Selcuklu Ordusunda Silahlar
Oğuzların Kınık boyundan olan Selcuklu Turkleri, İslam dunyasına Maveraun nehrden gelerek girdiler ve X Yuzyılın sonlarına doğru Musluman olarak, kendilerini İslamiyetin hizmetine verdiler Oldukca kısa bir surede başarılı fetih hareketlerine girişen Selcuklular; Gaznelileri, Bizansı Şii Buveyhoğullarını mağlup edip, Abbasi Halifeliğinin ve Sunni İslam koruyuculuğu vazifesini uzerlerine aldılar
Selcukluların iktidar ve yukselişinin temelini atan Turkmenler hafif silahlarla donatılmış, vurucu, ustelik cok cevik bir orduyu temsil etmekteydi Ayrıca bu ordunun giderleri cok azdı Selcuklular, bunlara karşı bir denge sağlamak, aynı zamanda tamamlayıcı bir askeri guc oluşturmak amacıyla geleneğe uygun olarak bir gulam ordusu, daha doğrusu bir paralı ordu kurdular Guclu orduları sayesinde ulkeyi etkili bicimde denetleme olanağı buldular Boyle bir ordunun bakımı icin gerekli parayı da ikta sistemini uygulayıp yaygınlaştırarak sağladılar Turkmen ordusu tamamen suvarilerden oluşurken gulumlerden oluşan hassa ordusu ise hem suvari hem de piyadelerden muteşekkildi Askerlerin giyim tarzı hakkında pek m olmasa da sarı kulah(bork) takıp, kece giydiklerini Suvari olduklarına gore muhtemelen, diğer Turkler gibi pantolon giydiler
Selcukluların parlak zaferler kazanmasında, hafif suvari dayanan ordusu, oteden kullandıkları savaş stratejileri ve donemin teknik bilgilerine yabancı bulmaları onemli rol oynadı Rakiplerinin ok ve yayı sadece kullandığı bir dunyada Selcuklular, ok ucu olarak sivriltilmiş kemik kullandılar ve at uzerinde her pozisyonda ok kullanabilmek icin talimler yaptılar odevde; Selcukluların kullandıkları savaş aletleri; saldırı, savunma ve kuşatma aracları diye kısımlanarak incelenecektir
SALDIRI SİLAHLARI
Ok Ve Vay
Ok, yay ile gerili kirişe takılarak uzağa atılan ucu sivri, duzgun, ince, bir cubuktur Duzgun ucması icin arka kısmına kuş tuyu gecirildi Sivri ucu, onceleri cakmak taşından yapılırken, sonradan bunun yerine metal veya kemik kullanıldı, yay kirişi, manda boynuzundan yahut ağac veya madenden yapılabilirdi
Ok ve yayın bozkırlı kavimlerin olduğu hususunda tarihciler hem fikirler İskitler ve Hunlar bu konuda eskicağın en maharetlileriydi Zaten Oğuzlar, Oğuz Destanına dayanılarak Bozok ve Ucoklar diye iki kola ayrılmaktadır Yani ok ve yayın Turkler icin onemli ve hususi bir yeri vardır Hakimiyet, tabiyyet ve da Bey, hususi mektuplarında tuğra olarak ok ve yay işaretini kullanmıştı Selcuklu akınlarından rahatsız olan Gazneli Sultan Mahmuda komutanı Arslan Cazib, Selcuklu erkeklerinin baş parmaklarını kestirmesini tavsiye , etmişti Cunku baş parmağı olmayan, dolayısıyla ok atamayan bir Turkmen yaşayamazdı
Mızrak
Uzun saplı ve sivri demir uclu olan bu silah, saldırı veya savunma amaclı kullanılabiliyordu Memlukler, mızrağı savunma amaclı kullanıyorlardı ve bu yuzden Memluklu mızrakları demiriydi Selcuklu mızrakları ise ahşap saplıydı Bu sayede fırlatılmaları mumkun oluyordu
