Türkçe Terimler
Terimler Sözlüğü
A
Abartı (Abartı) : Bir durumu olduğundan çok ya da az göstermektir
Bütün gün çalışmaktan iğne ipliğe döndü
Alem sele gitti gözüm yaşından
Sana sıcacık gelmeyecek makberi kimler kazsın?
Gömelim gel seni tarihe desem sığmazsın
AD : Varlıkların ve kavramların dilde var olan karşılığına, sözcük türü yönünden isim denir
Isim Aktarması (Mürsel Mecaz) : Bir sözü benzetme amacı gütmeden bir başka laf yerine kullanmaktır
Sözcüklerin yeni anlamlar yüklenmesinde bir faktör de isim aktarmasıdır
Sinemaiçin beyaz perde
seçime bulunmayerine sandık başına gitmek
Ad Aktarması : Bir kelime ya da sözün, benzetme amacı güdülmeden, anlamca ilgili olduğu diğer bir kelime veya laf yerine kullanılmasıdır Bu mecaz türüne, düz değişmecede denir
Beyaz Saray bu olaya sıcak bakmıyor (Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığı)
Soba yandı (İçindeki odun kömür)
Çankaya bu yasayı onaylamaz (Cumhurbaşkanlığı)
Mektep geziye gitti (Okuldaki öğrenciler)
Mozart'ı severim (Mozart'ın bestelerini)
Doğu kan ağlıyor (Doğu yönündeki bölgeler)
Isim (ad) Cümlesi : Yüklemi ekeylemle çekimlenmiş bir isim veya isim asilzade sözcüğün bulunduğu cümlelerdir
Bu ihtiyar kadın, olayın tek tanığıymış
Ad Tamlamaları : Asgari iki adın, aralarında manâ bağlantısı kurarak oluşturduğu, bir nesnenin parçası olduğunu ya da bir nesnenin diğer bir nesneyle tamamlandığını bildiren isim takımıdır Isim tamlamalarında kullanılan tamamlayıcı öğeye tamlayan, birinci nesnenin parçası durumunda olan ikinci öğeye ise tamlanan denir
Denizin sesi bir melodi gibi geliyordu kulağıma
Kış ayları burada epeyce ılıman geçiyor
Ona hediye olarak yün gömlek aldım
Amaç Daralması : Sözcükler, anlamda daralma veya genişleme yoluyla diğer bir anlama geçerek emrindeki anlamlar kazanabilir
Sözcüğün önceden anlattığı şeyin fakat bir bölümünü, bir türünü anlatır duruma gelmesine anlam daralması denir
Sözgelimi oğulsözcüğü başlangıçta kız ve erkek anlamlarını içerirken sonradan yalnızca erkek çocukları için kullanılarak anlam daralmasına uğramıştır
Eriksözcüğü, şeftali, kayısı, zerdali anlamını içerirken, daha sonra bir cins meyve için kullanılarak anlam daralmasına uğramıştır
Amaç Genişlemesi : Bir varlığın bir türünü veya tekini anlatan, dilekçe alanları kuytu olan şeyleri bildiren sözcüklerin zamanla o varlığın tüm türlerini pat diye anlatır duruma gelmesine anlam genişlemesi denir Örneğin ; alansözcüğü, düz ve açık yeranlamını içerirken anlam genişlemesine uğrayarak iş, meslek, araştırmaincelemeanlamlarını da kazanmıştır
Amaç Kayması : Bakınız : Diğer Anlayış Geçiş
Küfürbaz : Genel dilin sözcüklerine bağlı anlamlar kazandırarak genel dilden ayrılan, bir meslek veya kalabalık arasında kullanılan özel dile küfürbaz denir Küfürbaz, tek sözcükten oluşabileceği gibi laf öbekleri ve deyimlerden de oluşabilir
Okutmak (elden çıkarıp satmak)
racon (adet usül)
şabanlık (aptallık sersemlik)
keklemek ( kandırmak aldatmak)
Atasözleri : Uzun deneyimler ve gözlemler sonucu oluşmuş, yol gösterici, genel kural biçiminde kalıplaşan, toplumca benimsenen ve anonim bir nitelik taşıyan kısa ve öz sözlerdir *
Terimler Sözlüğü
A
Abartı (Abartı) : Bir durumu olduğundan çok ya da az göstermektir
Bütün gün çalışmaktan iğne ipliğe döndü
Alem sele gitti gözüm yaşından
Sana sıcacık gelmeyecek makberi kimler kazsın?
