Medeniyetimiz, geçirdiği binlerce yıllık tarihsel serüveni içerisinde, bugünkü başarısına ve konumuna ne eyvah fakat mutlak bir rahat ve uzlaştırma içerisinde değil, bu çalışmamızda incelediğimiz üzere sonuçları düş edilenden daha kanlı ve zalim olan, savaşmaya ve yok etmeye dayanan rekabetinin eseri olarak ulaşmıştır
Medenilik tarihi her tarafında hamle ya da savunma amaçlı olarak kullanılan silahlar ve bunlara emrindeki öteki icatlar, geliştikçe ve kullanıldıkça, aslında sadece savaşları ve sonuçlarını değiştirmiyor İnsanlığın karşılıklı malı ve meyvesi olan medeniyetleri, veri ve kültür mirasını, örf ve adetleri de kökten değiştirebiliyor Bilim ve teknolojide gerçekleştirilen her icat ve buluşun maalesef silahların gölgesinde kaldığı acı bir gerçek Bu yüzden silahlar sahiden yalnızca savaşları, savaş yöntemlerini değil; sadece tarihi de değil, insanların birbirine olan bakışını da değiştiriyor Daha artı öldürme özelliği silahlar için, en belirleyici kriter olarak algılanıyor Bunların sonucu olarak da insanlık ölmeme uğruna daha pozitif öldürme vahşetine anında her dönemde şahit oluyor
Günümüzden milyonlara yıl önce birincil halk müziği, kendilerini barbar hayvanlardan korunmak ve karınlarını beslemek için taştan yapılmış mızrak, ok uçları taş uçlu mızraklar kullanarak diğer canlılardan bambaşka olduğunu kanıtlamıştır Daha sonraları ucuna yağ batırılmış paçavraları yakarak, okları uzaktaki düşmana atmak ateşli silahların atası olmuştur İnsanoğluna bu tatmin edici gelmeyince daha büyük zayiatlar verdirecek silahları aramaya, yapmaya başlamıştır
Makalemizde, tarihsel seyri değiştiren silahların belirlenmesinde bunların ortaya çıkışlarıyla meydana getirdikleri siyasi, sosyal, kültürel ve tarihi etkiler dikkate alınmıştırNitekim bunlar dek hatta daha manâlı ve işlevsel onlarca müstakil silah ve icatlardan bahsedilebilir fakat bu silahların makalemizde ele aldığımız silahların antisi yani geliştirilen bu silahların değişik alanlardaki seviyelerdeki versiyonları oldukları görülür*Tarihin akışını değiştiren silahları incelerken popülerlik ve aktüalite ölçütü dikkate alınarak günümüzden geçmişe içten bir sıralamayla ele alınmışlardır
İnsansız Hava Araçları Ve Robotik Silahlar
Uçak bir savaş aracı olarak ilk defa İtalyanlar kadar, Trablusgarptaki Osmanlı kuvvetlerine karşı kullanılınca, büyük bir bozgun yaşamış Osmanlı subayları bu silahı ?Büyük bir namertlik olarak görmüşlerdiBugün gelinen noktada belli başlı namertlik olarak anlatım tarzı edilen durumun gerçekten tartışmasız şekilde İHA teknolojisiyle profesyonelleştiği ortaya çıkar İHA teknolojisi ve ona paralel ilerleyen diğer robotik teknolojilerin gelişimi, medeniyetin ilerleyişi bakımından gerek askeri gerekse de sivil amaçlı birçok alanda devrimsel yenilikler sunmaktadır Konunun uzmanları,*yakın gelecekte kahramanlığa dayalı insan faktörünün ve alışılmış savaş manzaralarının sadece tarih kitaplarında kalacağını, bunların yerini robotların savaştığı ve kan yerine metal yığınlarının doldurduğu manzaralara bırakacağını belirtmekteler
Robotik hava araçları, radyo kontrol ve atalet güdüm sistemleri ile başlangıçta I Dünya Savaşında hedef uçakları olarak uçaksavar eğitim atışlarında kullanılmışlardır II Dünya Savaşı döneminde ise, taarruz uçağı rolleri verilmekle birlikte, o dönemdeki araştırmalar İHAlardan çok güdümlü füze teknolojisinin geliştirilmesine odaklanmıştır 1950li yılların ardından ise TV güdüm teknolojisi ile İHA Sistemlerinin daha çok havadan keşif gerçekleştirmek amacıyla kullanıldığı, Vietnam savaşında fazla sayıda İHAnın bu amaçla devir icra ettiği bilinmektedir ABD dışında 1960larda Rusya, Avrupa Ülkelerinde, 1980lerde bilhassa İsrailde kayda değer girişimler başlamıştır
Silahlı casus uçaklar da dahil almak üzere, yeni bir askeri robot kuşağının geliştirilmesi, savaş alanında en büyük devrimlerden birini oluşturabilir Tarih her tarafında ulusların artan bir şekilde daha ölümcül savaş yöntemleri geliştirme mücadelesi vermesi sonucunda, sürekli yeni bir silah tekniği geliştirildi Ancak, yeni ortaya meydana çıkan teknolojilerin çoğu, sadece yüksek alev gücü vaat etmiyor, aynı zamanda savaşta asker sayısının da azaltılmasını sağlıyor Afganistan ve Pakistan ’da insansız uçakların gitgide artarak daha pozitif sayıda kullanılması, birçok politikacı ve Pentagon ’daki planlamacı arasında, ABD ’nin büyük ölçüde ajan uçaklara bel bağlayarak etkili askeri operasyonlar yürütebileceğine dair görüşü güçlendirdi
Uydu haberleşme teknolojisi, sensör teknolojileri, bilgisayar işlemci teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte bilhassa 1990lı yılların sonuna dürüst artık ağır sanayi ürünlerinin yerini data teknolojileri içeren zeki sistemler almaya başlamıştır Bu son dönem içerisinde platform merkezli savaştan, Ağ Merkezli Savaşa içten yaşanan süreçte insansız hava araçları en manâlı sistemler haline gelmişlerdir
Tehlikeli, yüksek risk arz eden, insan fizyolojisinin dayanamayacağı kadar uzun süren hava harekatında İnsansız Hava Araçlarının (İHA) rolü öne çıkmaktadır Şekil, soylu davranış ve fonksiyonlarına kadar aya dek olan boyuttan tonlarca kalkış ağırlığına sahip muhtelif tipte İHAlar bulunmaktadır Esas olarak askeri ve fakat sivil amaçlı uygulama alanlarını iki asıl başlık altında ele alınan günümüzün İHA Sistemlerinden öncelikli olarak geçmişte olduğu gibi askeri maksatlı olarak yararlanılmaktadır
Taaruz, İç Güvenlik, Hava Savunma, Sinyal İstihbaratı, Hedef Uçak, Elektronik Harp, özel görevler vb faaliyetlerin yanı sıra, en yoğun şekliyle buluş gözlem amacına karşın olarak uzakta algılama araçları olarak kullanılmaktadırlar Bu etkinlikler esnasında hava araçlarına entegre edilen elektromanyetik spektrum içerisinde yer alan gündüz, kızılötesi (infrared), yakın kızılötesi (near infrared) kamera sistemleri, yapay açıklıklı radar sistemleri, havadaki mikroorganizmaları tespit eden biyoloji ile ilgili sensörler, hava bileşenlerini lazer spektroskopi yöntemi ile belirleyebilen kimyasal sensörler kullanılmaktadır ABDli üretici firmalar bu alanda %60lık piyasa payı ile en önde yer alırken, İsrail ve %4 gibi düşük bir pay ile Avrupa ülkeleri asıl oyuncular olarak öne çıkmaktadırlar
2005 yılı içerisinde Afganistan ve Irakta taktik, İHA sistemleri ile 100,000 saat üstünde uçuş gerçekleştirilmekle birlikte, bu zaman her yıl 3 ’e katlanarak devam etmektedir Askeri alanda bu değin yaygın kullanılan İHA Sistemleri ’nin, sivil amaçlı kullanımında da son yıllarda manâlı gelişmeler olmaktadır Bu amaçlar emniyetasayiş, sınır güvenliği, meteorolojik incelemeler, haberleşme sistemlerine daha alçak yapı karşılamak, orman yangınları ve kaçakçılık ile uğraş, çevre kirliliğinin tespiti, ekim ve hasat gözlemleri, balıkçılık, 3 Boyutlu Haritalama, Boru Hatlarının Güvenliği vb yer almaktadır
Atom Bombası
Yakın tarihimizin şüphesiz en sansasyonel ve yok edici silahı, atom bombası olmuştur Diğer silahların tüm alışılmış öldürücü etkilerine karşılık atom bombası sadece kullanılan ülkeye karşısında yok insanlık medeniyetinin geneline yönelik bir korkutma ve felaket taşımaktadır Diğer ölümcül silahların bıraktığı etkiler bir iki yıl içerisinde ortadan kalkarken atom bombasının bıraktığı etkiler onlarca yıl devam ederek adeta zehir saçan heybetli bir kasırga gibi insanlığı değil etmektedir
NATO ve SSCB ’nin birbirlerine karşın stratejik kuvvet ve menfaat elde etmeye yönelik hırslarının ürünü olan atom bombası savaşların amaç kitlesini değiştirerek sivilleri de savaşın muhatabı haline getirmiştirII Dünya Savaşında, Japonyaya atılan atom bombaları insanlık tarihine kara bir kir olarak düşmüş, insanoğlunun yok edici ve vahşi yönlerini bir kez daha ortaya koymuştur
Atom bombasının ortaya çıkardığı trajik etkiler büyük devletleri ve devlet adamlarını harekete geçirmiş, tıpatıp kimyasal ve biyoloji ile ilgili silahlar gibi bunların da kullanımlarının ve depolanmasının sınırlandırılmasına yönelik uluslar arası düzenlemeler yapılmıştır
Teknik olarak bakıldığında atom bombası, patlamanın kontrolsüz çekirdek tepkimesi yoluyla sağlandığı bir bomba modelidir Çekirdek tepkimesi zincirleme ve fazla hızlı gerçekleştiğinden ortaya heybetli boyutta bir enerji açığa çıkar ve bu da patlama ile beraberinde şok dalgası ortaya çıkarır
1945 yılında Amerika Birleşmiş Devletleri ’nin attığı bombalar Japonya ’ya fazla hasar vermiştir Termonükleer bombanın bulunmasından daha sonra atom bombası taktik silahı olmuştur Nükleer silahların üretimine başlanmasına neden olmuştur başlangıçta Nazi Almanyasına atılması planlanan bomba savaşta Almanya yenilince Japonya ’ya atılmıştır
Uçak
İnsanlığın hayal ve arzularını yazıya dökebildiği binlerce yıldan bu yanadır ifade ettiği ve hayallerini büyüleyen en büyük dileği :Uçmak
Uçağın icadıyla insanoğlunun binlerce yıllık rüyası gerçekleşmiş uçak doğru insanlık kendisini yere bağlayan bedensel zincirlerinden kurtulmuşturUçağın icadı kuşlara imrenerek bakan insanın Hezarfen Ahmet Çelebiyle her şeyi göze alabilme cesaretinin gökyüzüne kavuşma arzusunun meyvesi olmuşturUçakla birlikte bundan böyle mesafeler ve doğal engeller orduları sınırlandıran engeller olmaktan çıkmış, eskinin piyade üstünlüğü yerini bu yeni hava araçlarına bırakmıştır
Makalemizin konusu olan savaş ve silahlar bakımından masaya yatırılıdığında dünya tarihinde ilk savaş uçağı 1911 yılında Trablusgarp Savaşında İtalyanlar göre Osmanlı Devletine karşı kullanıldı
Wright kardeşlerden Orville Wright göre 1903 yılının sonlarında gerçekleştirilen 12 saniyelik ilk motorlu uçuştan daha sonra, havacılık çabuk bir gelişme içerisine girmişti1910lu yıllara gelindiğinde Avrupa ülkelerinin bir çoğu uçağı harp sahasında göstermek üzere hava gücü oluşturma çabasına girmişlerdi
Tarihte başta savaş uçağı İtalyanlar kadar Osmanlı Devletine aleyhinde Trablusgarp Savaşında kullanıldı Birincil hava keşfi, birincil hava fotoğrafı, birincil havadan topçu ateşi yönlendirmesi, birincil hava bombardımanı bu savaş sırasında yaşandı Yan ancak giderken uçağa yerden alev açan ilk ahali ve ilk havacıyı vuran halk de Türkler olarak kayda geçti Lakin savaş uçaklarının bu birincil denemesi özellikle İtalyan komutan tarafından yeterli görülmedi*İtalya ’nın 1911 Eylülünde Trablusgarpa saldırması dünya harp tarihinde çoğu ilklerin de yaşanmasına neden oldu Bu atak sırasında İtalyanlar yanlarında 28 uçak ve 4 balondan oluşan bir hava gücü getirdilerOsmanlı komuta kademesinin umutsuzluk içinde hezimete uğradığı bu saldırıda yaşanılanları anlamlandırmaları epey uzun sürmüş tıpkı yüzyıllar önce İslam ordularının İspanyollara karşı top kullandığında İspanyolların yaşadığı şokta olduğu gibi şart uzun bir müddet insanüstü güçlerin varlığına yorumlanmıştır
Ilk uçaktan bu yanlamasına hava araçları radikal değişimler geçirmiş birincil ortaya çıkarken yarattığı gibi bugün de her türlü savaşın belirleyeni olmaya devam etmektedir
Telsiz
Telsiz, en kolay ifadesiyle arada herhangi bir kablo bağı bulunmayan ve noktadan noktaya Radyo Dalgaları ile ses ve data sinyallerinin taşınması yöntemi ile yapılan haberleşme çeşididir
İnsanların duman , kuş, davullar, atlı ya da ulaklarla iletişim kurmak zorunda olduğu zamanlardan günümüze iletişimi uzaklık engeli olmaksızın el içine alınabilen küçük bir cihazla hemen olan bir işleme çevirmiştir
