Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı
Yargı ve Hakkaniyete Uygun Bir Şekilde Kullanma
Madde 6 Hasta, hak ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sağlıklı yaşamanın özendirme edilmesine yönelik faaliyetler ve koruyucu sağlık hizmetleri de dahil almak üzere, sağlık hizmetlerinden ihtiyaçlarına uygun olarak yararlanma hakkına sahiptir Bu yargı, sağlık durumu hizmeti veren bütün kurum ve kuruluşlar ile sağlık durumu hizmetinde tayin bölge personelin hak ve hakkaniyet ilkelerine yerinde hizmet verme yükümlülüklerini de içerir
Data İsteme
Madde 7 Hasta, sağlık durumu hizmetlerinden nasıl faydalanabileceği konusunda data isteyebilir Bu yargı, hangi sağlık kuruluşundan hangi şartlara tarafından faydalanılabileceğini, sıhhat kurum ve kuruluşları tarafından verilen her türlü hizmet ve imkanın neler olduğunu ve müracaat edilen kuruluşta bahşedilen sağlık durumu hizmetlerinden kullanım usulüne öğrenme haklarını da kapsar
Tüm sağlık durumu kurum ve kuruluşları, hastayı birinci fıkra uyarınca bilgilendirmek için yeterli teknik donanımı haiz birimi meydana getirmek; bu birimde, hastaya belirlenmiş ve yeterli data verebilecek nitelik ve ehliyete sahip personeli daimi olarak istihdam etmek ve hastanın ihtiyacı olan birimlere kolayca ulaşabilmesini temin etmek üzere, kuruluşun yerinde yerlerinde bilgilendirici tabela, kitapçık ve işaretler bulundurmak gibi tedbirleri edinmek zorundadırlar
Sıhhat Kuruluşunu Seçme ve Değişiklik
Madde 8 Hasta; bağlı olduğu mevzuatın öngördüğü usül ve şartlara uyulmak kaydı ile, sağlık durumu kurum ve kuruluşunu seçme ve seçtiği sağlık durumu kuruluşunda verilen sağlık hizmetinden faydalanma hakkına sahiptir Yönetmelik ile emin sevk sistemine uygun olmak şartı ile hasta afiyet kuruluşunu değiştirebilir Ama, kuruluşu değiştirmenin hayati tehlikeye yolaçıp açmayacağı ve hastalığının daha da ağırlaşıp ağırlaşmayacağı hususlarında hastanın tabip kadar aydınlatılması ve yaşamsal tehlike bakımından afiyet kuruluşunun değiştirilmesinde tıbben sakınca görülmemesi esastır
Ivedi vak'alar haricen, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna yan olup da mevzuatın öngördüğü sevk zincirine uymayanlar aradaki ödenti farkını kendileri karşılarHastanın afiyet kuruluşunda kalmasında tıbben üstünlük bulunmayan ya da bir diğer sağlık durumu kuruluşuna nakli zorunlu olan hallerde, koşul hastaya veya 15 inci maddenin ikinci fıkrasında belirli kişilere açıklanır Nakilden önce, gereken bilgiler nakil başvurusunda bulunulan ya da tıbben yerinde görülen afiyet kuruluşuna, sevkeden kuruluş veya mevzuatla belirlenen yetkililerce verilir Her iki durumda da hizmetin aksamadan ve sürekli olarak verilmesi esastır
Personeli Tanınma, Seçme ve Değişiklik
Madde 9 Hastaya talebi halinde, kendisine sıhhat hizmeti verecek veya vermekte olan tabiplerin ve diğer personelin kimlikleri, devir ve unvanları hakkında bilgi verilir
Yönetmelik ile belli usüllere uyulmak şartı ile hastanın, kendisine sağlık durumu hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen tabibi değişim ve başka tabiplerin konsültasyonunu istemek hakkı vardır Personeli seçme, tabibi değişiklik ve konsültasyon isteme hakları kullanıldığında, yönetmelik ile belirlenen ücret farkı, bu hakları kullanan hasta tarafından karşılanır
Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme
Madde 10 Sıhhat kuruluşunun hizmet verme imkanlarının eksik veya sınırlı olması nedeniyle sağlık hizmeti talebi vaktinde karşılanamayan hallerde, hastanın, öncelik hakkının tıbbi kriterlere dayalı ve objektif olarak belirlenmesini istemek hakkı vardır Acil ve adli vak'alar ile yaşlılar ve özürlüler hakkında öncelik sırasının belirlenmesinde ilgili yönetmelik hükümleri uygulanır
Tıbbi Gereklere Yerinde Tanı, Çare ve Bakım
Madde 11 Hasta, çağdaş tıbbi data ve teknolojinin gereklerine uygun olarak teşhisinin konulmasını, tedavisinin yapılmasını ve bakımını arzu etmek hakkına sahiptir
Tababetin ilkelerine ve tababet ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı veya aldatıcı mahiyette tanı ve çare yapılamaz
Tıbbi Gereklilikler Haricen Müdahale Yasağı
Madde 12 Teşhis, tedavi veya korunma maksadı olmaksızın, ölüme veya hayati tehlikeye yolaçabilecek veya karoser bütünlüğünü ihlal edebilecek ya da akli ya da bedeni mukavemeti azaltabilecek hiçbir şey yapılamaz ve talep de edilemez
Ötenazi Yasağı
Madde 13 Ötenazi yasaktır
Tıbbi gereklerden bahisle veya her ne suretle olursa olsun, yaşam hakkından vazgeçilemez Kendisinin ya da bir başkasının talebi olsa dahil, kimsenin hayatına son verilemez
Tıbbi Özen Gösterilmesi
Madde 14 Personel, hastanın durumunun gerektirdiği tıbbi özeni gösterir
Hastanın hayatını kurtarmak veya sağlığını korumak muhtemel olmadığı takdirde zeka, ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmak zorunludur
Sağlık Durumu İle İlgili Bilgi Alma Hakkı
Genelde Data İsteme
Madde 15 Hasta; sıhhat durumunu, kendisine uygulanacak tıbbi işlemleri, bunların faydaları ve olası sakıncaları, alternatif tıbbi müdahale usülleri, tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya çıkabilecek mümkün sonuçları ve hastalığın seyri ve neticeleri konusunda sözlü ya da yazılı olarak data dilemek hakkına sahiptir
sağlık ile ilgili gereken bilgiyi, bana kalırsa hasta ya da hastanın küçük, temyiz kudretinden yoksun ya da kısıtlı olduğu takdirde velisi ya da vasisi isteyebilir Hasta, sağlık durumu hakkında veri olmak üzere bir başkasına da yetki verebilir Gerek görülen hallerde yetkinin belgelendirilmesi istenilebilir
Hasta, tedavisi ile ilgilenen tabip açık havada bir diğer tabipten de sağlık durumu
durumu hakkında bilgi alabilir
Kayıtları Inceleme
Madde 16 Hasta, sağlık durumu ile ilgili bilgiler bulunan dosyayı ve kayıtları, aracısız veya vekili veya kanuni temsilcisi vasıtası ile inceleyebilir ve bir suretini alabilir Bu evraklar, sadece hastanın tedavisi ile ilk elden ilgili olanlar göre görülebilir
Kayıtların Düzeltilmesini İsteme
Madde 17 Hasta; sağlık kurum ve kuruluşları nezdinde yer alan kayıtlarında beceriksiz, süresiz ve hatalı tıbbi ve şahsi bilgilerin tamamlanmasını, açıklanmasını, düzeltilmesini ve nihai sağlık ve kişisel durumuna yerinde hal'e getirilmesini isteyebilir
Bu hak, hastanın sağlık ile ilgili raporlara itiraz ve benzer ya da diğer kurum ve kuruluşlarda sağlık hakkında yeni rapor düzenlenmesini isteme haklarını da kapsar
Data Vermenin Usulü
Madde 18 Data, gerektiğinde tercüman kullanılarak, hastanın anlayabileceği şekilde, tıbbi terimler muhtemel olduğunca kullanılmadan, tereddüt ve şüpheye yer verilmeden ve hastanın ruhi durumuna uygun ve nazik bir açıklama ile verilir
