Otizm spektrum bozukluğu nedir?
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), sosyal-iletişimsel gelişimde zayıflık, tekrarlayıcı davranışlar ve ilgilerle seyreden, erken çocukluk çağında başlayan bir nörogelişimsel bozukluktur. Son yıllarda yapılan çeşitli çalışmalarda OSB sıklığının %1’in üzerinde olduğu saptanmıştır. Cinsiyet açısından bakıldığında OSB’nin erkeklerde kızlardan 3-4 kat çokça görülmektedir.
OSB terimi otizm, atipik otizm ve Asperger sendromunu içeren bir kategori olarak yıllardır kullanılmaktayken, resmi sınıflama sistemlerinde OSB tarifin taraf alması Mayıs 2013’de olmuştur. Artık Otizmle bağlı tüm bozukluklar için OSB tarifi kullanılmaktadır.
Nedenleri nelerdir?
OSB gelişiminde kıymetli bir faktör genetik yatkınlıktır. Genlerdeki değişkenlerin otizm nedenleri arasında en değerli rolü oynadığı kabul edilmektedir. Otizm tanısı alan evlatların dimağ görüntülemelerinde erken yaşta kimi farklılıkların ortaya çıktığı ve yaşla birlikte bu farklılıkların değiştiği bulunmuştur. OSB etiyolojisinde çevresel faktörlerin de üzerinde durulmuştur. İleri ana peder yaşı üzerinde durulan etkenlerdendir. Yeniden münhasıran yakın vakitte tanınan bir halde suçlanan beslenme formu, civaya maruziyet aşı üzere faktörlerin otizm gelişimine eği olduğu doğrulanmamıştır. Bu gün kabul edilen en kıymetli görüş, otizmin dimağın erken evrelerinde gelişen, gen etraf etkişelimi nedeniyle ortaya çıkan, norogelişimsel bir hastalık olduğu istikametindedir.
Belirtileri nelerdir?
Otistik bireyler, ortaya çıkan belirtiler, bu belirtilerin şiddeti çok değişkenlik gösterir.
Otizmli olgularda ekseriyetle belirtiler hayatın birinci ya da 2. yılında ortaya çıkmaktadır. Lisan gelişiminde gecikme, toplumsal ilgisizlik yahut muhite karşı alışılmadık çok hassaslığı içeren başlangıç belirtileri tipik olmaktadır. OSB olan evlatların yaklaşık dörtte birinin ebeveynleri evlatlarının birkaç mealli söz söyledikten sonra konuşmayı bıraktığını ve toplumsal becerilerinin gerilediğini söz etmişlerdir.
OSB tanısı konulan bebekler hayatın birinci altı ayında gayrı bireyleri daha az aramakta, onlara daha az bakmaktadırlar. Ayrıyeten bu devirde bu çocuklarda içtimaî gülümsemenin de az olduğu ve bu bebeklerin daha az ses çıkardığını ortaya konmuştur. İsmi seslenildiğinde bakmamanın sekizinci aydan itibaren OSB’li evlatlar ile OSB’li olmayan evlatları ayırt etmede yardımcı olmaktadır. OSBçocukları sair evlatlardan ayırt eden özellikler; göz teması, toplumsal ilgi ve gülümsemede zayıflık, jest ve işaret tasarrufunda sonluluk, ismi seslenildiğinde bakmama, taklit etme becerisinde zayıflık, alıcı ve tabir edici lisanda gecikme olarak tanımlanmıştır.
2-3 yaş periyodunda ise içtimaî sahada en sık karşılaşılan belirtiler; göz temasının zayıflığı, içtimaî oyunlara ve karşılıklı çevre etkileşime azalmış ilgi seviyesi, ebeveynlerini duygudurumunu düzenlemek için daha az referans alma ve yalnız kalmaya eğilimli olmak olarak bildirilmiştir.
4-5 yaş öbeğinde, yaşıtlardan farklılık, kısıtlı jest mimikler, öbürleri ile etkileşime girmekte isteksizlik, yaşıt aramama ve yaşıt ile bağ sürdürememe belirginleşmektedir. Olağan gelişen bireylerde empati seviyesi erişkin seviyesine yaklaşmaktayken, bu kümede empati laf konusu olmamaktadır. Lisan gelişimi ve muhabere sıkıntıları OSB tanılı bireylerin sıkıntılarının kıymetli kısmını oluşturmaktadır. Lisan becerilerinin geliştiği vakalarda ise tekrarlayan davranışlar ve yineleyici lisan tasarrufu, önündekinin konuşmasını yineleme, şahıs zamirlerini karıştırma, olağan ses volümünün farklılaşması, içtimaî etkileşim için lisanın tasarrufunda problemleri içeren biçimde lisan tasarrufu olağandan farklı olmaktadır. Konuşamayan öbekte ise anlamsız sesler çıkarma bazen yeni söz uydurma görülmektedir. Yeniden bu devirde sallanma, kendi ekseninde dönme, parmak ucunda yürüme, garip el hareketleri, kanat çırpma üzere motor stereotipiler sık görülmekte; başkaca törensel davranışlar örneğin oyuncak dizme, oyuncakların muayyen kesimleri ile oynama kelam konusu olmaktadır.
