Analar ve Pederler, Her geçen gün yerküremiz ve etrafımız süratli bir formda kirlenmeye devam etmektedir. Bu kirlenmeden en çok etkilenen ise evlatlarımızdır. Evlatlar daha doğmadan evvel etraf kirliliğinin tesirleri ile karşılaşmaktadır. (*)
Yerküre Sıhhat Örgütü datalarına nazaran, gelişmekte olan memleketlerde her yıl beş yaşından küçük on dört milyon evlat sıhhatsiz içme suyu, ehliyetsiz hijyen koşulları, etraf kirliliği, yaygın illetler ve beslenme zayıflığı nedeni ile kaybedilmektedir. Bunun üç milyonu etraf ile ilgili marazlardan kaynaklanmakta, iki milyonu akut teneffüs yolu illetlerinden kaynaklaklanmakta teneffüs illetlerinin yüzde altmışı ise nedeni de muhit koşullarından bağlıdır. Her yıl iki milyon evlat ishalden kaybedilmektedir, ishallerin yüzde sekseni zayıf su ve alt yapı eksikliğidir.
Muhit ile ilgili illetlerin görülme sıklığında artış olduğu yayınlanmaktadır. Hava kirliliğinin, gürültünün, kimyasalların ve elektromanyetik meydanların, allerji, astım, teneffüs yolu marazları, gelişimsel marazlar ve kanserlerle ilişikili olduğu bilinmektedir.
Son yüz yılda yeni teknolojilerin artması ile binlerce kimyasalların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Sanayileşmiş devletlerde seksen beş bin civarında kimyasal husus üretilmekte, bunların yirmi sekiz bini kitlesel olarak yani beş yüz tonun üzerinde üretilmektedir. Bunların yarısı temel toksikolojik testlerden geçirilmekte ve yüzde onu ise gelişmekte olan canlılar üzerine tesirleri araştırılmaktadır. Geri kalanın ne olduğu, ne yapacağı bilinmemektedir.
Ortaya çıkan kimyasal kirlilik hastalık modellerini değiştirmiştir. Erken veladet, ana karnında gelişme geriliği, allerjik illetler, astım, kanser marazları, doğumsal anomaliler, otizm, şişmanlık, işitme meseleleri, dikkat eksikliği ve öğrenme bozuklukları artmıştır.
Evlatlar niye etraftan daha ziyade etkilenmektedir.
Çocuklarda hücreler süratli çoğalır ve organlarda süratli gelişir. Tartıların nazaran daha çokça hava solur, daha çok besin ve su tüketirler. Merkezi had sistemleri, bağışıklık, sindirim ve üreme sistemleri yetişkinlere nazaran muhite karşı daha hassastır.
Ömrün birinci yılını konumda geçiren bebekler, emekleme periyodunda taraftaki hertürlü görünmeyen kimyasal ve tozlara maruz kalmaktadır.
Bebeklik periyodunda evlatlar zamanlarınının büyük kısmını örtülü ortamda geçirirler. Saklı ortamda kullanılan kimyasallar, aşınan unsurlar, hane içine yayılan duman ve gazlar dan çokça etkilenirler.
Mektep öncesi devirde toprakla daha sık temas etmeleri ve mahsusen birinci birkaç yılda ellerini sık sık ağızlarına götürmeleri nedeni ile sıhhatsiz koşullarla sık karşılaşmaktadır. Oyun meydanlarında çok çokça sayıda çevresel kirletici ile karşılaşmaktadır.
Mektep periyodunda mektep muhiti çok değerlidir. Mektep binasının yapısı, yapıda kullanılan materyaller, sınıfların havalandırılması, mektep etrafı ariliği, mektep tuvaletlerinin durumu ve mektep yemekhanelerinin durumu evlatları etkileyen kıymetli faktörlerdir.
Evlatlarımızı muhit kirliliğinden korumak için neler yapmalıyız.
Umumî muhit kirlenmesi cihetinden yönetim ve lokal idarelerin ak su kaynakları sağlaması, çöplerin toplatılması, atıkların arıtılması, yerleşim noktalarından yüksek tansiyon hatlarının geçirilmemesi konusunda hizmetlerini yapmalıdır.
Meskende; kullanılan mobilya, halı ve vesair materyallerin kimyasal taraftan zararlı olmamasına dikkat edilmelidir. Hane ortamında sigara içilmemelidir. Isıtma ve havalandırmada kullanılan gereçlere itina gösterilmelidir. Elektromanyetik dalga yayan televizyon, bilgisayar ve cep telefonlarından mümkün olduğu kadar uzak tutulmalıdır. Evlat beslenmesinde hazır besinlerden kaçınılmalıdır.
Mektepte; mektebin etrafı, sınıfların havalandırılması, ısıtılması, soğutulması, temizlikte kullanılan kimyasalların durumu, mektebin su kaynağı, besinsel kaynaklar, hazır azıkların durumu, mektepte evlatların kullandığı el işi ve fotoğraflarda kullandığı gereçlerin içeriği çok kıymetlidir.
Mektep dışında; evlatların oyun ortamlarına dikkat edilmeli, oyun meydanlarında kullanılan haşere temizleyiciler, oyun elemanlarının kullanıldığı gereçler, kullanılan boyalar, başı boş hayvanların oyun sahalarını kirletmesi, oyun sahalarında çöp atıklarına dikkat edilmelidir.
Evlatlarımızı her türlü muhit kirliliğinden koruyalım. Evlatlarımıza etrafa hürmet, kişiye hürmettir prensibini öğretelim.
