Gelin isterseniz birlikte panik atak sözünün nereden geldiğini inceleyelim. Panik sözünün kökenine baktığımızda panik sözcüğünde bulunan “Pan” hecesi aslında Yunan mitolojisinde yarı keçi yarı insan suretindeki bir tanrıyı işaret ediyor. Evet pan aslında Yunan mitolojisinde yer alan bir ilah ismidir. Pan kırlarda, bayırlarda aniden, ansızın insanların karşısına çıkıp dış görünüşüyle (bazı kaynaklara nazaran de sesiyle) insanları korkuturmuş. Ve Yunanlar pan sözüne “ikos” ekini getirerek “panikos” sözünü türetmişler. Eski Yunancada “panikos” orman ve ıssız yerlerde birdenbire duyulan “korku” manasına karşılık gelmektedir. Hasebiyle Pan, panik sözcüğüne ilham kaynağı olmuş. Fransızcaya baktığımızda da büyük ve akıldışı “korku” manasına gelen panique sözüne karşılık gelmektedir.
z
Panik Atak; terleme, titreme, nefes alamama, çarpıntı, boğulma hissi, göğüste ağrı yahut sıkışma, bulantı, dengesizlik, ölecekmiş üzere hissetme, mevt korkusu, baş dönmesi, delirme korkusu, karın ağrısı, her an makûs bir şey olacakmış derdi beden üzerinde denetimi kaybetme ile karakterize edebileceğimiz bir süreç, bir rahatsızlık, bir hastalıktır(psikolojik bir hastalık). Bireyin toplumsal, ailevi ve iş hayatını önemli manada negatif etkileyen, ruhsal istikrarını alt üst eden, iç dünyasında volkanların patlamasına neden olan bir rahatsızlık. Bütün bunların yanında bir de etrafındakilerin kendisine “aman boşver, takma bu durumu, düşünme bu formda, bu türlü düşünmen çok yanlış, esasen hayatta her şey olabilir, hangimizin garantisi var, her an her şey olabilir aslında, hepimiz bir gün öleceğiz esasen neden kaygılanıyorsun ki üzere cümleler sarf etmesi; hastalık hastası üzere yakıştırmalar yapması” bireyin iç dünyasında, zihninde, ruhunda gerçekleşen bu rahatsızlığının, hastalığının üstüne adeta tuz biber olur. Zira kişi şöyle düşünür: Herkes olağan, herkes pek baş edebiliyor ben neden böyleyim, ben neden iyileşemiyorum, neden bu fikir daima aklımda, sanki deliriyor muyum, sanki aklımı mı kaybediyorum, ben olağandışı miyim? vs vs… Bu usul kanılar de yüksek ihtimalle ileriki vakitlerde farklı aile içi sorunlara, farklı ruhsal sıkıntılara sebep olacaktır.
Aniden bireyde ortaya çıkıveren bu panik atak; dehşet, heyecan, ve ölme hissini içermektedir. Ataklar süratli bir halde 5-10 dakika içerisinde yahut daha kısa-uzun(kişiden şahsa değişir) bir müddette tepeye ulaşır. Ekseriyetle 15-20 dakika sürer. Bazen 1-2 dakika bazen 1 saatten fazla sürebildiği üzere şiddeti de değişkenlik gösterebilir. Birey atak öncesinde çok ağır bir telaş, tasa yaşar. Bu atak sırasında da kişi kalp krizi geçireceğini ve öleceğini hisseder. Baş dönmesi, nabız artışı, mide bulantısı üzere fizikî yansıların fazlalaşması sonrasında kişi kendisinin acile götürülmesini ister. Tabip hekim gezmeye ve hastalığına fiziki bir neden bulma uğraşına girer(özellikle de kalp krizinden korkulur) lakin beyhude zira fizikî bir sorun yoktur. Kişi bulamayınca da ümitsizlik, çaresizlik, sonluluk, öfke, hiçbir şeyden zevk alamamaya başlar. Birinci başlarda hekimin söyledikleriyle tahminen biraz rahatlayabilir, verilen ilacın kendisine yeterli gelebileceğini düşünerek az da olsa kendini güzel hissedebilir, lakin sonrasında ataklar devam edecektir. Birey panik atak geçirecek korkusuyla ve dışardaki yabancıların kendisine yardım etmeyeceğinden kaygı duyan birtakım hastalar da birey maalesef dışarı çıkmamaya başlar. Sanki beni yolda tutarsa ne olur, ne yaparım formunda senaryolar kurar da kurar. Onun için kişi ya dışarı çıkmayacak ya da yanına güvendiği birisini alma muhtaçlığı hissedecek ve münasebetiyle da hayat kişi için artık adeta bir hapishaneye dönüşür. Ve tedavi olmadığı sürece o hapishaneden maalesef kurtulamayacaktır. Münasebetiyle panik atak ruhsal hastalığı bireyin hayat standardını, ömür kalitesini önemli manada olumsuz etkileyen bir rahatsızlıktır. Kimi hastalar toplumsal hayatlarını, mesleklerini, iş dünyasını bırakmak, ayrılmak zorunda kalabiliyorlar.