Ergenlik periyodunda sıradan zekâya sahip OSB tanılı bireyler, öbeğe ilişkin olamama ve akran tacizi sebebi ile sıklıkla depresyon geçirmektedir. Zihinsel zayıflığı olan öbekte ise bu devirde temel belirtiler devam etmekte, sıklıkla öfke, dürtü denetim dertlerine, öz bakımda kısıtlılıklara, değişime dirence ve yıkıcı davranışlara sık rastlanmaktadır.
Yeniden erken periyottan itibaren Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan kümede akademik becerilerde sıkıntılar, kişisel eğitimden faydalanamama ve davranış dertleri daha şiddetli görülmektedir. Bilhassa anlaşılan periyotlarda ve ya mevsimlerde otizm belirtileri şiddetlenen, takıntıları artan, uyku sorunları artan öbekte İki Uçlu Bozukluk açısından dikkatli olmak gerekmektedir. Otizmle ile birlikte ek psikiyatrik dertler hem otizm belirtilerini şiddetlendirmekte hem de gidişini olumsuz etkilemektedir.
Asperger sendromunda ise, bireyler, otizm belirtileri göstermekle bir arada daha üst seviye bir işlevselliğe sahiptirler. Hayatın birinci yıllarından itibaren lisan becerileri uygundur. Bilişsel becerilerinde gecikme yoktur. Asperger sendromlu bireyler, sıradan lisan gelişimine sahip olan, fakat toplumsal etkileşim davranışlarıyla, tekrarlayan törensel davranışlarıyla otistiklerle birebir özellikleri gösteren bireyler olarak tanımlamaktadır. Bu evlatların mektep öncesi periyotta kişisel ilgi ortamları vardır ve bu ilgi sahaları bazen günlük hayata dairken bazen alışık olunmayan mevzulara aittir. Tekrar günlük yaşama ilişkin yada alışık olunmayan hususlara ilişkin takıntıları, günlük rutinleri vardır. Yaşla birlikte yaşamaya başladıkları toplumsal alaka zorlukları barizleşir. Yaşla birlikte münhasıran ergenlik periyodunda kendi ilgi meydanları ile vakit geçirmeye başlar ve daha çok ilgi sahalarıyla ilgili hususlarda konuşurlar. Başlangıçtan itibaren hareketlilik, dikkat problemleri, dertli olma, motor sakarlık, uyku beslenme dertleri yaşayabilirler.
Tedavi süreci nasıldır?
Otizmin bilinen bir tedavisi olmadığı için, klinisyenler bireyin işlev seviyesi ve sorunlu yerlerine iyi müdahale ve tedavi programları geliştirirler.Çocuğun ve ailenin baş etmelerine faal ekte bulunurlar. Temel yaklaşım eğitsel yaklaşımlardır. Bu eğitsel yaklaşımlar sosyal-iletişimsel yerde gelişmeyi, istenmeyen davranışları azaltmayı, yeni beceriler kazandırmayı gayeler.
OSB’de temel belirtileri düzgünleştiren bir ilacın şimdi geliştirilmemiş olmasına karşın, bu öbekte eşlik eden davranışsal meseleler için ilaç tasarrufuna sık rastlanmaktadır. İlaçlar sonluluk, öfke, uykusuzluk, davranış dertleri, tekrarlayan hareketler, tik, toplumsal etkileşim, tasa, endişe, moralsizlik, takıntı, hiperaktivite ve dikkat sıkıntılarında yararlı olmaktadır.
Gidişatı nasıldır?
Tedavi öncesi zeka seviyesi, erken yaşta tedaviye başlanması, tedavinin miktarı-tedaviye devam edilme müddeti, aile özellikleri, içtimaî kaçınma tedaviye karşılıkta kıymetli belirleyiciler olarak tanımlanmıştır. Sıradan zekalı otizmi olan bireylerin beşte birinin kendi başına yaşadığı %40'a yakınının üniversiteyi bitirebildiği belirtilmiştir. Daha ağır işlev seviyesindeki otizm tanılı bireylerin ise çoğunluğu destekle ömürlerini sürdürmektedirler.
