1 Asya Hun İmparatorluğu
Kuruldukları tarih kesin olarak bilinmeyen Hunlar hakkında Cinlilerin verdiği bilgiler MO I Bin yılın başlarına kadar uzanır
MO III yuzyılın ikinci yarısında Hunlar, Cinlilere karşı buyuk bir guc haline gelmişlerdir Cinliler, Hun akınlarına engel olabilmek icin kuzey sınırlarında bir duvar ormeye başlamışlardır Bugun “Cin Seddi diye bildiğimiz bu duvar MO 214 yılında tamamlanmıştır
2 Gokturk Devleti (552 – 630)
Gokturkler Turk adıyla kurulan ilk devlettir Başkentleri Otuken, ilk hukumdarları Bumin Kağan’dır
Ulkenin batısını yoneten İstemi Yabgu batı yonunde fetih hareketlerinde bulunmuş, Akhunlara karşı Sasanilerle birleşmiş ve bu devletin toprakları Gokturkler ile Sasaniler arasında paylaşılmıştır
3 Kutluk Devleti (682 – 745)
Kutluk Devleti’nin en guclu olduğu donemler Bilge Kağan ve kardeşi Kul Tiğin donemleri olmuştur Vezir Tonyukuk ise danışman olarak Kutluk Devleti’nin siyasetinde onemli rol oynamıştır
4 Uygur Devleti (745 – 840)
Doğu Turkistan’a yerleşen Uygurlar, diğer Turk boylarını egemenlikleri altına aldılar Uygurların en onemli ozelliği yerleşik hayatı benimseyen ilk Turk toplumu olmalarıdır Bu nedenle tarım, sanat ve ticarette ilerlemişlerdir Mani dinine ait tapınaklar yaparak mimaride gelişme gostermişlerdir
Diğer Turk Devletleri ve Toplulukları
Avarlar
Gokturklere yenildikten sonra Romanya’ya goc ederek devlet kurdular İkiyuz yıldan fazla Avrupa’nın onemli bir kısmına egemen oldular
Bugunku Slav topluluklarının oluşmasında onemli rol oynadılar Ayrıca Slav topluluklarının devlet ve askeri teşkilatlarında etkili oldular
Tarihte İstanbul’u ilk defa kuşatan Turk devletidir Avarlar Sasanilerle işbirliği yaparak İstanbul’u iki defa kuşattılar
Franklar tarafından yıkıldılar (805)
Kırgızlar
Uygurları yıkan Kırgızlar Otuken’e yerleşip devlet kurdular 1207′de Moğolların egemenliğine girdiler
Bugun aynı isimle varlıklarını devam ettirmekte olan bu medeniyetin 400000 beyitlik Manas Destanı meşhurdur
Hazarlar
Hazarlar, İtil ile Don ırmakları cevresine hakim oldular
Yahudiliği benimseyen tek Turk devletidir Din konusunda hoşgorulu olmuşlardır
Musluman Araplarla savaşan ilk Turk devletidir Hz Osman zamanında Musluman Arap ordularını durdurdular
Rusları etkileyerek, devlet ve ordu teşkilatı yonuyle Rus knezliklerine ornek oldular
Peceneklerin saldırılarıyla zayıflayan Hazarlar, Rus saldırılarıyla dağıldılar (958)
Bulgarlar
Hazarların baskıları sonucunda Tuna ve Kama Bulgarları diye ikiye ayrıldılar
Tuna Bulgarları Avrupa’ya giderek devlet kurdular ve bir sure sonra Hristiyanlığı kabul ederek Turkluk ozelliklerini kaybettiler
Kama (İtil, Volga) Bulgarları Musluman tuccarların etkisiyle İslamiyet’i kabul ettiler Batu Han zamanında Moğollar Kama Bulgarlarına son verdiler Kazan Turkleri adıyla da bilinirler
Turgişler
Gokturklerin yıkılmasından sonra Gokturklerin mirası uzerinde devlet kurarak bu bolgedeki dağınık Turk kabilelerini tek yonetim altında topladılar
Emevilerle mucadele ederek, Maveraunnehir bolgesindeki Turkleri ve yerli halkı Emevi saldırılarına karşı korudular Boylece Orta Asya Turklerinin Araplaşmasını onlediler
Soğd alfabesinden faydalanarak bir Turk alfabesi yaptılar Cin parasına benzer ilk Turgiş parasını Baga Tarkan kendi adına bastırmıştır
Karluklar