Irtibat, geçmişten günümüze savaş denilen ve ordularını en iyi koordine edebilen güçlerin öne geçtiği devasa ve kanlı bir oyunun en manâlı parçası olmuştur Büyük savaş dehalarının ve stratejistlerin kararlaştırılmış olduğu elzem husus: ?Muhaberede iyi olan muharebede de iyi olacaktır ilkesidirYakın zamanda yaşanan ve geçmişte sonuçlarıyla tarihe geçmiş çoğu büyük savaşta bu ilkenin geçerliliği doğrulanmıştır
Son yüzyılın en ibretamiz savaşlarından biri olan ?Yomkippur Savaşı, iletişimsel üstünlük ve teknolojinin birleşmesiyle minik ve eksik sayıda bir orduyla sayısı milyonları geçen heybetli orduların nasıl mağlup edilebileceğini belirten hoş bir örnektir Arap birliğinin İsrail ’e saldırdığı ve altı gün süren savaşta, Amerika Akdenizdeki donanmasından jammer (ceymır) cihazlarıyla Arap ordularının iletişimini engellediğinden, Arap uçaklarının tamamı iş yapamaz duruma düşmüştü İletişimi değil edilmiş olan Arap orduları İsrailin aleyhinde iyi koordine edilmiş küçük İsrail birlikleri aleyhinde ağır bir yenilgiye uğramıştı Haberleşmesi değil edilmiş bir ordu savaşı kaybetmeye mahkûmdur Nitekim savaştan önce beş milyon askerden oluştuğu söylenen Irak ordusu çölde nereye gideceğini, nasıl bir düşmanla karşılaşacağını bilemeden dolandı durdu Bu savaşın spiker ağır Irak için bir bozgun olmuştur
Bu değin önemli ve insanları doğal engellerin esaretinden büyük oranda hür kılan bu teknolojik atılımın öyküsüne gelince:
İtalyan bir mucit olan Guglielmo Marconi, kardeşiyle yaptığı çoğu deneme ve çalışmadan sonra kablosuz irtibat konusunda büyük bir ilerleme kaydetti Buluş ettiği bu cihazı Kendi ülkesinde tanıtmaya ve kayıt etmeye çalıştı, buluşunu İtalyan Posta ve Telgraf Bakanlığına önerdi Ret cevabı alınca, yaptığı yeni aygıtla birlikte İngiltereye göç etti O dönemde İngiltere, dünyanın en büyük denizcilik gücüne sahipti ve radyo dalgalarıyla haberleşmenin getireceği yararları en iyi değerlendirebilecek ülkeydi 1896 yılının Şubat ayında geldiği İngilterede ilk düş kırıklığına uğradı Hoyrat bir gümrük görevlisi, Guglielmonun vericisini bir casusluk aygıtı sanarak parçaladı, sahibine de “Kirli İtalyan anarşisti diyerek hakaret etti
Marconi, yanına getirdiği annesi ile birlikte, Londrada bir oda tuttu ve oraya yerleşti 2 Haziran 1896 günü de, bulduğu bir metodun tescili ricasıyla Patent Bürosuna başvurdu Metodunu tanıtırken şöyle yazmıştı dilekçesine: “Bu yöntemle, elektriksel hareketler veya bildiriler, havada, karada ya da denizde, yüksek frekanslı elektriksel devinimler aracılığıyla iletilebilirler, Çok geçmeden kendisini Londra Postanesinin Başmühendisi Sir William Preecenin karşısında buldu Sir Preece, 21 yaşındaki bu İtalyan gencine ve onun buluşuna büyük bir alaka göstermekle kalmadı, bilimsel çalışmalarını sürdürebilmesi için Marconiye her türlü desteği sağladı
12 Aralık 1896 günü, Londrada Toynbee Hallde telsiz cihazının ilk tanıtımı yapıldı Ertesi yılın Temmuz ayında, Marconi kadar kurulan Wireless Telegraph and Signal Co Ltd adlı şirket, telsiz ve telsiz istasyonu ile radyo malzemeleri üretmek için faaliyete geçti Ilk sürekli telsiz istasyonu, Isle of Wight da, Ahım Körfezindeki Needles Hotelda 1897 yılının Kasım ayında kuruldu*Telsiz , savaşta o kadar kayda değer bir yer edinmiştir fakat , kendisinden daha sonra yaygınlaşan tank ,uçak gibi araçların o zamana dek en kayda değer sorunu olan merkezle irtibat kurma sorununu ortadan kaldırarak bu araçların tarihteki ve savaşlardaki haklı yerlerini almalarını sağladı
Telsizin en yaygın kullanımı şüphesiz ki, tanklarda olmuştur Erken dönemdeki tank manevralarında, zırhlı birliğin üyeleri arasındaki haberleşme el işaretleri ya da semafor ile sağlanmakta ve bir takım durumlarda tank personeli tanktan inerek diğer tanka yürümekteydi I Dünya Savaşı ’nda durum raporları, gözlem deliklerinden çıkarılarak karargâha gönderilen posta güvercinleri ile sağlanmaktaydı Işaret fişekleri, duman, hareket ve silah atışı tecrübeli personel kadar taktiklerini koordine etmek için kullanılıyordu*1930 ’lardan 1950 ’lere kadar tüm ülkelerin orduları telsizle donatıldı, ancak telsiz trafiğini eksilmek için görünür işaretler hâlâ kullanılmaktadır Çağdaş bir tank, genelde bölük ya da tabur telsiz ağına ast çalışan telsizlerle donatılmıştır bununla birlikte daha üstteki seviye ağları da dinleyip öteki hizmet sınıfları ile hareketler koordine edilmektedir Bölük ve tabur komutanlarının tanklarında genellikle ek bir telsiz vardır
Telsizin veya genişletilerek söylenecek olursa, radyo dalgalarının askeri muharebede kullanımı tank ve uçak gibi savaşta belirleyici araçların etkili şekilde kullanılmalarını sağlamakla birlikte günümüz savaş teknolojilerindeki insansız araçların ve robotik silahların da geliştirilmesine büyük katkılar sunmuştur
Tank
Savaşların düzenli ordularca yapılmaya başlandığı birincil andan itibaren askerler savaş alanında heybeti ve hakimiyetiyle ayrıca psikolojik hem de enerjik afet tesiri olacak araçlar kullanmaya çalışmışlardırSavaş arabalarından kullanılan devasa hayvanlara , tekerlekli atış kulelerinden zırh giydirilmiş iri cüsseli askerlere kadar sayısız vasıta kullanılmıştır
Birinci Dünya Savaşı başladığında makineli tüfeklerce korunan derin ve çok yönlü siperler Avrupadaki savaşan devletler için az daha insan ve para yutan heybetli bir anafor halini almıştırBu savaşın ilk yıllarında İngiliz, Fransız ve Almanların kaybı bir milyona yaklaşmaktaydıBöylesine dehşetengiz sonuçlar karşı birincil araştırmalar İngilterede başlamış ve modern anlamda ilk ?tank ortaya çıkmıştır İngilizler geliştirdikleri bu silaha ?Motorlu Makineli Tüfek adını verdi Ilk tankın ortaya çıkışını müteakiben baş döndüren bir hızda tank versiyonları ortaya çıkmıştır Bugün gelinen noktada tanklar elektronik ve değişik optik sistemlerle donatılarak mobil kaleler haline getirilmişlerdir
Teknik özellikleri ve gelişim serüveni açısından bakıldığında tank, belli başlı görevi doğrudan ateş gücü kullanımıyla düşman kuvvetlerine saldırmak olan, paletli ve zırhlı bir savaş aracıdır Tankı diğer savaş araçlarından ayıran özellikleri ağır bir zırha, yüksek ateş gücüne ve her türlü arazide süratli gidecek şekilde tasarlanmış sürüş takımlarına sahip olmasıdır Her ne kadar masraflı ve lojistik açıdan uğraş gerektiren araçlar olsa da, yer hedeflerine saldırma yeteneği ve piyadelerin moralini çökertmesi sebebiyle çağdaş orduların vazgeçilmez unsurlarındandır*Tanklar ilk kez I Dünya Savaşı ’nda, siper harbi çıkmazını imha etmek için kullanılmış ve zamanla savaş alanında herzamanki süvari görevlerini üstlenmişlerdir
Tank ismi, ilk kez İngiltere ’de tank fabrikalarında kullanılmaya başlanmıştır Bir savaş aracı yapıldığını saklayabilmek için işçilere İngiliz Ordusu için paletli su depoları üretildiği izlenimi verilmiştir Bir başka rivayete tarafından, Winston Churchill ’a İngiliz Ordusu ’nda görevli Subay Ernest Swinton tarafından sunulan gizli raporda yeni motorize silahtan bahsedilmekte ve üç adet muhtemel ad önerilmektedir Bunlar “cistern (sarnıç, su deposu), “motorwar car (motorlu savaş aracı) ve tanktır Ancak tank söylenmesi kolay olduğu için seçim edilmiştir Oysa en baskı süreklilik Winston Churchill ’un resmi biyografisinde geçmektedir Bu yeni silahları saklamak için, çizimlerde ve projelerin üzerinde “Rusya ’ya su taşıyıcı (Water Carriers for Russia) diye yazılmıştır Ama yazarken kısaltma olarak “Rusya ’ya WC yazılabileceği düşünülmüş ve çizimlerde “Rusya ’ya su tankları olarak değiştirilmiştir Bunun üzerine bu silahların adı tank kalmıştır
Batı Cephesi ‘ndeki savaş koşulları Birleşmiş Krallık Ordusu ’nu, siperleri geçebilecek, dikenli telleri aşabilecek ve makineli tüfek ateşinden etkilenmeyecek kendinden tahrikli bir vasıta için araştırmaya itmiştir 1914 yılında Kraliyet Deniz Hava Kuvvetleri kadar bir RollsRoyce zırhlı aracın kullanıldığını görebilen ve Binbaşı Ernest Swinton ‘ın paletli bir savaş arabulucu üretme fikrinden bilen, zamanın Deniz Kuvvetleri Komutanı Winston Churchill bu yeni silahın geliştirilmesini izlemek için Landships Committee (Karagemileri Komitesi) ’nin kurulmasına önayak oldu Karagemileri Komitesi, Little Willie adı bahşedilen ve Birleşik Krallık Ordusu tarafından 6 Eylül 1915 ‘te deneme edilen birincil başarılı tank prototipini ortaya çıkardı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından kara gemisi diye adlandırılsalar da, gizliliği temin etmek açısından birincil araçlar su depoları ya da özet olarak “tank olarak adlandırılmıştır İşçilere paletli su taşıyıcıları ürettikleri izlenimi tahsis etmek için kullanılan tank kelimesi 24 Aralık 1915 ‘te resmi olarak kullanılmaya başlanmıştır
Tankın Ilk Kullanımı:
15 Eylül 1916 sabahı Almanlar, mevzilerini çevreleyen sıralar halindeki tel örgülerin ve ölüm kusan makineli tüfeklerin emniyeti aşağı ve aşılmaz zannettikleri mevzilerindebaskına uğramışlardı Sabahın erken saatlerinde, hafif puslu bir havada, içi sudolu bir mermi çukurunda, uykusuzluktan ve yorgunluktan halsiz bir halde yer alan gözcü Fritch ’i, bir hadise canlandırmıştı Gözlerine inanamıyordu Sinir bozan madeni gürültüler ve yaklaştıkça çoğalan cisimlerin çukur, hendek, çamur, tel örgü dinlemeden ilerlemekte olduklarını hayret ve şaşkınlıkla seyrediyordu Anında telefonuna sarıldı, gördüklerini açıklama yapmak istedi Onunla alay ettiler Nöbet yerini terk ederek gördüklerini şifahi olarak izah etmek istedi Onu korkaklıkla suçlama ettiler Çaresiz bu ejderhaları bekledi ve kısa bir süre sonradan Fritch ve yüzlerce arkadaşı bu amansız silâhların paletleri altında can verdiler Bu ahali, balçık ve cesetler arasında ilerleyen, harp tarihindebüyük bir inkılap yaratan yeni bir harp vasıtasıyla; “TANK ile tanışmışlardı
Ilk operasyonel tank olan Mark I, Kraliyet Donanması ’ndan Yüzbaşı HW Mortimore göre 15 Eylül 1916 ’da Somme Çarpışması esnasında Delville Korusu ’nda kullanılmıştır Fransızlar Holt traktörlerinden geliştirdikleri Schneider CA1 tankını ilk defa 16 Nisan 1917 ’de kullanmışlardır Tankların yoğun olarak kullanılıp başarılı oldukları birincil çarpışma 20 Kasım 1917 ‘deki Cambrai Çarpışması olmuştur Daha sonraki Amiens Çarpışmasında da tanklar, zırhlı destekleriyle Alman siperlerini yarıp geçme konusunda etkili olmuşlardır Tank bir uçtan bir uca siper savaşı demode olmuştur Birleşmiş Krallık ve Fransız kuvvetleri tarafından savaş alanlarında kullanılan binlerce tank savaşın kazanılmasında kayda değer katkılarda bulunmuştur
Tankların temel rolleri ve özelliklerinin tamamına yakını I Dünya Savaşı sonunda geliştirilmiş olsa da, o zamanki tankların 21 yüzyıl kopyaları, performans seviyelerini on kat artırmıştır Özellikle öteki tankların yarattığı sürekli değişen tehditlere ve gereksinimlere cevap verebilmek için büyük oranda düzeltmeye uğramışlardır Tankların çoğalan yeteneklerinin aleyhinde dengeyi sağlamak için diğer tanklar ve antitank silahlar aralıksız geliştirilmiştir
Bir tankın etkisini belirleyen üç geleneksel etmen vardır: Tankın alev gücü, hareketliliği ve korunması Bir tankın savaş meydanındaki devasa varlığının düşman askeri üzerindeki psikolojik etkisine şok etmeni denir