Veri Verilmesi Caiz Olmayan ve Önlem Alınması Gereken haller
Madde 19 Hastanın manevi yapısı üzerinde kötü etki yapmak suretiyle hastalığın artması ihtimalinin bulunması ve hastalığın seyrinin ve sonucunun vahim görülmesi hallerinde, teşhisin saklanması caizdir Hastaya veya yakınlarına, hastanın sağlık hakkında veri verilip verilmemesi, yukarıdaki fıkrada belirtilen koşullar çerçevesinde tabibinin takdirine bağlıdır
Tedavisi olmayan bir tanı, ancak bir tabip kadar ve bütün bir ihtiyat içinde hastaya hissettirilebilir veya bildirilebilir Hastanın huysuz yönde bir talebinin bulunmaması ya da açıklanacağı şahsın evvelden belirlenmemesi halinde, böyle bir tanı ailesine bildirilir
Bilgi Verilmesini Yasaklama
Madde 20 İlgili mevzuat hükümlerine ve hastalığın mahiyetine kadar yetkili mercilerce alınacak tedbirlerin gerektirdiği haller dışarıda; hasta, sağlık hakkında kendisine veya ailesine veya yakınlarına veri verilmemesini isteyebilir
Hasta Haklarının Korunması
Mahremiyete Saygı Gösterilmesi
Madde 21 Hastanın, mahremiyetine hürmet gösterilmesi esastır Hasta mahremiyetinin korunmasını dobra dobra istek de edebilir Her türlü tıbbi müdahale, hastanın mahremiyetine hürmet gösterilmek suretiyle icra edilir
Mahremiyete hürmet gösterilmesi ve bunu arzu etmek hakkı;
a) Hastanın, sağlık ile ilgili tıbbi değerlendirmelerin mahremiyet içerisinde yürütülmesini,
b) Muayenenin, teşhisin, tedavinin ve hasta ile ilk elden teması gerektiren öteki işlemlerin makül bir mahremiyet ortamında gerçekleştirilmesini,
c) Tıbben sakınca olmayan hallerde yanına bir yakınının bulunmasına müsade verilmesini,
d) Tedavisi ile doğrudan ilgili olmayan kimselerin, tıbbi müdahale sırasında bulunmamasını,
e) Hastalığın mahiyeti gerektirmedikçe hastanın kişisel ve ailevi hayatına müdahale edilmemesini,
f) Sıhhat harcamalarının kaynağının rahat tutulmasını, kapsar
Ölüm olayı, mahremiyetin bozulması hakkını vermez
Eğitim bahşedilen sağlık kurum ve kuruluşlarında, hastanın tedavisi ile ilk elden ilgili olmayanların tıbbi müdahale esnasında bulunması gerekli ise; önceden veya tedavi sırasında bunun için hastanın ayrıca rızası alınır
Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Alt Tutulmama
Madde 22 Kanunda gösterilen istisnalar hariç edinmek üzere, kimse, rızası olmaksızın ve verdiği rızaya uygunsuz bir şekilde tıbbi ameliyeye emrindeki tutulamaz
Bir suç işlediği ya da buna iştirak ettiği şüphesi aşağı yer alan kişinin işlediği suçun muhtemel delillerinin, kendisinin veya mağdurun vücudunda olduğu düşünülen hallerde; bu delillerin ortaya çıkarılması için sanığın veya mağdurun tıbbi ameliyeye tabi tutulması, hakimin kararına bağlıdır
Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde bu ameliye, cumhuriyet savcısının
talebi üzerine yapılabilir
Bilgilerin Bakımlı Tutulması
Madde 23 Afiyet hizmetinin verilmesi nedeniyle edinilen bilgiler, kanun ile müsaade edilen haller dışarıda, hiçbir şekilde açıklanamaz
Kişinin rızasına dayansa bile, şahsiyet haklarından iyice vazgeçilmesi, bu hakların başkalarına devri ya da fazla şekilde sınırlanması neticesini doğuran hallerde bilginin açıklanması, bunları açıklayanın yasal sorumluluğunu kaldırmaz
Yasal ve ahlaki yönden geçerli ve haklı bir sebebe dayanmaksızın hastaya hasar verme ihtimali yer alan bilginin ifşa edilmesi, personelin ve öteki kimselerin hukuki ve cezai sorumluluğunu da gerektirir
Araştırma ve eğitim amacı ile yapılan faaliyetlerde de hastanın kimlik bilgileri, rızası olmaksızın açıklanamaz
Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası
Hastanın Rızası ve Izin
Madde 24 Tıbbi müdahalelerde hastanın rızası gerekir Hasta minik veya mahcur ise velisinden veya vasisinden müsade alınır Hastanın, velisinin ya da vasisinin olmadığı veya hazır bulunamadığı ya da hastanın açıklama gücünün olmadığı hallerde, bu şart aranmaz
Kanuni vekil kadar muvafakat verilmeyen hallerde, müdahalede bulunmak tıbben gerekli ise, velayet ve vesayet altındaki hastaya tıbbi müdahalede bulunulabilmesi; Türk Medeni Kanunu'nun 272 nci ve 431 inci maddeleri uyarınca mahkeme kararına bağlıdır
Kanuni temsilciden ya da mahkemeden müsade alınması zaman gerektirecek ve hastaya hemen müdahale edilmediği takdirde hayatı ya da hayati organlarından birisi tehdit altına girecek ise, izin şartı aranmaz
Üçüncü fıkrada belirtilmiş ve hayatı veya yaşamsal organlardan birisini tehdit eden ivedi haller haricinde, rızanın tekrar tekrar geri alınması mümkündür
Rızanın geri alınması, hastanın tedaviyi reddetmesi anlamına kazanç
Rızanın müdahale başladıktan daha sonra geri alınması, fakat tıbbi yönden sakınca bulunmaması şartına bağlıdır
Tedaviyi Reddetme ve Erteleme
Madde 25 Kanunen zorunlu olan haller haricen ve doğabilecek olumsuz sonuçların sorumluluğu hastaya ait almak üzere; hasta kendisine uygulanması planlanan ya da uygulanmakta olan tedaviyi geri çevirmek ya da durdurulmasını istemek hakkına sahiptir Bu halde, tedavinin uygulanmamasından doğacak sonuçların hastaya ya da kanuni temsilcilerine veyahut yakınlarına anlatılması ve bunu bildiren yazılı doküman alınması gerekir
Bu hakkın kullanılması, hastanın afiyet kuruluşuna yeniden müracaatinde hasta aleyhine kullanılamaz
Küçüğün veya Mahcurun Tıbbi Müdahaleye İştiraki
Madde 26 Kanuni temsilcinin muvafakatinin gerektiği ve yeterli olduğu hallerde dahi, mümkün olduğu ölçüde küçük ya da mahcur olan hastanın dinlenmesi suretiyle tıbbi müdahaleye iştiraki sağlanır
Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması
Madde 27 Klinik ya da laboratuar muayeneleri sonucunda bilinen klasik tedavi metodlarının hastaya avantaj vermeyeceğinin sabit olması ve daha evvel deney hayvanları üstünde kafi derecede tecrübe edilmek suretiyle faydalı tesirlerinin anlaşılması ve hastanın rızasının bulunması şartları birlikte mevcut olduğunda, tanıdık klasik çare metodları yerine başka bir çare usulü uygulanabilir Keza, aşina klasik çare metodu dışındaki bir metodun uygulanabilmesi için, hastaya faydalı olacağının ve bu tedavinin bilinen alışılmış çare usullerinden daha elverişsiz sonuç vermeyeceğinin mümkün olması da şarttır
Evvelce tecrübe edilmemiş bir tıbbi tedavi ve müdahale usulü, oysa hasar vermeyeceğinin ve hastayı kurtaracağının mutlak olarak öngörülmesi halinde yapılabilir
Altıncı Bölüm'de yeralan hükümler saklıdır
Rızanın Şekli ve Geçerliliği
Madde 28 Mevzuatın öngördüğü istisnalar dışarıda, rıza herhangi bir şekle tabi değildir
Hukuka ve ahlaka tutarsız olarak alınan rıza hükümsüzdür ve bu şekilde alınan rızaya dayanılarak müdahalede bulunulamaz
Organ ve Doku Alınmasında Rıza
