ÖFKE
Öfke beklenmedik anda yaşadığımız, fizyolojik sonuçları beraberinde getiren bir histir. Öfke doğal ve makul seviyeye kadar olağan kabul edilen bir histir. Davranış değil histir, hayatta kalabilmemiz için bizi koruyan bir güçtür öfke. Öfke ötelenemeyecek kadar değerli, bir o kadar da yaşanması gereken bir histir. Öfkenin tabir ediliş formu sağlıklı bir tahlile yönelik olmalı; saldırganlığa dönüşmemelidir. Sağlıklı tabir edilemeyen öfke; kıymetli sonuçlar doğurabilecek bir DUYGUDUR…
Şahsî sorunların ve toplumsal sorunların temelinde çözülmemiş öfke kapalıdır. Öfke hem içsel, hem de dışsal birtakım faktörler sonucu ortaya çıkar. Öfke denetimden çıkıp yıkıcı hale gelirse, şahsî ilgilerde ve genel ömür kalitesinde sıkıntılara yol açarsa işte o vakit tedbir almanın vakti gelmiş demektir.
Öfke yaşamak olağandışı bir durum değildir. Olağandışı olan sağlıklı tabir edilmeyerek bastırılan ve şiddete neden olan öfke halidir. Öfke uygun söz edildiğinde, son derece sağlıklı ve doğaldır.
Öfke bastırıldığında kılık değiştirerek, öteki hisleri da yanına alarak karşımıza çıkabilir. Bastırıldığı vakit pasif agresif davranışlar ile kendini gösterir. Öfke, hafif bir yansıdan hiddete kadar farklı yoğunluklarda yaşanan bir histir.
Öfkenin içine aldığı öteki hislerden kimileri; kızgınlık, telaş, sonlanma, kin, düşmanlık, nefret, intikam alma isteği, daima eleştirme isteği aşağılamadır.
Her bireyin öfkelendiği durumlar farklıdır. Ayrıyeten bir birey birebir mevzuya bazen öfkelenirken bazen öfkelenmeyebilir.
KİŞİ ÖFKELENDİĞİNDE; gevşe-düşün-davran usulü uygulanmalı, öfkelendiren ortam sakinleşinceye kadar terk edilmelidir. Kişi kendisine “neye ve neden öfkelendiğini” sormalı, ayrıyeten öfkesinin altında yatanları fark etmeye çalışmalı, saldırgan olmayan tahlil yollarını düşünmelidir. Ayrıyeten kişi öfkesini tahlil edebilmelidir. Şöyle ki;
-
Benim için öfke ne? Beni daha çok öfkelendirenler kim-ne? Sonlarım neler? Öfkemi nasıl söz ediyorum? Öfkemi tabir halim ne kadar sağlıklı? Öfkemi denetimli ve sağlıklı söz etmekten beni alıkoyan ne? Ağır öfke anında neler hissediyorum? Öfkemi nasıl daha tesirli söz edebilirim? Öfkem bana ne çeşit dersler verir? Öfkemin olumsuz sonuçları nelerdir? Öfkemi nasıl sağlıklı söz edebilirim?
Yaşamamızda bizi öfkelendiren birçok faktör vardır. Güya etrafımız öfke mayınları ile dolu! Bir anda parlayan öfkelerimiz var. Güya yalnızca memnun olmak için yaşıyormuşçasına düşünmemiz sağlanıyor tahminen de!
Yaşamaktan kaçtığımız olumsuz niyetlerimiz ve hislerimiz var. Kaçtığımız her sorun; bizim olgunlaşıp güçlenmemize imkân tanıyacak tecrübeleri kaçırdığımız manasına da gelmektedir.
Öfke güya makûs bir duyguymuşçasına uzak durmaya çalışıyoruz. Varsa yoksa tüm gücümüzle öfkemizi bastırmak için çabalıyoruz. Dikkatimizden kaçan muhakkak bir seviyeye kadar öfkenin sağlıklı olduğu, hami ve uygunlaştırıcı gücünün olduğudur.
Şüphesiz hiç kimse öfkelenmeden, öfke hissini tatmadan yaşayamaz. Bu mümkün de değildir. Mümkün olan öfkeyi yanlışsız kullanabilmektir. Öfkelenmeden yaşayabileceğini düşünen yalnızca hayal kırıklığı yaşayacaktır. Gerçek reaksiyon vermediğimiz, veremediğimiz her olay biz de öfke yaşantısını meydana getirebilir. Kıymetli olan olayı yanlışsız yorumlamaktır.