Ateş gücü, bir hedefi bozguna uğratma, yenme yeteneğidir Bununla söylenmek istenen şudur: Bir tankın hedefe saldırabileceği en fazla mesafe, hareket eden hedeflere saldırı yeteneği, aniden çok hedefe sırt sırta saldırabilme hızı ve öteki zırhlı araçlar ile sipere girmiş piyadeyi yenebilme yeteneği*Hareketlilik ise şu noktaları içerir: Arazi üzerinde hız ve kıvraklık, aşılabilen arazi çeşitliliği, geçilebilen engellerin, siperlerin ve suyun boyutları, ufak köprüleri geçme yeteneği, yakıt ikmali yapılmadan aşılabilen mesafe Stratejik hareketlilik aynı zamanda yollarda yüksek sürat ile seyredebilme yeteneği ve demiryolu ya da kamyon ile taşınabilme özelliğini de içermektedir*Olağanüstü güçlü bir tabanca olmasına ve kara savaş alanının tartışmasız kralı sayılmasına karşın tanklar yenilmez değildirler Sahiden birçok antitank silahın geliştirilmesinin sebebi de tankın bu üstünlüğüdür Genelde daha az zırha sahip üstteki kısıma saldırabilen antitank helikopterlerinin geliştirilmesiyle birlikte tankların zamanının geçtiği de söylenmiştir Bu iddia hemen şimdi doğrulanmamıştır ve değişik açık noktaları ortaya çıkarabilecek eşit güçler arasında tank ve helikopter savaşı olmamıştır
Kendisine aleyhinde bilhassa kullanılan tanksavar silâhları ve diğer silâhlar karşısında beka yetenekleri açısından yıllarca tank lehine olan üstünlüğün bozulmak istenmesi yönünde sarf edilen her türlü gayrete karşın bu üstünlük bozulmamış, hiçbir silâh tankın sahip olduğu yetenekleri ve onun silâh sistemleri içindeki ayrıcalığına kimsesiz sahip olamamıştır
Makineli Tüfek
Tüfeğin icadından ve savaşlarda etkin bir şekilde kullanılmasından sonra, savaşlar bambaşka bir boyut kazanmış kılıç , mızrak ve oklarla yapılan savaşlar yerini fazla daha etkili ve isabetli olan tüfeğe bırakmıştırAma tüfeğin icadıyla birlikte tekrar manâlı bir sorun ortaya çıkmıştırEn çok tüfekli adama, yani piyadeye sahip olan savaşlarda galip olmaya devam etmiş yanı sıra daha da kısa sürmesi beklenen savaşlar yer yer daha da uzamıştır, zira piyadenin mermileri tükense bile süngüleriyle göğüs göğse savaşı olağan muharebe tekniği olarak tıpatıp kılıçla savaşılan zamanlardaki gibi savaşı zaman zaman içinden çıkılmaz bir ışık halkası sokmuşturYine küçük birliklere karşı hücuma geçme şeklindeki saldırılar ufak birliklerin imhasına yol açmaya devam etmiştir
İngilizler ’in 2 Eylül 1898 ’de Omdurman Savaşı ’nda kullandıkları dünyanın ilk makineli tüfeği bir Amerikan yahudisi olan Hiram Maxim ’in icadıydı İleri yaşlarında pekçok icadın patentini alan Maxim,1881 yılında Paris sergisini gezerken bir İngiliz ’in Fazla para istiyorsan pek birşey icad et oysa;Avrupalılar birbirini daha basit boğabilsin tavsiyesi üstüne Londra ’ya taşınarak, Hatton Garden ’e resmileşmiş ve burada küçük bir fabrikada dakikada 666 atış yapabilen tek namlulu bir piyade tüfeği geliştirmiş,keza tüfekte kullanılacak dumansız barutu da icad etmiştiHer merminin tepme gücü,kovanın otomatikman dışarı atılmasını ve yeni merminin yuvaya sürülmesini sağlıyordu
Yeni silah ilk önce 1885 ’de tanıtıldı 1891 ’de İngiliz ordusunda kullanılmaya başlanacak olan bu doğaüstü silahı görmek için, aralarında Galler Prensi ’nin de bulunduğu pekçok kişi Hatton Garden ’deki küçük fabrikaya gittiYaklaşık yüz piyade tüfeğinin atış gücüne sahip olan silah,İngiliz ordusu tarafından hem Zimbabwe ’de, 18931894 aralarında yapılan Matabele Savaşı ’nda,hemde Güney Afrika ’daki Boerler Savaşı ’nda kullanıldı Matabele ’deki bir muharebede,yalnızca 50 İngiliz koloni askeri, 5 bin Matabele savaşçısını 4 adet Maxim ile püskürtmeyi başarmıştır
Avusturya,İtalya,Almanya,İsviçre ve Rusya, Maxim ’i İngilizlerden hemen sonradan ordularına dahil etmişler ve 1905 ’e gelindiğinde otomatik tüfek 19 farklı ordu ve 21 donanma tarafından kullanılmıştıHiram ’ın makineli tüfeği, gençliğinde Amerika ’da Shangerville kasabasının değirmenlerini saran farelere aleyhinde icad ettiği kendi kendini kuran kapanın prensibine tarafından yapılmıştı Patlayan her mermi, ikinci patlamayı hazırlıyorduDaha sonradan üretilen bütün makineli tüfeklerde de aynı ilke kullanılacaktı İcad,dünya tarihinde ilk defa Amerikalılar ’ın kullandığı 20 megatonluk atom bombasına eşit bir sansasyon yaratmıştı dünyada
Hiram Maxim,yeni buluşuyla dünyadaki baskı dengesini tepetaklak ederek,ateşli silahlar çağında az daha çığır açmıştıYeni çağda insanların artık fareler dek değeri olmayacaktıHiram ’ın fare kapanı gitgide artarak insan kapanına dönüşecek ve bu kapana sahip olan dünyaya hükmedecekti GazeteciTeğmen Churcill, Omdurman Savaşı ’ndan daha sonra İngiltere ’ye gönderdiği mesajında Vahşiler medeniyetin silahları önünde değil oldular… cümlesini kullanmıştıSadece tabanca dünyasında değil,sömürgecilik çağında da yeni bir çığır açan bu harpten sonradan elindeki müthiş silahla İngiliz İmparatorluğu ’nun dünyanın geri kalan insanlarına barbar damgası vurmasının o kadar de yadırganacak tarafı yoktu
Makineli tüfekler sağladıkları üstün ateş gücüyle yüzlerce askerin atış gücüne denk bir üstünlük sağlamış , askerlerin ustaca hazırlanan siperlerinden tehlikesiz bir şekilde olabilecek her türlü hücumu püskürtebilmesine imkan vermiştirMakineli tüfeklerin sağladığı bu kuvvet orduları büyük bir engelden kurtarırken daha önem bir engelle karşı karşıya bırakarak savaşları az daha kimsenin galip olamadığı ?siper savaşı yahut öteki adıyla ?mevzi harbi sorunun kaynağı olmuşturİnsanlık savaşla her ne değin ölümden başka bir şey elde edemezse de ?icatlar ihtiyaçlardan doğar ilkesi en fazla savaşlarla hayata geçtiğinden makineli tüfeklerin yarattığı bu açmaz kara savaşlarının kralı olarak adlandırılan ?Tankların icadında birinci dereceden rol almıştır
Tüfek
Tüfeğin icadı, barutun bulunuşu ve topun icadıyla yakından ilişkilidir Nitekim, birincil tüfeklere el topu olarak bakılmıştırTüfeğin icadıyla savaşlar ilkel yöntemlerden ve araçlardan süratli bir şekilde kademeli olarak çağdaş ve eğitsel disiplinin ön plana çıktığı bir iş halini almıştırTüfek, her ne kadar Avrupada savaşları ileri bir merhaleye taşıdıysa da, asıl misyonunu ve dönüştürücü etkisini yeni dünya olarak tanıdık Amerika ve Afrikada yerine getirmiştir Teknolojik ilerlemelerden bihaber dünyanın bu bölgelerinde millet hala ilkel savaş aletleriyle düşmanlarına karşı koymaya çalışıyorlardıİngiliz, İspanyol, Portekiz denizcileri ve Hollandalı sömürgeciler zamanlarının ölüm saçan silahı tüfeklerinin gücünü gittiklerdeki yerlerde son derece acımasızca kullanmışlardır
Batılı tarihçiler her ne değin tüfeği özellikle Avrupada kullanılan bir silah olarak öne çıkarsalar da tüfek Osmanlı ordusunda epeyce efektif bir tabanca olarak kullanılmıştır Osmanlının gücünü uzun yıllar korumasının sırlarından biri de civarda yaşanan teknolojik gelişmelere duyarlılığını kaybetmemesidirÇeşitli tarihi kaynaklarda İstanbulun fethinde çok sayıda öbür özellikte silah kullanıldığı görülür
Tüfeğe aynı birincil ateşli silah, 1400 ’lerde yapılan ve arkebüz olarak adlandırılan küçük bir toptu 1500 ’lerde daha gelişmiş tüfekler yapıldı Bunlar ağızdan dolduruluyor ve fitilli ya da çakmaklı bir ateşleme sistemiyle ateşleniyordu Bu tüfeklere çakmaklı tüfekler de denir 1807 ’de çarpmalı ateşleme sistemi geliştirildi Bu sistemde, çarpmayla alev alan bir kapsül haznedeki barutu ateşliyordu 1840 ’larda çakmaklı ve fitilli tüfeklerin yerini çarpmalı ateşleme sistemiyle donatılmış silahlar aldı Dairesel kurşun atan bu tüfeklerin atışı çok isabetli değildi Namluya yiv açma denemeleri 1500 ’lere dek geri gitse de, reel yivli tüfekler ancak 1800 ’lerde yapılabildi öte yandan tüfeği ağızdan doldurmak namlunun yivlerini bozuyordu Bu da atışların isabet oranını düşürüyordu Bunu önüne geçebilmek için kuyruktan doldurma sistemi geliştirildi Günümüzde kullanılan tüfeklerin ve av tüfeklerinin çoğu kuyruktan doldurulur
Günümüzün muharebe tüfekleri, atış isabet oranları, monte ve bakım kolaylıkları, tesir ve taşınabilirlikleri bakımından mükemmelleştirilmiş olarak çağdaş ordularda her sınıftan askerin birincil silahı olmaya devam etmektedir
Top
Barutun icadından sonradan, kuşkusuz bunun en efektif uygulama alanı topun icadında ve kullanım alanlarında olmuştur Barutun anavatanı olan Çinde ilk top örneklerinin ilkel versiyonlarına rastlanırÇinliler enli ve büyük bambu kamışlarının içine koydukları barutla dağıtılmış nesneleri fırlatarak bunu keza askeri keza de sivil amaçlı eğlencelerde kullanmışlardır Topun makalemizi de ilgilendiren başlıca önemi, meydana getirdiği tarihsel ve toplumsal değişimlerin bütün dünyanın siyasi spektrumunu şekillendirmesidirTopun fonksiyonel bir şekilde Avrupada krallar tarafından kullanılması feodalitenin sonunu getirmiş , çoğalan siyasi birlik ortamında güçlenen krallar dünya hakimiyeti arayışına girerek yüzyıllar boyu devam edecek kanlı savaşlar başlatmışlardır
İronik bir şekilde topu uzun yıllar en işlevsel şekilde kullanan Osmanlı ordusu, kullandığı bu silahın Avrupada yarattığı siyasal dönüşümlerin etkisiyle değil oluşun eşiğine gelmiştirBugün uygar dünyanın en ileri zorlama ve kabiliyetine sahip Amerika kıtasının keşfi ve Avrupada aleyhinde konulamaz şekilde yaşanan bilimsel, kültürel,endüstriyel, politik ve dini dönüşümler fırtınası topun en büyük başarısı olan İstanbulun fethiyle başlamıştır
Topun, İspanya ’yı istila eden Berberiler yoluyla Avrupaya girdiği sanılır Topun Avrupada ilk olarak 1324 ’te kullanıldığı bilinmektedir Barutun belli başlı maddesi olan güherçile 13 yüzyıldan önce Avrupa ’da bilinmediğine kadar, bu tarihten önce topun Avrupa ’da kullanılmış olması olanaksızdır Osmanlılar topu ilk olarak I Kosova Savaşı nda, 1389 da kullanmışlardır Fatih Sultan Mehmed İstanbul ’un fethinde birinci derecede toptan yararlanmıştır*Baruttan önce; topçuluk, ağır taşları ve tutuşabilen malzemeyi fırlatan kolay mekanik düzenlerden oluşuyordu Top büyük çubuk ile dairesel gülle atan bir tabanca Malzemenin atım gücü; kıl ya da sinirden yapılan halatlarla elde ediliyordu Silahlara, genelde mancınık deniliyordu Modern topları gibi, mancınık da güllelerini hain bir yolla düşmana atardı mancınık, zamanımızın havanı gibi, mevzilerinin arkadaki kısımlarını dövmek ve düşman savunmasını canını yakmak için, tepede olan mermi yolu ile 30 kglık taşı 540 metreye fırlatırdı Barutun bulunuşu bunun ateşli silahlarda kullanılmaya başlanması ateşli silahlar gelişme göstermişlerdir Top Kullanılan birincil ateşli silahtır
1232 de Moğolların Piyenkingi kuşatması da, Çinliler kadar topun kullanıldığı bilinmektedir Müslümanlar Endülüs ü fethettikleri vakit İspanyol orduları az zamanda tahrip olunmuş, kalanları da tamamen korkmuş, şaşkın bir halde dağılmışlardı Komutanları bu değin derin korkunun ve perişanlık içinde firarın sebebini askerlerine sormuş: Bizi peşine düşüp takip edenler bildiğimiz normal adamlar değildir Her nerede isterlerse dıştan gök gürletiyorlar, yıldırım çaktırıyorlar Diledikleri yerlere risk salıyor, yıldırımlar düşürüyorlar Böyle müthiş insanlardan mürekkep bir orduya karşı koymak kimin karıdır cevabını almıştır
Bir silah olarak top en etkin ve profesyonel şekilde Osmanlı ordusunda kullanılmıştır Çok sayıda şiddetle kendinden kesin bir şekilde Antalya Kalesini kuşatan Karamanlılara karşısında top birincil kere kale müdafaasında kullanılmış ve Karamanoğlu İkinci Mehmed Bey, bir gülle isabetiyle ölmüştür
Barut
