Spor yaralanması nedir?
Velev profesyonel manada isterse hobi olarak yapılsın; her türlü spor aktivitesi sırasında oluşan, vücudun tamamının yahut bir ortamının olağandan ziyade bir kuvvetle müsabakası sonucunda, dokuların dayanıklılık hududunu aşmasıyla meydana gelen yaralanmalara spor yaralanmaları denilir.
Spor salonlarında yapılan en değerli günahlar:
Spor yaparken dikkat edilmesi gereken noktalar ve uygulanması gereken kimi püf noktaları olduğu üzere, kaçınılması gereken birtakım kusurlar da vardır. Bu yanlışların kimileri motivasyonunuzu düşürebileceği yahut spor veriminizi azaltabileceği üzere kimileri da yaralanma tehlikesi doğurabilir. Spor salonunda yapılan cürümleri öğrenin ve onlardan kaçınarak spor veriminizi arttırın.
Tek başına çalışmak
Spor salonunda, münhasıran tartı çalışırken tek başınıza çalışmanız önerilmez. Bir spor arkadaşı edinmek motivasyonunuzu arttıracaktır; ancak yük çalıştığınız sırada yanınızda olacak bir spor arkadaşı güvenlik açısından da gereklidir. Gerektiğinde size yardım edebilir ve yüksek tartılar altında egzersiz yaparken ağrılıkların altında kalma tehlikesi geçirmenizi önler.
Hareketleri yanlış yapmak
Tartı çalışması sırasında değerli olan sırf tartıları kaldırmak değildir. Tartıları nasıl kaldırdığınız da çok kıymetlidir. Bu yüzden her hareketin malûm bir yapılış hali vardır. Spor imamlarına bu bahiste danışın ve anlattıkları ayrıntıları dikkatlice dinleyin; gerekirse size hareketi göstermelerini isteyin. Hareketi birinci yaptığınızda düşük tartılar kullanın. Vakitle dimağ hareketleri öğrenir ve bunları çok daha rahat yapabilir hâle gelirsiniz.
Çok ağır çalışmak
Bir an evvel sonuç almak ve kaslarınızı güçlendirmek istiyor olabilirsiniz; fakat sabırlı olmalısınız. Yüksek yüklerle çalışmak hem kısa hem de uzun vadede tehlikelidir. Bir kazaya neden olup sakatlanabilir ya da eklemlerinizi ve kaslarınızı çokça zorlayarak uzun vadede ortaya çıkacak sıkıntılara taban hazırlayabilirsiniz.
Çok uzun mühlet antrenman yapmak
Antrenman sırasında vücudumuz pres altındadır. Vücudumuz sporun sebep olduğu basınca malûm bir müddet direnir; ama bir mühlet sonra gerilim hormonları salgılanmaya başlar. Bu noktadan sonra artık, yapılan spordan alınan verim de çok düşük olacaktır. Bu müddet birden fazla insan için bir saat civarındadır. Bu yüzden antrenman müddetiniz bir saati aşmamalıdır. Arkadaşınızla sohbete dalmayın, dinlenme vadelerini çok uzun tutmayın ve mütemadi yeni setler yahut hareketleri programınıza ekleyip kendinizi şiddetli zorlamayın.
Sık rastlanan spor yaralanmalarından kimileri şöyledir;
AŞİL TENDİNİTİ
Baldır kaslannın kramp yada spazmlara neden olacak kademede çok zorlanmasıdır.Topuğun üst kısmında uzun süren ağrılarolur.Ağrılı tarafı tesbit edin (örn. bandaj ile) ve zorlamadan kaçının.Mutlaka bir Fizik Tedavi ve rehabilitasyon mütehassısına danışın.Baldır kaslarına masaj yapılması ve topuğun ayakkabı içine konacak bir kesim i!e yükseltilmesi aşil tendonuna binen yükü azaltıp güzelleşmeyi hızlandıracaktır.Bu arada soğuk kompres pratiği da ihmal edilmemelidir.Beslenme ile münasip Magnezyum alınması problemlere karşı tedbirlerden birisi olabilecektir
AŞİL TENDONU KOPMASI
Nedeni ya direk aşile olan travma ya da kasın şiddetli zorlamanması olabilir. Diz-dirsek konumunda, her iki ayak muayene masası kenarında muaf olarak sarkarken, baldır kavrama testinde sağlam tarafta ayak parmaklarında kopan tarafta hareket yoktur. Tendon üzerinde (bir parmak kadar genişlikte) bir çukur izlenir.Aşil tendon kopmalarında kesinlikle cerrahi onarım gereklidir. Postop bir vade atel alçı mühleti olmaktadır.Alçı sonrası için kesinlikle Fizk tedavi ve rehabilitasyon ile tendon eski haline dönmektedir.
