Açık artırmalarda satılan pahalı eserler karşılığında alıcılar “fiziksel bir varlığa” yani yapıtın kendisine kavuşurlar. Pekala açık artırmayı internet üzerinden yapsak ve tablolar da dijital olsa? Öteki biri bu tabloları, sesleri, belgeleri kopyalayıp öbür bir yerde satamaz mı? Daha da kıymetlisi beşerler, her şeyin kopyalandığı internet ortamındaki bir varlığa para harcayacak kadar delirdiler mi? Tüm bunları sağlayan NFT nedir?
Delirmediler, zira NFT var. Kripto paraların da temelinde bulunan blokzincir (blockchain) teknolojisi sayesinde dijital bir varlık -tıpkı gerçek hayattaki gibi- korunabiliyor. Kelam konusu varlık, yalnızca sahibine ilişkin olacak halde şifreleniyor.
Kısaca NFT nedir?
Açılımı “Non-Fungible Token” biçiminde olan NFT’nin resmi bir Türkçe karşılığı yok, fakat biz “değişimi mümkün olmayan para” formunda çevirebiliriz. Lakin buradaki ‘para’ sözü, beşerler için bedelli olan rastgele bir varlık olabilir. Bir sanat yapıtı, bir tweet, bir görüntü, okuğunuz bu satırların yer aldığı internet sayfası, içerisindeki görseller, yaptığınız yorumlar, Instagram’da attığınız son hikaye… Uygun koşullar sağlandığınada dijital ortamdaki her şey bir NFT olabilir.
NFT’ler, gerçek dünyadaki koleksiyon pahası taşıyan kesimlerin dijital dünyadaki yansımaları olarak da tanımlanıyor. Bu hususta en tanınan örneklerden birisi de 90’lı yıllarda tanınan olan futbolcu kartları. Bugün tekrar futbolcu kartları tanınan olsa, muhtemelen Christiano Ronaldo’nun ya da Mesut Özil’in kartı paketlerden daha ender çıkar, bu sayede daha pahalı olurdu. NFT’leri bu kartların kopyalanamayan dijital bir versiyonu olarak düşünebiliriz.
Öteki taraftan NFT’lerin esasen bir müddettir dijital sanat dünyasında kullanıldığını da görüyoruz. Karikatüristlerin telif krizlerine kökten bir tahlil getirecek bu teknolojik yaklaşım, geçtiğimiz günlerde Uykusuz mecmuası tarafından da kabul görmüştü.
NFT nasıl çalışır?
Günümüzde pek çok NFT, Ethereum blokzincirinin bir kesimidir. Öbür kripto paraları geliştirenler de tıpkı ağ üzerinde kendi NFT’lerini inşa edebilirler. Fakat NFT’ler, Ethereum örneğinde olduğu üzere kripto paradan farklıdır. Farklı bilgilerin işlenmesi ve şifrelenmesi gerekir. Kripto paralar madencilik prosedürleri ile üretilebilir, lakin NFT’ler üretilemez ya da değiştirilemez.
Pekala yaklaşık 50 milyon TL'ye satılan şu görüntüyü internette paylaşmak cürüm mu?
- Kripto yapıtı üreten sanatçı: Beeple
- Kıymeti: 6,6 milyon dolar (50 milyon TL)
NFT’ler sayesinde milyonlarca sefer defa kopyalanan bir yapıtın gerçeğine yalnızca bir kişi sahip olabiliyor. Şayet bu eser orijinaliymiş üzere pazarlanır, beşerler dolandırılmaya kalkılırsa işte burada hukuk devreye girip hata işlendiği kanıtlanabiliyor.
NFT’ler ile neler satılabiliyor, işte size bir kaç şimdiki örnek:
Mesut Özil’in “geleceğin krampon ve forma” dizaynları NFT sayesinde satılmıştı:
Yakın vakitte Fenerbahçe’ye transfer olan Mesut Özil de NFT’lerle yakından ilgileniyor. Hatta Mesu Özil, bu işle ilgilenen Genies Wearable ve Marvel sinema afişlerini tasarlayan dijital sanatçı Bosslogic ile mutabakat yaparak tasarladığı “Mesut Özil Next Chapter Boots ve The Kit” koleksiyonu, Şubat 2021'de NiftyGateWay ismindeki bir platform üzerinden açık artırma ile satıldı. Ayakkabı 1.886 dolar, forma ise 2.525 dolara yeni sahibine ilişkin oldu.