Kargı
Ucunda demiri olan bir nevi mızrak idi Eskiden beri kullanımı yaygındı Buyuk Selcuklu ordusunda kullamlan hatti ve gargı adı verilen ceşitleri Bahreynde
uretilirdi
Harbe
Piyadelerin kullandığı nisbeten kısa bir mızrak ceşidiydi
Kılıc
Ateşli silahların yaygınlaşmasından once kullanılan en meşhur harb aletidir Bele asılarak taşınır Kudret ve hakimiyetin sen İlk defa kimin, ne zaman kullandığı bilinmemektedir Mesela Hititler kullanıyordu Eski Turk Devletlerinde kılıc kullanımı ve imali oldukca yaygındı Selcuklu kılıcları, Karahanlılarda tedarik edildiği gibi, Kayseri, Ahlat ve Divriğide uretiliyordu Selcuklu ve sonradan Osmanlı Devletinde ordu ihtiyaclarını karşılamak icin her eyalette kılıchaneler kurulmuş ve kılıc ustaları yetiştirilmişti Ayrıca Selcuklu Sultanları, devlet kuran Musluman hukumdarlara istiklal ve hakimiyetini tanıdığını belirtmek icin kılıc gonderirlerdi
Kama
Sivri uclu, iki yanı keskin, enlice bir tur bıcak olup Kafkas kokenlidir Kın icinde, belde taşınırdı
Pala
Ağzı enli, ortası geniş, uca doğru daralan kalın, kısa ve ağır kılıc ceşidiydi Daha cok atlılar kul1anırdı
Hancer
Ucu eğri ve sivri, yanları keskin, silah olarak kullanılabilen kamadan kucuk bıcaktır Duz veya tırtıllı olabilirdi Erkeklerin coğunlukla taşıdığı hancer, mertlik alameti olarak gorulurdu Batıni faaliyetleri sayesinde suikast silahı olarak kotu bir şohret kazanacaktı
Gurz
Turklerin topuz veya bozdoğan da dedikleri duşmanı yaralamak ve zırhını parcalamak amacıyla yakın catışmada kullanılan, uzerinde boğumlar olan ve bir ucu oburunden cok daha kalın bir silahtır Demir, bakır, pirinc veya bronzdan yapılıyordu Piyadelerin kullandıkları daha hafifti Sultan Alparslan Malazgirt savaşında hem kılıc hemde gurz kullanmıştı
Balta
Bircok araştırıp Avrupaya yayılan Asya kokenli akıncıları baltalı savaşcılar olarak tanımlanmıştır Buna rağmen yeryuzunde Kızılderelilerden Vikinglere kadar bircok toplumda silah olarak yaygın kullanıma sahipti Uzun saplı, mızrağa benzer ceşitleri yanında, suvarilerin kullandığı kısa saplı el balaları da vardı
Cekre
Dort koşeli, baş parmak kalınlığında, keskin uclu bir ok olup kurma yoluyla atılırdı ve zırhları delici gucteydi
SAVUNMA TİPİ SAVAŞ ALETLERİ
Kalkan
Savaşcıların ok, mızrak, gurz ve kılıc darbelerinden kendilerini korumak icin kullandıkları alettir Sol elle tutulurdu Dikdortgen, yuvarlak veya kabarık olabilirlerdi Yapıldığı malzemeye gore isimler alırlardı Mesela demir olanlara hacefe, celik kalkanların yuvarlak olanına yaleb denirdi Bir başka ceşidinin adı matrak idi Kalkan imalatı ve uzerindeki susleme işciliği Turkiye sanatlarında muhim bir oneme sahiptir
Miğfer
Başı dış belerden koruyan madeni başlık olup, tepesi sivri ve fes bicimindeydi Bumu, kulakları, boynu muhafaza eden siperlik ve levhaları olabilirdi Her devirde kullanılmıştı
Zırh
