SİNUZİT NEDİR?
Paranazal sinüsler delikleri burun ve genze açılan baş içindeki boluklardır. Sinüzit, bu sinüslerin viral, allerjik yahut bakteriyel nedenlere bağlı iltihaplanması olarak tanımlanır. Sinüzite neden olan inflamasyon burun mukozasını da tesirler. Gündüz öksürüğü, burun akıntısı ve burun tıkanıklığı üzere belirtilerinin 10 günden uzun sürmesi ve 30. günden evvel kaybolması durumunda akut bakteriyel sinüzit (ABS), 4-12 hafta sürüp geçmesi durumunda subakut bakteriyel sinüzit, 90 gün yahut daha uzun sürerse kronik sinüzitten kelam edilir. En az 10 günlük belirtisiz periyot aralıkları ile tekrarlayan ABS, rekürran akut bakteriyel sinüzit olarak isimlendirilir. Kronik sinüzit tabanında ABS geliştiğinde, var olan sinüs belirtilerine akut atak vadesince yeni akut sinüzit belirtileri eklenir, antibiyotik tedavisi sonrası yeni belirtiler kaybolur, kronik sinüzit belirtileri devam eder.
Viral üst teneffüs yolu enfeksiyonu (soğuk algınlığı, ÜSYE), allerjik rinit ve sinüzit, pediatri polikliniğinde görülen hastaların büyük çoğunluğunu oluşturur ve bu illetlerin üçü de burun tıkanıklığı, burun akıntısı ve öksürük ile belirti verir. Allerjik rinit ve viral ÜSYE sinüziti kolaylaştıran en değerli hastalıklardır. Evlatlar yılda 6-8 viral üst teneffüs yolu enfeksiyonu (ÜSYE) geçirirler. Bunların %5-10’unda ABS komplikasyonu gelişir. Komplike olmayan viral ÜSYE doğal seyri uygun tanımlanmıştır. Ateş, halsizlik, miyalji, boğaz ağrısı, aksırık üzere belirtiler 3-8 günde kaybolur; öksürük, burun akıntısı ve burun tıkanıklığı üzere sık rastlanan belirtiler hastaların %25’inde 14. güne dek, %10’unda 14. günden daha çokça uzayabilir. Burun akıntısının renk ve kıvamı sinüzitin viral yahut bakteriyel olduğunu ayırt ettirmez. ABS tanısı, ÜSYE belirtilerinin 10-14. günden sonra devam etmesi ile konulabilir. Devam eden bulgular ekseriyetle gündüz öksürüğü ve burun akıntısı formundadır. Burun akıntısı rastgele bir renk yahut kıvamda olabilir.
TANI NASIL KONUR?
Olağan koşullarda ve teorik olarak steril kabul edilen sinüs boşluklarının hengam zaman komşuluğundaki boğaz-geniz-burun mukozası flora bakterileri ile temasta olduğu göz önüne alınırsa, paranazal sinüs boşluğunda 104/ml yahut daha çokça bakteri üretilmesi ABS tanısı için altın standarttır. Bununla birlikte invazif bir formül olan sinüs likidi alınması çocuklarda bakteriyel sinüzitin rutin tanısı için önerilmez.
ABS tanısı, üst teneffüs yolu belirtileri ile başvuran evlatta belirtilerin sebat etmesi yahut şiddetli olması üzere klinik kriterlere dayanır. Sebat eden belirtiler, 10-14 günden çokça sürüp 30. günden evvel kaybolan nazal yahut postnazal akıntı (her nitelikte), gündüz öksürüğü (gece kötüleşebilir) yahut her ikisi birliktedir. Şiddetli belirtiler ise hasta görünümlü bir evlatta 39oC’den yüksek ateş ve 3-4 günden uzun süren pürülan burun akıntısıdır. ÜSYE sonrası teneffüs yolu belirtileri 10. güne dek sürebilir, gelgelelim belirtilerin hafifleme eğilimi göstermemesi bakteriyel olumsuz sonuçları düşündürür. Orta noktada şiddetli komplike olmamış viral ÜSYE’nun şiddetli belirtilerle ortaya çıkan ABS’den ayrılması gerekir. Viral ÜSYE’da ateş marazın erken devrinde, başağrısı ve miyalji üzere belirtilerle birliktedir. Bu başlangıçtaki belirtiler 2 gün içinde kaybolur, teneffüs belirtileri barizleşir. Illetin birinci birkaç gününde pürülan burun akıntısı gözlenmez. Şiddetli belirtilerle başvuran akut sinüzit olgularında yüksek ateş ve üstüste 3-4 gün pürülan burun akıntısı tıpkı anda görülür, göz kürelerinin gerisinde şiddetli başağrısı olabilir.
