Osmanlı Devletinde Ekonomi
Osmanlının Ekonomisi
Osmanlı Devletinin Ekonomisi
Osmanlı Ekonomisi
Osmanlı ekonomisinin doğal kaynakları insan ve toprak olarak iki temele dayanıyordu, insan kaynağı reâyâ denilen üretici kesimdi
Osmanlı Ekonomisinin Temel Kaynağı:
İNSAN : Osmanlı devletinde son yıllara gelinceye değin bugünkü anlamda bir nüfus sayımı yapılmamıstı Ilk nüfus sayımı 1831'de IIMAHMUT döneminde yapıldı Osmanlı Devleti'nin bundan önceki dönemlerine ait nüfus bilgilerini ise Tahrîr defterlerinden öğreniyoruz
TAHRîR DEFTERLERİ: Bir yer fethedildiğinde veya belirli aralıklarla kaza ve sancakların aidat yükümlüsü erkek nüfusunuve bunların ödeyeceği vergi miktarını devretmek nedeniyle TAHRîRdenilen bir sayım yapılırdı Tahrir defterlerini Nisancımiktar, bir örneği de Eyalette saklanırdı
TOPRAK: Osmanlı Devletinde ekonominin en manâlı kaynağı topraktı
Osmanlı Ekonomisinde Tarım
Osmanlı ekonomisinin en manâlı sektörü tarımdır 17 yüzyılın baslarına değin Osmanlı devleti tarım ürünleri bakımından kendine yeten bir ülkeydi Ama, ara sıra karsılasılan kuraklık, su baskını, isyanlar, göçler,ve tımar sisteminin bozulması üretim kayıplarına neden olmustur
Özellikle hububat, tahvilbahçe ziraâti ön plandayken, 18 yüzyıldan itibaren Avrupa'da sanayinin gelismesi doğrultusunda tütün, pamuk gibi sanayi bitkilerinin üretimi siklet kazanmıstır Hem Avrupa'nın tarım ürünü ihtiyacı artınca Osmanlı Devletinde GEÇİMLİLİK düzeyde üretimden PAZAR EKONOMİSİ'nin ihtiyaçlarını karsılayacak bir üretim düzeyine gelinmistir
Osmanlı Ekonomisinde Hayvancılık
Hayvancılığın Osmanlı ekonomisine katkıları sunlardı:
1)Tarım alanında : Toprakları ekmek için öküz, manda gibi hayvanlardan yararlanılıyordu
2)Gıda alanında : Etinden yağından,sütünden yararlanılıyordu
3)Sanayi alanında: Yünü ve derisi giyim, tekstil ve ayakkabı üretiminde hammadde olarak kullanılıyordu
4)Ulasım alanında: Beygir,katır ,esek gibi hayvanlar tasıma ve ulastırmada kullanılıyordu
5)Maliye alanında: Hayvanlardan ve hayvansal ürünlerden alınan vergiler devletin baslıca gelir kaynaklarını olusturuyordu
Osmanlı Ekonomisinde Madencilik
Osmanlı devleti'nde madenler iltizam olarak dağıtılırdı Çıkartılan madenlerin birçok ülke içinde islenemediğinden dısarıya ihraç edilirdi
* Osmanlılarda ilk madenin isletilmesi Osman Bey zamanındadır Bilecik'in fethi ile buradaki demir madeni isletilmistir
Osmanlı Ekonomisinde Sanayi
Osmanlı Devletinde sanayi kesimi esnaf birlikleri(Lonca) halinde teskilatlanmıstıEsnafın üretimi elemeğigöz nuruna dayanıyordu Bu mevcut sanayi öncesi üretim baslangıçta ülke ihtiyaçlarını karsılıyordu Ankara'da sof, Bursa'da İpekçilik, Selanik'te çuhacılık, Bulgaristan'da aba Kayseri,Manisa ve Tokat'ta dericilik(debbağlık) yaygındı Hem Osmanlı Devletinde savas araç ve gereçlerini üretmek için fabrika ve imalathaneler de kurulmustu
Bunlar:
Tersane (Gemi üretim yeri): ilk büyük Osmanlı tersanesi Şimşek Bayezıt göre Gelibolu'da yapıldı Daha sonraki dönemlerde İstanbul, Sİnop,İzmit, Süveys, Basra gibi sahillerde baska tersaneler de kuruldu
Tophane: İstanbul'un fethinden önce Edirne ve Bursa'da, fetihten sonra da İstanbul'da top döküm tesisleri kuruldu
Baruthane: Ilk baruthane Gelibolu'da kuruldu
Osmanlılarda Maliye Para:
* Madeni Paralar (Sikkeler)
Osmanlılar 19 yüzyıla dek altın ve gümüs gibi değerli madenlerden yapılma paralar kullanmıslardır Bu madenlerden DARPHANEde kesilen yassı yuvarlak parçacıklara SİKKE denilirdi Bunların gümüsten olanına AKÇE, Altından olanına da SİKKEi HASENE (Sultani) yada kırmızıdenilirdi Birincil Osmanlı parası Osman Bey kadar bastırıldı Orhan Bey zamanında bastırılan gümüs paraya AKÇEdenildi Fatih amanında basılan altın paraya da SULTANİ adı verildi Sikkelere bakır katılmasına AYAR denilirdi Bu herif paralara KIRKIK AKÇE adı verilirdi Sonraki dönemlerde çesitli isimlerde sikkeler piyasaya sürülmüstür
Bunlar GURUS, PARA, PUL, METELİK, MECİDİYE dir
* Kağıt Para: Birincil kağıt para Sultan Abdülmecit döneminde basıldı Define bonosu niteliğindeki bu paraya KAİME denildi
Osmanlı Ödenti Sistemi
* Süratli Vergiler: Bunların seriatın emrettiği vergilerdi
a) Öşür: Müslümanlardan alınan toprak ürünü vergisidir Elde edilen ürünün onda biri aidat olarak alınırdı
b) Haraç: Müslüman olmayanlardan alınaaan vergiydi
Haraç ikiye ayrılıyordu:
Haracı Mukassem : Elde edilen üründen alınırdı
Haracı Muvazzaf : Toprak vergisiydi
c) Cizye: Müslüman olmayan erkeklerden, askerlik görevi karşılığı alına vergidir
d) Ağnam : Hayvandan sayısına göre alınan ücret
* Örfi Vergiler: Padişahın iradesiyle konulan vergilerdi
Esas Örfi Ücret Çeşitleri
a)Çift Devlete Ait : Reayanın sipahiye ödediği toprak vergisi
b)Çift bozan vergisi : Toprağını izinsiz olarak terkeden veya üç sene üst üste ekmeyenlerden alınan vergi
c)Avarız : Olağanüstü hallerde, anın kararı ve padişahın emri ile toplanan vergilere denirdi
alıntı *
Osmanlının Ekonomisi
Osmanlı Devletinin Ekonomisi
Osmanlı Ekonomisi
Osmanlı ekonomisinin doğal kaynakları insan ve toprak olarak iki temele dayanıyordu, insan kaynağı reâyâ denilen üretici kesimdi
Osmanlı Ekonomisinin Temel Kaynağı:
İNSAN : Osmanlı devletinde son yıllara gelinceye değin bugünkü anlamda bir nüfus sayımı yapılmamıstı Ilk nüfus sayımı 1831'de IIMAHMUT döneminde yapıldı Osmanlı Devleti'nin bundan önceki dönemlerine ait nüfus bilgilerini ise Tahrîr defterlerinden öğreniyoruz
TAHRîR DEFTERLERİ: Bir yer fethedildiğinde veya belirli aralıklarla kaza ve sancakların aidat yükümlüsü erkek nüfusunuve bunların ödeyeceği vergi miktarını devretmek nedeniyle TAHRîRdenilen bir sayım yapılırdı Tahrir defterlerini Nisancımiktar, bir örneği de Eyalette saklanırdı
TOPRAK: Osmanlı Devletinde ekonominin en manâlı kaynağı topraktı
Osmanlı Ekonomisinde Tarım
Osmanlı ekonomisinin en manâlı sektörü tarımdır 17 yüzyılın baslarına değin Osmanlı devleti tarım ürünleri bakımından kendine yeten bir ülkeydi Ama, ara sıra karsılasılan kuraklık, su baskını, isyanlar, göçler,ve tımar sisteminin bozulması üretim kayıplarına neden olmustur
Özellikle hububat, tahvilbahçe ziraâti ön plandayken, 18 yüzyıldan itibaren Avrupa'da sanayinin gelismesi doğrultusunda tütün, pamuk gibi sanayi bitkilerinin üretimi siklet kazanmıstır Hem Avrupa'nın tarım ürünü ihtiyacı artınca Osmanlı Devletinde GEÇİMLİLİK düzeyde üretimden PAZAR EKONOMİSİ'nin ihtiyaçlarını karsılayacak bir üretim düzeyine gelinmistir
Osmanlı Ekonomisinde Hayvancılık
Hayvancılığın Osmanlı ekonomisine katkıları sunlardı:
1)Tarım alanında : Toprakları ekmek için öküz, manda gibi hayvanlardan yararlanılıyordu
2)Gıda alanında : Etinden yağından,sütünden yararlanılıyordu
3)Sanayi alanında: Yünü ve derisi giyim, tekstil ve ayakkabı üretiminde hammadde olarak kullanılıyordu
4)Ulasım alanında: Beygir,katır ,esek gibi hayvanlar tasıma ve ulastırmada kullanılıyordu
5)Maliye alanında: Hayvanlardan ve hayvansal ürünlerden alınan vergiler devletin baslıca gelir kaynaklarını olusturuyordu
Osmanlı Ekonomisinde Madencilik
Osmanlı devleti'nde madenler iltizam olarak dağıtılırdı Çıkartılan madenlerin birçok ülke içinde islenemediğinden dısarıya ihraç edilirdi
* Osmanlılarda ilk madenin isletilmesi Osman Bey zamanındadır Bilecik'in fethi ile buradaki demir madeni isletilmistir
Osmanlı Ekonomisinde Sanayi
Osmanlı Devletinde sanayi kesimi esnaf birlikleri(Lonca) halinde teskilatlanmıstıEsnafın üretimi elemeğigöz nuruna dayanıyordu Bu mevcut sanayi öncesi üretim baslangıçta ülke ihtiyaçlarını karsılıyordu Ankara'da sof, Bursa'da İpekçilik, Selanik'te çuhacılık, Bulgaristan'da aba Kayseri,Manisa ve Tokat'ta dericilik(debbağlık) yaygındı Hem Osmanlı Devletinde savas araç ve gereçlerini üretmek için fabrika ve imalathaneler de kurulmustu
Bunlar:
Tersane (Gemi üretim yeri): ilk büyük Osmanlı tersanesi Şimşek Bayezıt göre Gelibolu'da yapıldı Daha sonraki dönemlerde İstanbul, Sİnop,İzmit, Süveys, Basra gibi sahillerde baska tersaneler de kuruldu
Tophane: İstanbul'un fethinden önce Edirne ve Bursa'da, fetihten sonra da İstanbul'da top döküm tesisleri kuruldu
Baruthane: Ilk baruthane Gelibolu'da kuruldu
Osmanlılarda Maliye Para:
* Madeni Paralar (Sikkeler)
Osmanlılar 19 yüzyıla dek altın ve gümüs gibi değerli madenlerden yapılma paralar kullanmıslardır Bu madenlerden DARPHANEde kesilen yassı yuvarlak parçacıklara SİKKE denilirdi Bunların gümüsten olanına AKÇE, Altından olanına da SİKKEi HASENE (Sultani) yada kırmızıdenilirdi Birincil Osmanlı parası Osman Bey kadar bastırıldı Orhan Bey zamanında bastırılan gümüs paraya AKÇEdenildi Fatih amanında basılan altın paraya da SULTANİ adı verildi Sikkelere bakır katılmasına AYAR denilirdi Bu herif paralara KIRKIK AKÇE adı verilirdi Sonraki dönemlerde çesitli isimlerde sikkeler piyasaya sürülmüstür
Bunlar GURUS, PARA, PUL, METELİK, MECİDİYE dir
* Kağıt Para: Birincil kağıt para Sultan Abdülmecit döneminde basıldı Define bonosu niteliğindeki bu paraya KAİME denildi
Osmanlı Ödenti Sistemi
* Süratli Vergiler: Bunların seriatın emrettiği vergilerdi
a) Öşür: Müslümanlardan alınan toprak ürünü vergisidir Elde edilen ürünün onda biri aidat olarak alınırdı
b) Haraç: Müslüman olmayanlardan alınaaan vergiydi
Haraç ikiye ayrılıyordu:
Haracı Mukassem : Elde edilen üründen alınırdı
Haracı Muvazzaf : Toprak vergisiydi
c) Cizye: Müslüman olmayan erkeklerden, askerlik görevi karşılığı alına vergidir
d) Ağnam : Hayvandan sayısına göre alınan ücret
* Örfi Vergiler: Padişahın iradesiyle konulan vergilerdi
Esas Örfi Ücret Çeşitleri
a)Çift Devlete Ait : Reayanın sipahiye ödediği toprak vergisi
b)Çift bozan vergisi : Toprağını izinsiz olarak terkeden veya üç sene üst üste ekmeyenlerden alınan vergi
c)Avarız : Olağanüstü hallerde, anın kararı ve padişahın emri ile toplanan vergilere denirdi
alıntı *