İnsanın doğaya baskın olma mücadelesinin ve savaşın evriminin yeni ve fazla yüksek bir safhaya taşınmasını sağlayan buluştur ?barutDiğer birçok buluş gibi tesadüfen bulunduğu sayılan barut, Çağdaş savaşın evrimindeki en büyük adımdır*Doğuda, Çinliler, güherçileyi biliyorlardı Abdullah adında Malagalı (İspanyanın güneyi) bir Arap yazarı (1200 yılları), güherçileden laf ederken, “Çin karı deyimini kullanmıştır İranlı yazarlar ise, güherçileye “Hint karı derlerdi Böylece, güherçile, XIII yüzyılın ortalarına içten Doğudan İslam ülkelerine geçti Anlaşıldığına göre, Çinliler barut yapmayı biliyorlardı Ama, barutu, “maytap ve “kestane fişeği dediğimiz biçimde kullanmışlardır Büyük İskender Hindistana gittiği sıralarda, barut Hindistanda da biliniyordu Marco Polo, Çine yaptığı uzun gezisinde, Çinli rahiplerin geceleri havada baruttu fişeklerle şenlikler yaptığını görmüştü
Avrupada barutu ilk bulanın ise, Friburglu Berthold Schwartz (13181384) adında bir Alman rahip ve filozofu olduğu sanılıyor Schwartz, Venediklilerin kullandıkları birincil topları dökmüş, bu toplarla gülleleri uzağa fırlatmak için de, baruttan yararlanmıştı Fakat, kimi tarihçiler de, Avrupada barutun icadı şerefini, Roger Bacon (12241294) adındaki İngiliz bilginine verirler
Avrupada, ateşli silahlarla barut, ilk olarak XIII yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır XIV yüzyılda da, barutun topçuluk alanında kullanılması geliştirilmiştir Barutun, bugünkü anlamıyla, ilk olarak İngilizlerle Fransızlar arasındaki Cressy Savaşında (1346) kullanıldığı sanılıyor
Kimya alanındaki ilerlemeler sonucunda, nitrosellüloz ve nitrogliserinin elde edilmesiyle, hafif dumanlı barutlar kullanılmaya başlanmıştır Vaktiyle, barut çok miktarda duman yaptığı için, ateş eden topun yeri derhal belirlenmiş oluyor, üstelik, bu, top namlusunün kalın bir is tabakasıyla örtülmesine de yol açıyordu Paul Vieille adındaki Fransız mühendisi (18541934) dumansız barutu icat ettikten daha sonra İse, silahlarda yalnız bu çeşitlilik barut kullanılmaya başlandı (1886) Bundan birkaç sene sonradan da, İsveçli kimyager Alfred Nobel (18331896) daha yüksek nitelikte patlayıcı bir madde olan nitrogliserinil barutu keşfetti Zamanla, barut geliştirilerek, öbür silahlarda, istenilen biçimde kullanılabilecek duruma getirildi
Çinliler barutu tabanca olarak birincil kere, 904 yılında patlayıcı olarak kullandılar Adını “uçan ateş koymuşlardı Ardındaki barut bombalarını mancınıklarda da kullanmaya başladılar Barutun belirtilmiş ilk itici zorlama olarak kullanılması 1132 yılında bambudan üretilmiş toplarda kullanılması denemeleridir Metal boruya sahip topların kullanımı 12681279 tarihleri arasında Moğollar ile Song Hanedanlığı arasındaki savaşta görülür*Barutun Araplar kadar kullanılması, 13 yüzyılda gerçekleşmiştirArapların barutu Asya seferleri esnasında Çinlilerden aldıkları tahmin edilmektedir
Barutun Avrupa ’ya nasıl geldiği hakkında fazla bir veri yoktur Bazı tarihçiler Ipek Yolu aracılığıyla geldiğine inanmakta, bir grup da, barutun Avrupa ’da Çin ’den bağımsız olarak buluş edildiğini savunmaktadır 1846 yılında İtalya ’da Soprero,İsveç ’te Schönbein ve Fransa ’da Böttger adlı kimyagerler ayrı olarak çalışarak Nitrogliserin ve Nitroselüloz ( veya pamuk barutu) adı verilen barut çeşidini buldular bu patlayıcılar olumlu olduğundan, birçok birey bunları tekamül ettirmek için çaba sarf etti 1886 ’da Fransız kimyager Vielle silahlarda kullanılabilen birincil dumansız barutu yaptı
(Kara barut) Barut, ağırlıkça 15 bölüm potasyum nitrat (ara sıra yerine sodyum nitrat), 3 bölüm odun kömürü tozu ve 2 bölüm kükürdün karışımından oluşur Bu oran yüzyıllar baştan başa değişiklikler göstermiştir Amaca göre oranı kararsız Barut imalinde kullanılan bu üç kimyasal madde kolayca öğütülüp toz haline getirilebilir ve karıştırılır Bu suretle yapılan baruta (un barutu) denilmekteydi Bunun çoğu sakıncası bulunmaktaydı Bu karışım fıçılar içerinde nakledilirken patlama tehlikesi vardı Ayrıca barutun yapıldığı maddelerin öbür özgül ağırlıkları olduğundan, fıçıda durduğu sürece ayrılarak bozuluyordu Son olarak da rutubetten etkilenerek topraklaşıyor ve yanma özelliğini kaybediyordu Bu sorun da yeniden 1400 yıllarında taneli barut yapılarak çözüldü Şöyle ki toz haline getirilen üç kimyasal madde içki ile karıştırılarak sulandırıldı ve sonra basınç ile kurutularak taneler haline getirildi Bu tane barutun daha ivedi yandığı ve daha zinde olduğu görüldü Bu barut yine de mükemmel değildi Atış yapıldığı zaman etrafı kesif bir beyaz duman kaplıyor ve birkaç top salvosundan sonradan savaş alanı simsiyah oluyordu Ayrıca tüfeklerde ve toplardan çıkan duman silahların yerini emin ediyordu Bunlardan diğer kara barut namlularda yapışkan bir tortu bırakıyor ve bir vakit sonra bu birikintiler yüzünden gülle ya da kurşun (ağızdan dolma) silaha sığmaz oluyordu Atıştan hemen sonradan namlu temizlenmezse,bu yapışkan tortunun içindeki kükürt kalıntıları rutubet alarak sülfürik aside dönüşüyor ve namlu içini kemirerek çürütüyordu Duman ve tortular yüzünden doğan sorunlar diğer bir barutun yapılmasını zorunlu kıldı
Dumansız barut: 1886 ’da Fransız kimyager Vielle silahlarda kullanılabilen birincil dumansız barutu yaptıBöylelikle kara barutun doğurduğu teknik aksaklılıklar büyük oranda giderilmiş oldu Barutun icadı, savaş tarihinin yazılmasında mürekkep vazifesi görmüştürBarutla birlikte savaş alanındaki silahlar büyük oranda evrim geçirerek ?ateşli silahlar kavramı müstakil bir bilim olarak kendine yer bulmuştur
EyerÜzengi
Eyer ve onun bütünleyici bir parçası olan üzengi bir tam olarak insanlık tarihinin ola ki de ayrılmaz bir parçası olan atın medeniyetin hizmetinde kullanılmasını sağlayan en kayda değer unsuru olmuştur
Basit ve önemsiz gibi duruyor olsa da, bu aygıt motorlu kara taşıtları buluş edilinceye kadarki binlerce yıl boyunca insanlığın eli ayağı olan atın insanlığın hizmetine girmesini sağlamıştır Eyer ve üzenginin önemi hemen hemen tekerleğin medeni ilerlemede tuttuğu yer değin kritiktir
Atların insanlık tarihine etkisi o kadar fazla alanda kendini göstermiştir Ulaşımdan haberleşmeye, tarımdan savaşlara kadar farklı öbür alanlarda atların insanlık tarihini hızlandırıcı etkisi görülmektedir ilk olarak MÖ 5500 ’lü yıllarda Kuzey Kazakistan dolaylarında yaşamış ırk tarafından evcilleştirildiği açıklanmış atların savaş tarihine olan tesiri derin niteliktedir
Bir savaş objesi olarak atın kullanımını ise MÖ 1350 yıllarına ait Darı benzeri kabartmalarında görebiliyoruz Bu kabartmalarda ve MÖ 12 yüzyıldan kalmış kabartmalardan bir tanesinde Kadeş Savaşı ’na katılmış bir atlı asker tasviri bulunmaktadır Fakat yine de bu atları bugün bildiğimiz anlamdaki süvarilere benzetmemiz muhtemel değildir; zira o dönemde soy binen millet eyer ve üzengi kullanmıyorlar ve atı kolayca yönetemeyecekleri şekilde arkaya oturuyorlardı Atların o devirde az önce sırtlarında insan taşıyabilecek güce ulaşamadıklarını buradan da anlayabiliyoruz MÖ 8 yüzyılda ise seçme ve ıslah aracılığıyla elde edilen tür atlara Asurlular ağırlıklarını omuzlarına vererek biniyor, hayvanlarla gerekli iletişimi kurabildikleri için hareket halindeyken ok atabiliyorlardı Olur Ya binicilik gelişmemişti lakin biniciler istedikleri anda dizginleri ellerinden bırakarak da atlarını sürebiliyorlardı
Asurlular, İskitler, Kimmerler gibi atlı kavimler Himalaya ’lardan Kafkas Dağları ’na değin uzanan bir bölge kapsamında kendilerine tarafından nispeten uygar olan kavimleri bile atlarına olan hakimiyetleri ve atlarını savaş alanlarında etkili biçimde kullanabilmeleri sebebiyle mısra getirmeyi başarmışlardı MÖ 7 yüzyılın sonlarında Mezopotamya ’ya saldırmış olan İskitler, Ortadoğu – Hindistan – Çin ve Avrupa ’daki uygarlıkların sınırlarında 2000 yıl değin sürecek olan egemen, yakıp yıkma, köle alma, öldürme ve topraklara sahip çıkma olaylarının az kalsın habercisi olmuşlardır
Atların kullanımında ve atlara hakimiyette çığır açan bir buluş olan üzenginin ise Avrupa ’da 8 yüzyıla dek kullanılmadığı açıklama edilmektedir Böyle söylenmesinin nedeni, Batı Avrupa ’da süvari sınıfı sınıfının bu yüzyıla dek kurulmamasıyla bağlantılıdır Romalıların “kaba adını verdiği Batı Roma ’yı değil eden kabileler Gotlar, Alanlar, Vandallar, Heruliler ve Hunlar atlı savaşçılardı Lakin Avrupa nüfusunun çoğunluğunu yaratıcı Keltler, Germenler veya Slavlar olsun bunlar yaya olarak savaşıyorlardı Hamle esnasında hareketlilikleri fazla olan Kuzey Afrika ’lılar (Moors) ve Vikingler, Franları süvari sınıfı kurmaya zorlamıştır
Üzenginin doğuda ise milattan önce en erken 4 yüzyılda kullanıldığı belirtilmektedir Bu döneme ait bir İskit vazosu üzerindeki kabartmalar üzengi ile donatılmış eyeri göstermektedir Ama, bu da İskitlerin üzengiyi kullandıklarını gösteren bir kanıttır “Atlı okçular olarak tanıdık birçok İskit önce üzengiye ihtiyaç duymamışlardır Oysa daha sonra Sarmatyalıların onları yenmesiyle buna lüzum duymuşlardır MÖ 2 yüzyıla uzanan Hindistan ’daki bir Budist tümülüsündeki heykeller atlıların üzengi kullandıklarını göstermektedir Kabileleri alanlarına katılan Sarmatyalılar, Hıristiyanlığın geldiği dönemlerde batıya dürüst harekete geçtiler Ağır zırh giyiyorlardı ve yayı kullandıkları gibi mızrak da kullanıyorlardı Ve bunun yanı sıra üzengileri de vardı Onlar İskitlerin yerine geçerek batı steplerinin efendileri oldular Vizigotlar ve Ostrogotlar, üzengiyi kullanmayı onlardan öğrendiler İskandinavya ’dan Doğu Avrupa ’ya ağır ağır sızan Vandallar, Gepidler, Heruliler ve öteki “Doğu Germen kavimleri de üzengiyi Sarmatyalılardan öğrendiler Şüphesiz oysa tüm kavimleri Roma içine süren Hunlar da üzengiyi kullanıyordu Hunlar, Macaristan ’da Attila ’nın imparatorluğunun sona ermesinden daha sonra uzun müddet kaldılar ve Doğu Roma ’nın en iyi süvarileri oldular
(1 Ön Kemer, 2 Arka Kemer, 3 Sağrı, 4 Bağlantı Barı, 5 Örtü, 6 Kanat, 7 Zırh, 8 Üzengi Kayışı, 9 Üzengi)
Üzenginin Avrupa ’da yarattığı sosyal ve ekonomik değişim de yadsınamaz Üzenginin 9 yüzyılda yaygın olarak kullanılmaya başlamasıyla süvari Adrianopole Muharebesi ’nde kaybettiği etkinliğini her yerde kazanmaya başlamış ve atlı soyluların muharebe gücünün artması sonucu Roma ’nın yıkılışı ardından beliren kaos döneminde ortaya çıkan feodalizm Avrupa ’ya sağlam şekilde sabit ve sonraki 6 asır her tarafında Avrupa ’nın esas siyasi ve idareli sistemi olmuşturÜzenginin Avrupada ortaya koyduğu performans bugünkü manada profesyonel askerliğin önünü açmış ?Şövalyelik kavramının altını dolduran baş faktör olmuştur Şövalyeler üzerlerindeki ağır zırha rağmen, üzenginin sağladığı üstün bağımsızlık kontrolü doğru bugünün zırhlı muharebe araçları gibi uzun yıllar savaş alanlarını facia meydanlarına çevirmişlerdir
Litaratür:
John Keeegan, Savaş Sanatı Tarihi, (Çev) Füsun Doruker,Sabahtan Kitapları, İstanbul, 1995
Târihten Sayfalar: “?Top ve ?Tüfek Gibi Ateşli Silâhlar Osmanlı Ordusuna Ne Vakit Girmiştir?, Hakikat Aylık İslâm Dergisi, Ağustos 2007, sy 167, s 4446
William Weir, 50 Weapons That Changed Warfare, New Page Books, 2005
Büyük Taarruzda Türk Havacığı, Rahmi DOĞANAY,Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Djurdjica Petroviç, “Firearms in the Balkans on the Eve of and after the Ottoman Conquests of the Fourteenth and Fifteenth Centuries, hoşgörü: V J Parry – M E Yapp, War, Technology and Society in the Middle East, Oxford Universty Press, s 186, 191 bas: London, 1975