Prof. Dr. Duran Canatan
Evlat Sıhhati ve Illetleri, Kan Marazları ve Genetik Marazları Mütehassısı
Yerküre Sıhhat Örgütü datalarına nazaran, gelişmekte olan memleketlerde her yıl beş yaşından küçük on dört milyon evlat sıhhatsiz içme suyu, ehliyetsiz hijyen koşulları, etraf kirliliği, yaygın illetler ve beslenme zayıflığı nedeni ile kaybedilmektedir. Bunun üç milyonu etraf ile ilgili marazlardan kaynaklanmakta, iki milyonu akut teneffüs yolu illetlerinden kaynaklaklanmakta teneffüs illetlerinin yüzde altmışı ise nedeni de muhit koşullarından bağlıdır. Her yıl iki milyon evlat ishalden kaybedilmektedir, ishallerin yüzde sekseni zayıf su ve alt yapı eksikliğidir.
Muhit ile ilgili illetlerin görülme sıklığında artış olduğu yayınlanmaktadır. Hava kirliliğinin, gürültünün, kimyasalların ve elektromanyetik meydanların, allerji, astım, teneffüs yolu marazları, gelişimsel marazlar ve kanserlerle ilişikili olduğu bilinmektedir.
Son yüz yılda yeni teknolojilerin artması ile binlerce kimyasalların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Sanayileşmiş devletlerde seksen beş bin civarında kimyasal husus üretilmekte, bunların yirmi sekiz bini kitlesel olarak yani beş yüz tonun üzerinde üretilmektedir. Bunların yarısı temel toksikolojik testlerden geçirilmekte ve yüzde onu ise gelişmekte olan canlılar üzerine tesirleri araştırılmaktadır. Geri kalanın ne olduğu, ne yapacağı bilinmemektedir.
Ortaya çıkan kimyasal kirlilik hastalık modellerini değiştirmiştir. Erken veladet, ana karnında gelişme geriliği, allerjik illetler, astım, kanser marazları, doğumsal anomaliler, otizm, şişmanlık, işitme meseleleri, dikkat eksikliği ve öğrenme bozuklukları artmıştır.
Evlatlar niye etraftan daha ziyade etkilenmektedir.
Çocuklarda hücreler süratli çoğalır ve organlarda süratli gelişir. Tartıların nazaran daha çokça hava solur, daha çok besin ve su tüketirler. Merkezi had sistemleri, bağışıklık, sindirim ve üreme sistemleri yetişkinlere nazaran muhite karşı daha hassastır.
Ömrün birinci yılını konumda geçiren bebekler, emekleme periyodunda taraftaki hertürlü görünmeyen kimyasal ve tozlara maruz kalmaktadır.
Bebeklik periyodunda evlatlar zamanlarınının büyük kısmını örtülü ortamda geçirirler. Saklı ortamda kullanılan kimyasallar, aşınan unsurlar, hane içine yayılan duman ve gazlar dan çokça etkilenirler.
Mektep öncesi devirde toprakla daha sık temas etmeleri ve mahsusen birinci birkaç yılda ellerini sık sık ağızlarına götürmeleri nedeni ile sıhhatsiz koşullarla sık karşılaşmaktadır. Oyun meydanlarında çok çokça sayıda çevresel kirletici ile karşılaşmaktadır.
Mektep periyodunda mektep muhiti çok değerlidir. Mektep binasının yapısı, yapıda kullanılan materyaller, sınıfların havalandırılması, mektep etrafı ariliği, mektep tuvaletlerinin durumu ve mektep yemekhanelerinin durumu evlatları etkileyen kıymetli faktörlerdir.
Evlatlarımızı muhit kirliliğinden korumak için neler yapmalıyız.
Umumî muhit kirlenmesi cihetinden yönetim ve lokal idarelerin ak su kaynakları sağlaması, çöplerin toplatılması, atıkların arıtılması, yerleşim noktalarından yüksek tansiyon hatlarının geçirilmemesi konusunda hizmetlerini yapmalıdır.
Meskende; kullanılan mobilya, halı ve vesair materyallerin kimyasal taraftan zararlı olmamasına dikkat edilmelidir. Hane ortamında sigara içilmemelidir. Isıtma ve havalandırmada kullanılan gereçlere itina gösterilmelidir. Elektromanyetik dalga yayan televizyon, bilgisayar ve cep telefonlarından mümkün olduğu kadar uzak tutulmalıdır. Evlat beslenmesinde hazır besinlerden kaçınılmalıdır.
Mektepte; mektebin etrafı, sınıfların havalandırılması, ısıtılması, soğutulması, temizlikte kullanılan kimyasalların durumu, mektebin su kaynağı, besinsel kaynaklar, hazır azıkların durumu, mektepte evlatların kullandığı el işi ve fotoğraflarda kullandığı gereçlerin içeriği çok kıymetlidir.
Mektep dışında; evlatların oyun ortamlarına dikkat edilmeli, oyun meydanlarında kullanılan haşere temizleyiciler, oyun elemanlarının kullanıldığı gereçler, kullanılan boyalar, başı boş hayvanların oyun sahalarını kirletmesi, oyun sahalarında çöp atıklarına dikkat edilmelidir.
Evlatlarımızı her türlü muhit kirliliğinden koruyalım. Evlatlarımıza etrafa hürmet, kişiye hürmettir prensibini öğretelim.
Prof. Dr. Duran Canatan
Evlat Sıhhati ve Illetleri, Kan Marazları ve Genetik Marazları Mütehassısı