BAĞ ZEDELENMELERİ
Eklemi doğal sonları ötesinde harekete zorlayan harhangi bir kuwet bağ zedelenmesine yol açabilir.Etkilenen eklemde ağrı, fonksiyon bozukluğu ve eklem içi kanamaya ve likit artışına bağlı olarak şişme görülebilir.İlk olarak soğuk (buz) tatbik ve bandajlama yapılmalıdır. Sakatlığın ciddiyet raddesine bağlı olarak muvakkat bir müddet için sportif aktivitelerden uzak kalınmalı. llgili Fizik tedavi ve reh.uzman tabibine muayene olunması tavsiye edilir.
SU TOPLAMASI
Ayakkabı ya da başka spor materyallerinin deri üzerine yaptığı basınç ya da tahriştir.Su toplanması durumunda likit boşaltılmalı ortam dezenfekte edilmeli ve etkılenen alan hava geçişi sağlanacak formda pansuman yapılmalıdır.Ayakkabılann içini ve giyilen çorapların dışını hafifçe sabunlamak yahut ayakkabıların deri kısımlarının iç kısmına yumuşatrcı yağ sürmek yararlı sonuçlar vermektedir. Ellerdeki su toplaması münasebetli eldiven giyerek önlenebılir.
KASIK ZORLANMASI
Spora iştirak öncesi gayrikâfi ısınma ve gerdirme sonucu uyluğun iç kısmındaki kas ve tendonlann şiddetli zorlanmasıdır. Uyluğun üst ve iç kısmında şiddeti gitgide artan ağrı olur.Etkilenen ortama 20 dakika kadar buz uygulanır ve ağırlıklı bandaj yapılır.3 gün içinde gerdirme-gevşetme egzersizlerine başlanabilir. Kasık ortamına nizamlı olarak ağrı giderici ve ödem giderici jel formunda ilaçlar uygulanır. Gerdirme -gevşetme egzersizleri ağrısız olarak yapılmaya başlandığında tedricen koşu içeren çalışmalara geçilebilir. Şayet ağrı hisedilirse egzersizlere devam edilmeli ve ara verilmelidir.
Antrenman ya da müsabakalar öncesinde uyluk ve kasık kesiminde kasların münasebetli bir biçimde ısıtılması ve gerdirme egzersizlerinin yayılması tedbir açısından değerlidir.
DİZ EKLEMLERI KIKIRDAK ZEDELENMELERİ
Tarafta sabit ve diz bükülü durumdayken iç ya da dış kuvvetlerin tesiriyle diz ekleminin zorlanmasıdır. Dizin bükülme ve dönme hareketlerinde eklem ortamında ağrı duyulur. Ağrı nedeniyle dizin tam olarak gerilme konumuna gelmesi acilen çabucak imkansızdır.Diz muhitine ağrı kesici ve ödem giderici jel formunda ilaç gel uygulanır. Buz ile soğuk-baskılı bandaj yapılır. Hengam kaybetmeden bir Fizik tedavi ve Reh.hekimine başvurulmalıdır. Bazen cerrahi girişi gereken durumlar laf konusu olabilir
SPOR SONRASI KAS SERTLİĞİ, YORGUNLUK AĞRILARI
Makul olmayan antrenman rejimi, kasların çok tasarrufu, kimi minerallerin zayıflığı (özellikle magnezyum azlığı). Kısa müddetli kas ağrıları ve yorgunluk olur.Etkilenen kas kümelerinin gerdirme egzersizleri ile gevşetilmesi gerekir. Sıcak-ıslak pratikler (sıcak duş ve banyo). Ağrı giderici ve ödem azaltıcı jel formunda ilaç pratiği yapılmalıdır.Önlem emelli gereğince Magnezyum alımına dikkat edilmesi gerekir. Antrenman ve yarışlar öncesinde münâsib ısınma ve gerdirme egzersizleriyle kaslar yüklenmeye hazırlanmalı. Bu pratik en azından 20 dakika kadar sürmelidir.
KAS EZİLMELERİ
Sert bir cisime ya da sakattanmaya yol açabilecek bir presin kasta bölgesel olarak bir doku bütünlüğü bozukluğu yaratmasıdır. Kimi durumlarda damar dışına likit sızmasına bağlı (kas içi kanama) olarak morarma görülebilir.İlk pratik olarak ağrı giderici ve ödem azaltıcı jel formunda ilaç ve soğuk-baskılı bandaj ile 48 saat tedavi yapılır.
BURKULMALAR
Bir eklem iç ya da dış kökenli bir fizikî etken tarafından olağan hareket hadlerinin ötesinde zorlandığında eklemin bağları haddinden fazla gerilebilir yahut kopabilir.Oldukça kısa bir mühlet içinde eklem muhitinde şişme ortaya çıkar. Damar zedelenmesi nedeniyle eklem muhitinde ve içinde kanama olabilir.Yeterli mühlet ve sıklıkla buz ve soğuk uygulanmalıdır (genellikle 1/2 -1 saat ara ile 8 -10 dakika kadar ve 48 – 72 saat boyunca). İlaç sürülür ve presli bandaj yapılır. Burkulan tarafta (örn. ayak bileği burkulması ise) bacak yüksekte tutulur (elevasyon) ve mahal çekimi tesirinden yararlanılarak şişme engellenmeye çalışılır.Sıcak duş alınmaması ve kesime sıcak uygulanmaması aynca ılgili Fizik tedavi ve Reh.hekimine danışılması önerilmektedir.Ağrı azaldığında ve yerdeki morarma düzeldiğinde eklem fonksiyonunu korumak için etkin egzersizlere başlanmalı ve atrenmanlar tedricen arttırılmalıdır.Kassal kuvvet zayıflığı olan, bağ zayıflığı bulunan eklemler atrenman ve yarışlar öncesinde bandajla desteklenmelidir.