Madde 29 18 yaşından küçük ve mümeyyiz olmayanlardan organ ve doku alınamaz Bu şartları tamamlanmış olanlardan teşhis, tedavi ve bilimsel amaçlar ile organ ya da doku alınması, 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve NakliHakkında Kanun'un 6 ncı maddesinde öngörülen yazılmış şekil şartına tabidir Ölüden organ ve doku alınma şartı ve cesetlerin bilimsel araştırma için muhafazası hususunda 2238 sayılı Kanun'un 14 üncü maddesi hükümleri saklıdır
Aile Planlanması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi
Madde 30 İlgilinin rızası mevcut olsun ya da olmasın, Bakanlık göre tespit edilmiş olanlar dışındaki ilaç ve araçlar aile planlaması hizmetlerinde kullanılamaz
Gebeliğin sona erdirilmesi, 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun ile öngörülen şartlara tabidir
Sterilize Etme ve gebeliğin sona erdirilmesi hallerinde, hastanın rızası ile evli ise eşinin de rızası gereklidir
Rızanın Kapsamı
Madde 31 Rıza alınırken hastanın veya kanuni temsilcisinin tıbbi müdahalenin konusu ve sonuçları hakkında bilgilendirilip aydınlatılması esastır
Hastanın, uygulanacak tıbbi müdahale için verdiği rıza, bu müdahalenin gerektirdiği sair tıbbi işlemleri de kapsar Oysa, tıbbi işlemlerin uygulanmasında, bu Yönetmelik'te ve öteki mevzuatta belirlenen hakların ihlal edilmemesi için azami ihtimam gösterilir
Tıbbi Araştırmalar
Tıbbi Araştırmalarda Rıza
Madde 32 Hiç kimse; Bakanlığın izni ve kendi rızası bulunmaksızın, deneyim, araştırma veya eğitim amaçlı hiçbir tıbbi müdahale konusu yapılamaz Tıbbi araştırmalardan beklenen tıbbi menfaat ve toplum menfaati, üzerinde araştırma yapılmasına rıza belirten gönüllünün hayatından ve cisim bütünlüğünün korunmasından üstün tutulamaz
Tıbbi incelemeler, yalnızca, mevzuata göre araştırmada bulunmayan yetkili ve yeterli tıbbi bilgi ve tecrübeyi haiz olan personel göre, yönetmelik ile muhakkak yer alan yerlerde yürütülür
Gönüllünün tıbbi araştırmaya rıza göstermiş olması, bu araştırmada devir alan personelin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz
Gönüllünün Korunması ve Bilgilendirilmesi
Madde 33 Araştırmalarda, gönüllünün sağlığına ve diğer karakter haklarına hasar verilmemesi için gereken tüm tedbirler alınır Araştırmanın gönüllüye vereceği mümkün zararlar evvelden saptama edilemediği takdirde; gönüllü, rızası bulunsa zeka, araştırma konusu yapılamaz
Gönüllü; araştırmanın maksadı, usulü, olası faydaları ve zararları ve araştırmaya iştirak etmekten vazgeçebileceği ve araştırmanın her safhasında başlangıçda verdiği rızayı geri alabileceği hususlarında, önceden yeterince bilgilendirilir
Rıza Alınmasının Usülü ve Şekli
Madde 34 Tıbbi araştırma hakkında yeterince bilgilendirilmiş olan gönüllünün rızasının maddi ya da manevi hiçbir zorlama aşağıda olmaksızın, iyice hür iradesine dayanılarak alınmasına azami ihtimam gösterilir
Tıbbi araştırmalarda rıza yazılmış şekil şartına tabidir
Küçüklerin ve Mümeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 35 Reşit ve mümeyyiz olmayanlara, kendilerine faydası olmadan, sırf tıbbi araştırma amacı güden tıbbi müdahaleler hiçbir surette kullanım edilemez Faydaları bulunması şartı ile reşit ve mümeyyiz olmayanlar üzerinde tıbbi araştırma yapılması, velilerinin veya vasilerinin rızasına bağlıdır Kanuni vekil tarafından muvafakat verilmeyen hallerde, 24 üncü maddenin ikinci fıkrası hükmü uygulanır
Hap ve Terkiplerin Araştırma Amacıyla Kullanımı
Madde 36 Özel mevzuatına göre izin veya ruhsat alınmış olsa deha, sırf tıbbi araştırma amacı ile hasta üstünde kendi rızası ve Bakanlığın izni bulunmaksızın hiçbir hap ve terkip kullanılamaz
Hap ve terkiplerin tıbbi araştırmada kullanımı, 29111993 tarihli ve 21480 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Hap Araştırmaları Hakkında Mevzuat hükümlerine tabidir
Diğer Haklar
Güvenliğin Sağlanması
Madde 37 Herkesin, sağlık durumu kurum ve kuruluşlarında emniyet içinde olmayı bekleme ve bunu istemek hakları vardır
Tüm afiyet kurum ve kuruluşları, hastaların ve ziyaretçi ve refakatçi gibi yakınlarının can ve mülk güvenliklerinin korunması ve sağlanması için gerekli tedbirleri olmak zorundadırlar
Esir ve hükümlerin sağlık kurum ve kuruluşlarında muhafazaları ile ilgili özel yönetmelik hükümleri saklıdır
Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Kullanma
Madde 38 Sağlık kurum ve kuruluşlarının imkanları ölçüsünde hastalara dini vecibelerini serbestçe yerine getirebilmeleri için gereken tedbirler alınır
Kurum hizmetlerinde aksamalara sebebiyet verilmemek, başkalarını rahatsız etmemek ve personelce düzenlenip yürütülen tıbbi tedaviye hiç bir şekilde müdahalede bulunulmamak şartı ile hastalara dini telkinde bulunmak ve onları manevi yönden cesaretlendirmek üzere talepleri halinde, dini inançlarına uygun olan din görevlisi eğlence edilir Bunun için, sıhhat kurum ve kuruluşlarında yerinde vakit ve mekan belirlenir
İfadeye muktedir olmayıp da dini inancı bilinen ve öksüz olan agoni halindeki hastalar için de, istek şartı aranmaksızın, dini inançlarına yerinde olan din görevlisi çağrılır
Bu hakların nasıl ve ne vakit kullanılacağı ve bu konuda alınacak tedbirler, sıhhat kuruluşunun alıştırma usul ve esaslarını belirten mevzuatta hem düzenlenir
İnsani Değerlere Hürmet Gösterilmesi ve Ziyaret
Madde 39 Hasta, kişilik değerlerine yerinde bir şekilde ve ortamda sağlık durumu hizmetlerinden faydalanma hakkına sahiptir
Sağlık Durumu hizmetlerinde tayin alan bütün personel; hastalara, yakınlarına ve ziyaretçilere güleryüzlü, nazik, şefkatli ve afiyet hizmetleri ile ilgili mevzuat ve bu Mevzuat hükümlerine uygun olarak adet edinmek zorundadır
Sağlık Durumu hizmetlerinin her safhasında, hastalara, onların bedeni ve ruhi durumları dikkate alınarak, hangi işlemin niçin ve nasıl yapıldığı, yapılacağı ve bekletilmeleri sözkonusu ise, bekletilmenin sebepleri hususunda gerekli ve tatmin edici data verilir
Sıhhat kurum ve kuruluşlarında, insan haysiyetine uygu gereken her türlü hijyenik şartların sağlanması, gürültünün ve rahatsız edici diğer bütün etkenlerin bertaraf edilmesi esastır Gerektiğinde, bu hususlar hasta göre talep konusu yapılabilir
Hasta ziyaretçilerinin kabul edilmesi, kurum veya kuruluşca belirlenen usul ve esaslara uygun olarak ve hastaların huzur ve sükunlarını bozacak fiil ve tutumlara sebebiyet vermeyecek şekilde gerçekleştirilir ve bu konuda gereken tedbirler alınır
Refakatçi Bulundurma
Madde 40 Muayene ve çare esnasında hastaya yardım etmek üzere; mevzuatın ve kurum imkanlarının elverdiği ve hastanın sağlık durumunun gerektirdiği ölçüde, tedaviden sorumlu olan tabibin yerinde görmesine bağlı olarak, refakatçi bulundurulması istenebilir