Gömelim gel seni tarihe desem sığmazsın
AD : Varlıkların ve kavramların dilde var olan karşılığına, sözcük türü yönünden isim denir
Isim Aktarması (Mürsel Mecaz) : Bir sözü benzetme amacı gütmeden bir başka laf yerine kullanmaktır
Sözcüklerin yeni anlamlar yüklenmesinde bir faktör de isim aktarmasıdır
Sinemaiçin beyaz perde
seçime bulunmayerine sandık başına gitmek
Ad Aktarması : Bir kelime ya da sözün, benzetme amacı güdülmeden, anlamca ilgili olduğu diğer bir kelime veya laf yerine kullanılmasıdır Bu mecaz türüne, düz değişmecede denir
Beyaz Saray bu olaya sıcak bakmıyor (Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığı)
Soba yandı (İçindeki odun kömür)
Çankaya bu yasayı onaylamaz (Cumhurbaşkanlığı)
Mektep geziye gitti (Okuldaki öğrenciler)
Mozart'ı severim (Mozart'ın bestelerini)
Doğu kan ağlıyor (Doğu yönündeki bölgeler)
Isim (ad) Cümlesi : Yüklemi ekeylemle çekimlenmiş bir isim veya isim asilzade sözcüğün bulunduğu cümlelerdir
Bu ihtiyar kadın, olayın tek tanığıymış
Ad Tamlamaları : Asgari iki adın, aralarında manâ bağlantısı kurarak oluşturduğu, bir nesnenin parçası olduğunu ya da bir nesnenin diğer bir nesneyle tamamlandığını bildiren isim takımıdır Isim tamlamalarında kullanılan tamamlayıcı öğeye tamlayan, birinci nesnenin parçası durumunda olan ikinci öğeye ise tamlanan denir
Denizin sesi bir melodi gibi geliyordu kulağıma
Kış ayları burada epeyce ılıman geçiyor
Ona hediye olarak yün gömlek aldım
Amaç Daralması : Sözcükler, anlamda daralma veya genişleme yoluyla diğer bir anlama geçerek emrindeki anlamlar kazanabilir
Sözcüğün önceden anlattığı şeyin fakat bir bölümünü, bir türünü anlatır duruma gelmesine anlam daralması denir
Sözgelimi oğulsözcüğü başlangıçta kız ve erkek anlamlarını içerirken sonradan yalnızca erkek çocukları için kullanılarak anlam daralmasına uğramıştır
Eriksözcüğü, şeftali, kayısı, zerdali anlamını içerirken, daha sonra bir cins meyve için kullanılarak anlam daralmasına uğramıştır
Amaç Genişlemesi : Bir varlığın bir türünü veya tekini anlatan, dilekçe alanları kuytu olan şeyleri bildiren sözcüklerin zamanla o varlığın tüm türlerini pat diye anlatır duruma gelmesine anlam genişlemesi denir Örneğin ; alansözcüğü, düz ve açık yeranlamını içerirken anlam genişlemesine uğrayarak iş, meslek, araştırmaincelemeanlamlarını da kazanmıştır
Amaç Kayması : Bakınız : Diğer Anlayış Geçiş
Küfürbaz : Genel dilin sözcüklerine bağlı anlamlar kazandırarak genel dilden ayrılan, bir meslek veya kalabalık arasında kullanılan özel dile küfürbaz denir Küfürbaz, tek sözcükten oluşabileceği gibi laf öbekleri ve deyimlerden de oluşabilir
Okutmak (elden çıkarıp satmak)
racon (adet usül)
şabanlık (aptallık sersemlik)
keklemek ( kandırmak aldatmak)
Atasözleri : Uzun deneyimler ve gözlemler sonucu oluşmuş, yol gösterici, genel kural biçiminde kalıplaşan, toplumca benimsenen ve anonim bir nitelik taşıyan kısa ve öz sözlerdir *
