Son günlerde piyasalarda enteresan bir söylenti dolaşıyor. İktisat idaresinin yılbaşına kadar frene basıp daha sonra kredi musluklarını açarak kredi alamadığından yakınan endüstriciler başta olmak üzere esnaf ve halkın rahatlatılacağı belirtiliyor. Söylenenlere nazaran bu kredi paketinin büyüklüğü en az 300 milyar lira olacak. Küçük işletmelere kredilerin bir müddettir fonksiyonunu yitiren Kredi Garanti Fonu (KGF) aracılığıyla verileceği de söylenenler ortasında.
Kredi faizleri yüksek, bankalar vermeye yanaşmıyor
Şu anda özel bankalarda kredi faizleri sıfır konutlar için aylık yüzde 2.05-2.45 civarında. Kamu bankalarında ise kredi faizi sıfır konutta yüzde 1.20, ikinci el konutlarda ise yüzde 1.29 düzeyinde ve en fazla 500 bin lira kredi veriyor. Tüketici kredilerinde de faiz oranları yüzde 2.30-2.70 düzeylerinde. Fakat bu yüksek faiz oranlarına karşın tekrar de almak isterseniz bugünlerde bankaların çok sıcak yaklaştığı söylenemez. Çoklukla bir mazeret bulunarak müşteriler ya geri çevriliyor ya da belgeleri onaylanmıyor. “Krediniz hazır” içerikli SMS’lerin artık esamesinin bile okunmaması da bu yaklaşımın en kıymetli göstergesi.
'Kredi faizleri düşürülecek'
Başkent Üniversitesi Memleketler arası Finans ve Bankacılık Kısım Lideri Prof. Dr. Şenol Babuşcu, enflasyonun yüzde 100’ün üzerine çıkmasının önüne geçmek için haziran başından bu yana kredilerin durdurulduğunu hatırlatarak, “Ancak yılbaşından sonra düşük faizli krediler pompalanmaya başlayacak” dedi. Babuşcu, ikinci el konutlar için şu anda yüzde 1.29 olan aylık faiz oranının yüzde 0.99’a, gereksinim kredisinde de yüzde 1.60’tan 1.20’ye kadar düşürüleceğini belirterek, “Bu halde sağlanacak rahatlamayla enflasyon yüzde 100’e ulaşmadan mayıs ayında seçime gidilecek” diye konuştu.
‘Reel dalın kredi kanalları daraldı, üretim yapamaz hale geldi’
Ekonomist ve bankacılık uzmanı Erol Taşdelen de şu anda kredilerin neredeyse büsbütün durduğuna dikkat çekerek, “Bireysel krediler durdu, konut kredisi faizleri de kullanılabilir oranda değil. Kamu yüzde 1.20 diyor sıfır konutlar için lakin onaylamıyor evrakları. 2. el konuta yüzde 1.29 diyorlar lakin ortada yalnızca faiz oranı var, kredi yok” dedi. Gerçek kesim için de kredi kanallarının önemli halde daraldığını vurgulayan Taşdelen, şunları söyledi:
“Ekonomi idaresi bunu ‘Dövize, stokçuluğa gidiyor’ diye açıklasa da gerçeklerle fazla örtüşmüyor. Çünkü hiçbir endüstrici stok yapmak için imalat yapmaz, malı satılacak ki nakit akışı bozulmasın. Endüstride daima imalat yapan bir yapı var, satılıp satılmayacağını düşünmez endüstrici, üretir yalnızca. Üretimi durdurmanın da sanayiciye önemli maliyeti olur, o nedenle ‘İstediğim vakit şalteri indiririm, istediğim vakit açarım’ diyemez. Emtia fiyatlarındaki dalgalanmalar, tedarik zincirlerindeki aksamalar neden ile fazladan hammadde aldığı doğrudur, bu da direkt imalata gitti aslında. İmalat kapasite kullanım oranının artışındaki neden budur aslında. İster istemez stoklar şişti. Bu stokların artması stokçuluk manasına gelmiyor. Şirket ne üretiyor ise stokunda da o eser vardır. Stokçular ise ileride piyasada olmayacağı yahut fiyatı artacağı malları stoklar ki, içlerinde endüstrici yoktur. Sanayiciyi stokçuluk ile suçlamak hakarettir. Son günlerdeki reaksiyonlar ne o nedenle fazla oldu.”
‘Eğer krediler devreye girmezse düşünce büyür’
Ekonomi idaresinin kredi kanallarını kapatmasıyla piyasaların uygunca sıkıştığını, satışların durması nedeniyle artan stokları ziyanına satmamak için endüstricinin arayış içinde olduğuna dikkat çeken Taşdelen, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Belki yılın son çeyreğinden başlayarak imalatı durdurmak zorunda kalacak ki bu da direkt işsizlik demek. ‘Sanayide ani duruş yaşanırsa şaşırmayın’ diye boşuna söylemiyor ekonomistler. Endüstrici krediye ulaşamazsa önemli külfet yaşanacağı kesin. Piyasanın beklentisi seçimden evvel piyasada nakdî genişleme yaşanacağı istikametinde. KGF kredilerinin tekrar devreye girmesi, İVME şekli istihdam ve yatırım gayeli kredilerin devreye girmesi beklentisi arttı. Endüstrici imalatı durdurmamak için beklenti içinde, bu beklenti kırılır ise önemli aksilikler yaşanır.”
‘Kredi faizleri siyaset faizinin 2-2.5 katı’
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz ise bu türlü bir kredi paketinin, büyüme oranının ivmelenmesinde geçen yıllarda olduğu üzere kredi genişlemesinin kullanılacağı manasına geldiğini belirterek, büyüme oranının seçim atmosferinde ön plana çıkarılacak en kıymetli makroekonomik gösterge olduğuna dikkat çekti. Son aylarda enflasyon ve cari açığın yükselişini sınırlama niyetiyle kredi kullanımının kısıtlı olduğunu belirten Yılmaz, şunları söyledi:
“Ayrıca son 8 aydır siyaset faizi yüzde 14 olarak sabit kalsa da tüketici kredi (ihtiyaç, konut, taşıt) faizleri ve ticari kredi faizleri faizinin 2-2.5 katı. Krediye erişimin maliyeti arttıkça üretim ve büyüme tarafı de aşağı taraflı oluyor. Kredi genişlemesi sayesinde büyümeye alışan ekonomimiz için bu kısıtlamalar üretim kapasitesi ve büyümeyi olumsuz etkileyecek. Halbuki ki sanayi üretiminde ileri teknoloji kullanan, ithal eserleri ülke içinde uygun maliyetle sahip olacağımız bir büyüme siyasetimiz olsaydı, bu türlü devirlerde üretim ve istihdamda gerileme daha az seviyede kalırdı. Krediler, üretici-tüketici her kısmın ekonomik aktivitesini etkileyen değerli bir finansman kaynağı. Birebir vakitte kredi hacmi ile ekonomik büyüme ortasındaki bağlantıyı doğrulayan çok sayıda akademik çalışma da referans olarak gösterilebilir.”