Olağan ki ayakkabı ve formanın yeni sahibi bu dizaynları gerçek hayatta giyip futbol oynayamaz. Lakin yapılan satış, NFT’lerin nasıl değerlendiğine dair hoş bir örnek. Şayet dünyaca ünlü bir futbolcuysanız, dünyaca ünlü bir dijital sanatçı ile anlaşabilir; tasarlanan yapıtları Ethereum altyapısında NFT olarak şifreleyebilir, internetten satabilirsiniz. Buradaki satış sayfasından da görebileceğiniz üzere Mesut Özil’in koleksiyonu artık bir öbür bireye ilişkin. Gelecekte rastgele bir firma ya da insan, Özil'in dijital krampon ve formasını kendi ismine alıp satabilecek.
Aşağıdaki hayalete birileri 3.600 dolar para verdi:
Evet, çoğumuzun kulağına biraz saçma gelebilir. Lakin üzerinde Gucci logoları olan bu hayalet çizimi, açık artırma platformu NiftyGateWay’deki Danny isimli bir kullanıcı tarafından 3.600 dolara satın alındı. Trewor Andrew isminde bir dijital sanatçı tarafından hazırlanan GIF, sahibi Danny tarafından, birebir platformda tam 16.300 dolardan tekrar satışa koyuldu.
YouTuber Logan Paul, NFT ile kendi Pokemon kartlarını satıyor:
Üstteki kart 38.500 dolara alıcı buldu. Evet, dünyanın en ünlü YouTuberlarından birisi, tekrar kulağa saçma gelecek bir halde, kendisinin yer aldığı dijital bir Pokemon kartları satıyor. NFT’lerin hudutlarının olmadığını gösteren bir örnek olarak ele alabiliriz. Sonuçta aracı değişse de alıcısı olan her şeyin ticareti yapılabiliyor
Elon Musk’un eşi Grimes, yapıtlarını bu yolla satarak 6 milyon dolar gelir elde etti:
()
Müzisyen olan Grimes’ın yapıtları Nifty Gateway üzerinden açık artırmaya çıkarıldı. Üstteki 10 saniyelik görüntüye 6,6 milyon dolar ödeyen birebir kişi, Grimes’ın yalnızca bir görüntüsüne 380 bin dolar ödeyerek yeni sahibi oldu. Grimes ise çeşitli görüntüler ve manzaralardan oluşan 10 kesimlik koleksiyonun tamamını satarak 6 milyon dolar gelir elde etti. Grimes’ın sattığı Mars ve Dünya görüntüleri, koleksiyondaki en dikkat alımlı eserler ortasında.
Herkes tarafından erişilen, fakat tek bir şahsa ilişkin olan dijital varlıkların geleceği:
Mona Lisa tablosunu bugün internette üzerindeki boya çatlaklarına kadar inceleyebilirsiniz, lakin tablonun tek bir sahibi var: Fransa. Mona Lisa üzere yapıtları uzun çalışmalar ile teğe bir formda kopyalayıp özgünmüş üzere satanlar da oldu. Hatta Mona Lisa’nın şu anda sergilendiği Louvre müzesi üzere, bir yapıtının gerçekliği üzerine baş yoran uzmanlara sahip kurumlar da bu sorunu yaşadı.
Webrazzi’den Tuğçe İçözü’nün haberine nazaran New York’taki bir sanat galerisi olan Knoedler, 90’lı yılların sonunda 60’ın üzerinde geçersiz sanat yapıtı aldı. Bu yapıtlardan birisine o devir 750 bin dolar ödeyen galeri işletmecileri, yapıtı 5,5 milyon dolara satarak fecî bir kâr elde etti. Mesela sanat ve para olduğunda dolandırıcılık örneklerini saymakla bitiremeyeceğimiz kesin.
Sanat yapıtları üzerinden açıkladık fakat yazını girişinde de bahsettiğimiz üzere, uygun koşullara sahip her dijital varlık, her dijital eser, internetteki her aktivite aslında bir NFT olabilir. Natürel ki karşılığında alacağı pahası belirleyen şey, kelam konusu NFT’nin benzersizliği, özgünlüğü, bilinirliği olacaktır. Sonuçta Mona Lisa’yı o denli sıradan birisi üretmedi, Twitter’da atılan birinci tweet, internet tarihi açısından çok kıymetliydi.
NFT’ler ve blokzincir teknolojisi hakkındaki görüşlerinizi yorumlara bekliyoruz
- Kaynaklar: Wired, The Verge, Webrazzi, Nifty Gateway