Bu hakkın nasıl ve ne zaman kullanılacağı ve bu konuda alınacak tedbirler, afiyet kurum ve kuruluşunun çalışma usül ve esaslarını bildiren mevzuata hem düzenlenir
Hizmetin Sağlık Durumu Kurum ve Kuruluşu Dıştan Verilmesi
Madde 41 Hastalar, aşağıdaki hallerde sağlık durumu hizmetlerinden bulundukları yerlerde de faydalanabilirler:
a) Koruyucu sıhhat hizmetlerinin verilmesinde,
b) Tıbbi sebeplerden nedeniyle sıhhat kuruluşuna kişisel olarak gidilemeyen ya da götürülemeyen hallerde,
c) Tabii afetler gibi mucizevi hallerde
Hizmetin afiyet kuruluşu haricen verilmesi ile ilgili yöntem ve esaslar,
Bakanlık tarafından keza düzenlenir
Sorumluluk ve Hukuki Korunma Yolları
Başvuru, Şikayet ve Dava Hakkı
Madde 42 Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakları vardır
Sağlık Durumu Kurum ve Kuruluşlarının Sorumluluğu
Madde 43 Hasta haklarının ihlali halinde, personeli istihdam eden kurum ve kuruluş aleyhine bedensel ya da manevi veyahut keza maddi ve ayrıca de manevi tazminat davası açılabilir
Ancak, aleyhine dava açılacak merciin millet kurum ve kuruluşu olduğu takdirde;
a) 2577 sayılı Yönetimle Ilgili Suçlama Usulü Kanunu'nun 12 nci maddesine tarafından; hakkın bir yönetimle ilgili operasyon dolayısı ile ihlal edilmesi halinde ilgililer, doğrudan doğruya tam adalet davası ya da iptal ve bütün yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine dava açma süresi içerisinde bütün yargı davası açabilirler
b) Benzer Kanun'un 13 üncü maddesi uyarınca, zarar verici eylemin öğrenildiği tarihten itibaren en geç bir yıl içinde somut ve manevi tazminat olarak istenilen tazminat miktarı ayrı ayrı gösterilerek idareye başvuru edilmesi ve talebin açıkca veya zımnen reddi halinde kanuni süresi içinde idari adalet mercilerinde dava açılması gerekir
Devlet Memuru ya da Diğer Ulus Görevlisi Personelin Sorumluluğu
Madde 44 Bu Yönetmelik'te gösterilmiş olan hasta haklarının gerçekte kullanılmasına mani olan veya bu hakları diğer şekilde ihlal eden personelin, cezai, finansal ve inzibati sorumluluklarının tamamı veya bunlardan bir kısmı doğabilir
Birinci fıkrada belirtilen sorumluluklar haricinde, ihlalin durumuna kadar, personeli istihdam eden kurum ve kuruluş göre personel hakkında uygulanacak yönetimle ilgili önlem ve müeyyideler saklıdır
Ulus Personelinin Sorumluluğunu Tesbit Usulü
Madde 45 Ulus kurum ve kuruluşlarında görevli personelin, hasta haklarını ihlal eden fiil ve halleri, şikayet halinde veya idarece kendiliğinden tespit edildiğinde, hadisenin takibi, soruşturulması ve gerekir ise müeyyideye bağlanması için ilk elden valiliklerce veyahut Bakanlık veya personelin görevli olduğu kurumlar tarafından müfettiş ya da muhakkik görevlendirilir
Halk Personeli Hakkındaki Müeyyideler
Madde 46 Hasta haklarının Devlet memuru ya da diğer millet görevlisi personel kadar ve görevleri esnasında herhangi bir şekilde ihlali halinde uygulanacak müeyyideler aşağıda gösterilmiştir:
a) Ulus görevlisi olan personelin fiilinin niteliğine tarafından, soruşturmacı göre hakkında disiplin cezası öneri edilmiş ise, mevzuatın öngördüğü disiplin cezaları yetkili amir veya kurullarca usulüne göre takdir edilir
b) Hak ihlali bununla birlikte suç oluşturan hukukuna kadar kabahat teşkil ettiği takdirde, memur olan personel hakkında, Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkat hükümlerine tarafından yapılan soruşturma sonucunda ihtiyaçu muhakeme kararı verilir ise, dosya cumhuriyet başsavcılığı'na gönderilerek ceza davası açılması ve böylece personel hakkında fiiline yerinde bulunan cezai müeyyidenin tatbiki sağlanır
c) Anayasa'nın 40 ıncı maddesinin ikinci fıkrası, 129 uncu maddesinin beşinci fıkrası ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 13 üncü maddesi ve ilgili öteki yönetmelik uyarınca, memurların ve öteki ulus görevlilerinin yasal sorumluluğu doğrudan doğruya memur aleyhine açılacak dava yolu ile gerçekleştirilemez Dava, 43 üncü maddede gösterilen usule göre, ancak idare aleyhine açılabilir Bu personelin hukuki sorumluluğunun doğması, yöneticilik aleyhine açılacak dava neticesinde tazmin kararı verilmesine bağlıdır Millet görevlisi personelin verdiği hasar, mahkeme emri üzerine yöneticilik kadar tazmin edildikten sonra, müsebbibi olan sorumlu personele rücü edilir
d) Millet görevlisi personelin mesleklerini resmi görevleri dışında bağımsızlık olarak icra etmekte iken işledikleri fiillerden dolayı haklarında 47 nci maddeye tarafından işlem yapılır
Ulus Görevlisi Olmayan Personelin Sorumluluğu
Madde 47 Hasta haklarının Devlet memuru veya öteki kamu görevlisi olmayan personel tarafından herhangi bir şekilde ihlali halinde uygulanacak müeyyideler aşağıda gösterilmiştir:
a) Millet görevlisi olmayan personel; hakları ihlal edilen hastanın ilk elden vaki olacak şikayeti üstüne veya bu fiillerin diğer şekilde tespiti halinde Bakanlık ya da diğer kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan bildirim üstüne, bunların özel kanunlara kadar sabit olan kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları şeref anlarınca disiplin cezaları ile cezalandırılabilir
b) Kamu görevlisi olmayan personelin hasta haklarını ihlallerinden doğan hukuki sorumlulukları, genel hükümlere göre doğrudan doğruya kendilerine veya bunları çalıştıran kurum ve kuruluşlara karşısında ya da hem kendilerine ve ayrıca de çalıştıranlara aleyhinde birlikte dava açılarak ileri sürülebilir
c) Ulus görevlisi olmayan personel hakkında, ceza hukukuna kadar suç teşkil eden fiilleri sebebiyle cezai müeyyideler kullanım edilmesi, genel hükümlere göre doğrudan doğruya cumhuriyet savcılıklarına yapılacak ihbar veya şikayet aracılığıyla gerçekleştirilebilir
Son Hükümler
Kurum ve Kuruluş Yetkililerinin Görevi
Madde 48 Sağlık kurum ve kuruluşlarının yetkilileri; bu Yönetmelik'te ve öteki mevzuatta belirtilen hasta haklarının lafzına ve ruhuna uygun şekilde kullanılabilmesine yardım etmek amacı ile bu Mevzuat'te gösterilen hasta haklarını bir liste, tabela ya da kitapçık haline getirerek, bunları afiyet kurum ve kuruluşunun, hastalar, personel ve ziyaretçiler kadar kolayca ulaşılıp okunabilecek uygun yerlerinde bulundurmak da dahil elde etmek üzere, gereken bütün tedbirleri almakla mükellef ve yetkilidir
Saklı Olan Hükümler
Madde 49 Ulusal güvenliğin, millet düzeninin, millet yararının, genel ahlakın ve genel sağlığın korunması maksatları ve kanun hükümleri ile getirilen özel düzenlemeler ve sınırlamalar saklıdır
Yürürlük
Madde 50 Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer
Yürütme