TENSİÇİ DİRSEĞİ
Kolun üst kısmında dirseğin çabucak dış ve alt kısmında oluşan ağrıdır. Yaygın olarak bu ağrı dirsekten kol boyunca bileğe gerçek vurur. Bir şeyler kaldırırken yahut kol bükülüyken ağrı hissedilir yahut birşeyleri kavrarken (kahve fincanı üzere küçük şeyleri bile) ağrı hissedilir.Kolun dirsekten alt kısmını güzelce gerinerek ileriye gerçek uzatmada zorluk yaşanır .Tipik olarak 6 ile 12 hafta arasında süren ağrı olur. Rahatsızlık hissetme ise 3 haftadan birkaç yıla kadar sürebilmektedir. Uzayan ağrılarda kesinlikle Fizik tedavi ve Reh. Eksperine muayene olunmalıdır.Tedavide bandajlama,lokal sterodi enjeksiyonu ya da PRP tedavisi uygulanbilir.Özellikle PRP tedavisi kesin sonuç vermektedir.
Sporcudan kaynaklanan yaralanamaları önlemek için neler yapılmalıdır?
Faaliyet öncesi ehil ısınma, gerçek gerilme teknikleri, istikrarlı kas gücü için kuvvetlendirme egzersizleri, aerobik (kalp-damar-solunum) formu, kas gücü ve yapılan spora kişisel form ve tutarlı beslenmenin temini gereklidir. Başkaca yaşın, cinsiyetin, vücut yükü ve içeriğinin spora münasipliği, kas gücünün yerinde olması, kas tutukluğu ve zayıflığının olmaması, doğumsal yahut sonradan oluşan kas-kemik dertlerinin bulunmaması spor yaralanmalarının önlenmesinde değerli noktalardır.
Spor yaparken beslenmenin değeri
Beslenme sporcunun vücut kompozisyonunu direkt etkileyen bir etmendir. Uzun devirde, güç dengesizliği sonucunda oluşan vücut yükü ve vücut yağındaki zayıflık yahut fazlalıklar spor yaralanmalarını direkt etkilemektedir. Sporcunun önerilen vücut tartısının üzerinde olması (şişmanlık) hareket yeteneğini kısıtlamakta, sporcunun çabuk yorulmasına neden olmakta, dolayısı ile performansını olumsuz etkileyerek, yaralanma riskini arttırmaktadır. Öteki taraftan vücut tartısının ehliyetsiz olması (zayıflık), hatun sporcularda östrojen seviyesini etkilemekte, amenore görülmesine ve ileri devirde osteoporozis ve kırıklara neden olabilmektedir. Bu durum hatun sporcu triadı olarak da bilinmektedir.
Sporcunun likit tüketimi spor yaralanmalarını etkileyen bir kıymetli faktörlerden biridir. Bilhassa %2' nin üzerindeki likit kayıplarının (dehidrasyon) yaralanmaları artırdığı saptanmıştır. Bu durum; mahsusen sıklet sporcularında (kilo düşme için yapılan uygulamalarda) ve sıcak-nemli havalarda egzersiz yapan sporcularda sık görülmektedir.
Besin öğeleri incelendiğinde; karbonhidrat, protein, yağ, kalsiyum, magnezyum, sodyum, potasyum, D vitamini, demir, çinko, antioksidan vitaminler ve omega-3 yağ asidinin spor yaralanmalarında tesirli olabileceği çalışmalarda gösterilmiştir. Ehliyetsiz karbonhidrat, protein, kalsiyum, demir ve son devirlerde da yağ tüketiminin direkt olarak, omega-3 yağ asitleri, antioksidan vitaminler ve çinkonun ise vücudun savunma sistemini etkileyerek, indirekt olarak spor yaralanmalarını etkilediği düşünülmektedir. Sporcu beslenmesi teklifleri içerisinde; ehil ve istikrarlı beslenmenin toparlanmadaki tesiri, spor yaralanmalarına indirekt tesir yapmaktadır.
Tüm bunlarla birlikte vücut tartısındaki süratli değişikliklere yol açan günahlı diyet tatbikleri, yarış yahut müsabaka öncesi yenilen yemeğin devri, içeriği ve öğün sıklığı da spor yaralanmalarını etkileyebileceği gösterilmiştir.
