7Radyasyon Nedir Çeşitleri Zararları ve Radyasyon Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Bu gün sizler için radyasyon nedir, ne tür zararları var, radyasyondan nasıl korunuruz sorularına yanıt aradık, işte radyasyon hakkında bilmeniz gereken her şey Atom, maddenin yapı taşıdır Proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdekten oluşmuştur Bir maddenin atom çekirdeğinde yer alan nötronların sayısı protonların sayısından fazla ise çekirdekte bir kararsızlık meydana gelir Bu fazla nötronlar parçalanarak etrafa alfa, beta ve gama adı verilen ışınlar saçarlar İşte bu olaya radyasyon adı verilmektedir
Çevremizde bulunan birçok madde doğal olarak radyasyon içermektedir Toprakta da bulunduğu için beslendiğimiz gıdaların birçoğunda radyasyon bulunmaktadır En çok doğal radyasyonun bulunduğu gıdalar; ayçiçeği, havuç, kuru yemişler, patates ve maden sularıdır Buna ek olarak işlenmiş maddelerde radyasyon içermektedir Granit, kum taşı, kireç taşı gibi bazı kayalarda da radyasyon bulunmaktadır Bu maddeleri kullanarak yapılan binalar da doğal radyasyona maruz kalır
İnsan ve Radyasyon
Uluslararası Atom Enerjisi’nin yaptığı araştırmalara göre bir insan yılda yaklaşık olarak 2,8 milisivert (mSv) radyasyonun etkisi altında kalmaktadır Bu rakamın %85′ i doğal kaynaklar olan topraktan, güneşten ve uzaydan gelen kozmik ışınlar sebebiyle olurken geriye kalan kısmını tıbbi ışınlamalar, insan yapımı (nükleer silah denemeleri sebebiyle atmosfere salınmış radyoaktivite ve nükleer santral) den kaynaklanmaktadır
Gözle göremediğimiz alfa, beta ve gama ışınları biz farkında olmadan organlarımız, dokularımız, tüm vücudumuz radyasyona maruz kalır Fark edemediğimiz bu zararlı ışınlar bir süre sonra vücudumuzda etkisini gösterdiğinde anlarız
Radyasyon Nasıl Yayılmaktadır?
Radyasyon genel olarak dalga yolu, parçacık yolu veya foton adı verilen enerji paketleri ile yayılmaktadır Bu yayılma aslında doğamızda sürekli meydana gelmektedir Günlük hayatta kullandığımız radyo dalgaları, endüstri alanlarında kullanılan X ışınları ve güneşten gelen ışınlar bilinen radyasyon çeşitleridir
Radyasyonun varlığını keşfeden kişi 1896 yılında Fransız fizikçi olan Henri Becquerel’ dir Uranyum tuzu ile yaptığı çalışması sırasında bu tuzlardan ışınlar yaydığını fark ederek keşfetmiştir Becquerel’ in radyasyonu keşfinden sonra zamanla çalışmalar artmış ve daha çok bilgi elde edilmiştir Uranyum elementinin işlenmesi ile harika bir güç ortaya çıktığı için bugün kullandığımız teknolojinin de önünü açmıştır
Radyasyonun Çeşitleri
İyonlaştırıcı Radyasyonlar: Bu radyasyon çeşidi iyonları birbirinden ayrıştırır İki farklı tür şeklinde karşımıza çıkmaktadır Bu iki tür de kendi içerisinde farklı sınıflara ayrılır
1 Elektromanyetik Radyasyonlar
Gama ve X ışınları olmak üzere iki türü vardır Bu radyasyon çeşidine ışık ve radyo dalgalarını örnek olarak verebiliriz
Gama Işınları; Elektromanyetik dalgalardan oluşmuştur Genellikle nükleer reaksiyonlar sonucu oluşmaktadır Gama ışınları karasız atom çekirdeklerinden yayılan elektromanyetik ışınlardır
X Işınları; Hızlandırılmış yüksek atom numaralı ışınlar, çevresinde bulunan diğer farklı atomların çekirdeklerine yaklaştıklarında meydana gelmektedir
2 Parçacıklı Radyasyon
Toplamda 3 çeşidi bulunmaktadır Bunlar: Alfa, Beta ve Serbest Nötronlardır