Genel itibariyle genç yaşlarda başlayan ve son vakitlerde toplum içerisinde giderek yayılmakta olan panik atak bozukluğu(hastalığı) bayanlarda erkeklere oranla 2-3 kat daha fazla görülmektedir. Bunun nedene tam olarak açıklanamasa da bayanlardaki çökkünlükler, bunaltı bozuklukların bayanlarda fazla görülmesi, bayanların gerilime, depresyona, tükenmişliğe daha fazla maruz kalması, ağır iş temposundan ötürü kendilerine vakit ayıramamalarından kaynaklanıyor olabilir diye düşünüyorum. Panik atak ruhsal hastalığının genetik olup olmadığı konusunda tartışmalar daima olarak devam edegelmiştir. Zira kimi panik atak hastalarının hikayesi incelendiğinde ailesinde de panik atak geçiren birisi olabiliyor ama birtakım hastaların da ailesinde rastgele bir hikaye bulunamayabiliyor. Hasebiyle genetik demek sıkıntı yalnızca risk altındadır diyebiliriz. Bu mevzuya değinmişken kimler risk altındadır onu bir açıklayalım:
-
Ailesinde panik atak hikayesi olanlar -
Kendilerini toplum içerisinde söz edemeyen bireyler, içine kapanık şahıslar, promlemlerini, sıkıntılarını kimseyle paylaşamayanlar, asosyal bireyler -
Daima olarak baskı altında yaşayanlar -
Bağımlılık yapan maddeleri(sigara, alkol, uyuşturucu) kullanan şahıslar -
Problemleri başına çok takan, başında daima olarak atıp tutan, zihninde sık sık olumsuz senaryolar kuran şahıslar -
Öfke hissini, gerilimini, cinselliğini, ıstırabını, korkusunu, tasasını dışarı vuramayanlar, söz edemeyen şahıslar -
Mükemmeliyetçi kişiliğe sahip olan şahıslar -
Vitamin eksikliği olan bireyler, kafeini bol bol tüketen bireyler -
Kalp hastalıkları, sara hastalığı, akciğer hastalıkları olan bireyler, depresyon ve sinirsel bozukluğu olanlar, fazla adrenalin salgılanması, kansızlığı olanlar, kan şekerindeki düzensizlikler, beyinde tümör vs olanlar, tiroid bezinde sorun olan şahıslar -
İlaçların yan tesirine maruz kalan bireyler, bağımlılık yapan maddeyi ansızın bırakan, kesen şahıslar -
Travmatik hikayesi olanlar, anlaşılamama hissine kapılan bireyler -
Okuldan mezun olma, evlenme, boşanma, işe girme, işten ayrılma, iflas, hayatını olumsuz istikamette etkileyen kent değiştirme, terfi etme, çocuk sahibi olma, terk edilme, bir yakınını kaybetme ihtimali olma üzere durumları yaşayan bireyler
Aile parçalanmış bir aileyse şayet yani anne baba ayrılmışlarsa buna neden olan geçimsizlikten genel itibariyle çocuklar kendilerini sorumlu fiyatlar, suçlarlar. Bu türlü bir çocuk panik atak geçirmeye daha yatkındır. Çocukluk çağında çok denetimci anne baba tarafından büyütülen bireyler biraz daha risk altındadır. Zira bu anne babalar yanılgıyı kabul etmezler ve çocuk da bu halde büyür yani çocuk mükemmeliyetçi kişiliğe bürünür ve hayatlarının bir devrinde kusur yaptıkları esnada atak gelişir. Detaycı, adeta kılı kırk yaran, kusur yapmaktan, yanlış yapmaktan çekinen, telaş duyan şahısların özgüveni düşüktür, gerilimi sevmezler hatta