Bilhassa anlaşılmadığımızı hissettiğimizde, bireyler ortası alakalarda çatışmalar yaşadığımızda, sıkıldığımızda, haksızlığa uğradığımızı düşündüğümüzde, kendimizi tabir edemediğimizde, istek ve gereksinimlerimiz karşılanmadığında ya da karşılanmayacağını düşündüğümüzde, yalnızlık/kaygı/utanç hissettiğimizde, engellenme yaşadığımızda, saygısızlığa\haksızlığa\tacize\saldırıya uğradığımızı düşündüğümüzde, sevdiğimiz birini kaybedince, sevilmeyen biriyle karşılaşınca, akademik başarısızlık yaşadığımızda, fizikî ya da sözel taarruza maruz kaldığımızda, toplumsal şiddet ile karşılaştığımızda, tehditler ve hayal kırıklığı yaşadığımızda,-meli/-malı lara fazla odaklandığımızda ÖFKELENİRİZ…
ÖFKE ÇEŞİTLERİ
Bastırılan öfke, öğrenilen öfke, heyecanlandıran öfke, ani öfke, durumsal öfke, daima öfke
ÖFKENİN SÖZ EDİLİŞİ
Şahısların öfkelenmesine neden olan olaylar nasıl farklılık gösteriyorsa; bu olaylara verilen öfke yansıları de farklılık göstermektedir.Öfkenin nasıl yaşanacağı kişinin kendi tercihidir.
Öfkesini daha içe dönük yaşayanlar; öfkelerini söz etmekte zorlanabilirler. Bu bireyler öfke reaksiyonlarını ekseriyetle hız asarak, küsüp-susarak daha içe dönük yansılar verirler.
Öfkesini daha dışa dönük yaşayanlar; öfke hislerini denetimsiz ve saldırganca yaşarlar. Genelde bu öfkeli hallerindn ötürü bulundukları toplumsal gurupta dışlanırlar.
Öfkesini daha saldırganca yaşayanlar; vurup bağırarak, kızarak, etrafındaki eşyaları kırarak ya da duvarları yumruklayarak yani saldırganca davranışlarda bulunarak yansısını gösterir.
Öfkesini daha konrollü yaşayanlar; öfke hislerini sözel olarak tabir edebilirler.
ÖFKENİN SONUÇLARI Öfke Durumunda Beden Yansıları
Öfke hislerimizi harekete geçirir. Öfke başka hisler üzere fizyolojik ve biyolojik değişmelerle birlikte hissedilir. Kişi bedenini dinlemeyi biliyorsa; bedeninin ona öfkeli olduğunu fısıldadığını duyacaktır. Öfkenin birtakım fizikî belirtileri vardır. Öfkeye verilen fizyolojik yansılar; kan şekerinin yükselmesi , nabzın ve kan basıncının artması ,sık sık ve sıkıntı nefes alma, baş ağrısı, sırt-boyun-kas ağrıları, adrenalin seviyesinde artış, yorgunluk hali, psikosomatik rahatsızlıklardır. Öfkenin zihinsel reaksiyonları; konsantrasyon bozukluğu, düşük performans, unutkanlık, uyku ve iştah düzensizlikleri, dikkatsizlik ve motivasyon eksikliğidir. Öfkenin duygusal reaksiyonları; , depresyon, anksiyete bozuklukluları, gerginlik halidir. Öfkenin davranışsal yansıları; sigara-alkol-uyuşturucu bağımlılığı, yeme bozuklukları, saldırganlık, şiddet, zorbalık, davranış bozuklukları, huzursuzluk, acelecilikdir.
ÖFKELENDİĞİMİZDE NELER YAPARIZ?
Öfke yaşatan olayı unutmaya çalışırız, olayı bastırmaya muhtaçlık duyarız, gerginlik yaşar, pasif agresif ya da çok reaksiyonlar göstererek ağlama krizlerine girebilir, bazen maksat değiştirmeye çalışır bazen de direkt yüzleşmeyi tercih ederiz ya da aldatılmışlık hissi yaşar, korkar, kaybetme korkusuna kapılır, suçlama ya da suçluluğa kapılır, kırgınlık yaşar, umursanmama hissine kapılabilir ya da ağlama nöbetleri yaşayabiliriz.
ÖFKEYLE BAŞA ÇIKMADA TESİRLİ YOLLAR
Fizyolojik uygulama olarak; nefes idmanları, spor yapma, kas gevşetme çalışmaları
Zihinsel uygulama olarak; öfkelendiren fikirleri zihinden uzaklaştırma, olumlu düşünme gücünden yararlanma, hissedilen olumlu ya da olumsuz hisleri etraftakilerle paylaşarak toplumsal dayanak gücünden yararlanma
Davranışsal uygulama olarak; zamanı verimli kullanma, tesirli irtibat gücünden yararlanma, empati, hislerini tabir edebilme hüneri
ÖFKE UYGUN BİR FORMDA TABİR EDİLMEDİĞİNDE…
Baş ağrısı, tansiyon sorunu, mide rahatsızlıkları, kas ağrıları, teneffüs sorunları, deri ve cilt sorunları, var olan fizikî şikâyetlerde artış ve duygusal sorunlar görülebilir. Ayrıyeten, dikkat ve konsantrasyon bozukluğu, unutkanlık, uyku ve iştah alışkanlıklarında düzensizlikler görülebileceği üzere sigara-alkol kullanımında artık ve huzursuzluk görülebilir.