Vucudu silahlardan korumak icin kullanılan celik giyecektir Avrupalıların, hareket kabiliyetini oldukca sınırlayan, ağır ve kalın zırhlara karşılık Selcuklu ve Memluklerde, kucuk parcaların birleşmesinden muteşekkil, hareket serbestliği veren kullanışlı ve hafif zırhlar kullandılar Suvariler, kendilerini e en kıymetli yardımcıları olan atlarını korumak icin de zırh kullandılar Atlara giydirilen zırh; at alın, boyun ve sağrı zırhı olmak uzere uc parcaya 1Kılıcarslan, Cavlı ile olan mucadelesinde kendisinde atının da zırhlı olması sebebiyle bir nehri gecmek isterken boğularak olmuştu
Cevşen ve Zemberek
Cevşen, orme zırh demekti Cokal da bir zırh ceşidiydi Celik yada pirincten mamul bir cins zırha da zemberek denirdi
KUŞATMA ARACLARI
Mancınık
Gerilip bırakılarak, ucundaki taşı ileri fırlatan kaşık şeklindeki bir sopa ve duzeneğinden oluşan bu alet, hem saldırı silahı olarak hem de kale muhasaralarında kullanılırdı Fenikeliler ve Romalılardan beri bilinen bu alet ile duşmanın uzerine veya aşırtma taş, gulle veya buyuk oklar atardı
Arrede
Bir nevi mancınıktır Daha cok hafif taşların fırlatılmasında kullanılırdı
Kulunk ve Miskab (Nakkab)
Kulunk, kazmaya benziyordu Miskab ise delici bir aletti Bunlar, kale kapısının zorlanmasında kullanıldılar
DİĞER SAVAŞ GERECLERİ
Selcuklu Devletinin hukum surduğu sahada hem Selcukludan once hem de sonra yaygın olarak filler kullanılmıştı Mesela Gazneli Sultan Mesudun Dandanakanda Selcuklu ile savaşırken o, filler bulunuyordu Eyyubi Sultanları da savaşlarda fillerden yararlanacaktı Savaşlarda fil kullanıp kullanmadıklarını bilmiyoruz Ancak faidelerini ve yaygın kullanımlarını goren Selcuklular, olasılıkla eskinin canlı tanklarından yararlandılar
Barutu Cinlilerin icad ettiği, onlardan Musluman Turkler ve Araplar vasıtasıyla Avrupaya gectiği bilinmektedir Ancak Cinliler, barutun patlayıcı ozelliklerini bilseler de onu savaşta değil havai fişek yapımında kullanıyorlardı Timur Hanın askerlerini ellerinde tufeğin ilkel şekli olan karabinalar olduğu halde avlanırken gosteren minyaturlerin mevcudiyeti, ayrıca Osmanlı Beyliğinin toplar sayesinde Sırp Sındığı zaferini kazanmaları, barutun, daha XIV yylarda yaygın bir kullanıma sahip olduğu hakkında fikir verebilir Fakat Selcukluların barutu kullandıkları hakkında elimizde malt olmadığı gibi bu konuda tahmin yurutmek bile zor Yalnız, petrolden elde edilen, kolay tutuşan ve parlayıcı ozelliği olan neft, kuşatmalarda kullanılıyordu Hatta Irak Selcuklularının ordusunda bir neffatun (neftciler)birliği vardı
KİMYASAL SİLAHLAR
Nefti ve eğer kullanılıyorsa barutu, ateşli silahlar(patlayıcılar) grubuna dahil edebilirdik Bu durumda kale kuşatmalarında ve duşmanın onunden kacarken en başvurulan kuyu zehirleme olgusunda kimyasal silahların kullanıldığını kabul edebiliriz Zehir olarak da herhalde Zırnık(Arsenik), Siyanur veyahut Kurşunlu veya Civali bileşiklerden birisi kullanılıyordu Cunku bu sayılanlar, eskicağ ve ortacağın en rağbet goren zehirleriydi (cok rağbet olduğu soylenemez)