Alfa (α) Işını; Pozitif yüklü parçacıklardan oluşmaktadır Artı yüklenmiş Helyum elementi çekirdeklerinden meydana gelmiştir Güçlü ışın değildirler İnsan derisine herhangi bir etkisi yoktur Deri tarafından kolayca durdurulabilir
Beta (β) Işını; Pozitif ve Negatif elektrik yüklerinden oluşmuşlardır Alfa ışınlarına göre biraz daha güçlüdürler Bu ışınlar ince bir su tabakası, metal veya cam tarafından durdurulabilir Alfa ve Beta ışınları insan vücuduna çok zarar veremezler
Serbest Nötronlar
Radyasyon nedeniyle oluşmuş yüksüz parçacıklara verilen isimdir Hemen hemen her maddeye rahatlıkla nüfuz edebilmektedirler Serbest Nötronlar, içerisine girdikleri maddelerin nötron parçacıkları ile etkileşime girerek alfa, beta, gama ve X ışınları gibi ışınımlar meydana getirirler
İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyonlar
Ultraviyole Işınlar; İyonlaştırıcı radyasyonlara örnek olarak verilebilir Güneş sayesinde yayılmaktadırlar Beyaz elbise güneş ışığını yansıttığı için bu ışınlardan beyaz giyinerek kurtulabilir Bu ışınlar zaman zaman mermer, kar ya da kum gibi açık renkte olan zeminden yansıyarak gözümüzü etkileyebilir Bu etkinin derecesine göre kar körlüğü veya güneş körlüğü olarak adlandırılan olay yaşanılabilir
Kısaca UV ışınları olarak gösterilir Deriyi geçemedikleri için oldukça zararlıdırlar Bu ışınlara maruz kalmış birisinin deri kanseri olma riski yüksektir
Elektromanyetik Radyasyon; Bu radyasyona örnek olarak; radyo dalgaları, mikrodalgalar, cep telefonları, bilgisayarlar, büyük güç kaynakları gibi maddelerin yaydığı radyasyon verilebilir Maalesef günlük yaşantımızda bunlara sıkça maruz kalmaktayız Bu maddelerden birçoğu yeni teknoloji ile üretildiği için insan sağlığı açısından üzerinde detaylı bir araştırma yapılamamıştır
Radyasyonun Zararları
Radyasyon çeşitleri içerisinde yer alan iyonlaştırıcı radyasyon, insanın temel yapı taşı olan DNA’ yı parçalayabilecek potansiyele sahiptir Yani DNA parçalanırsa vücutta yer alan hücreler büyük hasar görür ve hatta ölebilir Bu yüzden kanser hastalığı ortaya çıkar
DNA parçacığında oluşan herhangi bir hasar genetik etkileri tetikleyebilir Hamile kadınların doğacak bebeklerinde organ bozukluğu olabilir Yalnızca doğacak çocuğu değil birkaç nesli oldukça kötü etkiler
İnsan vücudunda kalıcı hasarlar bırakabilir Bu yüzden oldukça dikkat edilmesi gereken konulardan bir tanesidir Çünkü radyasyonun etkisi gelişme çağında olan çocuk ve gençlerde daha fazla görülebilmektedir
Radyasyondan ilk etkilenen organımız gözlerimizdir
Çocuklar genellikle televizyona yakın oturarak seyrederler Bu oldukça zararlıdır Göz bozuklukları ve katarakt hastalığının oluşmasında ana etken radyasyondur
Doğada kolay kolay yok olmayan radyasyon, radyoaktif madde ile yüklenmiş toz bulutları arasına yerleşerek atmosferde oluşan hava olaylarını etkilemektedir Bu nedenle dünyanın herhangi bir yerinde radyoaktif yağışlar oluşabilir Buna örnek olarak; Çernobil Faciası yalnızca Ukrayna’da oluşmuştur ancak Karadeniz bölgemizi ve bütün Avrupa’yı kötü etkilemiştir
Bu radyoaktif madde ile yüklü bulutlar içme sularına ve toprağa karışarak bunları tüketen tüm canlıların vücutlarına karışmıştır
Japonya Fukuşima Nükleer Santrali’nde oluşan kazadan sonra radyoaktif maddeler 2 sene sonra okyanusun öbür ucundaki Kanada kıyılarına kadar ulaşabilmiştir Aradan zaman geçmesine rağmen doğada yok olmama özelliğinden dolayı insanları ve diğer tüm canlıları olumsuz etkilemektedir
Radyasyon İnsan Vücudunda Birikebilir Mi?