Türk Ordusunda Zırhlı Birlikler – Teoman Engin
Medenilik tarihi her tarafında hamle ya da savunma amaçlı olarak kullanılan silahlar ve bunlara emrindeki öteki icatlar, geliştikçe ve kullanıldıkça, aslında sadece savaşları ve sonuçlarını değiştirmiyor İnsanlığın karşılıklı malı ve meyvesi olan medeniyetleri, veri ve kültür mirasını, örf ve adetleri de kökten değiştirebiliyor Bilim ve teknolojide gerçekleştirilen her icat ve buluşun maalesef silahların gölgesinde kaldığı acı bir gerçek Bu yüzden silahlar sahiden yalnızca savaşları, savaş yöntemlerini değil; sadece tarihi de değil, insanların birbirine olan bakışını da değiştiriyor Daha artı öldürme özelliği silahlar için, en belirleyici kriter olarak algılanıyor Bunların sonucu olarak da insanlık ölmeme uğruna daha pozitif öldürme vahşetine anında her dönemde şahit oluyor
Günümüzden milyonlara yıl önce birincil halk müziği, kendilerini barbar hayvanlardan korunmak ve karınlarını beslemek için taştan yapılmış mızrak, ok uçları taş uçlu mızraklar kullanarak diğer canlılardan bambaşka olduğunu kanıtlamıştır Daha sonraları ucuna yağ batırılmış paçavraları yakarak, okları uzaktaki düşmana atmak ateşli silahların atası olmuştur İnsanoğluna bu tatmin edici gelmeyince daha büyük zayiatlar verdirecek silahları aramaya, yapmaya başlamıştır
Makalemizde, tarihsel seyri değiştiren silahların belirlenmesinde bunların ortaya çıkışlarıyla meydana getirdikleri siyasi, sosyal, kültürel ve tarihi etkiler dikkate alınmıştırNitekim bunlar dek hatta daha manâlı ve işlevsel onlarca müstakil silah ve icatlardan bahsedilebilir fakat bu silahların makalemizde ele aldığımız silahların antisi yani geliştirilen bu silahların değişik alanlardaki seviyelerdeki versiyonları oldukları görülür*Tarihin akışını değiştiren silahları incelerken popülerlik ve aktüalite ölçütü dikkate alınarak günümüzden geçmişe içten bir sıralamayla ele alınmışlardır
İnsansız Hava Araçları Ve Robotik Silahlar
Uçak bir savaş aracı olarak ilk defa İtalyanlar kadar, Trablusgarptaki Osmanlı kuvvetlerine karşı kullanılınca, büyük bir bozgun yaşamış Osmanlı subayları bu silahı ?Büyük bir namertlik olarak görmüşlerdiBugün gelinen noktada belli başlı namertlik olarak anlatım tarzı edilen durumun gerçekten tartışmasız şekilde İHA teknolojisiyle profesyonelleştiği ortaya çıkar İHA teknolojisi ve ona paralel ilerleyen diğer robotik teknolojilerin gelişimi, medeniyetin ilerleyişi bakımından gerek askeri gerekse de sivil amaçlı birçok alanda devrimsel yenilikler sunmaktadır Konunun uzmanları,*yakın gelecekte kahramanlığa dayalı insan faktörünün ve alışılmış savaş manzaralarının sadece tarih kitaplarında kalacağını, bunların yerini robotların savaştığı ve kan yerine metal yığınlarının doldurduğu manzaralara bırakacağını belirtmekteler
Robotik hava araçları, radyo kontrol ve atalet güdüm sistemleri ile başlangıçta I Dünya Savaşında hedef uçakları olarak uçaksavar eğitim atışlarında kullanılmışlardır II Dünya Savaşı döneminde ise, taarruz uçağı rolleri verilmekle birlikte, o dönemdeki araştırmalar İHAlardan çok güdümlü füze teknolojisinin geliştirilmesine odaklanmıştır 1950li yılların ardından ise TV güdüm teknolojisi ile İHA Sistemlerinin daha çok havadan keşif gerçekleştirmek amacıyla kullanıldığı, Vietnam savaşında fazla sayıda İHAnın bu amaçla devir icra ettiği bilinmektedir ABD dışında 1960larda Rusya, Avrupa Ülkelerinde, 1980lerde bilhassa İsrailde kayda değer girişimler başlamıştır
Silahlı casus uçaklar da dahil almak üzere, yeni bir askeri robot kuşağının geliştirilmesi, savaş alanında en büyük devrimlerden birini oluşturabilir Tarih her tarafında ulusların artan bir şekilde daha ölümcül savaş yöntemleri geliştirme mücadelesi vermesi sonucunda, sürekli yeni bir silah tekniği geliştirildi Ancak, yeni ortaya meydana çıkan teknolojilerin çoğu, sadece yüksek alev gücü vaat etmiyor, aynı zamanda savaşta asker sayısının da azaltılmasını sağlıyor Afganistan ve Pakistan ’da insansız uçakların gitgide artarak daha pozitif sayıda kullanılması, birçok politikacı ve Pentagon ’daki planlamacı arasında, ABD ’nin büyük ölçüde ajan uçaklara bel bağlayarak etkili askeri operasyonlar yürütebileceğine dair görüşü güçlendirdi
Uydu haberleşme teknolojisi, sensör teknolojileri, bilgisayar işlemci teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte bilhassa 1990lı yılların sonuna dürüst artık ağır sanayi ürünlerinin yerini data teknolojileri içeren zeki sistemler almaya başlamıştır Bu son dönem içerisinde platform merkezli savaştan, Ağ Merkezli Savaşa içten yaşanan süreçte insansız hava araçları en manâlı sistemler haline gelmişlerdir
Tehlikeli, yüksek risk arz eden, insan fizyolojisinin dayanamayacağı kadar uzun süren hava harekatında İnsansız Hava Araçlarının (İHA) rolü öne çıkmaktadır Şekil, soylu davranış ve fonksiyonlarına kadar aya dek olan boyuttan tonlarca kalkış ağırlığına sahip muhtelif tipte İHAlar bulunmaktadır Esas olarak askeri ve fakat sivil amaçlı uygulama alanlarını iki asıl başlık altında ele alınan günümüzün İHA Sistemlerinden öncelikli olarak geçmişte olduğu gibi askeri maksatlı olarak yararlanılmaktadır
Taaruz, İç Güvenlik, Hava Savunma, Sinyal İstihbaratı, Hedef Uçak, Elektronik Harp, özel görevler vb faaliyetlerin yanı sıra, en yoğun şekliyle buluş gözlem amacına karşın olarak uzakta algılama araçları olarak kullanılmaktadırlar Bu etkinlikler esnasında hava araçlarına entegre edilen elektromanyetik spektrum içerisinde yer alan gündüz, kızılötesi (infrared), yakın kızılötesi (near infrared) kamera sistemleri, yapay açıklıklı radar sistemleri, havadaki mikroorganizmaları tespit eden biyoloji ile ilgili sensörler, hava bileşenlerini lazer spektroskopi yöntemi ile belirleyebilen kimyasal sensörler kullanılmaktadır ABDli üretici firmalar bu alanda %60lık piyasa payı ile en önde yer alırken, İsrail ve %4 gibi düşük bir pay ile Avrupa ülkeleri asıl oyuncular olarak öne çıkmaktadırlar
2005 yılı içerisinde Afganistan ve Irakta taktik, İHA sistemleri ile 100,000 saat üstünde uçuş gerçekleştirilmekle birlikte, bu zaman her yıl 3 ’e katlanarak devam etmektedir Askeri alanda bu değin yaygın kullanılan İHA Sistemleri ’nin, sivil amaçlı kullanımında da son yıllarda manâlı gelişmeler olmaktadır Bu amaçlar emniyetasayiş, sınır güvenliği, meteorolojik incelemeler, haberleşme sistemlerine daha alçak yapı karşılamak, orman yangınları ve kaçakçılık ile uğraş, çevre kirliliğinin tespiti, ekim ve hasat gözlemleri, balıkçılık, 3 Boyutlu Haritalama, Boru Hatlarının Güvenliği vb yer almaktadır
Atom Bombası
Yakın tarihimizin şüphesiz en sansasyonel ve yok edici silahı, atom bombası olmuştur Diğer silahların tüm alışılmış öldürücü etkilerine karşılık atom bombası sadece kullanılan ülkeye karşısında yok insanlık medeniyetinin geneline yönelik bir korkutma ve felaket taşımaktadır Diğer ölümcül silahların bıraktığı etkiler bir iki yıl içerisinde ortadan kalkarken atom bombasının bıraktığı etkiler onlarca yıl devam ederek adeta zehir saçan heybetli bir kasırga gibi insanlığı değil etmektedir
NATO ve SSCB ’nin birbirlerine karşın stratejik kuvvet ve menfaat elde etmeye yönelik hırslarının ürünü olan atom bombası savaşların amaç kitlesini değiştirerek sivilleri de savaşın muhatabı haline getirmiştirII Dünya Savaşında, Japonyaya atılan atom bombaları insanlık tarihine kara bir kir olarak düşmüş, insanoğlunun yok edici ve vahşi yönlerini bir kez daha ortaya koymuştur
Atom bombasının ortaya çıkardığı trajik etkiler büyük devletleri ve devlet adamlarını harekete geçirmiş, tıpatıp kimyasal ve biyoloji ile ilgili silahlar gibi bunların da kullanımlarının ve depolanmasının sınırlandırılmasına yönelik uluslar arası düzenlemeler yapılmıştır
Teknik olarak bakıldığında atom bombası, patlamanın kontrolsüz çekirdek tepkimesi yoluyla sağlandığı bir bomba modelidir Çekirdek tepkimesi zincirleme ve fazla hızlı gerçekleştiğinden ortaya heybetli boyutta bir enerji açığa çıkar ve bu da patlama ile beraberinde şok dalgası ortaya çıkarır
1945 yılında Amerika Birleşmiş Devletleri ’nin attığı bombalar Japonya ’ya fazla hasar vermiştir Termonükleer bombanın bulunmasından daha sonra atom bombası taktik silahı olmuştur Nükleer silahların üretimine başlanmasına neden olmuştur başlangıçta Nazi Almanyasına atılması planlanan bomba savaşta Almanya yenilince Japonya ’ya atılmıştır
Uçak
İnsanlığın hayal ve arzularını yazıya dökebildiği binlerce yıldan bu yanadır ifade ettiği ve hayallerini büyüleyen en büyük dileği :Uçmak
Uçağın icadıyla insanoğlunun binlerce yıllık rüyası gerçekleşmiş uçak doğru insanlık kendisini yere bağlayan bedensel zincirlerinden kurtulmuşturUçağın icadı kuşlara imrenerek bakan insanın Hezarfen Ahmet Çelebiyle her şeyi göze alabilme cesaretinin gökyüzüne kavuşma arzusunun meyvesi olmuşturUçakla birlikte bundan böyle mesafeler ve doğal engeller orduları sınırlandıran engeller olmaktan çıkmış, eskinin piyade üstünlüğü yerini bu yeni hava araçlarına bırakmıştır
Makalemizin konusu olan savaş ve silahlar bakımından masaya yatırılıdığında dünya tarihinde ilk savaş uçağı 1911 yılında Trablusgarp Savaşında İtalyanlar göre Osmanlı Devletine karşı kullanıldı
Wright kardeşlerden Orville Wright göre 1903 yılının sonlarında gerçekleştirilen 12 saniyelik ilk motorlu uçuştan daha sonra, havacılık çabuk bir gelişme içerisine girmişti1910lu yıllara gelindiğinde Avrupa ülkelerinin bir çoğu uçağı harp sahasında göstermek üzere hava gücü oluşturma çabasına girmişlerdi
Tarihte başta savaş uçağı İtalyanlar kadar Osmanlı Devletine aleyhinde Trablusgarp Savaşında kullanıldı Birincil hava keşfi, birincil hava fotoğrafı, birincil havadan topçu ateşi yönlendirmesi, birincil hava bombardımanı bu savaş sırasında yaşandı Yan ancak giderken uçağa yerden alev açan ilk ahali ve ilk havacıyı vuran halk de Türkler olarak kayda geçti Lakin savaş uçaklarının bu birincil denemesi özellikle İtalyan komutan tarafından yeterli görülmedi*İtalya ’nın 1911 Eylülünde Trablusgarpa saldırması dünya harp tarihinde çoğu ilklerin de yaşanmasına neden oldu Bu atak sırasında İtalyanlar yanlarında 28 uçak ve 4 balondan oluşan bir hava gücü getirdilerOsmanlı komuta kademesinin umutsuzluk içinde hezimete uğradığı bu saldırıda yaşanılanları anlamlandırmaları epey uzun sürmüş tıpkı yüzyıllar önce İslam ordularının İspanyollara karşı top kullandığında İspanyolların yaşadığı şokta olduğu gibi şart uzun bir müddet insanüstü güçlerin varlığına yorumlanmıştır
Ilk uçaktan bu yanlamasına hava araçları radikal değişimler geçirmiş birincil ortaya çıkarken yarattığı gibi bugün de her türlü savaşın belirleyeni olmaya devam etmektedir
Telsiz
Telsiz, en kolay ifadesiyle arada herhangi bir kablo bağı bulunmayan ve noktadan noktaya Radyo Dalgaları ile ses ve data sinyallerinin taşınması yöntemi ile yapılan haberleşme çeşididir
İnsanların duman , kuş, davullar, atlı ya da ulaklarla iletişim kurmak zorunda olduğu zamanlardan günümüze iletişimi uzaklık engeli olmaksızın el içine alınabilen küçük bir cihazla hemen olan bir işleme çevirmiştir
