Para Dergisi'nden Alev Rigel'in haberi:
Dünyanın en güçlü ailesi, saatte 4 milyon dolar daha varlıklı oluyor. Bu nasıl bir zenginliktir? Aileyi merak ettiniz mi? Walmart perakende satış marketleri zincirinin sahibi Walton ailesi, saatte 4 milyon dolar, bir diğer deyişle dakikada 70 bin doları servetlerine katıyor. Merkezi Londra'da bulunan Reuters haber ajansına nazaran aile, servetini geçen yıla oranla 39 milyar dolar artırarak 191 milyar dolara çıkardı.
İkinci sıradaki Mars ailesi 37 milyar dolarlık karla zenginliğini 127 milyar dolar artırırken üçüncü sıradaki Koch ailesi 125 milyar dolarlık servetlerine 26 milyar dolar daha ekledi. Bu para nasıl kazanılıyor? Bu servet, satışlardan elde edilen gelir değil. 39 milyar dolarlık gelir, Walmart paylarının borsalardaki paha artışından kaynaklanıyor. Bu parayı 365 güne ve 24 saate bölerek bu sayısı buluyorlar. Yoksa her saat 4 milyon dolar, Walton ailesinin banka hesaplarına nakit olarak akmıyor. Aslında elinize hesap makinesi alıp tam bir hesap yaparsanız, 4 milyon doların, 452 bin dolarlık da fazlası olduğunu görürsünüz. Bu da, Walton'ların net karlarının, "kağıt" üzerinde artmış olduğu manasına geliyor.
MERKEZİ POZİSYONDA BİR MAĞAZA
Walmart payları, dünyanın öbür payları üzere inişli çıkışlı bir seyir izliyor. Şirketin berbat yılları da oldu. Paylarının 107 dolardan 57 dolara düştüğü, yüzde 47'lik bir kayıp yaşandığı yıllar üzere. 191 milyar dolarlık servette yüzde 47'lik düşüş, Walton ailesinin saatte 10 milyon dolar kaybetmesi demek. 10 milyon dolar, her saat Walton'ların cebinden çıkmadığı üzere, geçen yılki karda da her saat 4 milyon dolar, ceplerine direkt girmedi. Ancak saatte 4 milyon dolarlık çıkar, kağıt üzerinde de olsa, kimi memnun etmez ki?
Aile her şeyi, kurucu baba Sam Walton'a borçlu. Walton, Birinci Dünya Savaşı'nın bittiği 1918 yılında doğdu. Çiftçi bir ailenin çocuğuydu. O yıllarda tarım, bir aileyi geçindirecek kâfi parayı kazandırmıyordu. Bir de ortaya, 1930'lu yıllardaki Büyük Buhran girince aile daha da güç durumda buldu kendini. Missouri eyaletine taşındılar. Sam Walton, çiftliğin ineklerini sağıyor, muhtaçlık fazlasını şişeleyerek satıyordu. Bu ortada ABD iktisadı yavaş yavaş kendine geliyordu fakat İkinci Dünya Savaşı yaklaşıyordu.
Bir mağazada bulduğu aylık 75 dolarlık işinden istifa edip askere yazılmak zorunda kaldı. 1945'te savaş sona erdi. Genç Walton, kayınpederinden aldığı 20 bin dolar borcu, kendi biriktirdiği 5 bin dolara ekledi ve Arkansas/Newport'da bir mağaza satın aldı. O yıllarda tüketiciler, alışveriş yapmak için kent dışına çıkıp arabayla üç dört saat yol almak zorundaydılar. Walton'un mağazası, merkezi pozisyondaydı ve çok çeşitli mal satıyordu. Bu sayede 80 bin dolarlık yıllık cirosunu, üç yılda rahatlıkla 225 bin dolara çıkardı. Birinci gerçek Walmart mağazası Arkansas/Rogers'da açıldı. Mağazalar küçük kasabalarda açılıyordu. Bunun iki avantajı vardı. Birincisi rekabet, küçük kasabalarda sonluydu. İkincisi küçük kasabalara büyük mağazalar açmak, perakende piyasasına girme konusunda rakiplerin cüretini çarçabuk kırabiliyordu. Sam Walton, 1992'de öldüğünde 380 bin kişinin çalıştığı bin 735 mağazasından yılda 50 milyar dolar gelir elde ediliyordu.
İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜLER
İkinci sıradaki Mars'lar, pek tanınmış bir aile değil. Şekerleme eserleri ve kedi-köpek mamaları üreten "Mars Incorporated" da 108 yıl evvel kurulmuş bir şirket. Franklin Clarence Mars'ın Minnesota'da kurduğu şirket, 2017 sayılarıyla 35 milyar dolarlık gelir getiriyor. Mars ailesi aslında, 1988 yılına kadar ABD'nin en varlıklı ailesiydi. O yıl Walton'lara geçildiler. Ailenin tanınmamasının sebebi, medyada görünmemeleri. Aileden yalnızca Jacqueline Mars ve Victoria Mars, alışveriş yaparken tanınıp gizlice fotoğraflanmışlar. Üçüncü sırada Koch ailesini görüyoruz. Petrol işlenmesi ve dağıtılmasından güce, kimyasal unsurlardan kağıt kesimine, madencilikten finans ve yatırıma kadar pek çok alanda faaliyet gösteren şirketi, 79 yıl evvel Fred Koch kurdu. Bugün bu imparatorluk, dört oğul tarafından yönetiliyor. Hepsi de birbiriyle mahkemelik. Kardeşlerden David Koch, geçtiğimiz günlerde ölünce servetin paylaşımı hengamesi yeni bir boyut kazandı. Üç kardeş de bugün milyarder olmalarını, ham petrolde yeni bir parçalama (cracking) metodu bulan baba Fred'e borçlu.