Madde 51 Bu Mevzuat hükümlerini Afiyet Bakanı yürütür
Yargı ve Hakkaniyete Uygun Bir Şekilde Kullanma
Madde 6 Hasta, hak ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sağlıklı yaşamanın özendirme edilmesine yönelik faaliyetler ve koruyucu sağlık hizmetleri de dahil almak üzere, sağlık hizmetlerinden ihtiyaçlarına uygun olarak yararlanma hakkına sahiptir Bu yargı, sağlık durumu hizmeti veren bütün kurum ve kuruluşlar ile sağlık durumu hizmetinde tayin bölge personelin hak ve hakkaniyet ilkelerine yerinde hizmet verme yükümlülüklerini de içerir
Data İsteme
Madde 7 Hasta, sağlık durumu hizmetlerinden nasıl faydalanabileceği konusunda data isteyebilir Bu yargı, hangi sağlık kuruluşundan hangi şartlara tarafından faydalanılabileceğini, sıhhat kurum ve kuruluşları tarafından verilen her türlü hizmet ve imkanın neler olduğunu ve müracaat edilen kuruluşta bahşedilen sağlık durumu hizmetlerinden kullanım usulüne öğrenme haklarını da kapsar
Tüm sağlık durumu kurum ve kuruluşları, hastayı birinci fıkra uyarınca bilgilendirmek için yeterli teknik donanımı haiz birimi meydana getirmek; bu birimde, hastaya belirlenmiş ve yeterli data verebilecek nitelik ve ehliyete sahip personeli daimi olarak istihdam etmek ve hastanın ihtiyacı olan birimlere kolayca ulaşabilmesini temin etmek üzere, kuruluşun yerinde yerlerinde bilgilendirici tabela, kitapçık ve işaretler bulundurmak gibi tedbirleri edinmek zorundadırlar
Sıhhat Kuruluşunu Seçme ve Değişiklik
Madde 8 Hasta; bağlı olduğu mevzuatın öngördüğü usül ve şartlara uyulmak kaydı ile, sağlık durumu kurum ve kuruluşunu seçme ve seçtiği sağlık durumu kuruluşunda verilen sağlık hizmetinden faydalanma hakkına sahiptir Yönetmelik ile emin sevk sistemine uygun olmak şartı ile hasta afiyet kuruluşunu değiştirebilir Ama, kuruluşu değiştirmenin hayati tehlikeye yolaçıp açmayacağı ve hastalığının daha da ağırlaşıp ağırlaşmayacağı hususlarında hastanın tabip kadar aydınlatılması ve yaşamsal tehlike bakımından afiyet kuruluşunun değiştirilmesinde tıbben sakınca görülmemesi esastır
Ivedi vak'alar haricen, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna yan olup da mevzuatın öngördüğü sevk zincirine uymayanlar aradaki ödenti farkını kendileri karşılarHastanın afiyet kuruluşunda kalmasında tıbben üstünlük bulunmayan ya da bir diğer sağlık durumu kuruluşuna nakli zorunlu olan hallerde, koşul hastaya veya 15 inci maddenin ikinci fıkrasında belirli kişilere açıklanır Nakilden önce, gereken bilgiler nakil başvurusunda bulunulan ya da tıbben yerinde görülen afiyet kuruluşuna, sevkeden kuruluş veya mevzuatla belirlenen yetkililerce verilir Her iki durumda da hizmetin aksamadan ve sürekli olarak verilmesi esastır
Personeli Tanınma, Seçme ve Değişiklik
Madde 9 Hastaya talebi halinde, kendisine sıhhat hizmeti verecek veya vermekte olan tabiplerin ve diğer personelin kimlikleri, devir ve unvanları hakkında bilgi verilir
Yönetmelik ile belli usüllere uyulmak şartı ile hastanın, kendisine sağlık durumu hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen tabibi değişim ve başka tabiplerin konsültasyonunu istemek hakkı vardır Personeli seçme, tabibi değişiklik ve konsültasyon isteme hakları kullanıldığında, yönetmelik ile belirlenen ücret farkı, bu hakları kullanan hasta tarafından karşılanır
Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme
Madde 10 Sıhhat kuruluşunun hizmet verme imkanlarının eksik veya sınırlı olması nedeniyle sağlık hizmeti talebi vaktinde karşılanamayan hallerde, hastanın, öncelik hakkının tıbbi kriterlere dayalı ve objektif olarak belirlenmesini istemek hakkı vardır Acil ve adli vak'alar ile yaşlılar ve özürlüler hakkında öncelik sırasının belirlenmesinde ilgili yönetmelik hükümleri uygulanır
Tıbbi Gereklere Yerinde Tanı, Çare ve Bakım
Madde 11 Hasta, çağdaş tıbbi data ve teknolojinin gereklerine uygun olarak teşhisinin konulmasını, tedavisinin yapılmasını ve bakımını arzu etmek hakkına sahiptir
Tababetin ilkelerine ve tababet ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı veya aldatıcı mahiyette tanı ve çare yapılamaz
Tıbbi Gereklilikler Haricen Müdahale Yasağı
Madde 12 Teşhis, tedavi veya korunma maksadı olmaksızın, ölüme veya hayati tehlikeye yolaçabilecek veya karoser bütünlüğünü ihlal edebilecek ya da akli ya da bedeni mukavemeti azaltabilecek hiçbir şey yapılamaz ve talep de edilemez
Ötenazi Yasağı
Madde 13 Ötenazi yasaktır
Tıbbi gereklerden bahisle veya her ne suretle olursa olsun, yaşam hakkından vazgeçilemez Kendisinin ya da bir başkasının talebi olsa dahil, kimsenin hayatına son verilemez
Tıbbi Özen Gösterilmesi
Madde 14 Personel, hastanın durumunun gerektirdiği tıbbi özeni gösterir
Hastanın hayatını kurtarmak veya sağlığını korumak muhtemel olmadığı takdirde zeka, ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmak zorunludur
Sağlık Durumu İle İlgili Bilgi Alma Hakkı
Genelde Data İsteme
Madde 15 Hasta; sıhhat durumunu, kendisine uygulanacak tıbbi işlemleri, bunların faydaları ve olası sakıncaları, alternatif tıbbi müdahale usülleri, tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya çıkabilecek mümkün sonuçları ve hastalığın seyri ve neticeleri konusunda sözlü ya da yazılı olarak data dilemek hakkına sahiptir
sağlık ile ilgili gereken bilgiyi, bana kalırsa hasta ya da hastanın küçük, temyiz kudretinden yoksun ya da kısıtlı olduğu takdirde velisi ya da vasisi isteyebilir Hasta, sağlık durumu hakkında veri olmak üzere bir başkasına da yetki verebilir Gerek görülen hallerde yetkinin belgelendirilmesi istenilebilir
Hasta, tedavisi ile ilgilenen tabip açık havada bir diğer tabipten de sağlık durumu
durumu hakkında bilgi alabilir
Kayıtları Inceleme
Madde 16 Hasta, sağlık durumu ile ilgili bilgiler bulunan dosyayı ve kayıtları, aracısız veya vekili veya kanuni temsilcisi vasıtası ile inceleyebilir ve bir suretini alabilir Bu evraklar, sadece hastanın tedavisi ile ilk elden ilgili olanlar göre görülebilir
Kayıtların Düzeltilmesini İsteme
Madde 17 Hasta; sağlık kurum ve kuruluşları nezdinde yer alan kayıtlarında beceriksiz, süresiz ve hatalı tıbbi ve şahsi bilgilerin tamamlanmasını, açıklanmasını, düzeltilmesini ve nihai sağlık ve kişisel durumuna yerinde hal'e getirilmesini isteyebilir
Bu hak, hastanın sağlık ile ilgili raporlara itiraz ve benzer ya da diğer kurum ve kuruluşlarda sağlık hakkında yeni rapor düzenlenmesini isteme haklarını da kapsar
Data Vermenin Usulü
Madde 18 Data, gerektiğinde tercüman kullanılarak, hastanın anlayabileceği şekilde, tıbbi terimler muhtemel olduğunca kullanılmadan, tereddüt ve şüpheye yer verilmeden ve hastanın ruhi durumuna uygun ve nazik bir açıklama ile verilir
