Organeller Ve Kısaca Gorevleri
Organeller Ve Kısaca Gorevleri Nelerdir?
Organellerin Gorevleri
ORGANELLER:
1 MİTOKONDRİ:
Oksijenli solumun yapan tum okaryotik hucrelerde gorulen organeldir Hucrelerdeki gorevi enerji uretmektir Dolayısıyla enerji ihtiyacının fazla olduğu kas hucreleri, aktif taşımanın fazla olduğu hucreler, sinir hucreleri gibi hucrelerde sayı oranı fazladır Sayıları hucrenin fonksiyonuna bağlı olarak ,hucre başına birkac taneden 2500 ’ e kadar cıkabilir Mitokondri iki katlı zara sahiptir Zarları yapı olarak hucre zarının yapısına benzerler Dış zar duz, ic zar ise iceriye doğru oluşan tup şeklinde krista adı verilen kıvrımlardan oluşur Krista zarında, elektron taşıma sistemine ait enzimler bulunur ETS enzimleri enerji ile ilgili enzimler olduğundan fazla enerjiye ihtiyac duyan hucrelerin mitokondrilerinde cok sayıda bulunur İc zarın sınırladığı orta kısma matriks denir Matrikste solunumla ilgili enzimler, ribozom DNA, RNA, protein, su ve mineraller bulunur
2RİBOZOM:
Virusler haric butun hucrelerde bulunan ribozom, buyukluğu 150200 Å(angstrom) arasında değişen en kucuk organeldir Ribozomlarda protein sentezi yapılır Hucreye giren aminoasitler burada protein haline getirilir Proteinler hucrenin en onemli yapıtaşları olduğu icin ribozomlar da hucrenin en onemli organelidirlerİzole edilmiş ribozomlar, hucre dışında gerekli ortam hazırlandığında protein sentezi yapılır
Zarsı bir organel olmayan ribozomların yapısında sadece rRNA ve protein bulunur Protein kısmı sitoplazmada ribozomlarda, rRNA ise cekirdekcikte yapılır Ribozomlar iki alt birinden oluşur Ribozomu oluşturacak rRNA ve cekirdekte birleşerek buyuk ve kucuk alt birimleri oluştururBu alt birimler daha sonra sitoplazmaya gecer
Protein sentezi yapılmadığı zamanlarda bu alt birimler birinden ayrılır, işlevsel hale gelebilmek icin tekrar birleşirler
3ENDOPLAZMİK RETİKULUM:
Hucre zarını cekirdek zarına bağlayan kanallardan meydana gelir ER yumurta, embriyonik hucreler ve eritrositler haric butun okaryotik hucrelerde bulunurHer hucrenin endoplazmik retikulum kendisine has bir yapıya sahiptir ER kanalcıkları sabit bir yapıya sahip olmayıp,hucrenin işlevine gore değişebilirKanalcıklar hucre bolunurken kaybolur, daha sonra yeniden oluşturulur ER başlıca ozellikleri şunlardır:
Zarları uzerinde bulunan ribozomların sentezlendiği protein molekullerini golgi aygıtına taşır
Granulsuz ER yağ sentezi yaparİc salgı bezlerinden yağ tabiatında steroid hormonları salgılar
Sitoplazmik matriksle birlikte hucreye destek sağlar
Hucre ici dolaşımı sağlar İyon ve kucuk molekulleri gerekli bolgeler taşır
Hucrede asidik ve bazik tepkimelerin birbirlerini etkilemeden meydana geldikleri ortamı oluşturur
Cizgili kaslarda, kasın gevşemesi ve kasılmasında rol oynar
ER yapı ve fonksiyon yonuyle cekirdekle yakın ilişki vardır
4GOLGİ AYGITI:
Olgunlaşmamış kan ve sperm hucreleri haric butun okaryotik hucrelerde gorulur Hucrede genellikle sentrozom civarında ve hucre tabanına yakın bulunur Golgi aygıtı ust uste yığılmış yassı keselerden meydana gelmiştir Keselerin cevresinde tomurcuklanma sonucu oluşan irili ufaklı kesecikler ve kofullar bulunur Golgi aygıtının E Rdan farkı uzerinde ribozomların bulunmaması ve keselerin belli bir bolgede grup halinde bulunmasıdır
5LİZOZOM:
Alyuvar hucresi dışında butun hayvan hucreleri bulunur Bitki hucrelerinde bulunmaz Zarla cevrili bir organeldirİcinde sindirim enzimleri bulunur Hucre ici ve dışı sindirimi gercekleştirirYaşlanmış organellerin ve hucrelerin parcalanmasını sağlarlar Bu yuzden akyuvar ve karaciğer hucrelerinde bol miktarda bulunur
6PEROKSİZOM:
Hucrelerde zehir etkisi yapan hidrojen peroksiti su ve oksijen atomuna donuşturen kataraz enzimini taşıyan organeldir Peroksizomlar protislerde kas ve bobrek hucrelerinde bulunurlar Kloroplastlardan gelen gilikolit asit molekulu Peroksizomda bulunan enzimler vasıtasıyla parcalanır
7KOFUL:
İcinde koful ozsuyu bulunan zarlı keseciklerdir Bitki ve tek hucrelilerde cok bulunur Hucrenin sindiriminde, boşaltımında ve madde alış verişinde kullanılan boşaltım kofulu sindirim kofulu gibi ceşitleri vardır Tatlı sularda yaşayan tek hucrelilerde kontraktil koful suyun fazlasını hucre dışına atar Hayvan hucrelerinde az sayıda kucuk koful bulunur Genc bitki hucresinde cok sayıda kucuk koful, yaşlı hucrede ise buyuk koful bulunur
8PLASTİTLER:
Hucrelerde kloroplast,kromoplast,ve lokoplast olmak uzere uc tip plastit bulunur
CEKİRDEK:
Cekirdek hucrenin yonetim ve kalıtım merkezidir Hucre bolizmasının cekirdek yonetir Yine canlıların ozelliklerini taşıyan kromozom cekirdekte bulunur Hucre bolunmesiyle bu ozellikler hucreden hucreye aktarılır Dolayısıyla cekirdek hucrenin yaşamını surdurebilmesi icin gerekli olan bir hucresel yapıdır Genellikle yuvarlak veya oval bir yapıya sahip olan cekirdek ışık mikroskobuyla da gorulebilir Cekirdek ve sitoplazma arasında belli bir oran vardır
1Cekirdek Plazması ve Zarı:
Cekirdek plazması:Cekirdeğin icini dolduran sıvıdır Yarı akışkan yapıda olan bu sıvının viskositesi sitoplazma sıvısından daha yuksektir İcinde su, protein, DNA, RNA, mineral ve diğer maddelerden oluşur
Cekirdek zarı:Cekirdek materyali cift zarla cevrilmiş olarak sitoplazmadan ayrılır Cekirdek zarı ER ’un devamı şeklinde olup ER ’un zarı ile bağlantı halindedir Cekirdeğin iki zarı arasında kanal bulunur Bu zar yapı olarak hucre zarının yapısına benzer Hucre zarından farklı olarak dış zar uzerinde ribozomlar bulunmaz ve halka şeklinde “annulus denilen yapılardan oluşan geniş “porlar gorulur Porlar cekirdek plazmasıyla sitoplazma arasında serbest gecişe ve madde alış verişine imkan sağlar Cekirdekte sentezlenen RNA molekulleri porlardan sitoplazmaya gecer Ayrıca sitoplazmada sentezlenen bazı proteinlerde bu porlardan cekirdek icine alınır
3Cekirdekcik:
Hucrede bir veya daha fazla sayıda bulunabilen cekirdekcik, ribozom ve protein sentezinde aktif rol oynar Yapısında DNA, RNA ve bazik proteinler bulunur Ribozomun yapısına katılan RNA ’ların coğu cekirdekcikte sentezlenir Cekirdekcik hucrede RNA ’ların en yoğun olduğu bolgedir RNA ’lar burada proteinlerle birleşerek ribozomun alt birimlerini oluşturur Porlardan sitoplazmaya gecen alt birimler birleştiğinde işlevsel ribozomları oluştururlar Cekirdekciğin sayısı ve buyukluğu hucrenin işlevine gore değişir Kas hucreleri gibi protein sentezinin az olduğu hucrelerde cekirdekcik bulunmaz veya cok kucuktur Buna karşılık salgı hucreleri gibi protein sentezinin hızlı olduğu hucrelerde cekirdekcik buyuk veya cok sayıda bulunur Cekirdekcik ışığı cok iyi kırdığından ışık mikroskobuyla gorulebilir
4KALITIM MATERYALİ:
Kalıtım materyalinin yapısal sırası;
Nukleotit → Uclu Şifre → Gen → DNA
Uclu şifre uc nikleotitin birleşmesinden meydana gelir Genler değişik sayıda nikleotitlerden meydana gelmiş protein sentezi yapmakla gorevli DNA parcasıdır Genler kromozomların lokus denilen yerlerinde bulunurlar Bu yapılarla canlıların ozellikleri nesilden nesile gecer Yine hucrede her enzim bir genin kontrolunde calışır Genler bir araya gelerek DNA meydana getirir DNA terimi tum nukleotit dizisini ifade etmek icin kullanıldığı gibi nukleotit dizisinin belli bir bolgesi icinde kullamılır DNA cekirdekte proteinlerle birlikte bulunur
Organeller Ve Kısaca Gorevleri Nelerdir?