Talas Savaşı’nda Musluman Arapların yanında yer alarak Orta Asya’nın Cinlileşmesini engellediler
İslamiyet’i topluca kabul eden ilk Turk boyudur
İlk Turk İslam devleti olan Karahanlıların kurulmasında etkili oldular
Macarlar
Peceneklerin baskısıyla Ural ve İtil bolgesinden bugunku Macaristan’a goc ettiler
Slavlar arasına girerek birleşmelerini engellediler
Hristiyanlığı kabul ederek Turkluk ozelliklerini kaybettiler
Pecenekler
Seyhun nehri ile Aral golu kıyılarında yaşarken Oğuz baskıları ile Karadeniz’in kuzeyine geldiler
Oymaklar halinde yaşamış ve devlet kuramamışlardır
Bizans’ın entrikalarıyla zayıflamışlar, Malazgirt Savaşı’nda Bizans ordusundan Buyuk Selcuklu tarafına gecerek Selcuklulara yardımcı olmuşlardır
Oğuzlar (Uzlar)
Turk milletinin en kalabalık ve tarihte hem siyaset hem de uygarlık alanında en buyuk rolu oynayan koludur
Topluca İslamiyet’i kabul ettiler Selcuklular, Osmanlılar ve ayrıca bircok beylik Oğuzlar tarafından kurulmuştur
Gunumuzde Turkmenistan, İran, Irak, Suriye, Azerbaycan, Turkiye, Kıbrıs ve Balkanlarda yaşayan Turklerin ataları Oğuzlardır
Kıpcaklar (Kumanlar)
Balkaş Golu ile İrtiş Irmağı arasındaki bolgede yaşarken Moğol kabilelerinin baskısıyla batıya goc ettiler
Peceneklerle birlikte hareket ederek Rusların Karadeniz’e inmesini engellediler
Macaristan’a goc eden Kıpcak toplulukları Hristiyanlığı kabul ederek Turkluklerini kaybettiler Oğuzlarla yaptıkları mucadeleler Dede Korkut Hikayelerine konu olmuştur
Sabirler (Sabarlar)
V yuzyılda Avarların baskısı sonucunda Kafkasya’nın kuzeyine yerleştiler Sibirya ismini bu kavimden almıştır
Bizans’a karşı Sasanilerle birleşerek Anadolu’ya girdiler ve Kayseri, Ankara ve Konya’ya kadar ilerlediler
Kuruldukları tarih kesin olarak bilinmeyen Hunlar hakkında Cinlilerin verdiği bilgiler MO I Bin yılın başlarına kadar uzanır
MO III yuzyılın ikinci yarısında Hunlar, Cinlilere karşı buyuk bir guc haline gelmişlerdir Cinliler, Hun akınlarına engel olabilmek icin kuzey sınırlarında bir duvar ormeye başlamışlardır Bugun “Cin Seddi diye bildiğimiz bu duvar MO 214 yılında tamamlanmıştır
2 Gokturk Devleti (552 – 630)
Gokturkler Turk adıyla kurulan ilk devlettir Başkentleri Otuken, ilk hukumdarları Bumin Kağan’dır
Ulkenin batısını yoneten İstemi Yabgu batı yonunde fetih hareketlerinde bulunmuş, Akhunlara karşı Sasanilerle birleşmiş ve bu devletin toprakları Gokturkler ile Sasaniler arasında paylaşılmıştır
3 Kutluk Devleti (682 – 745)
Kutluk Devleti’nin en guclu olduğu donemler Bilge Kağan ve kardeşi Kul Tiğin donemleri olmuştur Vezir Tonyukuk ise danışman olarak Kutluk Devleti’nin siyasetinde onemli rol oynamıştır
4 Uygur Devleti (745 – 840)
Doğu Turkistan’a yerleşen Uygurlar, diğer Turk boylarını egemenlikleri altına aldılar Uygurların en onemli ozelliği yerleşik hayatı benimseyen ilk Turk toplumu olmalarıdır Bu nedenle tarım, sanat ve ticarette ilerlemişlerdir Mani dinine ait tapınaklar yaparak mimaride gelişme gostermişlerdir
Diğer Turk Devletleri ve Toplulukları
Avarlar
Gokturklere yenildikten sonra Romanya’ya goc ederek devlet kurdular İkiyuz yıldan fazla Avrupa’nın onemli bir kısmına egemen oldular
Bugunku Slav topluluklarının oluşmasında onemli rol oynadılar Ayrıca Slav topluluklarının devlet ve askeri teşkilatlarında etkili oldular
Tarihte İstanbul’u ilk defa kuşatan Turk devletidir Avarlar Sasanilerle işbirliği yaparak İstanbul’u iki defa kuşattılar
