Beynimiz, görme yetisine sahip olmayan bir süper bilgisayar gibidir. Bu süper bilgisayara tıpkı evdeki bilgisayarımızda olduğu gibi çevre birimleriyle veri akışları sunarız. Örneğin bilgisayarımıza bir yazı yazmak için klavyeden yardım alırken beynimize görüntü aktarmak için de gözlerimizi kullanırız. Son derece yüksek çözünürlüklü bir kamera olarak düşünebileceğimiz gözlerimizi yanıltmak zordur. Çoğu zaman ne yaparsak yapalım karşımızdaki bardağı bir vazo olarak göremeyiz. Peki bunun istisnai durumları var mı?
Sosyal medyada gezerken daha önce "Bu kıyafetin rengi ne?" ya da "Bu görsel hareket ediyor mu?" gibi paylaşımlara denk gelmişsinizdir. Optik illüzyon olan bu görseller normalde olduklarından farklı görünüyorlar. Peki bunun sebebi ne? Neden gözlerimiz bu tarz görselleri net bir şekilde görmekte zorluk çekiyor? Bugün sizlere beynimizi şaşırtan göz yanılsamalarına neyin sebep olduğunu açıklayacağız.
Optik illüzyonlar neden bizi şaşırtıyor?
Beynimiz her ne kadar çok akıllı olsa da görmek, duymak, koklamak, dokunmak gibi eylemlerde çevre birimlerine ihtiyaç duyar. Görme eylemi için kullandığımız gözlerimizin yakaladığı ışıklar beynimize iletilir ve karşımıza bir görüntü çıkmış olur. İşte bu optik illüzyonlarda algımızın zorlanmasının sebebi de gözlerimizin karmaşık görüntülerde çok da başarılı olamamasından kaynaklanıyor. Gözlerimiz, beynimize bir görüntü aktarırken çok fazla iletişim aracı kullanmaz. Bu eksik iletişimden dolayı da eksik parçalar beynimiz tarafından oluşturulur.
Çoğu durumda bu iki organ kusursuza yakın bir şekilde çalışsa da bazı durumlarda beynimiz, gözlerin kendisine anlatmak istediğini anlama konusunda zorluk yaşar. Bunun sonucunda da eksik parçaları kendisi oturtmaya çalışan beynimiz, bu sebeple aslında olmayan şeyleri görmeye başlamamıza neden olur. Mesela aslında hareket etmeyen bir görseli sanki hareket ediyormuş gibi görmemizin asıl sebebi budur.
Beynin yaptığı bu hata insan evrimine dayanıyor.
Optik illüzyonların genellikle çok sayıda küçük veya tekrarlayan nesne olduğu zamanlarda görüldüğünü fark etmişsinizdir. Bunun sebebi beynin yanlış tahminine dayanıyor. Medeniyete geçmeden önce insanlar besin zincirinin en tepesinde olmayan bir canlıydı. Bu sebeple de gözlerimiz ve beynimiz harekete duyarlı evrimleşti. Çalıların arasında oluşan küçücük bir renk değişimi ve hışırtı, avcı bir canlının size saldırmaya hazırlandığını ve oradan kaçmanız gerektiğini göstermesi için yeterliydi. Bu sebeple insan beyni harekete duyarlı evrimleşmiştir. Optik illüzyonlar da beynin bu harekete duyarlı tamamlama sistemi nedeniyle oluşuyor. Şimdi bu optik illüzyonları örnekler üzerinden anlatalım.
Beyin kendi dalgasını oluşturuyor.
Yukarıda gördüğünüz görselde bir hareketlenme görüyor musunuz? Muhtemelen görseldeki yuvarlakların ufak dalgalar oluşturduğunu düşünüyorsunuz. Aslında bu görsel hareket etmiyor. Yani bu dalgalanmayı oluşturan şey sizin beyniniz.Yuvarlakların yanındaki siyah-beyaz çizgilerin sürekli dönüşüm halinde olması gözünüz tarafından beyne aktarıldığında tam net bir görüntü sunulamıyor. Beyin de bu görüntüyü alıyor ve kendi hareketli dünyasına uygun hale getiriyor.
Gölgenin koyu olduğunu bilen beynimiz bu bilgiyi görüntüden bağımsız oluşturuyor.
Yukarıda örneğimizde A ve B karelerinden hangisi daha koyu? Pek çok kişi A karesinin daha koyu olduğunu söyleyecektir. Çünkü A karesi koyu gri rengindeyken B karesi beyaz renktedir. İşte bunu bize söyleyen şey gördüğümüz şey değil beynimiz. Çünkü A ve B karelerinin rengi aynı. B rengi beyaz olduğu ve üzerinde gölge olduğu için beynimiz tarafından daha açık tonda görünüyor.
Düz çizgileri yamuk görmemiz mümkün.
Yukarıdaki görselde ise çizgilerin yamuk olduğunu görüyoruz. Hatta baktıkça hareket eden bir illüzyonla bile karşı karşıyayız. İşte bunun sebebi de farklı renkteki karelerin farklı aralıklarla konulmasından kaynaklanıyor. Bu karelerin konumları beynimize görseldeki çizgilerin yamuk olduğunu yorumlatıyor.
Beynimiz renkleri de kendisi yorumluyor.
Yukarıdaki görsele baktığımızda kırmızı, sarı, mor gibi farklı renklerde yuvarlakların olduğunu görüyoruz. Şimdi bu yuvarlaklara dahi iyi bakın. Üzerindeki çizgilerin farklı noktalarında, üstlerinde veya altlarında olan bu yuvarlakların hepsi aslında aynı renk. Beynimiz üzerlerindeki renklere göre yuvarlakların farklı renkte olduğunu bize gösteriyor.
Bugün sizlere optik illüzyona neyin sebep olduğunu açıkladık. Bu tarz içeriklerin devamının gelmesini istiyorsanız bizlere yorumlar kısmından yazabilirsiniz.
Kaynak: 1, 2, 3