Irtibat, geçmişten günümüze savaş denilen ve ordularını en iyi koordine edebilen güçlerin öne geçtiği devasa ve kanlı bir oyunun en manâlı parçası olmuştur Büyük savaş dehalarının ve stratejistlerin kararlaştırılmış olduğu elzem husus: ?Muhaberede iyi olan muharebede de iyi olacaktır ilkesidirYakın zamanda yaşanan ve geçmişte sonuçlarıyla tarihe geçmiş çoğu büyük savaşta bu ilkenin geçerliliği doğrulanmıştır
Son yüzyılın en ibretamiz savaşlarından biri olan ?Yomkippur Savaşı, iletişimsel üstünlük ve teknolojinin birleşmesiyle minik ve eksik sayıda bir orduyla sayısı milyonları geçen heybetli orduların nasıl mağlup edilebileceğini belirten hoş bir örnektir Arap birliğinin İsrail ’e saldırdığı ve altı gün süren savaşta, Amerika Akdenizdeki donanmasından jammer (ceymır) cihazlarıyla Arap ordularının iletişimini engellediğinden, Arap uçaklarının tamamı iş yapamaz duruma düşmüştü İletişimi değil edilmiş olan Arap orduları İsrailin aleyhinde iyi koordine edilmiş küçük İsrail birlikleri aleyhinde ağır bir yenilgiye uğramıştı Haberleşmesi değil edilmiş bir ordu savaşı kaybetmeye mahkûmdur Nitekim savaştan önce beş milyon askerden oluştuğu söylenen Irak ordusu çölde nereye gideceğini, nasıl bir düşmanla karşılaşacağını bilemeden dolandı durdu Bu savaşın spiker ağır Irak için bir bozgun olmuştur
Bu değin önemli ve insanları doğal engellerin esaretinden büyük oranda hür kılan bu teknolojik atılımın öyküsüne gelince:
İtalyan bir mucit olan Guglielmo Marconi, kardeşiyle yaptığı çoğu deneme ve çalışmadan sonra kablosuz irtibat konusunda büyük bir ilerleme kaydetti Buluş ettiği bu cihazı Kendi ülkesinde tanıtmaya ve kayıt etmeye çalıştı, buluşunu İtalyan Posta ve Telgraf Bakanlığına önerdi Ret cevabı alınca, yaptığı yeni aygıtla birlikte İngiltereye göç etti O dönemde İngiltere, dünyanın en büyük denizcilik gücüne sahipti ve radyo dalgalarıyla haberleşmenin getireceği yararları en iyi değerlendirebilecek ülkeydi 1896 yılının Şubat ayında geldiği İngilterede ilk düş kırıklığına uğradı Hoyrat bir gümrük görevlisi, Guglielmonun vericisini bir casusluk aygıtı sanarak parçaladı, sahibine de “Kirli İtalyan anarşisti diyerek hakaret etti
Marconi, yanına getirdiği annesi ile birlikte, Londrada bir oda tuttu ve oraya yerleşti 2 Haziran 1896 günü de, bulduğu bir metodun tescili ricasıyla Patent Bürosuna başvurdu Metodunu tanıtırken şöyle yazmıştı dilekçesine: “Bu yöntemle, elektriksel hareketler veya bildiriler, havada, karada ya da denizde, yüksek frekanslı elektriksel devinimler aracılığıyla iletilebilirler, Çok geçmeden kendisini Londra Postanesinin Başmühendisi Sir William Preecenin karşısında buldu Sir Preece, 21 yaşındaki bu İtalyan gencine ve onun buluşuna büyük bir alaka göstermekle kalmadı, bilimsel çalışmalarını sürdürebilmesi için Marconiye her türlü desteği sağladı
12 Aralık 1896 günü, Londrada Toynbee Hallde telsiz cihazının ilk tanıtımı yapıldı Ertesi yılın Temmuz ayında, Marconi kadar kurulan Wireless Telegraph and Signal Co Ltd adlı şirket, telsiz ve telsiz istasyonu ile radyo malzemeleri üretmek için faaliyete geçti Ilk sürekli telsiz istasyonu, Isle of Wight da, Ahım Körfezindeki Needles Hotelda 1897 yılının Kasım ayında kuruldu*Telsiz , savaşta o kadar kayda değer bir yer edinmiştir fakat , kendisinden daha sonra yaygınlaşan tank ,uçak gibi araçların o zamana dek en kayda değer sorunu olan merkezle irtibat kurma sorununu ortadan kaldırarak bu araçların tarihteki ve savaşlardaki haklı yerlerini almalarını sağladı
Telsizin en yaygın kullanımı şüphesiz ki, tanklarda olmuştur Erken dönemdeki tank manevralarında, zırhlı birliğin üyeleri arasındaki haberleşme el işaretleri ya da semafor ile sağlanmakta ve bir takım durumlarda tank personeli tanktan inerek diğer tanka yürümekteydi I Dünya Savaşı ’nda durum raporları, gözlem deliklerinden çıkarılarak karargâha gönderilen posta güvercinleri ile sağlanmaktaydı Işaret fişekleri, duman, hareket ve silah atışı tecrübeli personel kadar taktiklerini koordine etmek için kullanılıyordu*1930 ’lardan 1950 ’lere kadar tüm ülkelerin orduları telsizle donatıldı, ancak telsiz trafiğini eksilmek için görünür işaretler hâlâ kullanılmaktadır Çağdaş bir tank, genelde bölük ya da tabur telsiz ağına ast çalışan telsizlerle donatılmıştır bununla birlikte daha üstteki seviye ağları da dinleyip öteki hizmet sınıfları ile hareketler koordine edilmektedir Bölük ve tabur komutanlarının tanklarında genellikle ek bir telsiz vardır
Telsizin veya genişletilerek söylenecek olursa, radyo dalgalarının askeri muharebede kullanımı tank ve uçak gibi savaşta belirleyici araçların etkili şekilde kullanılmalarını sağlamakla birlikte günümüz savaş teknolojilerindeki insansız araçların ve robotik silahların da geliştirilmesine büyük katkılar sunmuştur
Tank
Savaşların düzenli ordularca yapılmaya başlandığı birincil andan itibaren askerler savaş alanında heybeti ve hakimiyetiyle ayrıca psikolojik hem de enerjik afet tesiri olacak araçlar kullanmaya çalışmışlardırSavaş arabalarından kullanılan devasa hayvanlara , tekerlekli atış kulelerinden zırh giydirilmiş iri cüsseli askerlere kadar sayısız vasıta kullanılmıştır
Birinci Dünya Savaşı başladığında makineli tüfeklerce korunan derin ve çok yönlü siperler Avrupadaki savaşan devletler için az daha insan ve para yutan heybetli bir anafor halini almıştırBu savaşın ilk yıllarında İngiliz, Fransız ve Almanların kaybı bir milyona yaklaşmaktaydıBöylesine dehşetengiz sonuçlar karşı birincil araştırmalar İngilterede başlamış ve modern anlamda ilk ?tank ortaya çıkmıştır İngilizler geliştirdikleri bu silaha ?Motorlu Makineli Tüfek adını verdi Ilk tankın ortaya çıkışını müteakiben baş döndüren bir hızda tank versiyonları ortaya çıkmıştır Bugün gelinen noktada tanklar elektronik ve değişik optik sistemlerle donatılarak mobil kaleler haline getirilmişlerdir
Teknik özellikleri ve gelişim serüveni açısından bakıldığında tank, belli başlı görevi doğrudan ateş gücü kullanımıyla düşman kuvvetlerine saldırmak olan, paletli ve zırhlı bir savaş aracıdır Tankı diğer savaş araçlarından ayıran özellikleri ağır bir zırha, yüksek ateş gücüne ve her türlü arazide süratli gidecek şekilde tasarlanmış sürüş takımlarına sahip olmasıdır Her ne kadar masraflı ve lojistik açıdan uğraş gerektiren araçlar olsa da, yer hedeflerine saldırma yeteneği ve piyadelerin moralini çökertmesi sebebiyle çağdaş orduların vazgeçilmez unsurlarındandır*Tanklar ilk kez I Dünya Savaşı ’nda, siper harbi çıkmazını imha etmek için kullanılmış ve zamanla savaş alanında herzamanki süvari görevlerini üstlenmişlerdir
Tank ismi, ilk kez İngiltere ’de tank fabrikalarında kullanılmaya başlanmıştır Bir savaş aracı yapıldığını saklayabilmek için işçilere İngiliz Ordusu için paletli su depoları üretildiği izlenimi verilmiştir Bir başka rivayete tarafından, Winston Churchill ’a İngiliz Ordusu ’nda görevli Subay Ernest Swinton tarafından sunulan gizli raporda yeni motorize silahtan bahsedilmekte ve üç adet muhtemel ad önerilmektedir Bunlar “cistern (sarnıç, su deposu), “motorwar car (motorlu savaş aracı) ve tanktır Ancak tank söylenmesi kolay olduğu için seçim edilmiştir Oysa en baskı süreklilik Winston Churchill ’un resmi biyografisinde geçmektedir Bu yeni silahları saklamak için, çizimlerde ve projelerin üzerinde “Rusya ’ya su taşıyıcı (Water Carriers for Russia) diye yazılmıştır Ama yazarken kısaltma olarak “Rusya ’ya WC yazılabileceği düşünülmüş ve çizimlerde “Rusya ’ya su tankları olarak değiştirilmiştir Bunun üzerine bu silahların adı tank kalmıştır
Batı Cephesi ‘ndeki savaş koşulları Birleşmiş Krallık Ordusu ’nu, siperleri geçebilecek, dikenli telleri aşabilecek ve makineli tüfek ateşinden etkilenmeyecek kendinden tahrikli bir vasıta için araştırmaya itmiştir 1914 yılında Kraliyet Deniz Hava Kuvvetleri kadar bir RollsRoyce zırhlı aracın kullanıldığını görebilen ve Binbaşı Ernest Swinton ‘ın paletli bir savaş arabulucu üretme fikrinden bilen, zamanın Deniz Kuvvetleri Komutanı Winston Churchill bu yeni silahın geliştirilmesini izlemek için Landships Committee (Karagemileri Komitesi) ’nin kurulmasına önayak oldu Karagemileri Komitesi, Little Willie adı bahşedilen ve Birleşik Krallık Ordusu tarafından 6 Eylül 1915 ‘te deneme edilen birincil başarılı tank prototipini ortaya çıkardı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından kara gemisi diye adlandırılsalar da, gizliliği temin etmek açısından birincil araçlar su depoları ya da özet olarak “tank olarak adlandırılmıştır İşçilere paletli su taşıyıcıları ürettikleri izlenimi tahsis etmek için kullanılan tank kelimesi 24 Aralık 1915 ‘te resmi olarak kullanılmaya başlanmıştır
Tankın Ilk Kullanımı:
15 Eylül 1916 sabahı Almanlar, mevzilerini çevreleyen sıralar halindeki tel örgülerin ve ölüm kusan makineli tüfeklerin emniyeti aşağı ve aşılmaz zannettikleri mevzilerindebaskına uğramışlardı Sabahın erken saatlerinde, hafif puslu bir havada, içi sudolu bir mermi çukurunda, uykusuzluktan ve yorgunluktan halsiz bir halde yer alan gözcü Fritch ’i, bir hadise canlandırmıştı Gözlerine inanamıyordu Sinir bozan madeni gürültüler ve yaklaştıkça çoğalan cisimlerin çukur, hendek, çamur, tel örgü dinlemeden ilerlemekte olduklarını hayret ve şaşkınlıkla seyrediyordu Anında telefonuna sarıldı, gördüklerini açıklama yapmak istedi Onunla alay ettiler Nöbet yerini terk ederek gördüklerini şifahi olarak izah etmek istedi Onu korkaklıkla suçlama ettiler Çaresiz bu ejderhaları bekledi ve kısa bir süre sonradan Fritch ve yüzlerce arkadaşı bu amansız silâhların paletleri altında can verdiler Bu ahali, balçık ve cesetler arasında ilerleyen, harp tarihindebüyük bir inkılap yaratan yeni bir harp vasıtasıyla; “TANK ile tanışmışlardı
Ilk operasyonel tank olan Mark I, Kraliyet Donanması ’ndan Yüzbaşı HW Mortimore göre 15 Eylül 1916 ’da Somme Çarpışması esnasında Delville Korusu ’nda kullanılmıştır Fransızlar Holt traktörlerinden geliştirdikleri Schneider CA1 tankını ilk defa 16 Nisan 1917 ’de kullanmışlardır Tankların yoğun olarak kullanılıp başarılı oldukları birincil çarpışma 20 Kasım 1917 ‘deki Cambrai Çarpışması olmuştur Daha sonraki Amiens Çarpışmasında da tanklar, zırhlı destekleriyle Alman siperlerini yarıp geçme konusunda etkili olmuşlardır Tank bir uçtan bir uca siper savaşı demode olmuştur Birleşmiş Krallık ve Fransız kuvvetleri tarafından savaş alanlarında kullanılan binlerce tank savaşın kazanılmasında kayda değer katkılarda bulunmuştur
Tankların temel rolleri ve özelliklerinin tamamına yakını I Dünya Savaşı sonunda geliştirilmiş olsa da, o zamanki tankların 21 yüzyıl kopyaları, performans seviyelerini on kat artırmıştır Özellikle öteki tankların yarattığı sürekli değişen tehditlere ve gereksinimlere cevap verebilmek için büyük oranda düzeltmeye uğramışlardır Tankların çoğalan yeteneklerinin aleyhinde dengeyi sağlamak için diğer tanklar ve antitank silahlar aralıksız geliştirilmiştir
Bir tankın etkisini belirleyen üç geleneksel etmen vardır: Tankın alev gücü, hareketliliği ve korunması Bir tankın savaş meydanındaki devasa varlığının düşman askeri üzerindeki psikolojik etkisine şok etmeni denir