tahammülleri bile yoktur diyebilirim. Münasebetiyle kusur yaptıklarında gerilim gelişir ve oluşan gerilimle baş edemeyen bu kişi atak geliştirir. Çocukluk devrinde yaptığı başarısızlıklar daima olarak eleştirilen yalnızca muvaffakiyet sergilendiğinde sevilen çocuk yetişkinlik periyodunda panik atak geçirmeye eğilimli hale gelir adeta bir adaydır. Zira bu çocuk kendisini sürekle bedelsiz görüyordur, değersizlik hissini ağır bir formda yaşıyordur. Münasebetiyle çocuk değersizlik hissinden kurtulabilmek ve kendini bedelli hissedebilmek ismine kendisini maharetli, düzgün niyetli, başarılı, güçlü, fedakar, denetimli olmak ve insanları keyifli etmek zorunda hissedecektir. Kişilik olarak hassastırlar. Dostluklara değer verirler. Kendilerinden çok karşıya değer verirler. Fedakar bireylerdir.
Panik atak ruhsal hastalığı olan şahıslarda duygusal bir durumdan sonra beyin ve böbrek üstü bezin gerilim ile ilgili hormonları çok bir halde üretmeye başlar. Hasebiyle panik atak nöbetinin şiddeti hormon ölçüsüne bağlı bir biçimde artacaktır. Bu türlü bir durumda beyinde yer alan hipotalamus ve hipofiz bezi ile böbreküstü bezleri uyarılmaya başlanılır. Bu uyarılmayla hormonlar salgılanmaya başlar. Salgılanan bu hormonlar dakikada yapılan teneffüs sayısının artmasına neden olur, metabolizmanın süratli bir formda işlemesine neden olur, kan basıncının artmasına neden olur, göz bebeklerinin büyümesine sebebiyet verir. Bütün bunlar da kalbin süratli bir formda çalışmasına neden olur, münasebetiyle kan olağandan daha fazla akar. Kanın süratli bir halde akması kaslardaki çalışmanın da fazlalaşmasına sebebiyet verir. Bedende bulunan kaslar git gide kasılmaya başlar. Kasların kasılması uyguna işaret değildir; zira kasların kasılması sonucu bedenin sıcaklığı artacaktır bunun sonucunda da terleme gerçekleşir. Bireyin bedeninde meydana gelen bu usul değişiklikler aslında bir alarmdır. Tıpkı konuta hırsız girdiğinde meskendeki alarmın çalışması üzere. Alarm çalınca aslında mesken bize bir bildiri veriyor. Meskene yabancı biri girdi müsaadesiz girdi diye. Hasebiyle bireyin bedeni da bir alarm veriyor ve bir ileti gönderiyor. Bedenin gönderdiği bildiri şudur: Beynime, zihnime istemediğim, hoşlanmadığım, sevmediğim hatta nefret ettiğim, ziyan gördüğüm bir şey girdi. Bu bildirisi uygun okumamız gerekir. İletinin ne demek istediğini düzgün anlamamız gerekir. Aksi takdirde hekim doktor gezer, bir şey bulamaz, boşa kürek sallamış oluruz. Birey ne kendisini, ne etrafındakilerini, ne de zihnini bu bildirilere, bu alarm durumuna, bu ataklara alıştırmamalıdır. Şayet alışma durumu gerçekleşirse kişi maalesef bu sorunu bu sorunu çözmek için gerçek manada harekete geçmeyecektir, efor sarfetmeyecektir. Birey her atak esnasında adeta dünyanın sonunun geldiğini düşünebilmektedir. Panik atak hastası için vakit adeta sabit hale gelmiştir, vaktin geçeceğine dair bir emare gözükmez.