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), sosyal-iletişimsel gelişimde zayıflık, tekrarlayıcı davranışlar ve ilgilerle seyreden, erken çocukluk çağında başlayan bir nörogelişimsel bozukluktur. Son yıllarda yapılan çeşitli çalışmalarda OSB sıklığının %1’in üzerinde olduğu saptanmıştır. Cinsiyet açısından bakıldığında OSB’nin erkeklerde kızlardan 3-4 kat çokça görülmektedir.
OSB terimi otizm, atipik otizm ve Asperger sendromunu içeren bir kategori olarak yıllardır kullanılmaktayken, resmi sınıflama sistemlerinde OSB tarifin taraf alması Mayıs 2013’de olmuştur. Artık Otizmle bağlı tüm bozukluklar için OSB tarifi kullanılmaktadır.
Nedenleri nelerdir?
OSB gelişiminde kıymetli bir faktör genetik yatkınlıktır. Genlerdeki değişkenlerin otizm nedenleri arasında en değerli rolü oynadığı kabul edilmektedir. Otizm tanısı alan evlatların dimağ görüntülemelerinde erken yaşta kimi farklılıkların ortaya çıktığı ve yaşla birlikte bu farklılıkların değiştiği bulunmuştur. OSB etiyolojisinde çevresel faktörlerin de üzerinde durulmuştur. İleri ana peder yaşı üzerinde durulan etkenlerdendir. Yeniden münhasıran yakın vakitte tanınan bir halde suçlanan beslenme formu, civaya maruziyet aşı üzere faktörlerin otizm gelişimine eği olduğu doğrulanmamıştır. Bu gün kabul edilen en kıymetli görüş, otizmin dimağın erken evrelerinde gelişen, gen etraf etkişelimi nedeniyle ortaya çıkan, norogelişimsel bir hastalık olduğu istikametindedir.
Belirtileri nelerdir?
Otistik bireyler, ortaya çıkan belirtiler, bu belirtilerin şiddeti çok değişkenlik gösterir.
Otizmli olgularda ekseriyetle belirtiler hayatın birinci ya da 2. yılında ortaya çıkmaktadır. Lisan gelişiminde gecikme, toplumsal ilgisizlik yahut muhite karşı alışılmadık çok hassaslığı içeren başlangıç belirtileri tipik olmaktadır. OSB olan evlatların yaklaşık dörtte birinin ebeveynleri evlatlarının birkaç mealli söz söyledikten sonra konuşmayı bıraktığını ve toplumsal becerilerinin gerilediğini söz etmişlerdir.
OSB tanısı konulan bebekler hayatın birinci altı ayında gayrı bireyleri daha az aramakta, onlara daha az bakmaktadırlar. Ayrıyeten bu devirde bu çocuklarda içtimaî gülümsemenin de az olduğu ve bu bebeklerin daha az ses çıkardığını ortaya konmuştur. İsmi seslenildiğinde bakmamanın sekizinci aydan itibaren OSB’li evlatlar ile OSB’li olmayan evlatları ayırt etmede yardımcı olmaktadır. OSBçocukları sair evlatlardan ayırt eden özellikler; göz teması, toplumsal ilgi ve gülümsemede zayıflık, jest ve işaret tasarrufunda sonluluk, ismi seslenildiğinde bakmama, taklit etme becerisinde zayıflık, alıcı ve tabir edici lisanda gecikme olarak tanımlanmıştır.
2-3 yaş periyodunda ise içtimaî sahada en sık karşılaşılan belirtiler; göz temasının zayıflığı, içtimaî oyunlara ve karşılıklı çevre etkileşime azalmış ilgi seviyesi, ebeveynlerini duygudurumunu düzenlemek için daha az referans alma ve yalnız kalmaya eğilimli olmak olarak bildirilmiştir.
4-5 yaş öbeğinde, yaşıtlardan farklılık, kısıtlı jest mimikler, öbürleri ile etkileşime girmekte isteksizlik, yaşıt aramama ve yaşıt ile bağ sürdürememe belirginleşmektedir. Olağan gelişen bireylerde empati seviyesi erişkin seviyesine yaklaşmaktayken, bu kümede empati laf konusu olmamaktadır. Lisan gelişimi ve muhabere sıkıntıları OSB tanılı bireylerin sıkıntılarının kıymetli kısmını oluşturmaktadır. Lisan becerilerinin geliştiği vakalarda ise tekrarlayan davranışlar ve yineleyici lisan tasarrufu, önündekinin konuşmasını yineleme, şahıs zamirlerini karıştırma, olağan ses volümünün farklılaşması, içtimaî etkileşim için lisanın tasarrufunda problemleri içeren biçimde lisan tasarrufu olağandan farklı olmaktadır. Konuşamayan öbekte ise anlamsız sesler çıkarma bazen yeni söz uydurma görülmektedir. Yeniden bu devirde sallanma, kendi ekseninde dönme, parmak ucunda yürüme, garip el hareketleri, kanat çırpma üzere motor stereotipiler sık görülmekte; başkaca törensel davranışlar örneğin oyuncak dizme, oyuncakların muayyen kesimleri ile oynama kelam konusu olmaktadır.