Ateş gücü, bir hedefi bozguna uğratma, yenme yeteneğidir Bununla söylenmek istenen şudur: Bir tankın hedefe saldırabileceği en fazla mesafe, hareket eden hedeflere saldırı yeteneği, aniden çok hedefe sırt sırta saldırabilme hızı ve öteki zırhlı araçlar ile sipere girmiş piyadeyi yenebilme yeteneği*Hareketlilik ise şu noktaları içerir: Arazi üzerinde hız ve kıvraklık, aşılabilen arazi çeşitliliği, geçilebilen engellerin, siperlerin ve suyun boyutları, ufak köprüleri geçme yeteneği, yakıt ikmali yapılmadan aşılabilen mesafe Stratejik hareketlilik aynı zamanda yollarda yüksek sürat ile seyredebilme yeteneği ve demiryolu ya da kamyon ile taşınabilme özelliğini de içermektedir*Olağanüstü güçlü bir tabanca olmasına ve kara savaş alanının tartışmasız kralı sayılmasına karşın tanklar yenilmez değildirler Sahiden birçok antitank silahın geliştirilmesinin sebebi de tankın bu üstünlüğüdür Genelde daha az zırha sahip üstteki kısıma saldırabilen antitank helikopterlerinin geliştirilmesiyle birlikte tankların zamanının geçtiği de söylenmiştir Bu iddia hemen şimdi doğrulanmamıştır ve değişik açık noktaları ortaya çıkarabilecek eşit güçler arasında tank ve helikopter savaşı olmamıştır
Kendisine aleyhinde bilhassa kullanılan tanksavar silâhları ve diğer silâhlar karşısında beka yetenekleri açısından yıllarca tank lehine olan üstünlüğün bozulmak istenmesi yönünde sarf edilen her türlü gayrete karşın bu üstünlük bozulmamış, hiçbir silâh tankın sahip olduğu yetenekleri ve onun silâh sistemleri içindeki ayrıcalığına kimsesiz sahip olamamıştır
Makineli Tüfek
Tüfeğin icadından ve savaşlarda etkin bir şekilde kullanılmasından sonra, savaşlar bambaşka bir boyut kazanmış kılıç , mızrak ve oklarla yapılan savaşlar yerini fazla daha etkili ve isabetli olan tüfeğe bırakmıştırAma tüfeğin icadıyla birlikte tekrar manâlı bir sorun ortaya çıkmıştırEn çok tüfekli adama, yani piyadeye sahip olan savaşlarda galip olmaya devam etmiş yanı sıra daha da kısa sürmesi beklenen savaşlar yer yer daha da uzamıştır, zira piyadenin mermileri tükense bile süngüleriyle göğüs göğse savaşı olağan muharebe tekniği olarak tıpatıp kılıçla savaşılan zamanlardaki gibi savaşı zaman zaman içinden çıkılmaz bir ışık halkası sokmuşturYine küçük birliklere karşı hücuma geçme şeklindeki saldırılar ufak birliklerin imhasına yol açmaya devam etmiştir
İngilizler ’in 2 Eylül 1898 ’de Omdurman Savaşı ’nda kullandıkları dünyanın ilk makineli tüfeği bir Amerikan yahudisi olan Hiram Maxim ’in icadıydı İleri yaşlarında pekçok icadın patentini alan Maxim,1881 yılında Paris sergisini gezerken bir İngiliz ’in Fazla para istiyorsan pek birşey icad et oysa;Avrupalılar birbirini daha basit boğabilsin tavsiyesi üstüne Londra ’ya taşınarak, Hatton Garden ’e resmileşmiş ve burada küçük bir fabrikada dakikada 666 atış yapabilen tek namlulu bir piyade tüfeği geliştirmiş,keza tüfekte kullanılacak dumansız barutu da icad etmiştiHer merminin tepme gücü,kovanın otomatikman dışarı atılmasını ve yeni merminin yuvaya sürülmesini sağlıyordu
Yeni silah ilk önce 1885 ’de tanıtıldı 1891 ’de İngiliz ordusunda kullanılmaya başlanacak olan bu doğaüstü silahı görmek için, aralarında Galler Prensi ’nin de bulunduğu pekçok kişi Hatton Garden ’deki küçük fabrikaya gittiYaklaşık yüz piyade tüfeğinin atış gücüne sahip olan silah,İngiliz ordusu tarafından hem Zimbabwe ’de, 18931894 aralarında yapılan Matabele Savaşı ’nda,hemde Güney Afrika ’daki Boerler Savaşı ’nda kullanıldı Matabele ’deki bir muharebede,yalnızca 50 İngiliz koloni askeri, 5 bin Matabele savaşçısını 4 adet Maxim ile püskürtmeyi başarmıştır
Avusturya,İtalya,Almanya,İsviçre ve Rusya, Maxim ’i İngilizlerden hemen sonradan ordularına dahil etmişler ve 1905 ’e gelindiğinde otomatik tüfek 19 farklı ordu ve 21 donanma tarafından kullanılmıştıHiram ’ın makineli tüfeği, gençliğinde Amerika ’da Shangerville kasabasının değirmenlerini saran farelere aleyhinde icad ettiği kendi kendini kuran kapanın prensibine tarafından yapılmıştı Patlayan her mermi, ikinci patlamayı hazırlıyorduDaha sonradan üretilen bütün makineli tüfeklerde de aynı ilke kullanılacaktı İcad,dünya tarihinde ilk defa Amerikalılar ’ın kullandığı 20 megatonluk atom bombasına eşit bir sansasyon yaratmıştı dünyada
Hiram Maxim,yeni buluşuyla dünyadaki baskı dengesini tepetaklak ederek,ateşli silahlar çağında az daha çığır açmıştıYeni çağda insanların artık fareler dek değeri olmayacaktıHiram ’ın fare kapanı gitgide artarak insan kapanına dönüşecek ve bu kapana sahip olan dünyaya hükmedecekti GazeteciTeğmen Churcill, Omdurman Savaşı ’ndan daha sonra İngiltere ’ye gönderdiği mesajında Vahşiler medeniyetin silahları önünde değil oldular… cümlesini kullanmıştıSadece tabanca dünyasında değil,sömürgecilik çağında da yeni bir çığır açan bu harpten sonradan elindeki müthiş silahla İngiliz İmparatorluğu ’nun dünyanın geri kalan insanlarına barbar damgası vurmasının o kadar de yadırganacak tarafı yoktu
Makineli tüfekler sağladıkları üstün ateş gücüyle yüzlerce askerin atış gücüne denk bir üstünlük sağlamış , askerlerin ustaca hazırlanan siperlerinden tehlikesiz bir şekilde olabilecek her türlü hücumu püskürtebilmesine imkan vermiştirMakineli tüfeklerin sağladığı bu kuvvet orduları büyük bir engelden kurtarırken daha önem bir engelle karşı karşıya bırakarak savaşları az daha kimsenin galip olamadığı ?siper savaşı yahut öteki adıyla ?mevzi harbi sorunun kaynağı olmuşturİnsanlık savaşla her ne değin ölümden başka bir şey elde edemezse de ?icatlar ihtiyaçlardan doğar ilkesi en fazla savaşlarla hayata geçtiğinden makineli tüfeklerin yarattığı bu açmaz kara savaşlarının kralı olarak adlandırılan ?Tankların icadında birinci dereceden rol almıştır
Tüfek
Tüfeğin icadı, barutun bulunuşu ve topun icadıyla yakından ilişkilidir Nitekim, birincil tüfeklere el topu olarak bakılmıştırTüfeğin icadıyla savaşlar ilkel yöntemlerden ve araçlardan süratli bir şekilde kademeli olarak çağdaş ve eğitsel disiplinin ön plana çıktığı bir iş halini almıştırTüfek, her ne kadar Avrupada savaşları ileri bir merhaleye taşıdıysa da, asıl misyonunu ve dönüştürücü etkisini yeni dünya olarak tanıdık Amerika ve Afrikada yerine getirmiştir Teknolojik ilerlemelerden bihaber dünyanın bu bölgelerinde millet hala ilkel savaş aletleriyle düşmanlarına karşı koymaya çalışıyorlardıİngiliz, İspanyol, Portekiz denizcileri ve Hollandalı sömürgeciler zamanlarının ölüm saçan silahı tüfeklerinin gücünü gittiklerdeki yerlerde son derece acımasızca kullanmışlardır
Batılı tarihçiler her ne değin tüfeği özellikle Avrupada kullanılan bir silah olarak öne çıkarsalar da tüfek Osmanlı ordusunda epeyce efektif bir tabanca olarak kullanılmıştır Osmanlının gücünü uzun yıllar korumasının sırlarından biri de civarda yaşanan teknolojik gelişmelere duyarlılığını kaybetmemesidirÇeşitli tarihi kaynaklarda İstanbulun fethinde çok sayıda öbür özellikte silah kullanıldığı görülür
Tüfeğe aynı birincil ateşli silah, 1400 ’lerde yapılan ve arkebüz olarak adlandırılan küçük bir toptu 1500 ’lerde daha gelişmiş tüfekler yapıldı Bunlar ağızdan dolduruluyor ve fitilli ya da çakmaklı bir ateşleme sistemiyle ateşleniyordu Bu tüfeklere çakmaklı tüfekler de denir 1807 ’de çarpmalı ateşleme sistemi geliştirildi Bu sistemde, çarpmayla alev alan bir kapsül haznedeki barutu ateşliyordu 1840 ’larda çakmaklı ve fitilli tüfeklerin yerini çarpmalı ateşleme sistemiyle donatılmış silahlar aldı Dairesel kurşun atan bu tüfeklerin atışı çok isabetli değildi Namluya yiv açma denemeleri 1500 ’lere dek geri gitse de, reel yivli tüfekler ancak 1800 ’lerde yapılabildi öte yandan tüfeği ağızdan doldurmak namlunun yivlerini bozuyordu Bu da atışların isabet oranını düşürüyordu Bunu önüne geçebilmek için kuyruktan doldurma sistemi geliştirildi Günümüzde kullanılan tüfeklerin ve av tüfeklerinin çoğu kuyruktan doldurulur
Günümüzün muharebe tüfekleri, atış isabet oranları, monte ve bakım kolaylıkları, tesir ve taşınabilirlikleri bakımından mükemmelleştirilmiş olarak çağdaş ordularda her sınıftan askerin birincil silahı olmaya devam etmektedir
Top
Barutun icadından sonradan, kuşkusuz bunun en efektif uygulama alanı topun icadında ve kullanım alanlarında olmuştur Barutun anavatanı olan Çinde ilk top örneklerinin ilkel versiyonlarına rastlanırÇinliler enli ve büyük bambu kamışlarının içine koydukları barutla dağıtılmış nesneleri fırlatarak bunu keza askeri keza de sivil amaçlı eğlencelerde kullanmışlardır Topun makalemizi de ilgilendiren başlıca önemi, meydana getirdiği tarihsel ve toplumsal değişimlerin bütün dünyanın siyasi spektrumunu şekillendirmesidirTopun fonksiyonel bir şekilde Avrupada krallar tarafından kullanılması feodalitenin sonunu getirmiş , çoğalan siyasi birlik ortamında güçlenen krallar dünya hakimiyeti arayışına girerek yüzyıllar boyu devam edecek kanlı savaşlar başlatmışlardır
İronik bir şekilde topu uzun yıllar en işlevsel şekilde kullanan Osmanlı ordusu, kullandığı bu silahın Avrupada yarattığı siyasal dönüşümlerin etkisiyle değil oluşun eşiğine gelmiştirBugün uygar dünyanın en ileri zorlama ve kabiliyetine sahip Amerika kıtasının keşfi ve Avrupada aleyhinde konulamaz şekilde yaşanan bilimsel, kültürel,endüstriyel, politik ve dini dönüşümler fırtınası topun en büyük başarısı olan İstanbulun fethiyle başlamıştır
Topun, İspanya ’yı istila eden Berberiler yoluyla Avrupaya girdiği sanılır Topun Avrupada ilk olarak 1324 ’te kullanıldığı bilinmektedir Barutun belli başlı maddesi olan güherçile 13 yüzyıldan önce Avrupa ’da bilinmediğine kadar, bu tarihten önce topun Avrupa ’da kullanılmış olması olanaksızdır Osmanlılar topu ilk olarak I Kosova Savaşı nda, 1389 da kullanmışlardır Fatih Sultan Mehmed İstanbul ’un fethinde birinci derecede toptan yararlanmıştır*Baruttan önce; topçuluk, ağır taşları ve tutuşabilen malzemeyi fırlatan kolay mekanik düzenlerden oluşuyordu Top büyük çubuk ile dairesel gülle atan bir tabanca Malzemenin atım gücü; kıl ya da sinirden yapılan halatlarla elde ediliyordu Silahlara, genelde mancınık deniliyordu Modern topları gibi, mancınık da güllelerini hain bir yolla düşmana atardı mancınık, zamanımızın havanı gibi, mevzilerinin arkadaki kısımlarını dövmek ve düşman savunmasını canını yakmak için, tepede olan mermi yolu ile 30 kglık taşı 540 metreye fırlatırdı Barutun bulunuşu bunun ateşli silahlarda kullanılmaya başlanması ateşli silahlar gelişme göstermişlerdir Top Kullanılan birincil ateşli silahtır
1232 de Moğolların Piyenkingi kuşatması da, Çinliler kadar topun kullanıldığı bilinmektedir Müslümanlar Endülüs ü fethettikleri vakit İspanyol orduları az zamanda tahrip olunmuş, kalanları da tamamen korkmuş, şaşkın bir halde dağılmışlardı Komutanları bu değin derin korkunun ve perişanlık içinde firarın sebebini askerlerine sormuş: Bizi peşine düşüp takip edenler bildiğimiz normal adamlar değildir Her nerede isterlerse dıştan gök gürletiyorlar, yıldırım çaktırıyorlar Diledikleri yerlere risk salıyor, yıldırımlar düşürüyorlar Böyle müthiş insanlardan mürekkep bir orduya karşı koymak kimin karıdır cevabını almıştır
Bir silah olarak top en etkin ve profesyonel şekilde Osmanlı ordusunda kullanılmıştır Çok sayıda şiddetle kendinden kesin bir şekilde Antalya Kalesini kuşatan Karamanlılara karşısında top birincil kere kale müdafaasında kullanılmış ve Karamanoğlu İkinci Mehmed Bey, bir gülle isabetiyle ölmüştür
Barut