Panik atak sırasında yapılması gerekenler: Öncelikle sakin olmalısınız. Kendinizi inançlı bir yere alın. Bir yere uzanabilirsiniz yapamıyorsanız oturabilirsiniz. Bunun süreksiz olduğunu, yalnızca bir atak olduğunu, korkulacak bir durumun olmadığını kendinize telkin edin ve atağın geçmesini bekleyin. Nöbet geçene kadar boş bir torbaya yahut kağıt bir keseye nefes alıp verebilirsiniz. O da yoksa ellerinizi birleştirip ağzınıza götürerek nefes alıp verebilirsiniz. Karbondioksit solumuş olacaksınız. Biraz daha sizi sakinleştirecektir. Kafeinli içecekler, sigara ve alkol kullanımından uzak durmalısınız. Şayet panik atak geçiren birine şahit olursanız öncelikle kişiyi kalabalık olmayan sakin bir yere götürmelisiniz. Sizin mutlaka sakin olmanız gerekir zira panik atak geçiren biri aslında berbat şeylerin olacağını düşünür sizin de panikle güya makus bir şey varmış üzere davranmanız durumu daha da kötüleştirecektir. Varsa yanınızda bir torba yahut kağıt bir kese yoksa kişinin elleriyle ağzını kapatacak halde nefes alıp vermesini sağlayabilirsiniz.
Panik atak tedavisi olan bir hastalık mı? Evet tedavisi var. Katiyetle tedavi edilebilir. Panik atak hastalığı(psikolojik) olan şahıslar bu hastalığın yazgıları olduğunu düşünmesinler. Uygun terapi yollarıyla çok iyileştirilebilir. Bu panik ataklarla başedilebilir. Tedavisi olmadığını düşünerek senelerce bu rahatsızlığa katlananların ve hayatlarını bu biçimde sürdürenlerin sayısı oldukça bir yüksek. Başlangıç olarak şahıstan bu hastalığı ve kendi ruh dünyasında oluşturduğu hisleri tanımasını istiyoruz. Bunu başarması bireyde önemli bir farkındalık oluşturacaktır. Atak hali bilhassa hangi durumlar, hadiseler, hisler karşısında açığa çıktığı bizim için kıymet derecesi yüksektir. Sonrasında bireyden aldığımız bilgiler ışığında şahsa özel(çünkü her hasta özeldir, kendisine özgün dinamikleri vardır) terapi formüllerini uygularız. Çoklukla de birey terapiye olumlu bir karşılık verir. Genelde uzun vadeli bir tedavi kelam mevzusudur. Lakin bazen de hastalar tedaviye direnç göstererek bu uzunluğa bir uzunluk daha katarlar. Bazen de kişi pek olumlu yanıt verir, psikologdan aldığı ödevleri hoş bir halde, istenen bir formda yapar ve kısa sürebilmektedir. İlaçların atakları azaltmaktaki tesirini azımsayamayız lakin kesin bir tahlil olduğunu söylemek pek de mümkün değil. Terapi yaklaşımlarından bir tanesi bilişsel davranışçı terapidir. Bu terapi formülüyle öncelikle danışana panik atak hastalığının nasıl bir sorun olduğunu, nasıl denetim edilebileceğini, ataklar sırasında ne çeşit baş etme teknikleri kullanabileceğini gösteririz. Daha sonraki kısımlarda ataklara sebep olan bilişsel şemalar üzerinde çalışmalar yapılır. Olumsuz şemalar yerine olumlu şemalar koyarız. Bir başka terapi yaklaşımı da dinamik terapilerdir. Panik atağa neden olan travmalar, hisler, durumlar, olumsuz kanılar ve olumsuz yaşantılar üzerinde çalışılır. Bu çalışmalarla bireyin adeta deşarj olmasını, rahatlamasını hedefleriz.
Münasebetiyle baktığımızda panik atak tedavi edilebilir mi evet tedavi edilebilir. Biraz uzun sürse de tedavi mümkündür.