Ergenlik periyodunda sıradan zekâya sahip OSB tanılı bireyler, öbeğe ilişkin olamama ve akran tacizi sebebi ile sıklıkla depresyon geçirmektedir. Zihinsel zayıflığı olan öbekte ise bu devirde temel belirtiler devam etmekte, sıklıkla öfke, dürtü denetim dertlerine, öz bakımda kısıtlılıklara, değişime dirence ve yıkıcı davranışlara sık rastlanmaktadır.
Yeniden erken periyottan itibaren Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan kümede akademik becerilerde sıkıntılar, kişisel eğitimden faydalanamama ve davranış dertleri daha şiddetli görülmektedir. Bilhassa anlaşılan periyotlarda ve ya mevsimlerde otizm belirtileri şiddetlenen, takıntıları artan, uyku sorunları artan öbekte İki Uçlu Bozukluk açısından dikkatli olmak gerekmektedir. Otizmle ile birlikte ek psikiyatrik dertler hem otizm belirtilerini şiddetlendirmekte hem de gidişini olumsuz etkilemektedir.
Asperger sendromunda ise, bireyler, otizm belirtileri göstermekle bir arada daha üst seviye bir işlevselliğe sahiptirler. Hayatın birinci yıllarından itibaren lisan becerileri uygundur. Bilişsel becerilerinde gecikme yoktur. Asperger sendromlu bireyler, sıradan lisan gelişimine sahip olan, fakat toplumsal etkileşim davranışlarıyla, tekrarlayan törensel davranışlarıyla otistiklerle birebir özellikleri gösteren bireyler olarak tanımlamaktadır. Bu evlatların mektep öncesi periyotta kişisel ilgi ortamları vardır ve bu ilgi sahaları bazen günlük hayata dairken bazen alışık olunmayan mevzulara aittir. Tekrar günlük yaşama ilişkin yada alışık olunmayan hususlara ilişkin takıntıları, günlük rutinleri vardır. Yaşla birlikte yaşamaya başladıkları toplumsal alaka zorlukları barizleşir. Yaşla birlikte münhasıran ergenlik periyodunda kendi ilgi meydanları ile vakit geçirmeye başlar ve daha çok ilgi sahalarıyla ilgili hususlarda konuşurlar. Başlangıçtan itibaren hareketlilik, dikkat problemleri, dertli olma, motor sakarlık, uyku beslenme dertleri yaşayabilirler.
Tedavi süreci nasıldır?
Otizmin bilinen bir tedavisi olmadığı için, klinisyenler bireyin işlev seviyesi ve sorunlu yerlerine iyi müdahale ve tedavi programları geliştirirler.Çocuğun ve ailenin baş etmelerine faal ekte bulunurlar. Temel yaklaşım eğitsel yaklaşımlardır. Bu eğitsel yaklaşımlar sosyal-iletişimsel yerde gelişmeyi, istenmeyen davranışları azaltmayı, yeni beceriler kazandırmayı gayeler.
OSB’de temel belirtileri düzgünleştiren bir ilacın şimdi geliştirilmemiş olmasına karşın, bu öbekte eşlik eden davranışsal meseleler için ilaç tasarrufuna sık rastlanmaktadır. İlaçlar sonluluk, öfke, uykusuzluk, davranış dertleri, tekrarlayan hareketler, tik, toplumsal etkileşim, tasa, endişe, moralsizlik, takıntı, hiperaktivite ve dikkat sıkıntılarında yararlı olmaktadır.
Gidişatı nasıldır?
Tedavi öncesi zeka seviyesi, erken yaşta tedaviye başlanması, tedavinin miktarı-tedaviye devam edilme müddeti, aile özellikleri, içtimaî kaçınma tedaviye karşılıkta kıymetli belirleyiciler olarak tanımlanmıştır. Sıradan zekalı otizmi olan bireylerin beşte birinin kendi başına yaşadığı %40'a yakınının üniversiteyi bitirebildiği belirtilmiştir. Daha ağır işlev seviyesindeki otizm tanılı bireylerin ise çoğunluğu destekle ömürlerini sürdürmektedirler.
