitten oluşan şiirlerdir Beyit sayısı ara sıra daha fazla olabilir Kafiye düzeni genelde olduğu gibi aa – xa – xa – xa … dır Kıt ’a larda nükte, taşlama ve akıl konuları işlenir
b Nazım Birimi Dörtlük Olan Nazım Şekilleri
1 Rübia : Dört mısradan oluşan ve kendine özgü kuralları olan Rübia ’ nın uyak düzeni aaxa düzenindedir Bu türde az sözle çok laf anlatmak sanattır Ömer Hayam
2 Tuyuğ : Divan Edebiyatı ’ na Türklerin kazandırdığı 4 mısradan oluşan bir nazım biçimidir Kafiye düzeni aaxa dır Millet Edebiyatı mani ’ nin Divan Edebiyatı karşılığıdır KADI BUHRANEDDİN – NESİMİ – ALİ ŞİR
3 Murabba : Felsefe ve aşk konularını inceleyen bir nazım biçimidir Kafiye düzeni aaaa – bbba – ccca dır
4 Şarkı : Şarkılar bestelenmek için yapıldığından pozitif uzun değildir Divan Edebiyatı ’ na Türklerin kazandırdığı nazım şekillerindendir Değişmeyen konusu aşktır NEDİM – YAHYA KEMAL
5 Musammat :
6 Terkibi Bent : ZİYA PAŞA – BAĞDATLI RUHİ – EBEDI
7 Tercii Bent : ZİYA PAŞA
Halk Müziği Edebiyatı Nazım Şekilleri
a Anonim Halk Müziği Edebiyatı
1 Mani : 7 ’ li hece ölçüsü ile söylenen, tek dörtlükten oluşan şiirlerdir aaxa
2 Ninni : 7 ’ li 8 ya da 9 ’ lu hece ölçüsü aaaa
3 Ağıt : Bir kişinin ölümünden duyulan acı abab – cccb – dddb – eeeb …
4 Türkü : Türküler 8 ya da 11 ’ li hece ölçüsü Aşk, tabiat, sevgi ve alımlılık konuları işlenir
b Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri
1 Koşma : Dize sayısı 3 veya 5 tir 11 li hece ölçüsü kullanılır abab – cccb – dddb … Konu olarak aşk, tabiat, sevgi ve alımlılık işlenir GÜZELLEME – KOÇAKLAMA – HICIV – AĞIT
2 Semai : 8 li hece ölçüsü kullanılır 3 veya 56 dörtlükten oluşur Çekicilik, aşk, tabiat konuları işlenir
3 Varsağı : 8 li hece ölçüsü ile söylenir Semai ile benzerlik gösterir Varsağı nın Semai den farkı Varsağı da erkekçe cesurca bir söyleyiş vardır Bre – hey gibi ünlemler kullanılır
4 Destan : Dize sayısı sınırlı değildir Hece ölçüsü 11 li kalıbıdır Son dörtlükte şairin mahrası bulunur Konu olarak savaş, mertlik, tartışma, isyan, yangın gibi konular, ayrıca dalkavukluk, parasızlık ve komik olaylar işlenir
c Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı Nazım Şekilleri
1 İlahi : Konusu din ve çeşitli insanlardır Allah ’ a yakarma ve onu övme vardır 7 li 8 li 11 li hece ölçüleri ile yazılır İlahiler 3 ile 7 dörtlükten meydana kazanç YUNUS EMRE
2 Nefes : Bektaşi tarikatına ait tekke şairlerinin kendi tarikatlarının düşüncelerini dağıtmak için söyledikleri şiirlerdir
3 Deme : Alevi ve Kızılbaş şairlerin kendi düşüncelerini dile getirdikleri bestelenen bir nazım biçimidir 8 li hece ölçüsü kullanılır 3 veya 5 dörtlükten oluşur
4 Devriye : Vesin, şekil ve uyak bakımından ilahiye aynı Devriye de insanın Allah ’ tan gelip yine Allah ’ a gideceği konusu işlenir
5 Söylev : Şekil yönüyle koçma ya benzer Tarikata yeni girenlere mürşitlerin öğretmek için söyledikleri şiirlerdir
6 Sathiye : Nefesin bir türüdür Tanrı ile konuşur ve şakalaşırcasına yazılan şiirlerdir
d Batı Edebiyatı ’ dan Alınan Nazım Şekilleri
1 Sone : Edebiyatımıza Serveti Finun devrinde Fransızlar dan girdi Toplam olarak 14 mısradır Uyak düzeni abab – abba – ccd – ede dir
2 Terza – Rima : Bir diğer batı edebiyatı nazım biçimidir Kafiye düzeni aba – bcb – cdc – d şeklindedir *