Çevremizden yayılan elektromanyetik radyasyon ışınları direkt olarak insan vücuduna etki edebilir Radyonüklitlerin yaydığı radyasyon genel olarak dış ışınma yolu veya iç ışınlanma yoluyla radyasyonun etkisi altında kalınabilmektedir İç ışınma; radyonüklitlerin solunum, sindirim ya da dolaşım sistemi yolu ile vücut içine alınmasıdır
Radyasyonun vücuduma etkisinden bahsettiğimizde aklımıza röntgen cihazları gelmektedir Bu cihazlar aslında kendileri radyoaktif madde aktaran cihazlar değildir fakat gerekli elektrik enerjisi ve altyapı hazırlandığında X ışını üreten cihazlara dönüşebilmektedir Bu cihazdan alınan radyasyon anlık olup vücudumuzda birikmemektedir
Vücudumuzdaki radyoaktif maddenin miktarı “Tüm Vücut Sayım Sistemi kullanılarak ya da idrardışkı testi ile ölçülebilir
Radyasyonun Olumsuz Etkilerinden Nasıl Kurtulabiliriz?
Evimizde veya iş yerimizde kullanmadığımız elektrikli aletleri ya kapalı tutarak ya da fişten çıkararak radyasyonun etkisinden biraz kurtulmamız mümkündür Çünkü elektrikli cihazlar “Stand by konumuzda kalırsa elektromanyetik kirlilik oluşturacaktır
Düşük radyasyon yayan bilgisayar ekranı kullanmaya özen göstermeliyiz Ekran filtresini kullanarak Radyasyonun zararını aza indirebiliriz
Flüoresan ve halojen içeren okuma lambalarını kullanmamaya özen gösteriniz
Radyo, tablet ve telefon gibi elektronik cihazları gece uyuduğunuzda başınızın altına koymamaya çalışın Özellikli gece yatarken telefonunuzu alarm sesini duymak için yastığınızın altına koymanız oldukça zararlıdır
Saç kurutma makineleri de manyetik bir alan oluşturduğu için uzun süreli kullanmak yerine kısa süreli tekrarlar şeklinde kullanmanız iyi olacaktır
Bu gün sizler için radyasyon nedir, ne tür zararları var, radyasyondan nasıl korunuruz sorularına yanıt aradık, işte radyasyon hakkında bilmeniz gereken her şey Atom, maddenin yapı taşıdır Proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdekten oluşmuştur Bir maddenin atom çekirdeğinde yer alan nötronların sayısı protonların sayısından fazla ise çekirdekte bir kararsızlık meydana gelir Bu fazla nötronlar parçalanarak etrafa alfa, beta ve gama adı verilen ışınlar saçarlar İşte bu olaya radyasyon adı verilmektedir
Çevremizde bulunan birçok madde doğal olarak radyasyon içermektedir Toprakta da bulunduğu için beslendiğimiz gıdaların birçoğunda radyasyon bulunmaktadır En çok doğal radyasyonun bulunduğu gıdalar; ayçiçeği, havuç, kuru yemişler, patates ve maden sularıdır Buna ek olarak işlenmiş maddelerde radyasyon içermektedir Granit, kum taşı, kireç taşı gibi bazı kayalarda da radyasyon bulunmaktadır Bu maddeleri kullanarak yapılan binalar da doğal radyasyona maruz kalır
İnsan ve Radyasyon
Uluslararası Atom Enerjisi’nin yaptığı araştırmalara göre bir insan yılda yaklaşık olarak 2,8 milisivert (mSv) radyasyonun etkisi altında kalmaktadır Bu rakamın %85′ i doğal kaynaklar olan topraktan, güneşten ve uzaydan gelen kozmik ışınlar sebebiyle olurken geriye kalan kısmını tıbbi ışınlamalar, insan yapımı (nükleer silah denemeleri sebebiyle atmosfere salınmış radyoaktivite ve nükleer santral) den kaynaklanmaktadır
Gözle göremediğimiz alfa, beta ve gama ışınları biz farkında olmadan organlarımız, dokularımız, tüm vücudumuz radyasyona maruz kalır Fark edemediğimiz bu zararlı ışınlar bir süre sonra vücudumuzda etkisini gösterdiğinde anlarız
Radyasyon Nasıl Yayılmaktadır?