Oğuzların Kınık boyundan olan Selcuklu Turkleri, İslam dunyasına Maveraun nehrden gelerek girdiler ve X Yuzyılın sonlarına doğru Musluman olarak, kendilerini İslamiyetin hizmetine verdiler Oldukca kısa bir surede başarılı fetih hareketlerine girişen Selcuklular; Gaznelileri, Bizansı Şii Buveyhoğullarını mağlup edip, Abbasi Halifeliğinin ve Sunni İslam koruyuculuğu vazifesini uzerlerine aldılar
Selcukluların iktidar ve yukselişinin temelini atan Turkmenler hafif silahlarla donatılmış, vurucu, ustelik cok cevik bir orduyu temsil etmekteydi Ayrıca bu ordunun giderleri cok azdı Selcuklular, bunlara karşı bir denge sağlamak, aynı zamanda tamamlayıcı bir askeri guc oluşturmak amacıyla geleneğe uygun olarak bir gulam ordusu, daha doğrusu bir paralı ordu kurdular Guclu orduları sayesinde ulkeyi etkili bicimde denetleme olanağı buldular Boyle bir ordunun bakımı icin gerekli parayı da ikta sistemini uygulayıp yaygınlaştırarak sağladılar Turkmen ordusu tamamen suvarilerden oluşurken gulumlerden oluşan hassa ordusu ise hem suvari hem de piyadelerden muteşekkildi Askerlerin giyim tarzı hakkında pek m olmasa da sarı kulah(bork) takıp, kece giydiklerini Suvari olduklarına gore muhtemelen, diğer Turkler gibi pantolon giydiler
Selcukluların parlak zaferler kazanmasında, hafif suvari dayanan ordusu, oteden kullandıkları savaş stratejileri ve donemin teknik bilgilerine yabancı bulmaları onemli rol oynadı Rakiplerinin ok ve yayı sadece kullandığı bir dunyada Selcuklular, ok ucu olarak sivriltilmiş kemik kullandılar ve at uzerinde her pozisyonda ok kullanabilmek icin talimler yaptılar odevde; Selcukluların kullandıkları savaş aletleri; saldırı, savunma ve kuşatma aracları diye kısımlanarak incelenecektir
SALDIRI SİLAHLARI
Ok Ve Vay
Ok, yay ile gerili kirişe takılarak uzağa atılan ucu sivri, duzgun, ince, bir cubuktur Duzgun ucması icin arka kısmına kuş tuyu gecirildi Sivri ucu, onceleri cakmak taşından yapılırken, sonradan bunun yerine metal veya kemik kullanıldı, yay kirişi, manda boynuzundan yahut ağac veya madenden yapılabilirdi
Ok ve yayın bozkırlı kavimlerin olduğu hususunda tarihciler hem fikirler İskitler ve Hunlar bu konuda eskicağın en maharetlileriydi Zaten Oğuzlar, Oğuz Destanına dayanılarak Bozok ve Ucoklar diye iki kola ayrılmaktadır Yani ok ve yayın Turkler icin onemli ve hususi bir yeri vardır Hakimiyet, tabiyyet ve da Bey, hususi mektuplarında tuğra olarak ok ve yay işaretini kullanmıştı Selcuklu akınlarından rahatsız olan Gazneli Sultan Mahmuda komutanı Arslan Cazib, Selcuklu erkeklerinin baş parmaklarını kestirmesini tavsiye , etmişti Cunku baş parmağı olmayan, dolayısıyla ok atamayan bir Turkmen yaşayamazdı
Mızrak
Uzun saplı ve sivri demir uclu olan bu silah, saldırı veya savunma amaclı kullanılabiliyordu Memlukler, mızrağı savunma amaclı kullanıyorlardı ve bu yuzden Memluklu mızrakları demiriydi Selcuklu mızrakları ise ahşap saplıydı Bu sayede fırlatılmaları mumkun oluyordu