Veri Verilmesi Caiz Olmayan ve Önlem Alınması Gereken haller
Madde 19 Hastanın manevi yapısı üzerinde kötü etki yapmak suretiyle hastalığın artması ihtimalinin bulunması ve hastalığın seyrinin ve sonucunun vahim görülmesi hallerinde, teşhisin saklanması caizdir Hastaya veya yakınlarına, hastanın sağlık hakkında veri verilip verilmemesi, yukarıdaki fıkrada belirtilen koşullar çerçevesinde tabibinin takdirine bağlıdır
Tedavisi olmayan bir tanı, ancak bir tabip kadar ve bütün bir ihtiyat içinde hastaya hissettirilebilir veya bildirilebilir Hastanın huysuz yönde bir talebinin bulunmaması ya da açıklanacağı şahsın evvelden belirlenmemesi halinde, böyle bir tanı ailesine bildirilir
Bilgi Verilmesini Yasaklama
Madde 20 İlgili mevzuat hükümlerine ve hastalığın mahiyetine kadar yetkili mercilerce alınacak tedbirlerin gerektirdiği haller dışarıda; hasta, sağlık hakkında kendisine veya ailesine veya yakınlarına veri verilmemesini isteyebilir
Hasta Haklarının Korunması
Mahremiyete Saygı Gösterilmesi
Madde 21 Hastanın, mahremiyetine hürmet gösterilmesi esastır Hasta mahremiyetinin korunmasını dobra dobra istek de edebilir Her türlü tıbbi müdahale, hastanın mahremiyetine hürmet gösterilmek suretiyle icra edilir
Mahremiyete hürmet gösterilmesi ve bunu arzu etmek hakkı;
a) Hastanın, sağlık ile ilgili tıbbi değerlendirmelerin mahremiyet içerisinde yürütülmesini,
b) Muayenenin, teşhisin, tedavinin ve hasta ile ilk elden teması gerektiren öteki işlemlerin makül bir mahremiyet ortamında gerçekleştirilmesini,
c) Tıbben sakınca olmayan hallerde yanına bir yakınının bulunmasına müsade verilmesini,
d) Tedavisi ile doğrudan ilgili olmayan kimselerin, tıbbi müdahale sırasında bulunmamasını,
e) Hastalığın mahiyeti gerektirmedikçe hastanın kişisel ve ailevi hayatına müdahale edilmemesini,
f) Sıhhat harcamalarının kaynağının rahat tutulmasını, kapsar
Ölüm olayı, mahremiyetin bozulması hakkını vermez
Eğitim bahşedilen sağlık kurum ve kuruluşlarında, hastanın tedavisi ile ilk elden ilgili olmayanların tıbbi müdahale esnasında bulunması gerekli ise; önceden veya tedavi sırasında bunun için hastanın ayrıca rızası alınır
Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Alt Tutulmama
Madde 22 Kanunda gösterilen istisnalar hariç edinmek üzere, kimse, rızası olmaksızın ve verdiği rızaya uygunsuz bir şekilde tıbbi ameliyeye emrindeki tutulamaz
Bir suç işlediği ya da buna iştirak ettiği şüphesi aşağı yer alan kişinin işlediği suçun muhtemel delillerinin, kendisinin veya mağdurun vücudunda olduğu düşünülen hallerde; bu delillerin ortaya çıkarılması için sanığın veya mağdurun tıbbi ameliyeye tabi tutulması, hakimin kararına bağlıdır
Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde bu ameliye, cumhuriyet savcısının
talebi üzerine yapılabilir
Bilgilerin Bakımlı Tutulması
Madde 23 Afiyet hizmetinin verilmesi nedeniyle edinilen bilgiler, kanun ile müsaade edilen haller dışarıda, hiçbir şekilde açıklanamaz
Kişinin rızasına dayansa bile, şahsiyet haklarından iyice vazgeçilmesi, bu hakların başkalarına devri ya da fazla şekilde sınırlanması neticesini doğuran hallerde bilginin açıklanması, bunları açıklayanın yasal sorumluluğunu kaldırmaz
Yasal ve ahlaki yönden geçerli ve haklı bir sebebe dayanmaksızın hastaya hasar verme ihtimali yer alan bilginin ifşa edilmesi, personelin ve öteki kimselerin hukuki ve cezai sorumluluğunu da gerektirir
Araştırma ve eğitim amacı ile yapılan faaliyetlerde de hastanın kimlik bilgileri, rızası olmaksızın açıklanamaz
Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası
Hastanın Rızası ve Izin
Madde 24 Tıbbi müdahalelerde hastanın rızası gerekir Hasta minik veya mahcur ise velisinden veya vasisinden müsade alınır Hastanın, velisinin ya da vasisinin olmadığı veya hazır bulunamadığı ya da hastanın açıklama gücünün olmadığı hallerde, bu şart aranmaz
Kanuni vekil kadar muvafakat verilmeyen hallerde, müdahalede bulunmak tıbben gerekli ise, velayet ve vesayet altındaki hastaya tıbbi müdahalede bulunulabilmesi; Türk Medeni Kanunu'nun 272 nci ve 431 inci maddeleri uyarınca mahkeme kararına bağlıdır
Kanuni temsilciden ya da mahkemeden müsade alınması zaman gerektirecek ve hastaya hemen müdahale edilmediği takdirde hayatı ya da hayati organlarından birisi tehdit altına girecek ise, izin şartı aranmaz
Üçüncü fıkrada belirtilmiş ve hayatı veya yaşamsal organlardan birisini tehdit eden ivedi haller haricinde, rızanın tekrar tekrar geri alınması mümkündür
Rızanın geri alınması, hastanın tedaviyi reddetmesi anlamına kazanç
Rızanın müdahale başladıktan daha sonra geri alınması, fakat tıbbi yönden sakınca bulunmaması şartına bağlıdır
Tedaviyi Reddetme ve Erteleme
Madde 25 Kanunen zorunlu olan haller haricen ve doğabilecek olumsuz sonuçların sorumluluğu hastaya ait almak üzere; hasta kendisine uygulanması planlanan ya da uygulanmakta olan tedaviyi geri çevirmek ya da durdurulmasını istemek hakkına sahiptir Bu halde, tedavinin uygulanmamasından doğacak sonuçların hastaya ya da kanuni temsilcilerine veyahut yakınlarına anlatılması ve bunu bildiren yazılı doküman alınması gerekir
Bu hakkın kullanılması, hastanın afiyet kuruluşuna yeniden müracaatinde hasta aleyhine kullanılamaz
Küçüğün veya Mahcurun Tıbbi Müdahaleye İştiraki
Madde 26 Kanuni temsilcinin muvafakatinin gerektiği ve yeterli olduğu hallerde dahi, mümkün olduğu ölçüde küçük ya da mahcur olan hastanın dinlenmesi suretiyle tıbbi müdahaleye iştiraki sağlanır
Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması
Madde 27 Klinik ya da laboratuar muayeneleri sonucunda bilinen klasik tedavi metodlarının hastaya avantaj vermeyeceğinin sabit olması ve daha evvel deney hayvanları üstünde kafi derecede tecrübe edilmek suretiyle faydalı tesirlerinin anlaşılması ve hastanın rızasının bulunması şartları birlikte mevcut olduğunda, tanıdık klasik çare metodları yerine başka bir çare usulü uygulanabilir Keza, aşina klasik çare metodu dışındaki bir metodun uygulanabilmesi için, hastaya faydalı olacağının ve bu tedavinin bilinen alışılmış çare usullerinden daha elverişsiz sonuç vermeyeceğinin mümkün olması da şarttır
Evvelce tecrübe edilmemiş bir tıbbi tedavi ve müdahale usulü, oysa hasar vermeyeceğinin ve hastayı kurtaracağının mutlak olarak öngörülmesi halinde yapılabilir
Altıncı Bölüm'de yeralan hükümler saklıdır
Rızanın Şekli ve Geçerliliği
Madde 28 Mevzuatın öngördüğü istisnalar dışarıda, rıza herhangi bir şekle tabi değildir
Hukuka ve ahlaka tutarsız olarak alınan rıza hükümsüzdür ve bu şekilde alınan rızaya dayanılarak müdahalede bulunulamaz
Organ ve Doku Alınmasında Rıza