İnsanın doğaya baskın olma mücadelesinin ve savaşın evriminin yeni ve fazla yüksek bir safhaya taşınmasını sağlayan buluştur ?barutDiğer birçok buluş gibi tesadüfen bulunduğu sayılan barut, Çağdaş savaşın evrimindeki en büyük adımdır*Doğuda, Çinliler, güherçileyi biliyorlardı Abdullah adında Malagalı (İspanyanın güneyi) bir Arap yazarı (1200 yılları), güherçileden laf ederken, “Çin karı deyimini kullanmıştır İranlı yazarlar ise, güherçileye “Hint karı derlerdi Böylece, güherçile, XIII yüzyılın ortalarına içten Doğudan İslam ülkelerine geçti Anlaşıldığına göre, Çinliler barut yapmayı biliyorlardı Ama, barutu, “maytap ve “kestane fişeği dediğimiz biçimde kullanmışlardır Büyük İskender Hindistana gittiği sıralarda, barut Hindistanda da biliniyordu Marco Polo, Çine yaptığı uzun gezisinde, Çinli rahiplerin geceleri havada baruttu fişeklerle şenlikler yaptığını görmüştü
Avrupada barutu ilk bulanın ise, Friburglu Berthold Schwartz (13181384) adında bir Alman rahip ve filozofu olduğu sanılıyor Schwartz, Venediklilerin kullandıkları birincil topları dökmüş, bu toplarla gülleleri uzağa fırlatmak için de, baruttan yararlanmıştı Fakat, kimi tarihçiler de, Avrupada barutun icadı şerefini, Roger Bacon (12241294) adındaki İngiliz bilginine verirler
Avrupada, ateşli silahlarla barut, ilk olarak XIII yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır XIV yüzyılda da, barutun topçuluk alanında kullanılması geliştirilmiştir Barutun, bugünkü anlamıyla, ilk olarak İngilizlerle Fransızlar arasındaki Cressy Savaşında (1346) kullanıldığı sanılıyor
Kimya alanındaki ilerlemeler sonucunda, nitrosellüloz ve nitrogliserinin elde edilmesiyle, hafif dumanlı barutlar kullanılmaya başlanmıştır Vaktiyle, barut çok miktarda duman yaptığı için, ateş eden topun yeri derhal belirlenmiş oluyor, üstelik, bu, top namlusunün kalın bir is tabakasıyla örtülmesine de yol açıyordu Paul Vieille adındaki Fransız mühendisi (18541934) dumansız barutu icat ettikten daha sonra İse, silahlarda yalnız bu çeşitlilik barut kullanılmaya başlandı (1886) Bundan birkaç sene sonradan da, İsveçli kimyager Alfred Nobel (18331896) daha yüksek nitelikte patlayıcı bir madde olan nitrogliserinil barutu keşfetti Zamanla, barut geliştirilerek, öbür silahlarda, istenilen biçimde kullanılabilecek duruma getirildi
Çinliler barutu tabanca olarak birincil kere, 904 yılında patlayıcı olarak kullandılar Adını “uçan ateş koymuşlardı Ardındaki barut bombalarını mancınıklarda da kullanmaya başladılar Barutun belirtilmiş ilk itici zorlama olarak kullanılması 1132 yılında bambudan üretilmiş toplarda kullanılması denemeleridir Metal boruya sahip topların kullanımı 12681279 tarihleri arasında Moğollar ile Song Hanedanlığı arasındaki savaşta görülür*Barutun Araplar kadar kullanılması, 13 yüzyılda gerçekleşmiştirArapların barutu Asya seferleri esnasında Çinlilerden aldıkları tahmin edilmektedir
Barutun Avrupa ’ya nasıl geldiği hakkında fazla bir veri yoktur Bazı tarihçiler Ipek Yolu aracılığıyla geldiğine inanmakta, bir grup da, barutun Avrupa ’da Çin ’den bağımsız olarak buluş edildiğini savunmaktadır 1846 yılında İtalya ’da Soprero,İsveç ’te Schönbein ve Fransa ’da Böttger adlı kimyagerler ayrı olarak çalışarak Nitrogliserin ve Nitroselüloz ( veya pamuk barutu) adı verilen barut çeşidini buldular bu patlayıcılar olumlu olduğundan, birçok birey bunları tekamül ettirmek için çaba sarf etti 1886 ’da Fransız kimyager Vielle silahlarda kullanılabilen birincil dumansız barutu yaptı
(Kara barut) Barut, ağırlıkça 15 bölüm potasyum nitrat (ara sıra yerine sodyum nitrat), 3 bölüm odun kömürü tozu ve 2 bölüm kükürdün karışımından oluşur Bu oran yüzyıllar baştan başa değişiklikler göstermiştir Amaca göre oranı kararsız Barut imalinde kullanılan bu üç kimyasal madde kolayca öğütülüp toz haline getirilebilir ve karıştırılır Bu suretle yapılan baruta (un barutu) denilmekteydi Bunun çoğu sakıncası bulunmaktaydı Bu karışım fıçılar içerinde nakledilirken patlama tehlikesi vardı Ayrıca barutun yapıldığı maddelerin öbür özgül ağırlıkları olduğundan, fıçıda durduğu sürece ayrılarak bozuluyordu Son olarak da rutubetten etkilenerek topraklaşıyor ve yanma özelliğini kaybediyordu Bu sorun da yeniden 1400 yıllarında taneli barut yapılarak çözüldü Şöyle ki toz haline getirilen üç kimyasal madde içki ile karıştırılarak sulandırıldı ve sonra basınç ile kurutularak taneler haline getirildi Bu tane barutun daha ivedi yandığı ve daha zinde olduğu görüldü Bu barut yine de mükemmel değildi Atış yapıldığı zaman etrafı kesif bir beyaz duman kaplıyor ve birkaç top salvosundan sonradan savaş alanı simsiyah oluyordu Ayrıca tüfeklerde ve toplardan çıkan duman silahların yerini emin ediyordu Bunlardan diğer kara barut namlularda yapışkan bir tortu bırakıyor ve bir vakit sonra bu birikintiler yüzünden gülle ya da kurşun (ağızdan dolma) silaha sığmaz oluyordu Atıştan hemen sonradan namlu temizlenmezse,bu yapışkan tortunun içindeki kükürt kalıntıları rutubet alarak sülfürik aside dönüşüyor ve namlu içini kemirerek çürütüyordu Duman ve tortular yüzünden doğan sorunlar diğer bir barutun yapılmasını zorunlu kıldı
Dumansız barut: 1886 ’da Fransız kimyager Vielle silahlarda kullanılabilen birincil dumansız barutu yaptıBöylelikle kara barutun doğurduğu teknik aksaklılıklar büyük oranda giderilmiş oldu Barutun icadı, savaş tarihinin yazılmasında mürekkep vazifesi görmüştürBarutla birlikte savaş alanındaki silahlar büyük oranda evrim geçirerek ?ateşli silahlar kavramı müstakil bir bilim olarak kendine yer bulmuştur
EyerÜzengi
Eyer ve onun bütünleyici bir parçası olan üzengi bir tam olarak insanlık tarihinin ola ki de ayrılmaz bir parçası olan atın medeniyetin hizmetinde kullanılmasını sağlayan en kayda değer unsuru olmuştur
Basit ve önemsiz gibi duruyor olsa da, bu aygıt motorlu kara taşıtları buluş edilinceye kadarki binlerce yıl boyunca insanlığın eli ayağı olan atın insanlığın hizmetine girmesini sağlamıştır Eyer ve üzenginin önemi hemen hemen tekerleğin medeni ilerlemede tuttuğu yer değin kritiktir
Atların insanlık tarihine etkisi o kadar fazla alanda kendini göstermiştir Ulaşımdan haberleşmeye, tarımdan savaşlara kadar farklı öbür alanlarda atların insanlık tarihini hızlandırıcı etkisi görülmektedir ilk olarak MÖ 5500 ’lü yıllarda Kuzey Kazakistan dolaylarında yaşamış ırk tarafından evcilleştirildiği açıklanmış atların savaş tarihine olan tesiri derin niteliktedir
Bir savaş objesi olarak atın kullanımını ise MÖ 1350 yıllarına ait Darı benzeri kabartmalarında görebiliyoruz Bu kabartmalarda ve MÖ 12 yüzyıldan kalmış kabartmalardan bir tanesinde Kadeş Savaşı ’na katılmış bir atlı asker tasviri bulunmaktadır Fakat yine de bu atları bugün bildiğimiz anlamdaki süvarilere benzetmemiz muhtemel değildir; zira o dönemde soy binen millet eyer ve üzengi kullanmıyorlar ve atı kolayca yönetemeyecekleri şekilde arkaya oturuyorlardı Atların o devirde az önce sırtlarında insan taşıyabilecek güce ulaşamadıklarını buradan da anlayabiliyoruz MÖ 8 yüzyılda ise seçme ve ıslah aracılığıyla elde edilen tür atlara Asurlular ağırlıklarını omuzlarına vererek biniyor, hayvanlarla gerekli iletişimi kurabildikleri için hareket halindeyken ok atabiliyorlardı Olur Ya binicilik gelişmemişti lakin biniciler istedikleri anda dizginleri ellerinden bırakarak da atlarını sürebiliyorlardı
Asurlular, İskitler, Kimmerler gibi atlı kavimler Himalaya ’lardan Kafkas Dağları ’na değin uzanan bir bölge kapsamında kendilerine tarafından nispeten uygar olan kavimleri bile atlarına olan hakimiyetleri ve atlarını savaş alanlarında etkili biçimde kullanabilmeleri sebebiyle mısra getirmeyi başarmışlardı MÖ 7 yüzyılın sonlarında Mezopotamya ’ya saldırmış olan İskitler, Ortadoğu – Hindistan – Çin ve Avrupa ’daki uygarlıkların sınırlarında 2000 yıl değin sürecek olan egemen, yakıp yıkma, köle alma, öldürme ve topraklara sahip çıkma olaylarının az kalsın habercisi olmuşlardır
Atların kullanımında ve atlara hakimiyette çığır açan bir buluş olan üzenginin ise Avrupa ’da 8 yüzyıla dek kullanılmadığı açıklama edilmektedir Böyle söylenmesinin nedeni, Batı Avrupa ’da süvari sınıfı sınıfının bu yüzyıla dek kurulmamasıyla bağlantılıdır Romalıların “kaba adını verdiği Batı Roma ’yı değil eden kabileler Gotlar, Alanlar, Vandallar, Heruliler ve Hunlar atlı savaşçılardı Lakin Avrupa nüfusunun çoğunluğunu yaratıcı Keltler, Germenler veya Slavlar olsun bunlar yaya olarak savaşıyorlardı Hamle esnasında hareketlilikleri fazla olan Kuzey Afrika ’lılar (Moors) ve Vikingler, Franları süvari sınıfı kurmaya zorlamıştır
Üzenginin doğuda ise milattan önce en erken 4 yüzyılda kullanıldığı belirtilmektedir Bu döneme ait bir İskit vazosu üzerindeki kabartmalar üzengi ile donatılmış eyeri göstermektedir Ama, bu da İskitlerin üzengiyi kullandıklarını gösteren bir kanıttır “Atlı okçular olarak tanıdık birçok İskit önce üzengiye ihtiyaç duymamışlardır Oysa daha sonra Sarmatyalıların onları yenmesiyle buna lüzum duymuşlardır MÖ 2 yüzyıla uzanan Hindistan ’daki bir Budist tümülüsündeki heykeller atlıların üzengi kullandıklarını göstermektedir Kabileleri alanlarına katılan Sarmatyalılar, Hıristiyanlığın geldiği dönemlerde batıya dürüst harekete geçtiler Ağır zırh giyiyorlardı ve yayı kullandıkları gibi mızrak da kullanıyorlardı Ve bunun yanı sıra üzengileri de vardı Onlar İskitlerin yerine geçerek batı steplerinin efendileri oldular Vizigotlar ve Ostrogotlar, üzengiyi kullanmayı onlardan öğrendiler İskandinavya ’dan Doğu Avrupa ’ya ağır ağır sızan Vandallar, Gepidler, Heruliler ve öteki “Doğu Germen kavimleri de üzengiyi Sarmatyalılardan öğrendiler Şüphesiz oysa tüm kavimleri Roma içine süren Hunlar da üzengiyi kullanıyordu Hunlar, Macaristan ’da Attila ’nın imparatorluğunun sona ermesinden daha sonra uzun müddet kaldılar ve Doğu Roma ’nın en iyi süvarileri oldular
(1 Ön Kemer, 2 Arka Kemer, 3 Sağrı, 4 Bağlantı Barı, 5 Örtü, 6 Kanat, 7 Zırh, 8 Üzengi Kayışı, 9 Üzengi)
Üzenginin Avrupa ’da yarattığı sosyal ve ekonomik değişim de yadsınamaz Üzenginin 9 yüzyılda yaygın olarak kullanılmaya başlamasıyla süvari Adrianopole Muharebesi ’nde kaybettiği etkinliğini her yerde kazanmaya başlamış ve atlı soyluların muharebe gücünün artması sonucu Roma ’nın yıkılışı ardından beliren kaos döneminde ortaya çıkan feodalizm Avrupa ’ya sağlam şekilde sabit ve sonraki 6 asır her tarafında Avrupa ’nın esas siyasi ve idareli sistemi olmuşturÜzenginin Avrupada ortaya koyduğu performans bugünkü manada profesyonel askerliğin önünü açmış ?Şövalyelik kavramının altını dolduran baş faktör olmuştur Şövalyeler üzerlerindeki ağır zırha rağmen, üzenginin sağladığı üstün bağımsızlık kontrolü doğru bugünün zırhlı muharebe araçları gibi uzun yıllar savaş alanlarını facia meydanlarına çevirmişlerdir
Litaratür:
John Keeegan, Savaş Sanatı Tarihi, (Çev) Füsun Doruker,Sabahtan Kitapları, İstanbul, 1995
Târihten Sayfalar: “?Top ve ?Tüfek Gibi Ateşli Silâhlar Osmanlı Ordusuna Ne Vakit Girmiştir?, Hakikat Aylık İslâm Dergisi, Ağustos 2007, sy 167, s 4446
William Weir, 50 Weapons That Changed Warfare, New Page Books, 2005
Büyük Taarruzda Türk Havacığı, Rahmi DOĞANAY,Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Djurdjica Petroviç, “Firearms in the Balkans on the Eve of and after the Ottoman Conquests of the Fourteenth and Fifteenth Centuries, hoşgörü: V J Parry – M E Yapp, War, Technology and Society in the Middle East, Oxford Universty Press, s 186, 191 bas: London, 1975
Türk Ordusunda Zırhlı Birlikler – Teoman Engin