Fizik inceleme ABS tanısında çoklukla yardımcı olmaz. Komplike olmayan viral ÜSYE ve akut bakteriyel sinüzitte mukopürülan akıntı ile birlikte burun mukozasında hafif kızarıklık ve şişlik görülür. Yanakta ağrı yahut hassasiyete cocuklarda nadiren rastlanır; bu bulgular evlat ve ergenlerde akut bakteriyel sinüzitin sağlam belirtileri değildir. Frontal ve maksiller kemik üzerinde perküsyonla yahut direkt basınç uygulayarak uyarılan ağrı, ABS’i gösterebilir. Göz etrafı şişlik etmoid sinüziti düşündürür.
Teneffüs illetinin erken devirlerinde sinüs röntgeni, bilgisayarlı tomografi ve magnetik rezonans üzere radyolojik usuller sinüzit tanısında yararlı değildir, zira viral ÜSYE’da mukoza ödemi ve osteomeatal kompleksin tıkanması sinüs içinde likit birikmesine neden olmak suretiyle sinüzitin radyolojik bulgularını taklit eder. Birtakım çocuklarda frontal sinüs hiç gelişmeyebilir yahut tek tarafta gelişebilir. Gelişmemiş sinüsler yanlışlıkla opasite olarak değerlendirilip gereksiz tedavi verilmesine yol açabilir. Bu nedenle bir yaş altında sinüs sinemaları büyük bir dikkatle değerlendirilmelidir. Bakteriyel sinüzitin tanısını tek başına koyan radyografik yol yoktur. Sinüs radyolojik incelemesi sıradan ise sinüzit mümkünlüğü epeyce düşüktür. Anormal radyografik bulgular iltihabı yansıtır, ilithabın viral, bakteriyel yahut allerjik orijinli olup olmadığını belirleyemez. Akut bakteriyel sinüzitin rutin tanısında bilgisayarlı tomografi (BT) önerilmemektedir, zira viral ÜSYE’na bağlı mukoza değişiklikleri ile akut bakteriyel sinüzite bağlı olanları ayırt ettirmez. BT şu durumlarda yapılmalıdır: komplike ABS, rekürran yahut kronik sinüzit durumlarında cerrahi tedavi düşünülen hastalarda, ABS’li hastalarda proptosis, görme bozukluğu, göz ve etraf kaslardaki hareketlerde kısıtlılık, şiddetli yüz ağrısı, alın yahut yüzde bariz şişlik, şidetli başağrısı yahut toksik görünüm varsa, kronik sinüzit medikal tedaviye karşılık vermez ise, sinüs ve muhit dokuların anatomisini detaylı bir formda göstermek ve cerrahi endikasyonu pahalandırmak maksadı ile.
ANTİBİYOTİK TEDAVİSİ MÜHLETI NEDİR?
Optimal tedavi müddeti konusunda sistematik çalışmalar olmamakla birlikte ABS’de 10-14 günlük antibiyotik tedavi mühleti üzerinde görüş birliği vardır. Alternatif olarak belirtiler külliyen kaybolduktan sonra 7 gün daha antibiyotik verilebilir.
YARDIMCI TEDAVİLER NELERDİR?
Tamponlanmış serum fizyolojik (SF) ile burun yıkamalarının kabuk oluşumunu önlediği, yapışkan salgıları sulandırdığı, burun kan akımı üzerine hafif vazokonstriktör tesiri olduğu gösterilmiştir. Devletimizde yapılan bir çalışmada SF burun damlası alan hastalarla antibiyotik alan hastaların 10 gün ahir güzelleşme orantıları karşılaştırılmış, günde 4 sefer her bir burun deliğine 5 damla SF verilen hastalarda düzgünleşme nispeti antibiyotik ortamlardan bir kat daha çokça bulunmuştur.
Balgam yumuşatıcı ilaçların tasarrufu, kalın ve yapışkan balgam imalatı arttığı için kronik sinüzitte yararlı olabilir. Gelgelelim, akut sinüzitte bu ilaçların aktifliğini gösteren çalışmalara mevcut değildir.
Topikal ve sistemik dekonjestan ilaçlar akut sinüzit tedavisinde kullanılmıştır. (Sudafed, Rinogest, Rhinfant, Iliadin Vs.)Ancak, sinüzitte topikal yahut sistemik vazokonstriktörlerin yararlı tesirlerini gösteren denetimli çalışmalar mevcut değildir.
Allerjik ritine sekonder gelişen ABS’de antihistaminikler (Allerset, Alores, Zaditen Vs) burun akıntısını azalttıkları için kullanılmaktadır. Lakin, antihistaminiklerin antikolinerjik tesirleri burun ve sinüs salgılarının viskozitesini artırdıklarından sinüs drenajının daha çok bozulmasına yolaçabilirler.
Çocuklarda ABS’in adjuvan tedavisinde intranazal steroidlerin (N-cort, Flixonase, Nasonex Vs))etkinliği üzerine çift kör plasebo denetimli tek çalışma mevcut olup bu çalışma intranazal budesonid ile tedavinin 2. haftasında sinüzit belirtilerinde orta noktada düzgünleşme sağlamıştır.