Radyasyon genel olarak dalga yolu, parçacık yolu veya foton adı verilen enerji paketleri ile yayılmaktadır Bu yayılma aslında doğamızda sürekli meydana gelmektedir Günlük hayatta kullandığımız radyo dalgaları, endüstri alanlarında kullanılan X ışınları ve güneşten gelen ışınlar bilinen radyasyon çeşitleridir
Radyasyonun varlığını keşfeden kişi 1896 yılında Fransız fizikçi olan Henri Becquerel’ dir Uranyum tuzu ile yaptığı çalışması sırasında bu tuzlardan ışınlar yaydığını fark ederek keşfetmiştir Becquerel’ in radyasyonu keşfinden sonra zamanla çalışmalar artmış ve daha çok bilgi elde edilmiştir Uranyum elementinin işlenmesi ile harika bir güç ortaya çıktığı için bugün kullandığımız teknolojinin de önünü açmıştır
Radyasyonun Çeşitleri
İyonlaştırıcı Radyasyonlar: Bu radyasyon çeşidi iyonları birbirinden ayrıştırır İki farklı tür şeklinde karşımıza çıkmaktadır Bu iki tür de kendi içerisinde farklı sınıflara ayrılır
1 Elektromanyetik Radyasyonlar
Gama ve X ışınları olmak üzere iki türü vardır Bu radyasyon çeşidine ışık ve radyo dalgalarını örnek olarak verebiliriz
Gama Işınları; Elektromanyetik dalgalardan oluşmuştur Genellikle nükleer reaksiyonlar sonucu oluşmaktadır Gama ışınları karasız atom çekirdeklerinden yayılan elektromanyetik ışınlardır
X Işınları; Hızlandırılmış yüksek atom numaralı ışınlar, çevresinde bulunan diğer farklı atomların çekirdeklerine yaklaştıklarında meydana gelmektedir
2 Parçacıklı Radyasyon
Toplamda 3 çeşidi bulunmaktadır Bunlar: Alfa, Beta ve Serbest Nötronlardır
Alfa (α) Işını; Pozitif yüklü parçacıklardan oluşmaktadır Artı yüklenmiş Helyum elementi çekirdeklerinden meydana gelmiştir Güçlü ışın değildirler İnsan derisine herhangi bir etkisi yoktur Deri tarafından kolayca durdurulabilir
Beta (β) Işını; Pozitif ve Negatif elektrik yüklerinden oluşmuşlardır Alfa ışınlarına göre biraz daha güçlüdürler Bu ışınlar ince bir su tabakası, metal veya cam tarafından durdurulabilir Alfa ve Beta ışınları insan vücuduna çok zarar veremezler
Serbest Nötronlar
Radyasyon nedeniyle oluşmuş yüksüz parçacıklara verilen isimdir Hemen hemen her maddeye rahatlıkla nüfuz edebilmektedirler Serbest Nötronlar, içerisine girdikleri maddelerin nötron parçacıkları ile etkileşime girerek alfa, beta, gama ve X ışınları gibi ışınımlar meydana getirirler
İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyonlar
Ultraviyole Işınlar; İyonlaştırıcı radyasyonlara örnek olarak verilebilir Güneş sayesinde yayılmaktadırlar Beyaz elbise güneş ışığını yansıttığı için bu ışınlardan beyaz giyinerek kurtulabilir Bu ışınlar zaman zaman mermer, kar ya da kum gibi açık renkte olan zeminden yansıyarak gözümüzü etkileyebilir Bu etkinin derecesine göre kar körlüğü veya güneş körlüğü olarak adlandırılan olay yaşanılabilir
Kısaca UV ışınları olarak gösterilir Deriyi geçemedikleri için oldukça zararlıdırlar Bu ışınlara maruz kalmış birisinin deri kanseri olma riski yüksektir
Elektromanyetik Radyasyon; Bu radyasyona örnek olarak; radyo dalgaları, mikrodalgalar, cep telefonları, bilgisayarlar, büyük güç kaynakları gibi maddelerin yaydığı radyasyon verilebilir Maalesef günlük yaşantımızda bunlara sıkça maruz kalmaktayız Bu maddelerden birçoğu yeni teknoloji ile üretildiği için insan sağlığı açısından üzerinde detaylı bir araştırma yapılamamıştır
Radyasyonun Zararları