Öfkelendiğimizde niyetlerimizde, davranışlarımızda, fizyolojik reaksiyonlarımızda, hislerimizde, bağlantı kurma biçimimizde farklılıklar yaşarız.
ŞİDDETİNE SAHİP ÇIK!
ŞİDDET
Şiddet; bireylerin bedensel yahut ruhsal açıdan ziyan görmesine neden olan, güç ve baskı uygulamalarıyla devam eden, ferdî ya da toplumsal meseledir. Yalnızca fizikî değildir şiddet. Sözel ve davranışsal olmak üzere iki kategoride kıymetlendirebiliriz. Bağırmak, hız asmak, aşağılamak, bağırmak ya da vurmak şiddet içermektedir. Şiddet tacizdir, kasıtlı güç kullanımıdır, uzaklaştırmaktır, yalnızlıktır, gözdağı vermektir, istismardır, tacizdir, aşağılamadır, güç yolla ikna etmektir. Şiddet aslında imdat çığlığıdır. Fark edilme isteği, ben buradayım iletisidir. Şiddet kişinin kendisine yabancılaşmasıdır, güçsüzlerin güç kaynağıdır. Şiddet hem kişiyi hem toplumu yaralayan davranıştır. Şiddet tahlil değil çözümsüzlüğü barındırır içinde. Şiddet ile sorun çözme, uzlaşma tıpkı anda gözlemlenemez. Şiddet istismarı, ruhsal hasarı, bedensel ziyanı beraberinde getirir.
Şiddet hayatın her alanında varlığını sürdürmektedir. İnsanlık var olduğu sürece de varlığını sürdürecektir.
Şiddet bir tek sıhhat çalışanlarına karşı değil ki! Meskende, okulda, sınıfta, otobüste, kafede, hastanede, yolda, mağazada… Elhasıl her yerde!… Her birimiz etrafımızdan anlayış ve güler yüz bekler; asık hız ve asık hızlı ya da ilgisiz şahıslara tahammül edemeyiz. Kimse kıymetsiz hissetmeye tahammül edemez. Tahammülsüzlüğün olduğu yerde öfke kolay alevlenir. Böylesi durumda öfkenin saldırgan tavıra ya da şiddete yeni bırakma ihtimali çok yüksektir. Değersizleştirici yaklaşımların şiddet olarak geri döneceği unutulmamalıdır.
Öfke, şiddet ve saldırganlığı birbirinden ayırmak lazım öncelikle. Öfke bir his iken şiddet bir davranış formudur. Öfke olumlu kullanıldığında insanı güçlü kılan insanı hayatta tutan, histir. Şiddet ise öfkenin en olumsuz tabir ediliş biçimidir. Öfkeden şiddete varan süreçte öfke yaşatan duruma verilen yansıları fikirler ve hisler belirleyici olmaktadır. Öfkeden şiddete varan sürece kin, kaygı, kaygı, nefret, düşmanlık vb. hisler eşlik etmektedir. Şiddet, öfke ve şiddetin dışa yönelik olarak tabir edilme hallerinden birisidir.
Şiddet nedenleri ortasında; irtibat eksikliği, öfke denetiminin kaybedilmesi, bağımlılıklar, kişilik bozuklukları, bağımlı kişilik bozukluğu, ruhsal meseleler, merhametsizlik, şahsî farklılıklar, genetik ve kültürel farklılıklar, eğitim seviyesi
ŞİDDET NEDEN TERCİH EDİLİR?
-
Kişinin öfke idaresini ve nasıl gevşeyeceğini bilememesi şiddet nedenleri ortasındadır. Ayrıyeten kişi şiddete maruz kalarak bir çocukluk geçirdiyse yani şiddet uygulayan birini görerek büyüdüyse şiddeti zorlandıkları an devreye sokar, sorun çözme aracı olarak görmeye başlar, olağanlaştırır. -
Özgüveni eksik olan bireyler birçok noktada yetersizlik duygusu yaşar ve dürtülerini denetim edemeyerek şiddete başvurur. Bu şahıslar kendini daha güçlü hissetmek için kendinden güçsüzleri seçer ve güç kullanır. Kendini yetersiz gören şahıslar, güçlü hissetmek için etrafındakileri daima eleştirir, eksik görür, kendini şiddet dışında tabir edemeyebilir ve birçok alanda kendini başarısız görür. -
Şiddete yatkın bireylerde beynin ön kısmın güzel çalışmadığına dair araştırmalar mevcuttur. Beynin ön kısmı, bizi biz yapan; dürtü denetimi sağlayan, gelecek planlaması yapmamıza imkân tanıyan üst seviye niyet üzere fonksiyonlara konut sahipliği yapan bir beyin kısmıdır.