Bu üç şirket içinden en çok konuşulanı ve medyaya materyal olanı, elbette ki Walmart. Bu dev mağazalar zinciri hakkında birkaç enteresan not verelim:
Walmart, Walton soyadının birinci hecesiyle, "pazar", "market" demek olan eski lisandaki "mart" sözünden oluşuyor. Mağazalarında her gün, 37 milyondan fazla müşteri alışveriş yapıyor. Bu, Kanada nüfusundan fazla.
Başta Kroger, Costco, Target, K-Mart, HEB olmak üzere tüm rakiplerinin toplamından daha fazla satış yapıyorlar.
Mağazalarda en çok muz satışı yapılıyor. Muz, en ucuz, en besleyici, en tok tutan, en yararlı eserlerin başında gelir.
Amerikalıların yüzde 90'ı, bir Walmart mağazasına en fazla 15 dakika uzaklıkta yaşar. Walmart, bir kasabada ya da yakınında yoksa, o kasabanın geleceği yok demektir. Halk, devlet takviyesinden, teşvikinden çok Walmart'ın bu araştırmasına nazaran hareket eder.
Walmart'ın 2 milyon 200 bin çalışanı, Houston kentinin nüfusundan daha fazladır. Son yıllarda robotlar da istihdam edilmiştir. Robotlar, satışta olan yaklaşık bir milyon 400 bin kalem malın envanterini tutmakta yardımcı olur.
Walmart bir ülke olsaydı, dünyanın 25'inci büyük iktisadı olurdu. Cirosu, Belçika'nın gayrisafi iç hasılası kadar.
Mağazaların sembolik bir müzesi de vardır. Arkansas/ Bentonville'deki "Walton's 5-10" mağazası, bugün olduğu üzere koruma edilmiş bir müzedir. 1960'lı yıllarda bu mağazada 5 ve 10 cent'e eser satılıyordu. Müzeye girmek fiyatsızdır. Lakin ziyaretçiler artık 5 ya da 10 cent'e bir şey alamazlar.
Sloganları olan "Her gün daha düşük fiyat", gerçekçi olmasa da fiyatların lisanını okumak size avantaj sağlar. Cent hanelerinin sonu 7 ile biten fiyat, özgün fiyattır. 5 ile bitiyorsa indirim vardır. 1 ile bitiyorsa, son indirim fiyatıdır. O eser daha fazla ucuzlamaz.
Walmart, halkın başına bela olan kasırgaları ve hortumları, meteorolojiden daha sıkı takip eder. Bu periyotlarda halk, kolay bozulmayacak, güçlü tüketim malları stoklar. Walmart da raflarında bu eserlerden bol bol bulundurur.
Mağazalar, doğum yapan bayanlara, pasta kısmı önünde evlenen çiftlere alışıktır. Yeniden sayısız çocuk, mağazalar içinde kaybolur. Lakin şirket 1994'te o denli bir güvenlik protokolü hazırlamıştır ki, Kongre bu protokolü yasa olarak kabul etmiş ve yürürlüğe koymuştur.
Sam Walton 1984'te, çalışanlarından biriyle girdiği iddiayı kaybedince New York/Wall Street'te Hawaii'ye mahsus giysiler içinde Hula dansı yapmış, bu hareketi halkın gözünde sempatiyle karşılanmıştır.
Her yıl mağazalardan 3 milyar dolarlık mal çalınır.
2015'e kadar mağazalarda satılan bütün eserlerde "ABD yapımı" etiketi bulunuyordu. Öbür ülkelerde yapılmış olmasına karşın. Bu cins temel etik kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle reaksiyon gösteren birinci ve tek ülke Norveç oldu.
Mağazalar o kadar büyüktür ki, kimi bireyler, polise yakalanmayacakları kanısıyla bir köşede gizlice uyuşturucu bile imal etmiştir. 2011'den bu yana bu tıp dört olay polis kayıtlarına geçmiştir.
Şirket, kimi devamlı müşterilerine, mağaza otoparklarında karavan içinde gecelemelerine müsaade verir.
Walmart çalışanlarının bir yılda kazandığını, yöneticiler bir saatte kazanır. Çalışanların saatlik fiyatı 11 dolardır.
Şirkete her yıl, beş bin dava açılır. Her gün kabaca 17 dava.
Evvelce Walmart'dan aldığınız eseri, münasebet bile göstermeden, üç ay içinde iade edebilirdiniz. Makus niyetli yabancılar yüzünden, Amerikalıların bu ayrıcalığı artık yürürlükte değil. Zira yaz başında satın alınan klimalar, üç ay kullanıldıktan sonra yaz sonunda iade ediliyordu.