Madde 29 18 yaşından küçük ve mümeyyiz olmayanlardan organ ve doku alınamaz Bu şartları tamamlanmış olanlardan teşhis, tedavi ve bilimsel amaçlar ile organ ya da doku alınması, 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve NakliHakkında Kanun'un 6 ncı maddesinde öngörülen yazılmış şekil şartına tabidir Ölüden organ ve doku alınma şartı ve cesetlerin bilimsel araştırma için muhafazası hususunda 2238 sayılı Kanun'un 14 üncü maddesi hükümleri saklıdır
Aile Planlanması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi
Madde 30 İlgilinin rızası mevcut olsun ya da olmasın, Bakanlık göre tespit edilmiş olanlar dışındaki ilaç ve araçlar aile planlaması hizmetlerinde kullanılamaz
Gebeliğin sona erdirilmesi, 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun ile öngörülen şartlara tabidir
Sterilize Etme ve gebeliğin sona erdirilmesi hallerinde, hastanın rızası ile evli ise eşinin de rızası gereklidir
Rızanın Kapsamı
Madde 31 Rıza alınırken hastanın veya kanuni temsilcisinin tıbbi müdahalenin konusu ve sonuçları hakkında bilgilendirilip aydınlatılması esastır
Hastanın, uygulanacak tıbbi müdahale için verdiği rıza, bu müdahalenin gerektirdiği sair tıbbi işlemleri de kapsar Oysa, tıbbi işlemlerin uygulanmasında, bu Yönetmelik'te ve öteki mevzuatta belirlenen hakların ihlal edilmemesi için azami ihtimam gösterilir
Tıbbi Araştırmalar
Tıbbi Araştırmalarda Rıza
Madde 32 Hiç kimse; Bakanlığın izni ve kendi rızası bulunmaksızın, deneyim, araştırma veya eğitim amaçlı hiçbir tıbbi müdahale konusu yapılamaz Tıbbi araştırmalardan beklenen tıbbi menfaat ve toplum menfaati, üzerinde araştırma yapılmasına rıza belirten gönüllünün hayatından ve cisim bütünlüğünün korunmasından üstün tutulamaz
Tıbbi incelemeler, yalnızca, mevzuata göre araştırmada bulunmayan yetkili ve yeterli tıbbi bilgi ve tecrübeyi haiz olan personel göre, yönetmelik ile muhakkak yer alan yerlerde yürütülür
Gönüllünün tıbbi araştırmaya rıza göstermiş olması, bu araştırmada devir alan personelin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz
Gönüllünün Korunması ve Bilgilendirilmesi
Madde 33 Araştırmalarda, gönüllünün sağlığına ve diğer karakter haklarına hasar verilmemesi için gereken tüm tedbirler alınır Araştırmanın gönüllüye vereceği mümkün zararlar evvelden saptama edilemediği takdirde; gönüllü, rızası bulunsa zeka, araştırma konusu yapılamaz
Gönüllü; araştırmanın maksadı, usulü, olası faydaları ve zararları ve araştırmaya iştirak etmekten vazgeçebileceği ve araştırmanın her safhasında başlangıçda verdiği rızayı geri alabileceği hususlarında, önceden yeterince bilgilendirilir
Rıza Alınmasının Usülü ve Şekli
Madde 34 Tıbbi araştırma hakkında yeterince bilgilendirilmiş olan gönüllünün rızasının maddi ya da manevi hiçbir zorlama aşağıda olmaksızın, iyice hür iradesine dayanılarak alınmasına azami ihtimam gösterilir
Tıbbi araştırmalarda rıza yazılmış şekil şartına tabidir
Küçüklerin ve Mümeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 35 Reşit ve mümeyyiz olmayanlara, kendilerine faydası olmadan, sırf tıbbi araştırma amacı güden tıbbi müdahaleler hiçbir surette kullanım edilemez Faydaları bulunması şartı ile reşit ve mümeyyiz olmayanlar üzerinde tıbbi araştırma yapılması, velilerinin veya vasilerinin rızasına bağlıdır Kanuni vekil tarafından muvafakat verilmeyen hallerde, 24 üncü maddenin ikinci fıkrası hükmü uygulanır
Hap ve Terkiplerin Araştırma Amacıyla Kullanımı
Madde 36 Özel mevzuatına göre izin veya ruhsat alınmış olsa deha, sırf tıbbi araştırma amacı ile hasta üstünde kendi rızası ve Bakanlığın izni bulunmaksızın hiçbir hap ve terkip kullanılamaz
Hap ve terkiplerin tıbbi araştırmada kullanımı, 29111993 tarihli ve 21480 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Hap Araştırmaları Hakkında Mevzuat hükümlerine tabidir
Diğer Haklar
Güvenliğin Sağlanması
Madde 37 Herkesin, sağlık durumu kurum ve kuruluşlarında emniyet içinde olmayı bekleme ve bunu istemek hakları vardır
Tüm afiyet kurum ve kuruluşları, hastaların ve ziyaretçi ve refakatçi gibi yakınlarının can ve mülk güvenliklerinin korunması ve sağlanması için gerekli tedbirleri olmak zorundadırlar
Esir ve hükümlerin sağlık kurum ve kuruluşlarında muhafazaları ile ilgili özel yönetmelik hükümleri saklıdır
Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Kullanma
Madde 38 Sağlık kurum ve kuruluşlarının imkanları ölçüsünde hastalara dini vecibelerini serbestçe yerine getirebilmeleri için gereken tedbirler alınır
Kurum hizmetlerinde aksamalara sebebiyet verilmemek, başkalarını rahatsız etmemek ve personelce düzenlenip yürütülen tıbbi tedaviye hiç bir şekilde müdahalede bulunulmamak şartı ile hastalara dini telkinde bulunmak ve onları manevi yönden cesaretlendirmek üzere talepleri halinde, dini inançlarına uygun olan din görevlisi eğlence edilir Bunun için, sıhhat kurum ve kuruluşlarında yerinde vakit ve mekan belirlenir
İfadeye muktedir olmayıp da dini inancı bilinen ve öksüz olan agoni halindeki hastalar için de, istek şartı aranmaksızın, dini inançlarına yerinde olan din görevlisi çağrılır
Bu hakların nasıl ve ne vakit kullanılacağı ve bu konuda alınacak tedbirler, sıhhat kuruluşunun alıştırma usul ve esaslarını belirten mevzuatta hem düzenlenir
İnsani Değerlere Hürmet Gösterilmesi ve Ziyaret
Madde 39 Hasta, kişilik değerlerine yerinde bir şekilde ve ortamda sağlık durumu hizmetlerinden faydalanma hakkına sahiptir
Sağlık Durumu hizmetlerinde tayin alan bütün personel; hastalara, yakınlarına ve ziyaretçilere güleryüzlü, nazik, şefkatli ve afiyet hizmetleri ile ilgili mevzuat ve bu Mevzuat hükümlerine uygun olarak adet edinmek zorundadır
Sağlık Durumu hizmetlerinin her safhasında, hastalara, onların bedeni ve ruhi durumları dikkate alınarak, hangi işlemin niçin ve nasıl yapıldığı, yapılacağı ve bekletilmeleri sözkonusu ise, bekletilmenin sebepleri hususunda gerekli ve tatmin edici data verilir
Sıhhat kurum ve kuruluşlarında, insan haysiyetine uygu gereken her türlü hijyenik şartların sağlanması, gürültünün ve rahatsız edici diğer bütün etkenlerin bertaraf edilmesi esastır Gerektiğinde, bu hususlar hasta göre talep konusu yapılabilir
Hasta ziyaretçilerinin kabul edilmesi, kurum veya kuruluşca belirlenen usul ve esaslara uygun olarak ve hastaların huzur ve sükunlarını bozacak fiil ve tutumlara sebebiyet vermeyecek şekilde gerçekleştirilir ve bu konuda gereken tedbirler alınır
Refakatçi Bulundurma
Madde 40 Muayene ve çare esnasında hastaya yardım etmek üzere; mevzuatın ve kurum imkanlarının elverdiği ve hastanın sağlık durumunun gerektirdiği ölçüde, tedaviden sorumlu olan tabibin yerinde görmesine bağlı olarak, refakatçi bulundurulması istenebilir