Kargı
Ucunda demiri olan bir nevi mızrak idi Eskiden beri kullanımı yaygındı Buyuk Selcuklu ordusunda kullamlan hatti ve gargı adı verilen ceşitleri Bahreynde
uretilirdi
Harbe
Piyadelerin kullandığı nisbeten kısa bir mızrak ceşidiydi
Kılıc
Ateşli silahların yaygınlaşmasından once kullanılan en meşhur harb aletidir Bele asılarak taşınır Kudret ve hakimiyetin sen İlk defa kimin, ne zaman kullandığı bilinmemektedir Mesela Hititler kullanıyordu Eski Turk Devletlerinde kılıc kullanımı ve imali oldukca yaygındı Selcuklu kılıcları, Karahanlılarda tedarik edildiği gibi, Kayseri, Ahlat ve Divriğide uretiliyordu Selcuklu ve sonradan Osmanlı Devletinde ordu ihtiyaclarını karşılamak icin her eyalette kılıchaneler kurulmuş ve kılıc ustaları yetiştirilmişti Ayrıca Selcuklu Sultanları, devlet kuran Musluman hukumdarlara istiklal ve hakimiyetini tanıdığını belirtmek icin kılıc gonderirlerdi
Kama
Sivri uclu, iki yanı keskin, enlice bir tur bıcak olup Kafkas kokenlidir Kın icinde, belde taşınırdı
Pala
Ağzı enli, ortası geniş, uca doğru daralan kalın, kısa ve ağır kılıc ceşidiydi Daha cok atlılar kul1anırdı
Hancer
Ucu eğri ve sivri, yanları keskin, silah olarak kullanılabilen kamadan kucuk bıcaktır Duz veya tırtıllı olabilirdi Erkeklerin coğunlukla taşıdığı hancer, mertlik alameti olarak gorulurdu Batıni faaliyetleri sayesinde suikast silahı olarak kotu bir şohret kazanacaktı
Gurz
Turklerin topuz veya bozdoğan da dedikleri duşmanı yaralamak ve zırhını parcalamak amacıyla yakın catışmada kullanılan, uzerinde boğumlar olan ve bir ucu oburunden cok daha kalın bir silahtır Demir, bakır, pirinc veya bronzdan yapılıyordu Piyadelerin kullandıkları daha hafifti Sultan Alparslan Malazgirt savaşında hem kılıc hemde gurz kullanmıştı
Balta
Bircok araştırıp Avrupaya yayılan Asya kokenli akıncıları baltalı savaşcılar olarak tanımlanmıştır Buna rağmen yeryuzunde Kızılderelilerden Vikinglere kadar bircok toplumda silah olarak yaygın kullanıma sahipti Uzun saplı, mızrağa benzer ceşitleri yanında, suvarilerin kullandığı kısa saplı el balaları da vardı
Cekre
Dort koşeli, baş parmak kalınlığında, keskin uclu bir ok olup kurma yoluyla atılırdı ve zırhları delici gucteydi
SAVUNMA TİPİ SAVAŞ ALETLERİ
Kalkan
Savaşcıların ok, mızrak, gurz ve kılıc darbelerinden kendilerini korumak icin kullandıkları alettir Sol elle tutulurdu Dikdortgen, yuvarlak veya kabarık olabilirlerdi Yapıldığı malzemeye gore isimler alırlardı Mesela demir olanlara hacefe, celik kalkanların yuvarlak olanına yaleb denirdi Bir başka ceşidinin adı matrak idi Kalkan imalatı ve uzerindeki susleme işciliği Turkiye sanatlarında muhim bir oneme sahiptir
Miğfer
Başı dış belerden koruyan madeni başlık olup, tepesi sivri ve fes bicimindeydi Bumu, kulakları, boynu muhafaza eden siperlik ve levhaları olabilirdi Her devirde kullanılmıştı
Zırh