Organellerin Gorevleri
ORGANELLER:
1 MİTOKONDRİ:
Oksijenli solumun yapan tum okaryotik hucrelerde gorulen organeldir Hucrelerdeki gorevi enerji uretmektir Dolayısıyla enerji ihtiyacının fazla olduğu kas hucreleri, aktif taşımanın fazla olduğu hucreler, sinir hucreleri gibi hucrelerde sayı oranı fazladır Sayıları hucrenin fonksiyonuna bağlı olarak ,hucre başına birkac taneden 2500 ’ e kadar cıkabilir Mitokondri iki katlı zara sahiptir Zarları yapı olarak hucre zarının yapısına benzerler Dış zar duz, ic zar ise iceriye doğru oluşan tup şeklinde krista adı verilen kıvrımlardan oluşur Krista zarında, elektron taşıma sistemine ait enzimler bulunur ETS enzimleri enerji ile ilgili enzimler olduğundan fazla enerjiye ihtiyac duyan hucrelerin mitokondrilerinde cok sayıda bulunur İc zarın sınırladığı orta kısma matriks denir Matrikste solunumla ilgili enzimler, ribozom DNA, RNA, protein, su ve mineraller bulunur
2RİBOZOM:
Virusler haric butun hucrelerde bulunan ribozom, buyukluğu 150200 Å(angstrom) arasında değişen en kucuk organeldir Ribozomlarda protein sentezi yapılır Hucreye giren aminoasitler burada protein haline getirilir Proteinler hucrenin en onemli yapıtaşları olduğu icin ribozomlar da hucrenin en onemli organelidirlerİzole edilmiş ribozomlar, hucre dışında gerekli ortam hazırlandığında protein sentezi yapılır
Zarsı bir organel olmayan ribozomların yapısında sadece rRNA ve protein bulunur Protein kısmı sitoplazmada ribozomlarda, rRNA ise cekirdekcikte yapılır Ribozomlar iki alt birinden oluşur Ribozomu oluşturacak rRNA ve cekirdekte birleşerek buyuk ve kucuk alt birimleri oluştururBu alt birimler daha sonra sitoplazmaya gecer
Protein sentezi yapılmadığı zamanlarda bu alt birimler birinden ayrılır, işlevsel hale gelebilmek icin tekrar birleşirler
3ENDOPLAZMİK RETİKULUM:
Hucre zarını cekirdek zarına bağlayan kanallardan meydana gelir ER yumurta, embriyonik hucreler ve eritrositler haric butun okaryotik hucrelerde bulunurHer hucrenin endoplazmik retikulum kendisine has bir yapıya sahiptir ER kanalcıkları sabit bir yapıya sahip olmayıp,hucrenin işlevine gore değişebilirKanalcıklar hucre bolunurken kaybolur, daha sonra yeniden oluşturulur ER başlıca ozellikleri şunlardır:
Zarları uzerinde bulunan ribozomların sentezlendiği protein molekullerini golgi aygıtına taşır
Granulsuz ER yağ sentezi yaparİc salgı bezlerinden yağ tabiatında steroid hormonları salgılar
Sitoplazmik matriksle birlikte hucreye destek sağlar
Hucre ici dolaşımı sağlar İyon ve kucuk molekulleri gerekli bolgeler taşır
Hucrede asidik ve bazik tepkimelerin birbirlerini etkilemeden meydana geldikleri ortamı oluşturur
Cizgili kaslarda, kasın gevşemesi ve kasılmasında rol oynar
ER yapı ve fonksiyon yonuyle cekirdekle yakın ilişki vardır
4GOLGİ AYGITI:
Olgunlaşmamış kan ve sperm hucreleri haric butun okaryotik hucrelerde gorulur Hucrede genellikle sentrozom civarında ve hucre tabanına yakın bulunur Golgi aygıtı ust uste yığılmış yassı keselerden meydana gelmiştir Keselerin cevresinde tomurcuklanma sonucu oluşan irili ufaklı kesecikler ve kofullar bulunur Golgi aygıtının E Rdan farkı uzerinde ribozomların bulunmaması ve keselerin belli bir bolgede grup halinde bulunmasıdır
5LİZOZOM:
Alyuvar hucresi dışında butun hayvan hucreleri bulunur Bitki hucrelerinde bulunmaz Zarla cevrili bir organeldirİcinde sindirim enzimleri bulunur Hucre ici ve dışı sindirimi gercekleştirirYaşlanmış organellerin ve hucrelerin parcalanmasını sağlarlar Bu yuzden akyuvar ve karaciğer hucrelerinde bol miktarda bulunur
6PEROKSİZOM:
Hucrelerde zehir etkisi yapan hidrojen peroksiti su ve oksijen atomuna donuşturen kataraz enzimini taşıyan organeldir Peroksizomlar protislerde kas ve bobrek hucrelerinde bulunurlar Kloroplastlardan gelen gilikolit asit molekulu Peroksizomda bulunan enzimler vasıtasıyla parcalanır
7KOFUL:
İcinde koful ozsuyu bulunan zarlı keseciklerdir Bitki ve tek hucrelilerde cok bulunur Hucrenin sindiriminde, boşaltımında ve madde alış verişinde kullanılan boşaltım kofulu sindirim kofulu gibi ceşitleri vardır Tatlı sularda yaşayan tek hucrelilerde kontraktil koful suyun fazlasını hucre dışına atar Hayvan hucrelerinde az sayıda kucuk koful bulunur Genc bitki hucresinde cok sayıda kucuk koful, yaşlı hucrede ise buyuk koful bulunur
8PLASTİTLER:
Hucrelerde kloroplast,kromoplast,ve lokoplast olmak uzere uc tip plastit bulunur
CEKİRDEK:
Cekirdek hucrenin yonetim ve kalıtım merkezidir Hucre bolizmasının cekirdek yonetir Yine canlıların ozelliklerini taşıyan kromozom cekirdekte bulunur Hucre bolunmesiyle bu ozellikler hucreden hucreye aktarılır Dolayısıyla cekirdek hucrenin yaşamını surdurebilmesi icin gerekli olan bir hucresel yapıdır Genellikle yuvarlak veya oval bir yapıya sahip olan cekirdek ışık mikroskobuyla da gorulebilir Cekirdek ve sitoplazma arasında belli bir oran vardır
1Cekirdek Plazması ve Zarı:
Cekirdek plazması:Cekirdeğin icini dolduran sıvıdır Yarı akışkan yapıda olan bu sıvının viskositesi sitoplazma sıvısından daha yuksektir İcinde su, protein, DNA, RNA, mineral ve diğer maddelerden oluşur
Cekirdek zarı:Cekirdek materyali cift zarla cevrilmiş olarak sitoplazmadan ayrılır Cekirdek zarı ER ’un devamı şeklinde olup ER ’un zarı ile bağlantı halindedir Cekirdeğin iki zarı arasında kanal bulunur Bu zar yapı olarak hucre zarının yapısına benzer Hucre zarından farklı olarak dış zar uzerinde ribozomlar bulunmaz ve halka şeklinde “annulus denilen yapılardan oluşan geniş “porlar gorulur Porlar cekirdek plazmasıyla sitoplazma arasında serbest gecişe ve madde alış verişine imkan sağlar Cekirdekte sentezlenen RNA molekulleri porlardan sitoplazmaya gecer Ayrıca sitoplazmada sentezlenen bazı proteinlerde bu porlardan cekirdek icine alınır
3Cekirdekcik:
Hucrede bir veya daha fazla sayıda bulunabilen cekirdekcik, ribozom ve protein sentezinde aktif rol oynar Yapısında DNA, RNA ve bazik proteinler bulunur Ribozomun yapısına katılan RNA ’ların coğu cekirdekcikte sentezlenir Cekirdekcik hucrede RNA ’ların en yoğun olduğu bolgedir RNA ’lar burada proteinlerle birleşerek ribozomun alt birimlerini oluşturur Porlardan sitoplazmaya gecen alt birimler birleştiğinde işlevsel ribozomları oluştururlar Cekirdekciğin sayısı ve buyukluğu hucrenin işlevine gore değişir Kas hucreleri gibi protein sentezinin az olduğu hucrelerde cekirdekcik bulunmaz veya cok kucuktur Buna karşılık salgı hucreleri gibi protein sentezinin hızlı olduğu hucrelerde cekirdekcik buyuk veya cok sayıda bulunur Cekirdekcik ışığı cok iyi kırdığından ışık mikroskobuyla gorulebilir
4KALITIM MATERYALİ:
Kalıtım materyalinin yapısal sırası;
Nukleotit → Uclu Şifre → Gen → DNA
Uclu şifre uc nikleotitin birleşmesinden meydana gelir Genler değişik sayıda nikleotitlerden meydana gelmiş protein sentezi yapmakla gorevli DNA parcasıdır Genler kromozomların lokus denilen yerlerinde bulunurlar Bu yapılarla canlıların ozellikleri nesilden nesile gecer Yine hucrede her enzim bir genin kontrolunde calışır Genler bir araya gelerek DNA meydana getirir DNA terimi tum nukleotit dizisini ifade etmek icin kullanıldığı gibi nukleotit dizisinin belli bir bolgesi icinde kullamılır DNA cekirdekte proteinlerle birlikte bulunur