Bu hakkın nasıl ve ne zaman kullanılacağı ve bu konuda alınacak tedbirler, afiyet kurum ve kuruluşunun çalışma usül ve esaslarını bildiren mevzuata hem düzenlenir
Hizmetin Sağlık Durumu Kurum ve Kuruluşu Dıştan Verilmesi
Madde 41 Hastalar, aşağıdaki hallerde sağlık durumu hizmetlerinden bulundukları yerlerde de faydalanabilirler:
a) Koruyucu sıhhat hizmetlerinin verilmesinde,
b) Tıbbi sebeplerden nedeniyle sıhhat kuruluşuna kişisel olarak gidilemeyen ya da götürülemeyen hallerde,
c) Tabii afetler gibi mucizevi hallerde
Hizmetin afiyet kuruluşu haricen verilmesi ile ilgili yöntem ve esaslar,
Bakanlık tarafından keza düzenlenir
Sorumluluk ve Hukuki Korunma Yolları
Başvuru, Şikayet ve Dava Hakkı
Madde 42 Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakları vardır
Sağlık Durumu Kurum ve Kuruluşlarının Sorumluluğu
Madde 43 Hasta haklarının ihlali halinde, personeli istihdam eden kurum ve kuruluş aleyhine bedensel ya da manevi veyahut keza maddi ve ayrıca de manevi tazminat davası açılabilir
Ancak, aleyhine dava açılacak merciin millet kurum ve kuruluşu olduğu takdirde;
a) 2577 sayılı Yönetimle Ilgili Suçlama Usulü Kanunu'nun 12 nci maddesine tarafından; hakkın bir yönetimle ilgili operasyon dolayısı ile ihlal edilmesi halinde ilgililer, doğrudan doğruya tam adalet davası ya da iptal ve bütün yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine dava açma süresi içerisinde bütün yargı davası açabilirler
b) Benzer Kanun'un 13 üncü maddesi uyarınca, zarar verici eylemin öğrenildiği tarihten itibaren en geç bir yıl içinde somut ve manevi tazminat olarak istenilen tazminat miktarı ayrı ayrı gösterilerek idareye başvuru edilmesi ve talebin açıkca veya zımnen reddi halinde kanuni süresi içinde idari adalet mercilerinde dava açılması gerekir
Devlet Memuru ya da Diğer Ulus Görevlisi Personelin Sorumluluğu
Madde 44 Bu Yönetmelik'te gösterilmiş olan hasta haklarının gerçekte kullanılmasına mani olan veya bu hakları diğer şekilde ihlal eden personelin, cezai, finansal ve inzibati sorumluluklarının tamamı veya bunlardan bir kısmı doğabilir
Birinci fıkrada belirtilen sorumluluklar haricinde, ihlalin durumuna kadar, personeli istihdam eden kurum ve kuruluş göre personel hakkında uygulanacak yönetimle ilgili önlem ve müeyyideler saklıdır
Ulus Personelinin Sorumluluğunu Tesbit Usulü
Madde 45 Ulus kurum ve kuruluşlarında görevli personelin, hasta haklarını ihlal eden fiil ve halleri, şikayet halinde veya idarece kendiliğinden tespit edildiğinde, hadisenin takibi, soruşturulması ve gerekir ise müeyyideye bağlanması için ilk elden valiliklerce veyahut Bakanlık veya personelin görevli olduğu kurumlar tarafından müfettiş ya da muhakkik görevlendirilir
Halk Personeli Hakkındaki Müeyyideler
Madde 46 Hasta haklarının Devlet memuru ya da diğer millet görevlisi personel kadar ve görevleri esnasında herhangi bir şekilde ihlali halinde uygulanacak müeyyideler aşağıda gösterilmiştir:
a) Ulus görevlisi olan personelin fiilinin niteliğine tarafından, soruşturmacı göre hakkında disiplin cezası öneri edilmiş ise, mevzuatın öngördüğü disiplin cezaları yetkili amir veya kurullarca usulüne göre takdir edilir
b) Hak ihlali bununla birlikte suç oluşturan hukukuna kadar kabahat teşkil ettiği takdirde, memur olan personel hakkında, Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkat hükümlerine tarafından yapılan soruşturma sonucunda ihtiyaçu muhakeme kararı verilir ise, dosya cumhuriyet başsavcılığı'na gönderilerek ceza davası açılması ve böylece personel hakkında fiiline yerinde bulunan cezai müeyyidenin tatbiki sağlanır
c) Anayasa'nın 40 ıncı maddesinin ikinci fıkrası, 129 uncu maddesinin beşinci fıkrası ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 13 üncü maddesi ve ilgili öteki yönetmelik uyarınca, memurların ve öteki ulus görevlilerinin yasal sorumluluğu doğrudan doğruya memur aleyhine açılacak dava yolu ile gerçekleştirilemez Dava, 43 üncü maddede gösterilen usule göre, ancak idare aleyhine açılabilir Bu personelin hukuki sorumluluğunun doğması, yöneticilik aleyhine açılacak dava neticesinde tazmin kararı verilmesine bağlıdır Millet görevlisi personelin verdiği hasar, mahkeme emri üzerine yöneticilik kadar tazmin edildikten sonra, müsebbibi olan sorumlu personele rücü edilir
d) Millet görevlisi personelin mesleklerini resmi görevleri dışında bağımsızlık olarak icra etmekte iken işledikleri fiillerden dolayı haklarında 47 nci maddeye tarafından işlem yapılır
Ulus Görevlisi Olmayan Personelin Sorumluluğu
Madde 47 Hasta haklarının Devlet memuru veya öteki kamu görevlisi olmayan personel tarafından herhangi bir şekilde ihlali halinde uygulanacak müeyyideler aşağıda gösterilmiştir:
a) Millet görevlisi olmayan personel; hakları ihlal edilen hastanın ilk elden vaki olacak şikayeti üstüne veya bu fiillerin diğer şekilde tespiti halinde Bakanlık ya da diğer kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan bildirim üstüne, bunların özel kanunlara kadar sabit olan kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları şeref anlarınca disiplin cezaları ile cezalandırılabilir
b) Kamu görevlisi olmayan personelin hasta haklarını ihlallerinden doğan hukuki sorumlulukları, genel hükümlere göre doğrudan doğruya kendilerine veya bunları çalıştıran kurum ve kuruluşlara karşısında ya da hem kendilerine ve ayrıca de çalıştıranlara aleyhinde birlikte dava açılarak ileri sürülebilir
c) Ulus görevlisi olmayan personel hakkında, ceza hukukuna kadar suç teşkil eden fiilleri sebebiyle cezai müeyyideler kullanım edilmesi, genel hükümlere göre doğrudan doğruya cumhuriyet savcılıklarına yapılacak ihbar veya şikayet aracılığıyla gerçekleştirilebilir
Son Hükümler
Kurum ve Kuruluş Yetkililerinin Görevi
Madde 48 Sağlık kurum ve kuruluşlarının yetkilileri; bu Yönetmelik'te ve öteki mevzuatta belirtilen hasta haklarının lafzına ve ruhuna uygun şekilde kullanılabilmesine yardım etmek amacı ile bu Mevzuat'te gösterilen hasta haklarını bir liste, tabela ya da kitapçık haline getirerek, bunları afiyet kurum ve kuruluşunun, hastalar, personel ve ziyaretçiler kadar kolayca ulaşılıp okunabilecek uygun yerlerinde bulundurmak da dahil elde etmek üzere, gereken bütün tedbirleri almakla mükellef ve yetkilidir
Saklı Olan Hükümler
Madde 49 Ulusal güvenliğin, millet düzeninin, millet yararının, genel ahlakın ve genel sağlığın korunması maksatları ve kanun hükümleri ile getirilen özel düzenlemeler ve sınırlamalar saklıdır
Yürürlük
Madde 50 Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer
Yürütme
Madde 51 Bu Mevzuat hükümlerini Afiyet Bakanı yürütür