Vucudu silahlardan korumak icin kullanılan celik giyecektir Avrupalıların, hareket kabiliyetini oldukca sınırlayan, ağır ve kalın zırhlara karşılık Selcuklu ve Memluklerde, kucuk parcaların birleşmesinden muteşekkil, hareket serbestliği veren kullanışlı ve hafif zırhlar kullandılar Suvariler, kendilerini e en kıymetli yardımcıları olan atlarını korumak icin de zırh kullandılar Atlara giydirilen zırh; at alın, boyun ve sağrı zırhı olmak uzere uc parcaya 1Kılıcarslan, Cavlı ile olan mucadelesinde kendisinde atının da zırhlı olması sebebiyle bir nehri gecmek isterken boğularak olmuştu
Cevşen ve Zemberek
Cevşen, orme zırh demekti Cokal da bir zırh ceşidiydi Celik yada pirincten mamul bir cins zırha da zemberek denirdi
KUŞATMA ARACLARI
Mancınık
Gerilip bırakılarak, ucundaki taşı ileri fırlatan kaşık şeklindeki bir sopa ve duzeneğinden oluşan bu alet, hem saldırı silahı olarak hem de kale muhasaralarında kullanılırdı Fenikeliler ve Romalılardan beri bilinen bu alet ile duşmanın uzerine veya aşırtma taş, gulle veya buyuk oklar atardı
Arrede
Bir nevi mancınıktır Daha cok hafif taşların fırlatılmasında kullanılırdı
Kulunk ve Miskab (Nakkab)
Kulunk, kazmaya benziyordu Miskab ise delici bir aletti Bunlar, kale kapısının zorlanmasında kullanıldılar
DİĞER SAVAŞ GERECLERİ
Selcuklu Devletinin hukum surduğu sahada hem Selcukludan once hem de sonra yaygın olarak filler kullanılmıştı Mesela Gazneli Sultan Mesudun Dandanakanda Selcuklu ile savaşırken o, filler bulunuyordu Eyyubi Sultanları da savaşlarda fillerden yararlanacaktı Savaşlarda fil kullanıp kullanmadıklarını bilmiyoruz Ancak faidelerini ve yaygın kullanımlarını goren Selcuklular, olasılıkla eskinin canlı tanklarından yararlandılar
Barutu Cinlilerin icad ettiği, onlardan Musluman Turkler ve Araplar vasıtasıyla Avrupaya gectiği bilinmektedir Ancak Cinliler, barutun patlayıcı ozelliklerini bilseler de onu savaşta değil havai fişek yapımında kullanıyorlardı Timur Hanın askerlerini ellerinde tufeğin ilkel şekli olan karabinalar olduğu halde avlanırken gosteren minyaturlerin mevcudiyeti, ayrıca Osmanlı Beyliğinin toplar sayesinde Sırp Sındığı zaferini kazanmaları, barutun, daha XIV yylarda yaygın bir kullanıma sahip olduğu hakkında fikir verebilir Fakat Selcukluların barutu kullandıkları hakkında elimizde malt olmadığı gibi bu konuda tahmin yurutmek bile zor Yalnız, petrolden elde edilen, kolay tutuşan ve parlayıcı ozelliği olan neft, kuşatmalarda kullanılıyordu Hatta Irak Selcuklularının ordusunda bir neffatun (neftciler)birliği vardı
KİMYASAL SİLAHLAR
Nefti ve eğer kullanılıyorsa barutu, ateşli silahlar(patlayıcılar) grubuna dahil edebilirdik Bu durumda kale kuşatmalarında ve duşmanın onunden kacarken en başvurulan kuyu zehirleme olgusunda kimyasal silahların kullanıldığını kabul edebiliriz Zehir olarak da herhalde Zırnık(Arsenik), Siyanur veyahut Kurşunlu veya Civali bileşiklerden birisi kullanılıyordu Cunku bu sayılanlar, eskicağ ve ortacağın en rağbet goren zehirleriydi (cok rağbet olduğu soylenemez)