Franklar tarafından yıkıldılar (805)
Kırgızlar
Uygurları yıkan Kırgızlar Otuken’e yerleşip devlet kurdular 1207′de Moğolların egemenliğine girdiler
Bugun aynı isimle varlıklarını devam ettirmekte olan bu medeniyetin 400000 beyitlik Manas Destanı meşhurdur
Hazarlar
Hazarlar, İtil ile Don ırmakları cevresine hakim oldular
Yahudiliği benimseyen tek Turk devletidir Din konusunda hoşgorulu olmuşlardır
Musluman Araplarla savaşan ilk Turk devletidir Hz Osman zamanında Musluman Arap ordularını durdurdular
Rusları etkileyerek, devlet ve ordu teşkilatı yonuyle Rus knezliklerine ornek oldular
Peceneklerin saldırılarıyla zayıflayan Hazarlar, Rus saldırılarıyla dağıldılar (958)
Bulgarlar
Hazarların baskıları sonucunda Tuna ve Kama Bulgarları diye ikiye ayrıldılar
Tuna Bulgarları Avrupa’ya giderek devlet kurdular ve bir sure sonra Hristiyanlığı kabul ederek Turkluk ozelliklerini kaybettiler
Kama (İtil, Volga) Bulgarları Musluman tuccarların etkisiyle İslamiyet’i kabul ettiler Batu Han zamanında Moğollar Kama Bulgarlarına son verdiler Kazan Turkleri adıyla da bilinirler
Turgişler
Gokturklerin yıkılmasından sonra Gokturklerin mirası uzerinde devlet kurarak bu bolgedeki dağınık Turk kabilelerini tek yonetim altında topladılar
Emevilerle mucadele ederek, Maveraunnehir bolgesindeki Turkleri ve yerli halkı Emevi saldırılarına karşı korudular Boylece Orta Asya Turklerinin Araplaşmasını onlediler
Soğd alfabesinden faydalanarak bir Turk alfabesi yaptılar Cin parasına benzer ilk Turgiş parasını Baga Tarkan kendi adına bastırmıştır
Karluklar
Talas Savaşı’nda Musluman Arapların yanında yer alarak Orta Asya’nın Cinlileşmesini engellediler
İslamiyet’i topluca kabul eden ilk Turk boyudur
İlk Turk İslam devleti olan Karahanlıların kurulmasında etkili oldular
Macarlar
Peceneklerin baskısıyla Ural ve İtil bolgesinden bugunku Macaristan’a goc ettiler
Slavlar arasına girerek birleşmelerini engellediler
Hristiyanlığı kabul ederek Turkluk ozelliklerini kaybettiler
Pecenekler
Seyhun nehri ile Aral golu kıyılarında yaşarken Oğuz baskıları ile Karadeniz’in kuzeyine geldiler
Oymaklar halinde yaşamış ve devlet kuramamışlardır
Bizans’ın entrikalarıyla zayıflamışlar, Malazgirt Savaşı’nda Bizans ordusundan Buyuk Selcuklu tarafına gecerek Selcuklulara yardımcı olmuşlardır
Oğuzlar (Uzlar)
Turk milletinin en kalabalık ve tarihte hem siyaset hem de uygarlık alanında en buyuk rolu oynayan koludur
Topluca İslamiyet’i kabul ettiler Selcuklular, Osmanlılar ve ayrıca bircok beylik Oğuzlar tarafından kurulmuştur
Gunumuzde Turkmenistan, İran, Irak, Suriye, Azerbaycan, Turkiye, Kıbrıs ve Balkanlarda yaşayan Turklerin ataları Oğuzlardır
Kıpcaklar (Kumanlar)
Balkaş Golu ile İrtiş Irmağı arasındaki bolgede yaşarken Moğol kabilelerinin baskısıyla batıya goc ettiler
Peceneklerle birlikte hareket ederek Rusların Karadeniz’e inmesini engellediler
Macaristan’a goc eden Kıpcak toplulukları Hristiyanlığı kabul ederek Turkluklerini kaybettiler Oğuzlarla yaptıkları mucadeleler Dede Korkut Hikayelerine konu olmuştur
Sabirler (Sabarlar)
V yuzyılda Avarların baskısı sonucunda Kafkasya’nın kuzeyine yerleştiler Sibirya ismini bu kavimden almıştır
Bizans’a karşı Sasanilerle birleşerek Anadolu’ya girdiler ve Kayseri, Ankara ve Konya’ya kadar ilerlediler