Radyasyon çeşitleri içerisinde yer alan iyonlaştırıcı radyasyon, insanın temel yapı taşı olan DNA’ yı parçalayabilecek potansiyele sahiptir Yani DNA parçalanırsa vücutta yer alan hücreler büyük hasar görür ve hatta ölebilir Bu yüzden kanser hastalığı ortaya çıkar
DNA parçacığında oluşan herhangi bir hasar genetik etkileri tetikleyebilir Hamile kadınların doğacak bebeklerinde organ bozukluğu olabilir Yalnızca doğacak çocuğu değil birkaç nesli oldukça kötü etkiler
İnsan vücudunda kalıcı hasarlar bırakabilir Bu yüzden oldukça dikkat edilmesi gereken konulardan bir tanesidir Çünkü radyasyonun etkisi gelişme çağında olan çocuk ve gençlerde daha fazla görülebilmektedir
Radyasyondan ilk etkilenen organımız gözlerimizdir
Çocuklar genellikle televizyona yakın oturarak seyrederler Bu oldukça zararlıdır Göz bozuklukları ve katarakt hastalığının oluşmasında ana etken radyasyondur
Doğada kolay kolay yok olmayan radyasyon, radyoaktif madde ile yüklenmiş toz bulutları arasına yerleşerek atmosferde oluşan hava olaylarını etkilemektedir Bu nedenle dünyanın herhangi bir yerinde radyoaktif yağışlar oluşabilir Buna örnek olarak; Çernobil Faciası yalnızca Ukrayna’da oluşmuştur ancak Karadeniz bölgemizi ve bütün Avrupa’yı kötü etkilemiştir
Bu radyoaktif madde ile yüklü bulutlar içme sularına ve toprağa karışarak bunları tüketen tüm canlıların vücutlarına karışmıştır
Japonya Fukuşima Nükleer Santrali’nde oluşan kazadan sonra radyoaktif maddeler 2 sene sonra okyanusun öbür ucundaki Kanada kıyılarına kadar ulaşabilmiştir Aradan zaman geçmesine rağmen doğada yok olmama özelliğinden dolayı insanları ve diğer tüm canlıları olumsuz etkilemektedir
Radyasyon İnsan Vücudunda Birikebilir Mi?
Çevremizden yayılan elektromanyetik radyasyon ışınları direkt olarak insan vücuduna etki edebilir Radyonüklitlerin yaydığı radyasyon genel olarak dış ışınma yolu veya iç ışınlanma yoluyla radyasyonun etkisi altında kalınabilmektedir İç ışınma; radyonüklitlerin solunum, sindirim ya da dolaşım sistemi yolu ile vücut içine alınmasıdır
Radyasyonun vücuduma etkisinden bahsettiğimizde aklımıza röntgen cihazları gelmektedir Bu cihazlar aslında kendileri radyoaktif madde aktaran cihazlar değildir fakat gerekli elektrik enerjisi ve altyapı hazırlandığında X ışını üreten cihazlara dönüşebilmektedir Bu cihazdan alınan radyasyon anlık olup vücudumuzda birikmemektedir
Vücudumuzdaki radyoaktif maddenin miktarı “Tüm Vücut Sayım Sistemi kullanılarak ya da idrardışkı testi ile ölçülebilir
Radyasyonun Olumsuz Etkilerinden Nasıl Kurtulabiliriz?
Evimizde veya iş yerimizde kullanmadığımız elektrikli aletleri ya kapalı tutarak ya da fişten çıkararak radyasyonun etkisinden biraz kurtulmamız mümkündür Çünkü elektrikli cihazlar “Stand by konumuzda kalırsa elektromanyetik kirlilik oluşturacaktır
Düşük radyasyon yayan bilgisayar ekranı kullanmaya özen göstermeliyiz Ekran filtresini kullanarak Radyasyonun zararını aza indirebiliriz
Flüoresan ve halojen içeren okuma lambalarını kullanmamaya özen gösteriniz
Radyo, tablet ve telefon gibi elektronik cihazları gece uyuduğunuzda başınızın altına koymamaya çalışın Özellikli gece yatarken telefonunuzu alarm sesini duymak için yastığınızın altına koymanız oldukça zararlıdır
Saç kurutma makineleri de manyetik bir alan oluşturduğu için uzun süreli kullanmak yerine kısa süreli tekrarlar şeklinde kullanmanız iyi olacaktır
